Ubezpieczenia społeczne adwokatury

Stanisław Garlicki

Ubezpieczenia społeczne adwokatury

Palestra 8/5(77), 36-49

1964

36 S t a n i s l a w G a r l i c k i N r 5 (77)

I. Skład W yższej Kom isji D yscyplinarnej

W yższa K om isja D y scy p lin arn a została w y b ra n a (w liczbie 23 osób)

p rze z Z jazd A d w o k atu ry w dn. 24—25 p aździern ika 1959 r. w sk ład zie

n a stę p u ją c y m :

1.

adw . A n to n i B ądkow ski

13. adw. A n d rzej M odrzew ski

2.

adw . W illiam B eyer

14. adw . Ju liu sz P om o rsk i

3.

adw . R o m an B urnato w icz

15. adw. L ech R óżański

4.

adw . A le k san d e r D u b ro w sk i

16. adw. Leon Różycki

5. adw . S ta n isław H ejm ow ski

17. adw . S ta n isła w R y bczyński

6 .

adw . A dam Jag ielsk i

18. adw. T adeusz S arn ow ski

7.

adw . M ieczysław Ja ro sz

19. adw . A n to n i T yszyński

8.

adw . Józef K liń sk i

20. adw . M arian W ag ner *

9.

adw . J a n K o czn u r

21. adw . Z bign iew W ieczorek

10.

adw . A le k san d e r Lasocki

22. adw. M ichał W illam ow icz

I I .

adw . K azim ierz M am rot

23. adw . J a n W oroniecki

12.

adw . A d am M ichnik

N a p osiedzeniu o d b y ty m w dn. 14 listo p ad a 1959 r. K om isja d ok o n ała

w y b o ru P re ze sa w osobie ad w o k ata Józefa K lińskiego i W iceprezesa

w osobie a d w o k ata W illiam a B eyer a.

* Zmarł.

STANISŁAW GARLICKI

U bezpieczenia społeczne adwokatury

I. U w agi wstępne

Dokonana z dniem 1 stycznia 1964 r. reforma adw okatury przyniosła m.in. do­ n io słą dla adw okatury zdobycz w p ostaci objęcia jej ubezpieczeniem społecznym. W ielu adw okatów korzystało dotychczas z ubez<pieczeń społecznych, przede w srystk im z tytułu sw ych czynności w charakterze radców prawnych. Nie w szyscy jednak radcowie praw ni b yli objęci ubezpieczeniem , n ie korzystali bo­ w iem z jego dobrodziejstw ci adwokaci-radcow ie prawni, których z zakładem pracy łączyła umowa zlecenia. Ponadto przy w ym iarze św iadczeń z ubezp. społ. n ie b yły brane pod uw agę dochody osiągane z w ykon yw ania zawodu w zespo­ łach adwokackich. Poza ubezpieczeniem społecznym pozostaw ała jednak znaczna w ięk szość ad w ok atów w ykonujących zaw6d w zespołach bądź w kancelariach in ­ dyw idualnych, z chwilą zaś oddzielenia w ykon yw ania zawodu adwokata od rad- costw odpadła dla adw okatów w zespołach możność korzystania z ubezpieczeń społecznych poprzez radcostwo.

N r 5 (77) U b e z p ie c z e n ia sp o łe c z n e a d w o k a tu r y ₃₇

dał jednocześnie obow iązkow i ubezpieczenia ogół adw okatów w ykon ujących za­ wód w zespołach, rekom pensując w ten sposób z nadwyżką u tratę u bezp iecze­ nia przez rezygn ację z radcostwa.

II. Podstawy praw ne u b e zp iecze n ia adw okatów

Poza ogóln ym i przepisam i z zakresu ubezpieczeń społecznych, które będą p rzy­ toczone n iżej, ubezpieczenie adwokatów normuje art. 77 i 107 ustaw y o ustroj-u adw okatury z 19.XII.1963 r.1 (zwanej dalej „ustaw ą”) i rozporządzenie Rady Min. z 4.III.1964 r. w spraw ie ubezpieczenia społecznego ad w ok atów -człon ków zesp o ­ łó w adw okackich i ich rodzin2 (zwane dalej „rozporządzeniem ”). Ponadto należy m ieć na uwadze 2 okólniki ZUS, a m ianow icie okólnik nr 18 z 20.III.1964 r. (Znak: Rn 537-1/64) dotyczący zaopatrzenia em erytalnego i okólnik nr 22 z 28.111. 1964 x. (Znak: Zn 0 0 -5 /6 4 ) dotyczący pozostałych zagadnień ubezp ieczenia adw o­ katów . Okólniki te n ie mają z istoty rzeczy charakteru norm obow iązujących adw okaturę, stanow ią jednak z jednej strony w ykładnię poszczególnych p rze­ p isów , a z drugiej — polecenie dla placów ek ZUS co do sposobu realizacji ubez­ pieczen ia adwokatów .

III. Z a s ię g osobowy u b e zp iecze n ia

U staw a w art. 77 obejm uje ubezpieczeniem społecznym (tzw. ubezpieczeniem na w ypad ek choroby i m acierzyństw a, ubezpieczeniem rodzinnym oraz p ow szech ­ n ym zaopatrzeniem em erytalnym ) adw okatów -członków zespołów oraz członków rodzin tych adw okatów , d otyczy zatem w y ł ą c z n i e adw okatów w ykon ujących zawód w zespołach adwokackich. Tym samym w ięc u staw a n ie obejm uje ubezpie­ czeniem następu jących kategorii osób:

a) ad w ok atów w ykonujących zawód indyw idualnie (art. 110 ustaw y); w tym m iejscu n ależy od razu zaznaczyć, że w ym ienieni adwokaci, jeżeli nie w stąpią d o zespołów do dnia 31.XII. 1964 r., n ie będą m ogli uzyskać renty in w alid zk iej

na w arunkach u lgow ych (zob. niżej plkt VI),

b) ad w ok atów w ykonujących zawód w społecznych biurach pom ocy p raw nej, gdyż ta kategoria adw okatów będzie pozostaw ać (względem tych biur) w s to ­ su n k u um ow y o p racę (art. 5 ust. 2 ustawy) i w obec tego n ie zachodzi p o trze­ ba odrębnego norm ow ania ich ubezpieczenia,

c) ad w ok atów nie w ykonujących zawodu; jeżeli adw okat taki zajm uje jedno ze sta n o w isk w ym ien ionych w art. 70 ustaw y, podlega on ubezpieczeniu z tego ty ­ tułu ,

d) ap lik antów adwokackich, stosow nie bow iem do art. 89 ust. 3 u staw y sto su ­ je się d o nich, jeżeli ustaw a nie stan ow i inaczej, ogólne przepisy u staw od aw stw a p racy dotyczące pracow ników um ysłow ych; ustaw a w tym zakresie istotnie „nie stanow i in aczej”, przez p ojęcie zaś ogólnych przepisów ustaw odaw stw a pracy n a leż y rozum ieć także przepisy o ubezp. społ. (podobnie ujm uje tę rzecz okólnik Z U S Nr 22, zob. p u n k t 3. 1).

