Oksana Seroka, Eugeniusz Gurgul,
Larysa Głazyrina
Walory turystyczne i rekreacyjne
gminy Kluczewsko
Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura
Fizyczna 7, 195-199
Seria: KULTURA FIZYCZNA z. VII, 2007
O ksana Seroka, Eugeniusz G urgul, L arysa G łazyrina
Walory turystyczne i rekreacyjne
gminy Kluczewsko
Słowa kluczowe: turystyka, rekreacja, gm ina K luczew sko.
Tourist and recreational virtues
of Kluczewsko commune
K ey words: tourism , recreation, K luczew sko C om m une.
A bstract
Kluczewsko commune is situated in the center of Małopolska upland, on the
area of 137 km2. Forests are the main attraction of the commune. There are two
sanctuaries: Bukowa Mountain with beech-trees (founded in 1959 on the area of
34,94 hectares ) and Murawy Dobromierskie with steppe plants (on the area of
36,29 hectares). In Ciemiętniki, Dobromierz, Januszewice, Kluczewsko you can
find several monuments of nature: durmasts, lime-trees, white horse-chestnuts,
maple-trees and elms. On the area of Kluczewsko commune there is the Przedbo
rze landscape park founded in 1988. Worth-seeing architecture monuments in the
commune are: in Kluczewsko - churches (St. Lawrence - XVIII century and St. Ja
cob - XIV century), a granary (XIX century) and remains of a manor-house
(XVIII century); in Rączki - St. Tekla church (XIV-XV century); in Łapczyna
Wola - ruins of an Arian’s Community (XVIII century). Moreover, the great to
uristic interest makes a rafting on Pilica river. There are still many possibilities of
development of Kluczewsko commune, however it should be done on the basis of
natural virtues of the commune.
W stêp
Rekreacja jest jedną z form uczestnictwa w kulturze fizycznej. Samo pojęcie
rekreacji wywodzi się od łacińskiego słowa rekreo tzn na nowo tworzyć i dotyczy
wszelkich form racjonalnego spędzania czasu wolnego. Ma służyć odnowie sił
i samodoskonaleniu się. Dotyczy ona ludzi w wieku produkcyjnym jak i popro
dukcyjnym, i oparta jest głównie na aktywności ruchowej [6].
196 Oksana Seroka, Eugeniusz Gurgul, Larysa Głazyrina R e k r e a c j a j e s t f o r m ą a k t y w n o ś c i l u d z k i e j , u p o d ł o ż a k t ó r e j l e ż ą z a r ó w n o c z y n n i k i n a t u r y b i o l o g i c z n e j , j a k i s p o ł e c z n e j . U p r a w i a n i e r e k r e a c j i j e s t z j e d n e j s t r o n y e f e k t e m d ą ż e n i a c z ł o w i e k a d o z a s p o k a j a n i a o k r e ś l o n y c h a s p i r a c j i i p o t r z e b r e k r e a c y j n y c h , z d r u g i e j s t r o n y z a l e ż y o d u m i e j ę t n o ś c i n a b y t y c h w c i ą g u ż y c i a [ 4 ] . R e k r e a c j a m o ż e b y ć i s t o t n y m c z y n n i k i e m p r o f i l a k t y k i z d r o w o t n e j w s p ó ł c z e s n e g o c z ł o w i e k a . Ś c i ś l e z r e k r e a c j ą w i ą ż e s i ę p o j ę c i e t u r y s t y k i . J e s t o n a n a j b a r d z i e j e k s p a n s y w n y m r o d z a j e m n o w o c z e s n e g o o d p o c z y n k u i s p ę d z a n i a c z a s u w o l n e g o , g ł ó w n i e w w a r u n k a c h o t o c z e n i a n a t u r a l n e g o . T u r y s t y k a m a w P o l s c e z n a k o m i t ą t r a d y c j ę k r a j o z n a w c z ą , k t ó r a n a d a w a ł a w ę d r ó w k o m p o k r a j u s e n s k u l t u r a l n y , n a r o d o w y , s p o ł e c z n y , p r z y r o d n i c z y , w z b o g a c a j ą c i n t e l e k t u a l n i e j ą u p r a w i a j ą c y c h . C h a r a k t e r y s t y c z n e d l a w s p ó ł c z e s n e g o ś w i a t a j e s t s t a ł e r o z s z e r z a n i e s i ę t e j s f e r y a k t y w n o ś c i c z ł o w i e k a , i r o s n ą c y n a n i ą p o p y t s p o ł e c z n y . J e s t o n a f o r m ą w y p o c z y