Maria Podraza
Problem ochrony miejskich zespołów
na przykładzie Kazimierza Dolnego :
narada wojewódzkich
konserwatorów zabytków
Ochrona Zabytków 25/3 (98), 233-234
w cz a sie I I w o jn y św ia to w e j, s y tu a c ja p ie rw s z y c h la t p o w o je n n y c h n ie p ro w a d z iła do u s tę p s tw i d z ia ła ń n ie zaw sze z g o d n y c h z te o r ią k o n s e r w a c ji. Z p y ta n i a teg o lo g iczn ie w y n ik a ło n a s tę p n e : czy s to s u n e k p o ls k ic h k o n s e r w a to ró w do z a g a d n ie n ia r e k o n s tr u k c j i w a r c h i te k t u r z e je s t o b e c n ie t a k i sam , ja k p rz e d d w u d z ie s tu la ty , czy te ż u le g ł zm ia n o m . W w y n ik u ż y w e j d y s k u s ji o k a z a ło się, że p o ls c y k o n s e r w a to r z y p o d c h o d z ą d z is ia j do z a g a d n ie n ia r e k o n s tr u k c j i z w ię k sz ą re z e r w ą , n iż ich k o le d z y z N R F . W p e w n y m z w ią z k u z tą częścią d y s k u s ji b y ł k r ó t k i r e f e r a t p ro f. B o h d a n a M a r c o n i e g o z O d d z ia łu W a rs z a w sk ie g o P K Z o ró ż n y c h z a g a d n ie n ia c h e s te ty c z n y c h w ią ż ą c y c h się z k o n s e r w a c ją m a la r s tw a (k o n s e rw a c ja p u - ry s ty c z n a , a d a p ta c y jn a , r e s ta u r a c ja , re k o n s tr u k c ja ) . I n n y b a rd z o in te r e s u ją c y p ro b le m , p o ru s z o n y w d y s k u s ji, to a d a p ta c ja w n ę trz z a b y tk o w y c h d la p e łn ie n ia f u n k c ji w sp ó łc z e s n y c h o ra z w p ro w a d z a n ie w sp ó łc z e sn y c h e le m e n tó w do d a w n e j a r c h ite k tu r y . N a p rz y k ła d do w n ę trz g d a ń sk ie g o r a tu s z a do z r e k o n s tru o w a n y c h w ie rn ie sa l w p ro w a d z o n o m .in . n o w e tk a n in y o b icio w e. Z a g a d n ie n ie a d a p ta c ji d a w n e j a r c h i te k t u r y d o p o tr z e b ży c ia w sp ó łc z e sn e g o j e s t żyw o d y s k u to w a n e n a c a ły m św iecie. M o żn a b y ło z a o b se rw o w a ć w czasie d y s k u s ji p e łn ą zg o d n o ść w ty c h s p r a w a c h k o n s e r w a to r ó w n ie m ie c k ic h ze s ta n o w is k ie m p o ls k ic h s p e c ja lis tó w . W k r ó tk im p o d s u m o w a n iu d y s k u s ji d r M ü h lb e rg p o d k re ś lił d u że z a in te re s o w a n ie g o sp o d a rz y d z ia ła ln o ś c ią p o ls k ic h k o n s e r w a to ró w . W sp o m in a ją c p r a c e p r o w a d zo n e o b e c n ie p rz e z P K Z w M o n a c h iu m „N ic ta k n ie s p r z y ja d o b ry m s to su n k o m m ię d z y lu d z k im , j a k w z a je m n e p o z n a n ie . N a le ż y so b ie życzyć ja k n a jsz y b sz e g o ro z p o częcia te j w s p ó łp r a c y ” — za k o ń c z y ł d r M ü h lb e rg . B e z p o śre d n io po z a k o ń c z e n iu części o fic ja ln e j m in is te r W a c ła w P ią tk o w s k i p o d e jm o w a ł z a p ro s z o n y c h gości c o c k ta ile m . W b a rd z ie j sw o b o d n e j a tm o s fe r z e p o ru s z a n o jeszcze ra z sz e re g s p r a w d y s k u to w a n y c h p o p rz e d n io p u b lic z n ie . K o n s e rw a to rz y i r e s ta u r a to r z y z N R F w y ra ż a li się z d u ż y m u z n a n ie m o p o z io m ie p rz e d s ta w io n y c h w r e f e r a ta c h ro z w ią z a ń k o n s e r w a to rs k ic h . P o d k re ś la n o szcz e g ó ln ie k o n s e k w e n tn ą re a liz a c ję p o s tu la tó w w sp ó łc z e s n e j w ie d z y w ta k n ie w d z ię c z n y c h ze w z g lę d u n a p ra c o c h ło n n o ść d z ie d z in a c h , j a k k o n s e r w a c ja tk a n in lu b s ta ro d ru k ó w . D uże u z n a n ie z y s k a ła so b ie z a s a d a p ro w a d z e n ia b a d a ń h is to ry c z n y c h n a d o b ie k ta m i p o d d a w a n y m i k o n s e r w a c ji o ra z w łą c z e n ie do d z ia ła ln o ś c i k o n s e r w a to r s k ie j la b o r a to r ió w sp e c ja listy c z n y c h .