Usfcawa w art. 77 ogranicza się jedynie do zrównania adwoka tów -członków zesp ołów i ich rodzin z pracow nikam i w •zakresie św iadczeń z ubezp. społ., przy

1 D z . U . N r 57, p o z . 309.

38 S t a n i s ł a w G a r l i c k i N r 5 (77)

czym dla oceny prawa do św iadczeń i ich w ysokości traktuje pracę w zespole — po d niu w ejścia w życie u staw y — na równi z zatrudnieniem , a w ynagrodzen ie z teg o tytu łu na równi z w ynagrodzeniem z tytu łu zatrudnienia. Z tego sfo rm u ­ łow ania w yn ik ają 2 konsekw encje:

1) przyznane przez art. 77 ustaw y uprawnienia dotyczą tylko adw okatów na­ leżących do zespołów po 1 styczn ia 1964 r. Okres pracy w zespole przed 1 sty cz­ nia 1964 r. sam przez się n ie uprawnia do św iadczeń z ubezp. społ., aczkolw iek n ie je s t bez w p ływ u na praw o Ido tych świadczeń (zob. niżej pklt VI);

2) adwokaci-członikowie zespołów zostali —• z mocy u staw y — tylko zrównani z pracow nikam i w p ew nym zakresie. A dw okat-członek zespołu nie p ozostaje w ięc w zględem zespołu w stosunku pracy, n ie jest pracownikiem zespołu, gdyż w tedy podlegałby ubezp. społ. z mocy ogólnych przepisów u bezpieczeniow ych, tak jak to będzie m iało m iejsce w stosunku do adw okata-członka społecznego biura pomocy praw nej. W łaśnie dlatego, że adw okata-członka zespołu n ie łączy z zespołem sto ­ sunek pracy, lecz stosunek specyficzny, konieczny był iprzepis art. 77 ustaw y. N ie rozw odzę się nad itym szerzej, gdyż w tej k w estii R edakcja „Palestry” zam ieści osobne opracow anie.

IV . Ś w ia d cze n ia z u b e zp iecze ń na w ypadek cho roby i m acierzyństw a

A dw okaci-członkow ie zespołów i członkow ie rodzin tych adw okatów m ają z mi^cyi art,. 77 praw o do św iadczeń z tego ubezpieczenia na rów ni z p racow ni­ kami. Zakres św iadczeń z ubezp. sipoł. na w ypedak choroby i m acierzyństw a nor­ m ują przepisy iustawy z 28.111.1933 r.B oraz u staw y z 1.III.1949 r.4

N ie sposób om ów ić w niniejszym artykule w szystkich zagadnień dotyczących u bezpieczenia na w ypadek choroby i m acierzyństw a (to samo dotyczyć będzie tak ­ że dalszych uw ag co do innych rodzajów ubezpieczeń), n ależy w ięc odesłać za­ in teresow anych d o tek stów odpow iednich przepisów bądź do opracowań sp ecja­ listycznych. Wskazać tu należy jedynie na p ew ne w ęzłow e zagadnienia, m ogące m ieć znaczenie dla czytelrtiików „Palestry”.

Zgodnie z art. 95 ustaw y z 28.111.1933 r. ubezpieczeni (w naszym w ypadku adw okaci-członkow ie zespołów ) korzystają z uprawnień do p o m o c y l e c z n i ­ c z e j , obejm ującej opiekę lekarską, lekarstw a i środki opatrunkow e, środki lecznicze i pom ocnicze oraz środki (pomocnicze przeciwko zniekształceniu i k a­ lectw u (protezowanie). Pomoc ta, zgodnie z art. 2 ustaw y z 1.III.1949 r., jest n ie­ ograniczona w czasie, dopóki adw okat jest członkiem zespołu. Po w ystąpieniu z zespołu tadw okat może korzystać z pomocy leczniczej jeszcze przez 26 tygodni.

C złonkow ie rodzin adw okata należącego do zespołu korzystają z pomocy lecz­ niczej ina rów ni z adwokatem , jednakże najw yżej przez 13 tygodn i w poszczegól­ nych w ypadkach choroby w roku kalendarzowym .

P iln ym problem em w ym agającym rozwiązania jest l e c z e n i e s a n a t o r y j ­ n e . Ubezpieczeni korzystają z tego rodzaju lecznictw a na podstaw ie skierowań w ydaw anych przez związki zawodowe (rencistom w yd ają skierow ania w ydziały zdrowia rad narodowych), które opierają się w tej m ierze na orzeczeniach le­ karskich. P oniew aż adw okaci w ykonujący zawód w zespołach n ie są członkami zw iązków zawodowych, nie będą m ogli z tego źródła otrzym ać sikierowań. N ale­ ży w ię c dążyć do tego, by podobnie jak zw iązki zaw odow e pew ną część skiero­

3 D z . U . N r 51, p o z . 396 z p ó ź n i e j s z y m i l i c z n y m i z m i a n a m i . 4 D z . U . N r 18, p o z . 109.

N r 5 (77) ■ U bezpieczenia sp o łe c z n e a d w o k a tu r y 39

w ań m ógł otrzym ać sam orząd adwokacki i w tych granicach zapewrfić adw oka­ tom korzystanie z lecznictw a sanatoryjnego.

Z a s i ł e k c h o r o b o w y w yn osi 70% przeciętnego tygodniow ego zarobku ubezpieczanego z okresu zatrudnienia z ostatnich 13 tygodni przed zachorow a­ n iem za każdy dzień stw ierdzonej niezdolności do pracy (art. 95 i 99 u staw y z 28. III.1933 r.). Zgodnie z § 2 rozporządzenia zasiłek chorobowy oblicza się od pod­ staw y w ym iaru św iadczeń '(patrz niżej pkt IX). Zgodnie zaś z art. 76 ustaw y w związku z art. 19 rozp. P.R. o um ow ie o pracę prac. um ysł, z 16.III.1928 r.5 adw okat u czestniczy w dochodach zespołu w razie czasowej niezdolności do pra­ cy spow odow anej chorobą. Zakres tego u czestnictw a określają § 34 i 35 rozpo­ rządzenia o zespołach, a to zgodnie z § 37 tego rozporządzenia. W tym okresie należy się ad w ok atow i tzw . minimum oraz odpow iedni udział w nadw yżce ob li­ czony w stosunku do kw oty, jaka w danym m iesiącu zalicza się n a jego dobro zgodnie z § 34 rozporządzenia o zespołach. W tym że okresie, zgodnie z art. 95 u staw y, adwokat nie jest uprawniony do korzystania z zasiłku chorobowego. D o­ piero gdy należycie stw ierdzona niezdolność do pracy przekroczy okres 3 m ie się ­ cy, przysługuje mu — począw szy od tego m om entu — zasiłek. Z asiłek ten w y p ła ­ cany jest w zasadzie przez okres 26 tygodni niezdolności do pracy (art. 95 u sta­ w y z ,28.111.-1933 r.), przy czym na okres ten zalicza się okres niezdolności do pracy, w ciągu którego adwotkat z mocy powołanych w yżej przepisów u czestn i­ czył w dochodach zespołu.

Norm alnie w ięc adw okat może otrzymać zasiłek chorobowy z tytu łu tej sam ej choroby (patrz art. 98 u staw y z 28.111.1933 r.) tylko przez 13 tygodni. Okres ten m oże być jednak przedłużony o dalsze 13 tygodni, jeżeli dotychczasow y w ynik le ­ czenia rokuje przyw rócenie adw okatow i zdolności do pracy w okresie najw yżej 13 tygodni (art. 2 ust. 2 ustaw y z 1.III.1949 r. oraz zarządzenie Min. Pracy i Opieki Społecznej z 8.V III.1949 r.)6. Dla gruźlików zasiłek przysługuje przez 39 tygodni, m oże zaś być przedłużony do 52 tygodni {art. 14 ust. 1 ustaw y z 22.IV.1959 r.)’.

Jak już w spom niano, zasiłek oblicza się od podstaw y w ym iaru św iadczeń z okresu przed zachorowaniem . Nie bierze się w ięc pod u w agę okresu 3 m iesię­ cy, w ciągu których niezdolny do pracy adw okat uczestniczył w dochodach zes­ połu, lecz okres ostatnich 3 m iesięcy sprzed pow stania niezdolności do pracy w y ­ w ołan ej chorobą. A dw okat niezdolny do pracy osiąga z reguły m inim alne obroty w zespole, gdy tym czasem przed powstaniem jego niezdolności do pracy, gdy jesz­ cze b ył w p ełni ak tyw ny, obroty te mogły być znacznie w iększe. P ow ołany prze­ pis art. 98 u staw y z 28.111.1933 r. nakazuje obliczać zasiłek z tego w łaśn ie okresu 3 m iesięcy w stecz przed początkiem niezdolności do pracy.