n k u r ó ż n y c h g r u p s p o ł e c z n y c h u z y s k u j ą c y c h p r a w o d o k o r z y s t a n i a z c z a s u w o l n e g o , k t ó r y t o d o n i e d a w n a b y ł d o m e n ą j e d n e j k l a s y p o s i a d a c z y ś r o d k ó w p r o d u k c j i . Z j a w i s k o t o z y s k u j e z a s i ę g m a s o w y p o p r z e z r ó ż n e f o r m y , m e t o d y i d o s t ę p n o ś ć d o c o r a z n o w s z y c h m i e j s c d o j e j u p r a w i a n i a . T w i e r d z i s i ę , ż e c z a s w o l n y j e s t n i e o d z o w n y m e l e m e n t e m o r g a n i z a c j i i f u n k c j o n o w a n i a ż y c i a s p o ł e c z n e g o l u d z i w s p ó ł c z e s n e j z u r b a n i z o w a n e j c y w i l i z a c j i . W s p ó ł c z e s n e m e t o d y p r a c y , t e c h n o l o g i a i i n t e n s y w n o ś ć p r a c y s ą ź r ó d ł e m s i l n y c h s t r e s ó w i z m ę c z e n i a , k t ó r y c h u s u n i ę c i e w y m a g a d ł u ż s z e g o n i ż n i e g d y ś w y p o c z y n k u , d o b r a n e g o s t o s o w n i e d o o b j a w ó w w y s t ę p u j ą c y c h w o r g a n i z m i e . D o b r e w y k o r z y s t a n i e c z a s u w o l n e g o j e s t w i ę c w a r u n k i e m w z r o s t u w y d a j n o ś c i p r a c y i l e p s z e j n a u k i . D l a t e g o c e l e m t e j p r a c y b y ł o p r z e d s t a w i e n i e m o ż l i w o ś c i t u r y s t y c z n y c h i r e k r e a c y j n y c h g m i n y K l u c z e w s k o , t a k b y m o ż n a z a o f e r o w a ć j ą d l a o k o l i c z n y c h j a k i d a l e j z a m i e s z k u j ą c y c h l u d z i .
C harakterystyka gm iny K luczew sko
K l u c z e w s k o j e s t j e d n ą z 6 g m i n p o w i a t u w ł o s z c z o w s k i e g o . J e j p o ł o ż e n i e i o t o c z e n i e o r a z p o w i ą z a n i a w e w n ę t r z n e i z e w n ę t r z n e w a r u n k u j ą r o z w ó j s p o ł e c z n o - g o s p o d a r c z y o r a z w a r u n k u j ą m i e j s c e g m i n y w u k ł a d z i e g o s p o d a r c z y m i p r z e s t r z e n n y m w o j e w ó d z t w a i k r a j u . G m i n a K l u c z e w s k o z n a j d u j e s i ę w z a c h o d n i e j c z ę ś c i w o j e w ó d z t w a ś w i ę t o k r z y s k i e g o , a m i e s z k a w n i e j 5 4 3 6 m i e s z k a ń c ó w [ 7 ] c o s t a n o w i o k o ł o 0 , 4 % o g ó l n e j l u d n o ś c i w o j e w ó d z t w a . C a ł k o w i t a p o w i e r z c h n i a g m i n y w y n o s i 1 3 7 k m 2, s t a n o w i ą c 1 , 2 % o b s z a r u w o j e w ó d z t w a w k t ó r y m l e ż y . O d p o ł u d n i a g r a n i c z y z m i a s t e m i g m i n ą W ł o s z c z o w a , o d w s c h o d u z g m i n ą K r a s o c i n i z w o j e w ó d z t w e m ł ó d z k i m . P ó ł n o c n ą g r a n i c ę s t a n o w i m i a s t o i g m i n a P r z e d b ó r z , a z a c h o d n i ą g m i n a W i e l g o m ł y n y i g m i n a Ż y t n o . P ó ł n o c n a i z a c h o d n i a g r a n i c a s t a n o w i j e d n o c z e ś n i e g r a n i c ę p o w i a t u w ł o s z c z o w s k i e g o [ 1 ] . G m i n a K l u c z e w s k o z l o k a l i z o w a n a j e s t w n i e d a l e k i e j o d l e g ł o ś c i o d w i e l k o m i e j s k i c h o ś r o d k ó w p r z e m y s ł o w y c h i r e g i o n a l n y c h t j : 9 k m o d W ł o s z c z o w e j , 5 5 k m o d K i e l c i 7 6 k m o d C z ę s t o c h o w y . G m i n a l e ż y w o b r ę b i e W y ż y n y Ś r o d k o - w o - M a ł o p o l s k i e j . N a j e j t e r e n i e l e ż ą w z n i e s i e n i a P a s m a M a ł o p o l s k i e g o i w a ł y
w y d m o w e N i e c k i W ł o s z c z o w s k i e j , c o p r z y c z y n i a s i ę d o u r o z m a i c e n i a j e j ś r o d o w i s k a p r z y r o d n i c z e g o .