T a d e u s z R u d k o w s k i
P R O B L E M O C H R O N Y M I E J S K I C H Z E S P O Ł Ó W N A P R Z Y K Ł A D Z I E
K A Z I M I E R Z A D O L N E G O — N A R A D A W O J E W Ó D Z K I C H K O N S E R W A
T O R Ó W Z A B Y T K Ó W
W d n iu 24 k w ie tn ia r. 1972 o d b y ła się w K a z im ie rz u D o ln y m o g ó ln o p o lsk a n a r a d a k o n s e r w a to r s k a p o św ię c o n a p ro b le m o m o c h ro n y ze sp o łó w m ie js k ic h n a p rz y k ła d z ie K a z im ie rz a D olnego, z o rg a n iz o w a n a z in ic ja ty w y Z a rz ą d u M u zeó w i O c h ro n y Z a b y tk ó w p rz e z W o jew ó d zk ieg o K o n s e r w a to r a Z a b y tk ó w o ra z B iu ro D o k u m e n ta c ji Z a b y tk ó w w L u b lin ie .N a r a d a o d b y ła się w z w ią z k u z w y d a n y m p rz e z M in is tra K u ltu r y i S z tu k i Z a r z ą d z e n ie m z d n ia 18 k w ie tn ia 1972 r. w s p r a w ie p r z e k a z a n ia M u zeu m R e g io n a ln e m u w K a z im ie rz u D o ln y m n ie k tó ry c h c z y n n o śc i W o je w ó d z k ie g o K o n s e rw a to ra Z a b y t k ó w i p rz e k s z ta łc e n ia teg o m u z e u m w a u to n o m ic z n ą p la c ó w k ę m u z e a ln o -k o n s e r- w a to rs k ą , p o d p o rz ą d k o w a n ą W o je w ó d z k ie m u K o n s e rw a to ro w i Z a b y tk ó w , s p r a w u ją c ą o c h ro n ę z a b y tk ó w n a te r e n ie K a z im ie rz a i p o w ia tu p u ła w s k ie g o . P o w y ż sz e z a g a d n ie n ie p o d d a n e z o sta ło d y s k u s ji w a s p e k c ie o c h ro n y śro d o w is k a n a tu r a ln e g o . W s p o tk a n iu u d z ia ł w z ię li p rz e d s ta w ic ie le Z M iO Z , w o je w ó d z c y k o n s e r w a to rz y z a b y tk ó w lu b ich p r z e d s ta w ic ie le o ra z re p r e z e n ta n c i m ie js c o w y c h w ładz. K o n fe re n c ję w im ie n iu o rg a n iz a to r ó w o tw o rz y ł m g r M ie c z y sła w K u rz ą tk o w s k i, W o je w ó d z k i K o n s e r w a to r Z a b y tk ó w w L u b lin ie , n a ś w ie tla ją c ró ż n o ro d n o ść z a g a d n ie ń c h a r a k te r y s ty c z n y c h d la K a z im ie rz a D o ln e g o i całe g o p o w ia tu p u ła w sk ie g o , ta k ic h ja k : o c h ro n a z a b y tk ó w a r c h ite k tu r y , u k ła d u u rb a n is ty c z n e g o i k r a jo b r a z u , k ie r o w a n ie w ła ś c iw y m p rz e b ie g ie m m o d e r n iz a c ji i p r z y s to s o w a n ia m ia s ta d la s ta ły c h m ie sz
233
k a ń c ó w i tu r y s tó w . S k u te c z n o ś ć s p r a w o w a n ia o p ie k i n a d z a b y tk a m i w ta k im k o m p le k s ie m oże z a p e w n ić ty lk o m o c n a , o p e r a ty w n a je d n o s tk a o rg a n iz a c y jn a d z ia ła ją c a n a m ie jsc u . P o łą c z e n ie is tn ie ją c e g o M u z e u m z u rz ę d e m k o n s e r w a to r s k im p o zw oli o p rzeć d z ia ła ln o ś ć k o n s e r w a to r s k ą n a a p a r a c ie n a u k o w o -d o k u m e n ta c y jn y m , ja k i b ę d z ie s tw o rz o n y w M u zeu m .