Dodajm y w reszcie, że ew entualne zasiłki z funduszu pom ocy koleżeńskiej nie m ają żadnego w p ły w u na upraw nienie adw okata do zasiłku chorobowego, gdyż n ie stanow ią one udziału w dochodach zespołu, a tylko p rzejaw w zajem nej po­ m ocy.

W razie korzystania z lecznictw a zam kniętego adw okatow i przysługuje tzw . z a s i ł e k d o m o w y l u b s z p i t a l n y (art. 104 ustaw y z 28.111.1933 r.) w ed łu g tych sam ych zasad co zasiłek chorobowy.

5 D z . U . N r 35, p o z . 323.

6 D z . U r z . M i n . P r . i O p . S p o ł . N r 10, ip o z , 112. 7 D z . U . N r 27, p o z . 170.

40 S t a n i s t a t o G a r l i c k i N r 5 (7 7 )

Z a s i ł e k p o g r z e b o w y przysługuje rodzinie adwokata-członka zespołu — w razie śm ierci adwokata — w w ysokości 7-tygodniow ego ostatniego zarobku (art. 108 u staw y z 28.111.1933 r. i art. 8 ustaw y z 1. III.1949 r.). Zasiłek ten o k reś­ la się w ięc na podstaw ie ostatniego 7-tygodniow ego okresu, w którym adw okat u czestniczył w dochodzie zespołu, choóby n aw et w tym okresie był już n iezd oln y do pracy, a jego mdział w dochodach zespołu wymiikał z § 37 rozporządzenia o zespołach. W razie śm ierci członka rodziny adwokata zespolonego otrzyma o n tytu łem zasiłku pogrzebowego sw ój ostatni 3-tygodniow y udział w dochodach zes­ połu.

Z asiłki pogrzebow e zawsze są w ypłacan e z funduszów ZUS, a nie z fun du szów zespołu. Na uprawnienie do tego zasiłku nie m ają rów nież żadnego w p ły w u św iadczenia z funduszów .pomocy koleżeńskiej na w ypadek śm ierci adwokata.

A dw ok atow i-kob iecie n i e p r z y s ł u g u j e z a s i ł e k p o ł o g o w y . W ykładnia przepisów ubezpieczeniow ych przyjęła, że okres niezdolności do pracy z tytu łu m acierzyństw a (12 tygodni) p ow inien być traktow any tak jak okres niezdolności do pracy z tytułu choroby. Z tego w zględu przepis art. 76 ust. 3 u staw y stosuje się do okresu 12 tygodni m acierzyństw a, w tym w ięc okresie adw okat-kobieta u czestniczy w dochodach zespołu tak jak w okresie niezdolności do pracy w y w o ­ łanej chorobą. A ponieważ uczestniczy ona w dochodach zespołu, nie korzysta z zasiłku połogow ego (art. 105 ust. 1 pkt 2 u staw y z 28.111.1933 r.). N atom iast adw okatce takiej p r z y s ł u g u j e z a s i ł e k p o k a r m o w y (art. 105 ust. 1 pkt 3 .powołanej ustawy), jeżeli karm i dziecko, za okres czasu n ie dłuższy niż 12 ty ­ godni. S tan ow i on ek w iw alen t 1 litra m leka dziennie. W ypłata następuje na podstaw ie zaświadczenia poradni dla m atki i dziecka, stw ierdzającej fak t oraz okres karm ienia piersią. Członek rodziny adw okata będący karm iącą m atką otrzy­ m uje połow ę takiego zasiłku.

V . U b e zp ie c ze n ie rodzinne

U norm ow ane dekretem z 28.X.1947 r.* ubezpieczenie rodzinne przyznaje z a s i ł ­ k i r o d z i n n e na dzieci oraz na w spółm ałżonka. Praw o do zasiłków rodzinnych nabyw a się dopiero p o u p ływ ie tzw. okresu w yczek iw ania ł pod w arunkiem za­ trudnienia w pełnym w ym iarze, a to zgodnie z rozp. Rady Min. z 17.XI.1959 r.* Zasiłek przypada po przepracow aniu 3 m iesięcy kalendarzow ych w tym sam ym zakładzie pracy {§ 3 powołanego rozp. R.M.).

Za zakład pracy uważany jest zesp ół adwokacki, gdyż każdy zespół jest odręb­ ną osobą .prawną zgodnie z art. 10 u staw y. W zw iązku z tym ok ólnik ZUS nr 22 w ym aga przepracow ania 3 m iesięcy w tym sam ym zespole. A dw ok at w ięc prze­ chodzący do innego zespołu uzysk iw ałby praw o do zasiłków rodzinnych dopiero, po 3 m iesiącach członkostw a w now ym zespole.

To stanow isk o ZUS w ym aga jednak korektury. Zgodnie bow iem z § 4 pow o­ łanego rozp. Rady Min. z 17.XI.1959 r. zachow uje się praw o do zasiłków rodzin­ nych także w razie zmiany zakładu pracy, jeżeli zm iana ta nastąpiła w rezulta­ cie p rzeniesien ia służbow ego lub z zachow aniem ciągłości pracy w ed łu g

przepi-• D z. U . N r 66, p o z. 414. 9 D z. U . N r ' 64, poz. 370.

N r 5 (77) U b e z p ie c ze n ia s p o łe c z n e a d w o k a tu r y 47

sów dekretu z 18.1.1956 r.10 Adwokat n ie traci w ięc prawa do zasiłków rodzin­ nych przede w szystkim wów czas, gdy zostaje przeniesiony do innego zespołu, w trybie art. 74 u staw y, gdyż przeniesienie takie m a charakter przeniesienia służbow ego w rozum ieniu powołanego § 4. Ponadto, opierając się na art. 16 de­ kretu z 18.1.1956 r., należy w drodze analogii uznać, że adwokat n ie traci ciąg­ łości pracy w ym agan ej do otrzymania zasiłków rodzinnych, jeżeli przejście z zes­ połu do zespołu nastąpiło za w zajem nym porozum ieniem pomiędzy dotychczaso­ w ym zespołem a przenoszącym się adwokatem . Przejaw em takiego porozum ienia może być skrócenie okresu 3-m iesięcznego w ypow iedzenia członkostw a w zespo­ le, przew idziane w art. 18 rozp. o zespołach. W pozostałych jednak w ypadkach przenoszenia się z zespołu do zespołu adw okat traci praw o do zasiłku rodzinne­ go i m oże je odzyskać dopiero po 3-miesięczmym pobycie w now ym zespole.

A p l i k a n c i a d w o k a c c y , jak w skazano w yżej, podlegają obow iązkow i ubezpieczenia, korzystają w ięc także z zasiłków rodzinnych, gdy mają ku tem u uprawnienia. Z chw ilą ukończenia ap lik acji adwokackiej aplikant traci praw o do św iadczeń z ubezp. społ. z tytułu aplikacji. Jeżeli następnie zostanie on w pisany na listę adw okatów i przyjęty do tego sam ego zespołu, w którym odbyw ał a p li­ kację, to n ależy uznać, że nie obowiązuje go 3-m iesięczny okres w yczekiw ania d o uzyskania zasiłku rodzinnego już z ty tu łu w ykonyw ania zawodu w zespole — pod w arunkiem jednak, że przerwa pom iędzy ukończeniem aplikacji a przyjęciem do zespołu nie przekroczy 3 m iesięcy (również analogia z art. 16 dekretu z 18.1. 1956 r.).