N a z w a K l u c z e w s k o w y w o d z i s i ę w e d ł u g l e g e n d y o d k l u c z y , k t ó r e k r ó l K a z i m i e r z W i e l k i z g u b i ł b ę d ą c n a p o l o w a n i u w t e j o k o l i c y . P i e r w s z a p i s e m n a w z m i a n k a o t e j m i e j s c o w o ś c i p o j a w i ł a s i ę w r o k u 1 5 6 1 .
W alory przyrodnicze gm iny K luczew sko
N a t e r e n i e g m i n i e w y s t ę p u j ą n i e w i e l k i e n a t u r a l n e j e z i o r k a o r a z k i l k a z b i o r n i k ó w s z t u c z n y c h p e ł n i ą c y c h r o l ę s t a w ó w r y b n y c h . T e r e n c a ł e j g m i n y w c h o d z i w o b r ę b , , p i l i c k i e g o o b s z a r u c h r o n i o n e g o ” . O r ó ż n o r o d n o ś c i c e c h ś r o d o w i s k a p r z y r o d n i c z e g o d e c y d u j ą p r z e d e w s z y s t k i m : p r z e p ł y w a j ą c e r z e k i C z a r n a i P i l i c a , k o m p l e k s y l a s ó w , z a b y t k i , b a r d z o d o b r e w a r u n k i k l i m a t y c z n e ( c z y s t o ś ć p o w i e t r z a o r a z p o ł o ż e n i e w o b s z a r z e c h r o n i o n e g o k r a j o b r a z u ) . T a k i e c e c h y ś r o d o w i s k a p r e d y s p o n u j ą o b s z a r g m i n y d o r o z w i j a n i a t u r y s t y k i p o b y t o w e j i w e e k e n d o w e j w o k r e s i e c a ł e g o r o k u , a t a k ż e d o l o k a l i z a c j i b u d o w n i c t w a m i e s z k a l n e g o c z y t e ż l e t n i s k o w e g o d l a m i e s z k a ń c ó w z i n n y c h o b s z a r ó w k r a j u . C h a r a k t e r y s t y c z n e d l a g m i n y s ą d w a r e z e r w a t y p r z y r o d y . J e d n y m z n i c h j e s t B u k o w a G ó r a , r e z e r w a t l a s u b u k o w e g o i z b i o r o w i s k a r o ś l i n n e g o o p o w . 3 4 , 9 4 h a , z a ł o ż o n y w 1 9 5 9 r . Z a j m u j e o n s z c z y t j e d n e g o z n a j w y ż s z y c h w z n i e s i e ń p ó ł n o c n o - z a c h o d n i e g o k r a ń c a P a s m a P r z e d b o r s k o - M a ł o p o l s k i e g o . W t e j c z ę ś c i k r a j u w y s t ę p u j ą t a k ż e z b i o r o w i s k a l e ś n e t a k i e j a k : u b o g a b u c z y n a n i ż o w a , ż y z n a b u c z y n a n i ż o w a , ż y z n a b u c z y n a s u d e c k a o r a z c i e p ł o l u b n a b u c z y n a s t o r c z y k o w a . L a s y t e s ą n a j w i ę k s z ą i n a j c e n n i e j s z ą a t r a k c j ą p r z y r o d n i c z ą o m a w i a n e g o o b s z a r u [ 3 ] . D r u g i m r e z e r w a t e m o c h a r a k t e r z e s t e p o w y m s ą M u r a w y D o b r o m i e r s k i e . R e z e r w a t c h r o n i z b i o r o w i s k a r o ś l i n n e n a p o w i e r z c h n i 3 6 , 2 9 h a o r a z w y s t ę p u j ą c e n a p o ł u d n i o w y m s t o k u j u r a j s k i e s k a ł y w a p i e n n e . W a r u n k i g l e b o w o - k l i m a t y c z n e w r e z e r w a c i e p r z y c z y n i ł y s i ę d o u k s z t a ł t o w a n i a f l o r y k s e r o t e r m i c z n e j z t a k i m i r z a d k i m i g