W e w p ro w a d z e n iu d y r e k t o r M ie c z y sła w P ta ś n ik stw ie rd z ił, że z a d a n ia sto ją c e p rz e d k o n s e r w a to re m te r e n o w y m i p rz e d p la c ó w k ą m u z e a ln ą są z b ież n e i m o żliw e do p o łą c z e n ia z k o rz y ś c ią d la m ia s ta , z a b y tk ó w i m ie js c o w e j lu d n o śc i. R o z w ią z a n ia z a p ro p o n o w a n e d la K a z im ie rz a m o g ą słu ż y ć ja k o w zo rzec d la in n y c h z a b y tk o w y c h m ia st.
D ru g i is to tn y p ro b le m , k tó r y o m ó w ił m g r J . Ż u ra w s k i, to p rz e d y s k u to w a n ie g łó w n y c h z ało ż eń r e a liz a c ji p r o g r a m u m u z e a ln o -k o n s e rw a to rs k ie g o p rz e z M u z e u m w K a zim ie rz u . R e f e r e n t s c h a r a k te r y z o w a ł m ia s to z p u n k tu w id z e n ia k o n s e r w a to rs k ie g o i o m ó w ił k ilk a g r u p z a g a d n ie ń . S ła w n y z u ro d y , c ie k a w e j h is to rii i w ie lu ce n n y c h z a b y tk ó w , K a z im ie rz D o ln y ja k o zesp ó ł w y m a g a s ta łe j i s ta r a n n e j o p ie k i. O s ta tn ie d z ie się ć l a t w h is to r ii K a z im ie rz a , to a n a r c h i a b u d o w la n a s p o w o d o w a n a b ra k ie m p la n u z a g o s p o d a ro w a n ia p rz e s trz e n n e g o , n ie r e s p e k to w a n ie m z a rz ą d z e ń W o je w ó d z k ie g o K o n s e r w a to r a Z a b y tk ó w i o b o w ią z u ją c y c h p rz e p isó w . D odać jeszcze do tego n a le ż y b r a k tr a d y c y jn y c h m a te r ia łó w b u d o w la n y c h , złe w y k o n a w s tw o , lo k a liz o w a n ie a r c h i te k t u r y o c h a r a k te r z e o b c y m m ia s tu itp . Is tn ie ją c e p ro b le m y w z a k re s ie ro z w o ju m ia s ta u siło w a n o ro z w ią z a ć w z a tw ie rd z o n y m o s ta tn io szczeg ó ło w y m p la n ie z a g o s p o d a ro w a n ia p rz e s trz e n n e g o , p rz e w id u ją c y m m ięd zy in n y m i u tw o rz e n ie c e n t r u m h a n d lo w o -u s łu g o w e g o n a o b sz a rz e z a b y tk o w y m . R e f e r e n t s tw ie rd z ił, że ta n o w o c z e sn a e n k la w a w z a b y tk o w y m z e sp o le m ie js k im je s t n ie do p rz y ję c ia z p u n k t u w id z e n ia k o n s e r w a to rs k ie g o . N ie k w e s tio n u je się p o trz e b y b u d o w y u słu g w c e n tr u m , a le p ro p o n u je się lo k a liz o w a n ie ich b ez szkody, a n a w e t z k o rz y ś c ią d la u r b a n i s ty k i z a b y tk o w e g o ś ró d m ie ś c ia . I s tn ie j ą jeszcze w sa m y m śró d m ie ś c iu n ie z a b u d o w a n e p la c e , k tó r e k ie d y ś m ia ły z w a r tą z a b u d o w ę . B ra k je j s tw a r z a p rz y k r e lu k i w u k ła d z ie m ia s ta , k tó r e w p la n ie n ie z o s ta ły je d n a k p rz e w id z ia n e do z a g o sp o d a ro w a n ia . W z w ią z k u z ty m n a le ż y p o d ją ć a n a liz y i s tu d ia k o n s e r w a to rs k ie , b y n a ich p o d s ta w ie o p ra c o w a ć w s k a z a n ia k o n s e r w a to r s k ie do r e w iz ji p la n ó w o gól n eg o i szczegółow ego m ia s ta i je g o o kolic. T ezy r e f e r a tu z o s ta ły p o d ję te w w y p