Rozporządzenie Rady Min. z 17.XI.1959 r. w prow adza jeszcze drugi w arunek niezbędny do uzyskania zasiłku rodzinnego. Jest to — jak już zaznaczyliśm y — w ym aganie p e ł n e g o z a t r u d n i e n i a (zatrudnienia w pełnym w ym iarze go­ dzin, jak m ó w i § 3 powołanego rozporządzenia). U stawodaw ca przew idział sytu ­ acje, w których dla danej kategorii pracow ników, ze w zględu na szczególne w a ­ runki ich pracy, n ie są ustalone normy czasu pracy (§ 3 ust. 4 powołanego roz­ porządzenia). Ten stan rzeczy zachodzi w łaśn ie w stosunku do adwokatów zespo­ lonych. Wobec tego ZUS w porozum ieniu z Min. Sprawiedl. i NRA ustalił, że zasiłek rodzinny przysługuje adw okatow i ityłko za ten m iesiąc, w którym osiąg­ nął on zarobek m iesięczny w ynoszący rów ną część udziału w podziale dochodu zespołu (tzn. w św ietle obecnie obow iązujących uchw ał rad adwokackich — k w o­ tę 2 000 zł bez obliczenia podatku od wynagrodzeń). Gdyby jedinak w zespole równa część udziału w dochodzie zespołu w danym m iesiącu w ynosiła — ze w zględu na m a łe obroty zespołu — m niej n iż 2 000 zł, to członkowie n ie tracą za tein m iesiąc praw a do zasiłku rodzinnego, gdyż otrzym ują ten równy udział w dochodzie zespołu.

A dw okat, który mie w ypracow ał na rzecz zespołu kwoty, jaka przypada człon ­ kom zespołu z równego podziału i co do k tórego została za dany m iesiąc podjęta uchw ała z § 36 rozporządzenia, n ie otrzym a zasiłku rodzinnego za ten m iesiąc. Zespoły, podejm ując u ch w ałę z § 36 rozp., pow inny w ięc mieć zawsze na u w a­ dze, że u ch w ała ta n ie tylko ogranicza udział adwokata w dochodach zespołu,,

ale pozbaw ia go rów nież zasiłku rodzinnego.

To sam o d otyczy także adwokata, który nie w ypracow ał kwoty, jaka przypada z rów nego podziału i którem u zm niejszono uchwałą zespołu udział w tym d o ­ chodzie z tytu łu posiadania stałego dochodu ubocznego (§ 35 rozp. o zespołach). N ależy w reszcie pam iętać, że n ie m oże korzystać z zasiłku rodzinnego adw o—

42 S t a n i s ł a w G a r l i c k i _{N r 5 (77)}

kat, który sam albo którego m ałżonek jest płatnikiem podatku dochodow ego lu b podatku dochodow ego i obrotowego bądź też podlega podatkowi w yrów n aw - czemiu (§ 5 rozp. z 17. XI. 1959 r.).

VI. Z a o p a trze n ie em erytalne

Adwokaci w ykonujący zawód w zespole uzyskali z mocy art. 77 u staw y zaopat­ rzenie em erytalne w edług powszechnego zaopatrzenia em erytalnego p racow ni­ ków i ich rodzin. Zaopatrzenie to jest unormowane dekretem z 25.VI.1954 r.u M ogę tutaj tylk o jak najbardziej sumarycznie przedstawić w ym agania do u zys­ kania św iad czeń z tytu łu zaopatrzenia, uw zględniając zarazem dokładniej sp ecy­ fik ę adwokacką.

R en ta starcza przysługuje po osiągnięciu odpowiedniego w iek u (65 la t m ęż­ czyzna, 60 la t kobieta) i odpow iedniego okresu zatrudnienia, w ynoszącego dla m ężczyzn 25 lat, a dla kobiety 20 lat. Jeżeli adwokat ma dostateczny okres za­ trudnienia i zaprzestanie pracy nie w cześniej niż na 5 la t przed osiągnięciem w ym agan ego w iek u , -uzyska m im o to rentę po osiągnięciu tego w iek u . W cześniej­ sze w ię c zaprzestanie pracy przekreśla uprawnienia rentowe, chyba że m ężczyz­ na ma 35 la t pracy, kobieta zaś 30 lat.

Przy ocen ie uprawnień do renty starczej bierze się pod uw agę w s z y s t k i e o k r e s y z a t r u d n i e n i a , kiedykolw iek było ono spełniane, i to zupełnie n ie­ zależnie od tego, czy adwokat z tytułu tego zatrudnienia b ył czy też n ie był zgłoszony do ubezpieczenia i czy były za to ubezpieczenie płacone składki. W szel­ k ie w ięc zatrudnienie adwokata z innego tytu łu niż w yk on yw an ie zaw odu adw o­ kackiego (radcostw o prawne z tytu łu um owy o pracę czy też w szelk iego rodzaju inne zatrudnienie) zalicza się do okresu koniecznego do uzyskania renty starczej. Jeżeli n atom iast chodzi o w ykon yw anie zawodu adw okackiego, to za zatrudnienie rozporządzenie uznaje t y l k o pracę w zespołach adw okackich od 1.1.1964 r.

Przepisy o powszechnym zaopatrzeniu em erytalnym znają jednak obok okresu zatrudniania (arfc. 7 dekretu) o k r e s y z a l i c ż a l n e d o z a t r u d n i e n i a (art. 8 dekretu). Są to okresy, w których ubiegający się o rentę nie był pracownikiem , lecz m im o to okresy te zalicza mu się do „w ysługi la t”, jednakże tylk o w ó w ­ czas, gd y w ystęp u ją one łącznie z okresem zatrudnienia. N ie m ożna w ięc uzyskać renty tylko na podstaw ie sam ych okresów zaliczalnych, trzeba ponadto, żeby łą ­ czyły się one z okresem zatrudnienia. Takim np. okresem zaliczalnym do zatrud­ n ien ia jest członkostw o w zespole przed 1.1.1964 r. Jeżeli w ięc adw okat w stąp ił do zespołu np. 1.1.1951 r., to do okresu koniecznego do uzyskania renty starczej za­ liczy m u się cały czas pracy w zespole od 1,1.1951 r. do 31.XII.1963 r., pod w a ­ runkiem jednak, że bądź jest nadal w zespole po 1.1.1964 r., bądź też nie jest w praw dzie p o 1.1.1964 r. w zespole, ale pozostaje w stosunku p racy (np. jako rad­ ca praw ny), bądź w reszcie przed pracą w zespole, tj. przed 1.1.1951 r., pozostawał w stosunku zatrudnienia, i to k iedykolw iek, a niekoniecznie bezpośrednio przed 1.1.1951 r.

O kresy zaliczalne do zatrudnienia w ym ien ia art. 8 dekretu, do treści w ięc tego przepisu n ależy odesłać czytelnika. Wśród tych okresów figuruje także: służba pełniona w arm iach sojuszniczych w okresie w ojny 1939—li945, p obyt w niew oli od 1jIX .1939 r. do 9.V.1945 r., pobyt w niem ieckich obozach koncentracyjnych

N r 5 (77) U b e z p ie c z e n ia s p o ie c z n e a d w o k a tu r y 43

i w obozach pracy przym usow ej od 1.IX.1939 r. do 9.V.1945 r. Co się tyczy tych okresów , to w ym aganie ustaw y jest o tyle surowsze, że zalicza ona te okresy •do zatrudnienia tylko wów czas, gdy pracownik był zatrudniony bezpośrednio przed tym i ok resam i lub do 1.IX.1939 r. i ma za sobą co najm niej 5 lat pracy po w yzw oleniu . Jeżeli np. ktoś był zatrudniony jako pracownik do 1935 r., n a stęp ­ n ie prow adził w ła sn y w arsztat i w okresie okupacji został w ysłan y do obozu k oncentracyjnego, to okresu pobytu w tym obozie nie zaliczy mu się do „w y­ s łu g i la t”.