a t u n k a m i r o ś l i n j a k : z a w i l e c w i e l k o k w i a t o w y , g o r y c z k a o r z ę s i o n a , a s t e r g a w ę d k a , o m a n w i e r z b o l i s t n y , k i l k a g a t u n k ó w s t o r c z y k ó w , p r z e t a c z n i k p a g ó r k o w a t y i i n n e . W r a z z b o g a t ą r o ś l i n n o ś c i ą w y s t ę p u j e t u m n o g o ś ć z w i e r z ą t , g ł ó w n i e o w a d ó w [ 3 ,7 ] . W t r o s c e o o c h r o n ę z a s o b ó w p r z y r o d y i r o z w ó j t u r y s t y k i p r o j e k t o w a n e s ą d w a d a l s z e r e z e r w a t y p r z y r o d y : К C z a r n a W ł o s z c z o w s k a - r e z e r w a t r z e c z n y o p o w . 1 8 0 h a , o b e j m u j ą c y d o l n y o d c i n e k b i e g u r z e k i o d p r z e ł o m u w Z a m o ś c i u d o j e j u j ś c i a ( 2 4 k m d ł u g o ś c i ) ; К S t r u g a - r e z e r w a t o b e j m u j e d o l i n ę s t r u m i e n i a p r z e b i e g a j ą c e g o p r a w i e r ó w n o l e ż n i k o w o n a p ó ł n o c o d w s i R ą c z k i i u c h o d z ą c e g o b e z p o ś r e d n i o d o P i l i c y . W g m i n i e K l u c z e w s k o w y s t ę p u j e k i l k a P o m n i k ó w P r z y r o d y : К 2 l i p y d r o b n o l i s t n e i 1 w i ą z s z c z y p u ł k o w y w J a n u s z e w i c a c h ; К 4 k a s z t a n o w c e b i a ł e , 2 l i p y d r o b n o l i s t n e , 1 k l o n p o s p o l i t y w p a r k u w K l u c z e w s k u ;
198 Oksana Seroka, Eugeniusz Gurgul, Larysa Głazyrina S 3 d ę b y s z y p u ł k o w e w C i e m i ę t n i k a c h ; S a l e j a s k ł a d a j ą c a s i ę z 3 8 l i p d r o b n o l i s t n y c h , 2 k a s z t a n o w c ó w b i a ł y c h i 2 k l o n ó w p o s p o l i t y c h w D o b r o m i e r z u ; S 4 l i p y d r o b n o l i s t n e , 1 k l o n j a w o r i 1 d ą b s z c z y p u ł k o w y p r z y d r o d z e z e w s i R ą c z k i d o O s i e d l a K e p i n a ; S 1 s o s n a p o s p o l i t a w K l u c z e w s k u ; S 2 k a s z t a n o w c e b i a ł e , 1 l i p a d r o b n o l i s t n a . N a t e r e n i e g m i n y p o ł o ż o n y j e s t r ó w n i e ż P r z e d b o r s k i P a r k K r a j o b r a z o w y , k t ó r y z o s t a ł u t w o r z o n y w 1 9 8 8 r o k u w c e l u o c h r o n y s z c z e g ó l n y c h w a r t o ś c i p r z y r o d n i c z y c h i k r a j o b r a z o w y c h W y ż y n y P r z e d b o r s k i e j w r a z z d o l i n ą r z e k i C z a r n e j W ł o s z c z o w s k i e j . P o ł o ż o n y j e s t w z a c h o d n i c h c z ę ś c i a c h w o j e w ó d z t w a ł ó d z k i e g o i ś w i ę t o k r z y s k i e g o . O a t r a k c y j n o ś c i p a r k u d e c y d u j ą m a l o w n i c z o ś ć i r ó ż n o r o d n o ś ć k r a j o b r a z u , k o r z y s t n e w a r u n k i b i o k l i m a t y c z n e d z i ę k i o b f i t o ś c i l a s ó w o r a z c z y s t o ś c i w ó d p o w i e r z c h n i o w y c h , u s t r o n n o ś ć p o ł o ż e n i a , p r z e w a g a t r a d y c y j n y c h f o r m g o s p o d a r k i r o l n e j .