Rozporządzenie w prowadza w tym zakresie p ew ien przywilej dla adwokatów , te j m ianow icie treści, że zaliczeniu ulegają w yżej w spom niane okresy, jeżeli ty l­ ko bezpośrednio przed n im i lub przed 1.IX.1939 r. adwokat w ykon yw ał zawód adw okacki, tzn. b y ł w p isan y na listę adw okatów (§ 3 pkt 3 rozporządzenia). D o­ tyczyć to będzie jednak tylko tych adwokatów, którzy po w yzw olen iu pozostaw a­ li co najm niej przez 5 lat w zatrudnieniu (art. 8 ust. 3 dekretu). D la adw okatów należących do zespołów utworzonych na mocy ustaw y i nie m ających innych « k resów zatrudnienia przywilej ten będzie m iał znaczenie dopiero po 5-letnim

pobycie w zespole, liczonym nie w cześniej niż od 1.1.1964 r.

N ależy jednak zaznaczyć, że okresów zaliczalnych do „w ysługi la t” nie bierze s ię pod uwagę, jeżeli w tym sam ym okresie istn iał stosunek zatrudnienia, żadną w ię c m iarą ten sam okres nie może być liczony dwukrotnie. Za okres zaliczalny u w aża się np. okres nauki w szkołach w yższych pod warunkiem , że pracownik był zatrudniony bezpośrednio przed w stąpieniem do szkoły (art 8 ust. 1 pkt 2 d e­ k retu). Jeżeli student w okresie studiów był jednocześnie pracow nikiem , to okres ten zalicza mu się tylko raz z tytułu jego zatrudnienia, a nie 2 razy: raz z tytu ­ łu zatrudnienia, a drugi raz z tytułu naiuki w szkole w yższej.

P ow staje pytanie, czy do okresu zatrudnienia zalicza się a p l i k a c j ę a d w o ­ k a c k ą . N iew ątp liw ie zalicza się aplikację adwokacką pełnioną pod rządem u sta w y , a to ze w zględu na jej art. 89. Również zalicza się okres aplikacji odby­ w a n e j pod rządem ustaw y z 27.VI.1950 r., tzn. całą aplikację, w szystk im tym ,

którzy byli aplikantam i W dniu 27.VIII.19dO r., tj. w dniu w ejścia w życie tej u staw y, a to ze w zględu na jej art. 118 (według tekstu pierwotnego). W prawdzie ob ow iązek ubezpieczenia aplikantów adwokackich został w yjaśnion y dopiero okólnikiem ZUS z 17.X II.1953 r., jednakże okólnik ten m iał tylko charakter w y ­ jaśn iający12, n ie ma w ięc żadnych p odstaw do zaliczenia okresu aplikacji d opie­ ro od daty tego okólnika.

O sobiście uw ażam , że istnieją podstaw y do zaliczenia ap lik acji pełnionej także przed w ejściem w życie ustaw y z 27.VI.1950 r., jeżeli aplikant adwokacki o trzy­ m y w a ł od patrona w ynagrodzenie, a to na podstaw ie art. 7 dekretu o pow szech­ nym zaopatrzeniu em erytalnym , gdyż przepis ten za okresy zatrudnienia uważa ok resy pracy w ted y, gdy pracow nikowi przysługuje za nie w ynagrodzenie.

R ów nież do okresu zatrudnienia wliczać należy, m oim zdaniem , okresy a p l i ­ k a c j i s ą d o w e j , jeżeli za te okresy przysługiw ało aplikantow i sądow em u w y ­ nagrodzenie. Zgodnie bowiem z § 2 rozp. Min. Spraw iedliw ości z 7.XI.19fi0 r .13 do praw i obow iązków aplikantów stosuje się odpow iednio przepisy o p aństw o­ w ej służbie cyw ilnej, skoro zaś za okres aplikacji sądowej przysługuje aplikan­ to w i sądow em u w ynagrodzenie, to spełnione są w arunki art. 7 d ekretu o powsz.

12 „ U s t r ó j a d w o k a t u r y ” , K o m e n t a r z , S . J a n c z e w s k i i i n . , s t r . 178— 179. 13 D z . U . N r 51, p o z . 301.

44 S t a n i s ł a w G a r l i c k i N r 5 (77>

zaopatrzeniu em erytalnym . N ależy dodać, że jeśli chodzi o stosunki p rzedw ojen ­ ne, to okres zatrudnienia stanow iłaby tylko tzw. etatow a aplikacja sądow a.

U w agi pow yższe dotyczą także r e n t i n w a l i d z k i c h (art. 34 i nast. dekre­ tu o p.z.e.) oraz r e n t r o d z i n n y c h (art. 44 i nast. tego dekretu). R ozporzą­ d zen ie p rzew iduje jednak pew ien ulgow y tryb uzyskiw ania tych rent.

Tak w ięc d o uzyskania renty inw alidzkiej konieczny jest w zasadzie — dla osób w w iek u -powyżej 30 lat — 5-letni okres zatrudnienia w ciągu ostatnich 10 lat przed pow staniem inw alidztw a (art. 38 dekretu o p.z.e.). U staw odaw ca liczył: się z tym , że adw okaci, którzy n ie byli w stosunku zatrudnienia i od 1950 r. lu b od lat następnych pracowali w zespołach, m ogliby uzyskać ren tę in w alid zk ą do­ piero w ted y, gdyby in w alid ztw o ich pow stało po 1.1.1969 r., tj. po przebyciu 5 la t w obecnych zespołach. A dw okaci tacy p ozostaw aliby w razie p ow stałego w tym okresie inw alidztw a bez żadnego zaopatrzenia, chyba że inwalidztwo« pow stałoby w sk u tek wypadku w zatrudnieniu, w ów czas bow iem okres 5 -letn i

*

nie jest w ym agan y i w ystarczy choć jeden dzień pracy w zespole po 1.1.1964 r_ U staw odaw ca wtprowadził w ięc w § 4 ulgow e w arunki uzyskania renty in w alid z­ kiej (gdy inw alidztw o n ie jest rezultatem w ypadku w zatrudnieniu), u lgow e w tym sensie, że do okresu zatrudnienia koniecznego do uzyskania renty inw a­ lidzkiej zalicza się okres w ykon yw ania zawodu adw okackiego w ciągu 10 l a t przed -powstaniem inwalidztwa. Zalicza się w ięc n ie tylk o okres pracy w zesp ole przed 1.1.1964 r., lecz także okres w ykon yw ania zaw odu w kancelarii in d yw id u ­ alnej czy w in nej form ie (radcostwo na podstaw ie um ow y zlecenia). D otyczy to jednak tylk o tych adwokatów , którzy w dn. 1.1.1964 r. należeli do zespołu lu b którzy przystąpili do zespołu najpóźniej w dn. 31.X II.1964 r. A dw okaci prakty­ k ujący indyw idualnie, którzy przed 31.XII.1964 r. n ie przystąpią do zespołu, n ie będą w ię c m ogli korzystać z tego dobrodziejstwa. W ym ienione p ostanow ienia do­ tyczą ty lk o tych wypadków , gdy inw alidztw o p ow stan ie przed 1.1.1970 r., po tej bow iem dacie 5-letni okres zatrudnienia dadzą już zespoły istniejące od 1.1.1964 r. A dw okat w ięc, który przystąpił do zespołu np. 20.VI.1965 r. i sta ł się inw alidą przed 20.VI.1970 r. (jeżeli m a przynajm niej zaliczone 30 lat), n ie ma zaś innych okresów zatrudnienia lub zaliczalnych do zatrudnienia, n ie uzyska renty in w a­ lidzkiej z braku 5-letniego okresu, chyba że in w alid ztw o było rezultatem w y ­ padku w zatrudnieniu.

P ow yższe uw agi m ają zastosow anie także do renty rodzinnej. Zgodnie z art. 44 dekretu o p.z.e. rodzinie po zm arłym adw okacie przysługuje renta rodzinna (przy sp ełn ieniu innych wym agań ustawy), jeżeli adw ok at-człon ek zespołu bądź zm arł w sk u tek w ypadku w zatrudnieniu bądź też m iał w ch w ili śm ierci w aru nk i w y ­ m agane do uzyskania renty inw alidzkiej lub starczej albo pobierał jedną z tych rent. W arunki potrzebne do uzyskania renty inw alidzkiej przez adwokata, od czego m oże zależeć upraw nienie do ren ty rodzinnej dla rodziny po zm arłym ad ­ w okacie, oceniać należy w ed łu g w yżej podanych zasad.

R en ciście-ad w okatow i przysługuje w razie śm ierci jego członka rodziny w y ­ m ieniony w art. 61 dekretu z a s i ł e k p o g r z e b o w y w ynoszący w każdym w ypadku śm ierci 100% podstaw y w ym iaru renty (tzn. w w ysokości przeciętnego m iesięcznego zarobku, od którego została obliczona renta), w razie zaś śm ierci ad w ok ata-ren cisty przysługuje pozostałej po nim rodzinie zasiłek pogrzebowy rów nający się 3-m iesięcznej rencie.

N r 5 (77) U b e z p ie c z e n ia s p o łe c z n e a d w o k a tu r y ₄₅

VII. R enciści w N R A

Od dnia 1 stycznia 1959 r. istn ia ł przy N aczelnej Radzie A dw okackiej Fundusz Sam opom ocy K oleżeńskiej, działający na podstaw ie regulam inu w brzm ieniu na­ danym mu uchwałą NRA z 11.XII.1960 r.14 Z Funduszu tego przyznaw ane były zasiłk i obligatoryjne i w yjątk ow e. Do pierwszych należą zasiłki przyznawane: 1) adwokatom , którzy ukończyli 65 lat życia i pozostaw ali 25 dat na liście .adwo­ k atów albo którzy pozostaw ali w zawodzie przez la t 30; 2) w dow om p o takich adw okatach, jeżeli śm ierć adw okata nastąpiła po 31.VIII.1939 r., a w dow a ukoń­ czyła 55 lat życia lub w ych ow yw ała przynajm niej 1 dziecko zmarłego adwokata do ukończenia przez nie lat 18. Ponadto z Funduszu tego m ogły otrzym yw ać zasiłki tzw . w yjątk ow e na czas oznaczony inne osoby (adwokaci, m ałżonek zm arłego ad­ w okata, d zieci adwokata lub inne osoby będące na jego utrzym aniu), które nie

m iałyb y .prawa do zasiłku stałego.

Zasiłki te NRA m ogła w ypłacać tylk o dzięki w łożeniu na każdego adwokata sk ładk i na ten cel w kw ocie 90 zł m iesięcznie. Tak w ysok ie obciążenie adw oka­ ta składką na pomoc koleżeńską nie dałoby się utrzym ać przy jednoczesnym p o­ n oszeniu przez zespoły składki na ubezp. społ. Stąd też objęcie zespołów ubezpie­ czeniem społ. pociąga za sobą konieczność zaprzestania w ypłacan ia świadczeń z Funduszu Pom ocy K oleżeńskiej w takim zakresie, jaki istniał do 31.X II.1963 r. Z drugiej znów strony osoby korzystające dotychczas z zasiłku z N R A w .prze­ w ażającej liczbie w ypad ków n ie nabyłyby praw a do św iadczeń rentow ych z ubezp. społecznego i pozostałyby bez żadnej pomocy.

Mając to na uwadze, ustaw a w art. 107 w prow adziła zasadę przyznania przez ZTJS św iad czeń dla tej k ategorii osób, konkretyzację zaś tej zasady zawierają przepisy § 6 i 7 rozporządzenia. Problemem tym zajm uje się rów nież okólnik Z U S n r 18 z 20.111.-1964 r.

Otóż ogólna zasada sprow adza się do tego, że ZUS przejął na siebie, począw ­ szy od marca 1963 r., ob ow iązek w obec uprawnionych do otrzym yw ania zasiłków obligatoryjnych oraz zasiłk ów w yjątk ow ych (tych ostatnich, jeżeli b yły w yp ła­ cane co najm niej przez 1 rok przed 1.1.1964 r.). U praw nionym i są tylko te osoby, które znalazły się w w ykazie sporządzonym przez Min. S praw ied liw ości w edług stanu na 1.11.1964 r. Zam iast tych zasiłków ZUS przyznaje osobom uprawnionym renty starcze, inw alidzkie lub rodzinne. R enty te jednak będzie ZUS w ypłacać tylko tym osobom, które odpow iadają pewnym warunkom w ynikającym z prze­ p isów o powszechnym zaopatrzeniu em erytalnym . Do uzyskania np. renty star­ czej konieczny jest w iek em erytalny (65, 60 lat) natom iast n ie potrzeba mieć „w y­ słu gi la t” (25 , 20 lat). A dw ok at, który nie ma odpow iedniego w iek u , lecz jego stan zdrow ia uzasadnia uznanie go za inw alidę (choćby III grupy), otrzyma ren­ t ę inw alidzką rów nież bez w zględ u n a okres zatrudnienia. W reszcie w dow y, ro­ dzice bądź dzieci zm arłego adw okata otrzym ują rentę rodzinną, jeżeli czynią za­ dość w ym aganiom w iek u lub w ych ow ują dzieci bądź też są inw alidam i (art. 45 dekretu o p.z.e.).

N atom iast w ysokość renty jest oderwana od przepisów o p.z.e., uprawniony w ię c otrzym uje w zasadzie ren tę w w ysokości otrzym yw anego z NRA zasiłku, przy czym renta dla adwokata n ie może przekraczać k w oty 1 500 zł m iesięcznie, a dla rodziny zm arłego 750 zł m iesięcznie. Regulam in F.S.K. przew idyw ał ogra­ n iczen ie w yp łaty zasiłku w razie posiadania pew nych dochodów. Dla ustalenia

46 S t a n i s ł a w G a r l i c k i _{N r 5 (7 7 )}

w ysokości renty z ZUS decyduje kwota przyznanego zasiłku bez pow yższych ograniczeń.

W razie śm ierci adwokata, który otrzym ał rentę z tytułu zasiłku przyznanego przez NRA, rodzina jego otrzym uje rentę rodzinną w w ysokości połow y re n ty m iesięcznej pobieranej przez adwokata (§ 7).

W reszcie rozporządzenie w § 7 ustala specjalną podstaw ę w ym iaru zasiłku p o ­ grzebowego.

W szystkie te osoby, które otrzym ują rentę z ZUS w pow yższym trybie są — jeśli się można tak w yrazić — norm alnym i rencistam i ZUS. Mają w ięc one pra­ w o do w szystk ich świadczeń, jakie przysługują rencistom , w szczególności do k o ­ rzystania z lecznictw a uspołecznionego. Stosują się do nich jednak także w sze lk ie rygory dotyczące rencistów . W szczególności upraw niony m oże korzystać ty lk o z jednej renty. Jeżeli w ięc adwokat otrzym yw ał dotychczas zasiłek z NRA. a jednocześnie m iał rentę z ubezpieczenia społecznego (powszechnego lub szcze­ gólnego, jak kolejow e, w ojskow e itd.), to obecnie będą mu przysługiwać 2 renty: jedna zam iast zasiłku z NRA i druga z ubezpieczenia. Jednakże otrzym ać m oże tylko jedną z tych rent w ed łu g sw ego w yboru, a w razie braku w yboru — r e n ­ tę wyższą.

Przepisy o zaw ieszeniu renty (patrz niżej) dotyczą rów nież osób, które otrzy ­ m ują ren tę z ZUS zam iast zasiłku z iNIRA.