W alory turystyczne i rekreacyjne G m iny K luczew sko
J e d n ą z n a j c i e k a w s z y c h a t r a k c j i g m i n y j e s t s p ł y w r z e k ą P i l i c ą . N a j b a r d z i e j p o l e c a n y j e s t o d c i n e k M a l u s z y n - K r z ę t ó w . R z e k a n a t y m o d c i n k u m a r w ą c y n u r t i j e s t k r ę t a , c o c z y n i j ą s p ł y w o w ą . N a c a ł e j d ł u g o ś c i s p ł y w u m o ż n a s p o t k a ć p t a c t w o o r a z z w i e r z ę t a w o d n e i w o d n o - l ą d o w e . N a t r a s i e s p ł y w u z n a j d u j ą s i ę ż e r e m i a b o b r ó w , a n a u r w i s t y c h i p i a s z c z y s t y c h b r z e g a c h w i d a ć g n i a z d a j a s k ó ł e k b r z e g - ó w e k . C z a s s p ł y w u w y n o s i o k o ł o 5 - 6 g o d z i n . N a t e r e n i e g m i n y z n a j d u j ą s i ę z a b y t k i w p i s a n e d o r e j e s t r u d ó b r k u l t u r y W o j e w ó d z k i e g o K o n s e r w a t o r a Z a b y t k ó w . S ą t o n a s t ę p u j ą c e o b i e k t y [ 2 ; 5 ] : S s p i c h l e r z ( p ó ź n i e j s t a j n i e ) - l e ż ą c y w p ó ł n o c n o - z a c h o d n i m k i e r u n k u o d d w o r u . J e s t t o b u d y n e k z p i e r w s z e j p o ł o w y X I X w i e k u , w y b u d o w a n y w s t y l u r o m a n t y c z n e g o n e o g o t y k u ; S r z ą d ó w k a - u s y t u o w a n a n a p ó ł n o c n y - w s c h ó d o d d w o r u . J e s t t o b u d y n e k z p i e r w s z e j p o ł o w y X I X w i e k u ; S p o z o s t a ł o ś c i d w o r u z o k o ł o p i e r w s z e j p o ł o w y X V I I I w . , c z ę ś c i o w o p r z e b u d o w a n y w X I X w i e k u , a z a w a l o n y w 1 9 5 6 r o k u ; S k o ś c i ó ł p a r a f i a l n y w K l u c z e w s k u p o d w e z w a n i e m ś w . W a w r z y ń c a z X V I I I w . B u d o w ę k o ś c i o ł a r o z p o c z ę t o s t a r a n i e m K s a w e r e g o T u r s k i e g o d z i e d z i c a w s i ; S k o ś c i ó ł p a r a f i a l n y p o d w e z w a n i e m ś w . J a k u b a w z n i e s i o n y w X I V l u b X V w i e k u , g r u n t o w n i e p r z e b u d o w a n y w X V I I w i e k u , o r a z o d n o w i o n y w 1 9 4 6 r o k u . J e s t t o b u d o w l a g o t y c k a w z r ę b i e , c a ł k o w i c i e p r z e k s z t a ł c o n a , o c h a r a k t e r z e b a r o k o w y m ; S k a p l i c z k a z X V I I I w . - m u r o w a n a w f o r m i e c z w o r o b o c z n e g o s ł u p a ; S k o ś c i ó ł p a r a f i a l n y w R ą c z k a c h p o d w e z w a n i e m ś w . T e k l i z X I V - X V w i e k u ;