VIII. Z a w ie sze n ie renty

W ypłata rent z powszechnego zaopatrzenia em erytalnego ulega zaw ieszen iu w razie osiągania przez rencistę określonych dochodów. Zagadnienie to norm uje rozporządzenie Rady Min. z 6.V.1958 r.15 i do jego przepisów należy tu odesłać. S tw ierdzić tylk o trzeba, że renta ulega zaw ieszeniu, jeżeli rencista osiąga zaro­ bek z pracy w w ysokości co najm niej 500 zł m iesięcznie bądź też dochód z in ­ nych zajęć podlegających podatkow i od w ynagrodzeń w kw ocie n ie m niejszej niż 750 zł m iesięcznie. Dopuszczalna jest n atom iast kum ulacja tych 2 źródeł; w ten sposób rencista może osiągnąć z pracy 499 zł m iesięcznie oraz z innych zajęć podlegających podatkowi od wynagrodzeń 749 zł m iesięcznie i w ów czas renta nie u legn ie zawieszeniu. Dla naszych rozważań istotne znaczenie ma po­ zycja adw ok ata-ren cisty członka zespołu, w ypadki takie bowiem w praktyce za­ chodzą nierzadko.

A dw okat-rencista powinien w zasadzie otrzym yw ać w zespole co najm niej 2 000 zł m iesięcznie. Poniew aż nie jest on pracow nikiem zespołu, może osiągnąć w zespole 749 zł, jeżeli zaś osiąga dochód w yższy, powoduje to zaw ieszenie p rzy­ sługującej mu renty. Na tym tle zarysowują się już pew ne konflikty. Zespół bu­ rzy się przeciw ko tem u (oczywiście gdy ad w ok at n ie w yrabia minimum), by w tych w arunkach w ypłacić mu pełną k w otę 2 000 zł, powodując jednocześnie tym sam ym „zw olnienie” ZUS od obowiązku płacenia renty.

W ydaje się, że kw estia ta nie znalazła się w polu widzenia przy u stalaniu obowiązku w ypłaty m inimum. N ie m ożna na udział w w ysokości m inim um zali­

czyć ren ty jako dochodu ubocznego, gdyż otrzym anie renty n ie jest rów noznacz­ ne z zajęciem ubocznym (§ 35 rozporządzenia). N ie rozwiąże tego zagadnienia n aw et (są takie próby) stosow anie § 35 rozp. o zespołach. Można by w praw dzie

N r 5 (77) U b e z p ie c z e n ia s p o łe c z n e a d w o k a tu r y 47

(i to tylko dyskusyjnie) przeprowadzać takie rozum owanie: członek zespołu bierze na siebie obowiązki w ym ienione w § 1 rozporządzenia o zespołach. Jeżeli członek zespołu jest rencistą z tytułu w iek u czy inw alidztw a, nie jest już w stanie w y ­ pełniać tych obowiązków w pełnym rozmiarze i n ie może brać pełnego udziału w pracach zespołu. Jeżeli mimo to w zespole pozostaje, to ten brak jego p ełn ego udziału (czego zew nętrznym przejawem mogą być n iskie obroty) uznać należy za n ie uspraw iedliw iony. Jednakże n aw et i w ów czas p ow stan ą trudności. Jeżeli adw okat-rencista nie otrzyma w zespole m inimum, ale otrzyma 750 zł lub w ięc ej, to z jednej strony pozbawiony będzie udziału w równej części dochodu, z drugiej zaś renta jego u legn ie zaw ieszeniu. Nie ma bowiem żadnej podstaw y do o gran i­ czenia udziału adwokata w dochodach zespołu (nawet na jego w niosek ) do k w o ­ ty 749 zł m iesięcznie, jeżeli w ypracow ał on w iększą kwotę.

U stawa daje w praw dzie w yjście z tej sytuacji, w yjście jednak przykre i z tru ­ dem dające się pogodzić z tradycyjną zasadą koleżeństw a. Jest to w y jście p rze­ w idziane w art. 19 ustawy. W yjściem tym jest -uchwała rady stw ierdzająca trw ałą niezdolność danego adwokata do w ykonyw ania zawodu na skutek upadku sił fizycznych lub um ysłowych. W razie powzięcia przez radę takiej u ch w ały (na pod­ staw ie orzeczenia kom isji do spraw inw alidztw a i zatrudnienia), adw okat nią ob­ jęty zostaje skreślony z listy zespołu. Trzeba jednak zaznaczyć, że przepis ten ma na celu nie tyle ochronę interesów zespołu, ile zapew nienie w łaściw ej ob słu ­ gi prawnej, trwała bowiem niezdolność do w ykon yw ania zawodu m usi pociągać za sobą św iadczenie pomocy prawnej w sposób oczyw iście w adliw y. Jeżeli zaś adw okat pomocy prawnej świadczyć już nie może, to nie ma powodu do pozo­ staw ania w zespole. Uważam w ięc, że rady powinny z tego przepisu korzystać w e w szystkich tych wypadkach, gdy w ym aga tego w łaściw y poziom obsługi prawnej.

N iem niej pozostaje nadal zagadnienie adw okatów -rencistów członków zespołów n ie pozbaw ionych w całości zdolności do pracy, lecz m ogących pracow ać tylko na „bardzo zw olnionych obrotach” i stających się w ten sposób ciężarem dla zespołów . W ydaje się, że w takich w ypadkach m inimum powinno się zam ykać kwotą n ie powodującą zaw ieszenia renty, jeżeli oczyw iście adw ok at-ren cista n ie w ypracow ał w iększej sumy.

Dodać w reszcie należy, że zaw ieszeniu nie podlega renta inw alidzka uzyskana z tytułu w ypadku w zatrudnieniu.

IX . Podsfaw a wymiaru św iadczeń

Zasiłki chorobowe oblicza się od przeciętnego tygodniow ego zarobku z okresu zatrudnienia w ciągu ostatnich 13 tygodni przed zachorowaniem (art. 99 ustaw y z 28.IIIJ1933 ir.). R enty zaś oblicza się od przeciętnego m iesięczn ego zarobku z o s­ tatnich 12 m iesięcy zatrudnienia luib z kolejnych 2 lat d ow olnie w ybranych przez zainteresowanego z ostatnich 10 lat zatrudnienia przed zgłoszeniem w niosku o rentę (art. 10 dekretiu o p.z.e.).

Adw okaci nie otrzymują zarobku, lecz uczestniczą w podziale dochodu zespołu (art. 76 u staw y i § 34 rozporządzenia). Zaszła w ięc konieczność ustalenia, od ja­ kiej podstaw y w ym iaru obliczane są św iadczenia z ubezpieczenia społecznego. Normuje to § 2 rozp. z 4.II1.1964 r. stanow iąc, że za zarobek adwokata stan ow ią­ cy podstaw ę w ym iaru św iadczeń (i składek, o czym niżej) uważa się udział ad w o­ kata w podziale dochodu zespołu w częściach równych, udział w n adw yżce oraz. dodatek za kierow nictw o zespołu (§ 32 rozporządzenia o zespołach).

4 8 S t a n i s ł a w G a r l i c k i _{N r 5 (77)}

P ow stałaby trudność ustalenia podstawy w ym iaru renty dla adwokata, który n abędzie prawo d o renty przed rokiem pracy w zespole obecnego typu, dochody b ow iem w zespołach przed 1.1.1964 r. nie są zarobkiem w rozum ieniu u sta w y i n ie m ogą stanow ić p/odstawy w ym iaru renty. N ie można też tych dochodów <2 lata z ostatnich 10 lat) brać za podstaw ę w ym iaru renty. Dlatego też § 5 rozporządzenia stanow i, że jeżeli adw okat uzyskuje prawo do renty przed u p ły ­ w em roku pracy w zespole, a był w tym zespole 1.1.1964 r. lub przystąpił d o zes- p o h i w ciągu 1964 r., to za podstaw ę wym iaru renty przyjm uje się jego zarobek

w zespole, choć nie obejm uje on roku pracy.

X . Skła d ki

Zgodnie z art. 77 ustaw y składki na ubezpieczenie społeczne pokryw ają zes­ p oły adwokackie. Zgodnie z '§ 1 'Ust. 2 rozporządzenia w zakresie m. iin. w ym iaru i poboru składek zespoły adwokackie uważa się za jednostki gospodarki uspo­ łecznion ej. Składka ta w ynosi 15,5% (§ 1 rozp. Rady Min. z 10.11.1951 r.)16.

Sposób obliczania składki w ym aga zastosow ania określonego wzoru, który po­ d a je p ow ołany okólnik ZUS nr 22. Celem ustalenia zarobków adw okatów , od k tó- Tych ulega w ym ierzen iu składka na ubezp. społ., n ależy od obrotu zespołu za d a n y m iesiąc • odjąć koszty adm inistracyjne w skazane w § 30 rozporządzenia. D o k osztów tych, jak w yjaśnia okólnik, n ie w licza się w ynagrodzenia aplikan­ tó w adw okackich i składki na ubezp. od tego w ynagrodzenia, a to dlatego, że w y d a tk i na ten cel mieszczą się już w świadczeniach na rzecz organu samo­ rządu adw okackiego (§ 31 rozporządzenia o zepołach), te ostatn ie zaś św iadczenia ob liczon e są od obrotu zespołu, gdyż m ieszczą się w pojęciu kosztów zespołu (§ 30 tego rozporządzenia).

Obrót zespołu, pom niejszony o jego koszty adm inistracyjne, stanow i zarobek adw okata, przy czym 15,5% tego zarobku m usi przejść na pokrycie składki na ubezp ieczenie społeczne. Gdyby w ięc składkę 15,5% w ym ierzono od różnicy po­ m ięd zy obrotem zespołu a kosztam i adm inistracyjnym i (bez w liczenia do nich sk ład k i na ubezpieczenie społeczne), to obrót byłby zm niejszony nie o całość k osztów adm inistracyjnych zespołów, nie byłby m ianow icie zm niejszony o skład­ k ę na ubezp. społ. Z tych w zględów obliczenie składki należy przeprowadzić w ten sposób, że obrót m iesięczny zespołu zm niejszony o koszty adm inistracyjne (jednakże bez składki na ubezp. społeczne) należy pomnożyć przez w skaźnik 0,8658, od sumy obrotu zm niejszonego o koszty adm inistracyjne zespołu odjąć n ależy pow yższy iloczyn i otrzymana w ten sposób kwota stanow i składkę na ubezp. społeczne od zarobków adwokatów . W yjaśni to najlepiej następujący przy­ kład:

Obrót zespołu w yn osi 60 000 zł. Koszty adm inistracyjne (bez składki na ubezp. za adw okatów ) — 20 000 zł. Pozostaje sum a 40 000 zł. K w otę tę m nożym y przez 0,8658, otrzym ujem y iloczyn 34 632 zł. Od 40 000 zł odejm ujem y 34 632 zł. Różnica w y n o si 5 368 zł i ona to stanow i składkę na ubezp., należną za dany m iesiąc od zarobków adw okatów w tym zespole.

Ponadto zespół płaci składkę od dodatku za kierow nictw o zespołu, od uposa­ żenia aplikantów adwokackich i od w ynagrodzenia personelu biurow ego zespołu. S k ład k ę na ubezp. sp oł. od wynagrodzenia za kierow nictw o zespołu i od w ynagro­ d zen ia personelu biorowego w licza się do k osztów adm inistracyjnych zespołu.

N r 5 (77) U b e z p ie c z e n ia s p o łe c z n e a d w o k a tu r y 49

X I. C zy n n o ś ci zespołu w za k re sie u b e zp ie cze n ia sp o łe czn ego

Zespół jako jednostka gospodarki uspołecznionej dokonuje pew nych czynności w zakresie ubezp. społ. W szczególności zespół obow iązany jest zarejestrować się w e w łaściw ym terytorialnie oddziale ZUS, p rzesyłając zgłoszenie na odpowiednich drukach. Zespół obowiązany jest składać m iesięczną deklarację rozliczeniową, obliczać składki i przekazyw ać należną z tego tytu łu k w otę do ZUS do dnia 10 danego m iesiąca za ubiegły m iesiąc kalendarzow y (§ 7 rozp. Rady Min. z 23.1. 1959 r.17).

Zespoły wydają legitym acje ubezpieczeniow e sw ym członkom oraz w ypłacają im zasiłki chorobowe i rodzinne za okres od 1.III.1964 r., a to zgodnie z uchwałą Kom. Ekonomicznego Rady Min. z 22.111.1950 r . 18, uchwałą Prez. Rządu z 8.XII. 1951 r . 19 oraz — co do zasiłków rodzinnych — rozp. Min. Pracy i Op. Społ. z 16.1. 1948 r . 20. W ypłatę zasiłków przez zespoły przew iduje rów nież okólnik ZUS nr 22 (punkt 6.1). K w oty w ypłacone z tytu łu zasiłków zaliczają zespoły na należność z tytu łu składki na ubezp. społ. zgodnie z § 4 pow ołanego rozp. z 23.1.1959 r. Zalecić należy zespołom dużą ostrożność i uwagę przy w ypłacie zasiłków , w y ­ płacone bow iem niepraw nie zasiłki obciążą zespół.

Z arów no przy obliczaniu składki, jak i przy w y p ła cie zasiłków mogą pow stać spory: z jednej strony pomiędzy zespołem a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, a z drugiej strony pom iędzy zespołem a osobam i otrzym ującym i zasiłki. Istnieje szereg norm regulujących tryb załatw iania tych sporów oraz powołane są d o tego odpow iednie organy. Ramy niniejszej pracy n ie p ozw alają na om ów ienie tego zagadnienia, dlatego, też odsyłam zainteresow anych w tej m aterii do mego arty­ k ułu pt. „Organy w łaściw e do rozpoznawania sporów z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych ” 21.

N ależy jednak podkreślić tutaj 2 m omenty. P o pierw sze — zespoły adw okackie n ie są powołane do w ydaw ania żadnych decyzji w spraw ie zasiłków chorobowych i rodzinnych. Jeżeli pom iędzy zespołem a zainteresow anym pow stanie na ten te ­ m at spór, sprawę należy przekazać oddziałow i ZUS i tylk o te n w ydać m oże d e ­ cyzję z pouczeniem o w łaściw ych środkach praw nych. Po drugie — w razie sporu pom iędzy ZUS a zespołem co do w ym iaru składki ma ubezp. społ. — w razie zaw iad om ien ia go o obciążeniu składką w rozmiarach, zdaniem zespołu, n iesłu sz­ n ych — powinien w ciągu m iesiąca od otrzym ania zaw iadom ienia żądać od ZUS sprostow ania dokonanego w ym iaru składki. D opiero w ów czas ZUS w yd a w ła ściw ą decyzję, od której przysługują środki odw oław cze. Pom inięcie przez zesp ół żądania sprostowania w ym iaru składki pozbawi go środków odw oław czych i spow oduje uprawom ocnienie się w ym ierzonej składki.

17 D z . U . N r 9 , p o z . 46. 18 M o n i t o r P o l s k i N r A — 42, p o z . 485. 1» M o n i t o r P o l s k i N r A — 103, p o z . 1499. 20 D z . U . N r 4t p o z . 32. 21 „ P r a c a i Z a b e z p i e c z e n i e S p o ł e c z n e ” n r 12 z 1960 r . , s t r . 44 i n a s t . 4 — P a l e s t r a