o w ie d z ia c h u c z e stn ik ó w n a ra d y . W tr a k c ie d y s k u s ji często p rz e w ija ł się m o ty w g łó w n y : ja k d z ia ła ć , b y z je d n e j s tro n y z a p e w n ić m ie js c o w e j lu d n o ś c i i s ta le w z r a s ta ją c e j lic z b ie tu r y s tó w n ie z b ę d n e m in im u m u słu g , a z d ru g ie j z a c h o w a ć tr a d y c y j n y , z a b y tk o w y u k ła d m ia s ta , z ie le n i, c h a r a k t e r u u k s z ta łto w a n e g o w ciąg u w ie k ó w , a p iecz o ło w icie r e s ta u ro w a n e g o w la ta c h p o w o je n n y c h w g p la n ó w z a słu ż o n e g o d la K a z im ie rz a K a ro la S iciń sk ieg o . P o d k r e ś la n o m o c n o i z d e c y d o w a n ie k o n ie c z n o ść z a k a z u lo k o w a n ia a r c h i te k tu r y o b cej d la K a z im ie rz a , k tó r e j p rz y k ła d e m m o że być n p . d o m R SW „ P r a s a ” , czy te ż n o w y d o m p rz y u licy N a d w iś la ń s k ie j. Z teg o też p o w o d u w ięk szo ść d y s k u ta n tó w o p o w ia d a ła się za z m ia n ą o p ra c o w a n e g o p la n u szczegółow ego. W y b ó r o d p o w ie d n ic h ro z w ią z a ń p o w in ie n o d b y w a ć się n ie ty lk o pod k ą te m ła tw ie js z e j d ro g i in w e s to w a n ia , a le p rz e d e w sz y stk im z u w z g lę d n ie n ie m w a r to ś c i h is to ry c z n y c h , z a b y tk o w y c h i k r a jo b r a z o w y c h m ia sta . S zczeg ó ln ie m o cn o a k c e n to w a li s p r a w ę „ c e n tr u m ” r e p r e z e n ta n c i w ła d z p o w ia to w y c h . N ie chodzi tu ty lk o o h a n d e l i g a s tro n o m ię , a le o w ie le ta k is to tn y c h s p ra w , ja k z a p e w n ie n ie m ia s tu n a jw ła ś c iw s z y c h sp o so b ó w o g rz e w a n ia , d o p ro w a d z e n ia lin ii e le k try c z n e j (k ab lo w ej), u k ła d u k o m u n ik a c y jn e g o , z a p e w n ie n ie w w y s ta r c z a ją c e j ilości tr a d y c y jn y c h m a te r ia łó w b u d o w la n y c h itp .
W c elu p e łn e g o ro z e z n a n ia z a b y tk o w y c h z a so b ó w I n s ty tu t P o d s ta w R o z w o ju A rc h i te k t u r y P o lite c h n ik i W a rs z a w s k ie j m a p rz e p ro w a d z ić p e łn ą i w n ik liw ą in w e n ta r y z a cję s ta n u is tn ie ją c e g o zesp o łu w a sp e k c ie k ra jo b ra z o w y m , łą c z n ie z o p ra c o w a n ie m d o k u m e n ta c ji ik o n o g ra fic z n e j o b ie k tó w , k tó r e u le g ły z ag ła d zie, z je d n o c z e sn ą p ró b ą o d p o w ie d z i n a p y ta n ie , co i czy r e k o n s tru o w a ć . J e s t to p y ta n ie a k tu a ln e n ie ty lk o d la K a z im ie rz a .
Z ja w is k o z a g ro ż e n ia o b ie k tó w z a b y tk o w y c h je s t c h a r a k te r y s ty c z n e d la k r a jó w szy b k o r o z w ija ją c y c h się. Z a d a n ie m k o n s e r w a to r ó w je s t z a p e w n ie n ie tr w a n i a z a b y tk ó w d la p rz y s z ły c h p o k o le ń . N a r a d a d a ła dość w n ik liw y o b ra z o b e c n e j s y tu a c ji K a z im ie rz a i p o z w o liła sp o jrz e ć z a ró w n o n a p o trz e b y ro z w o jo w e teg o m ia s ta , ja k też n a sp o so b y ic h z a s p o k o je n ia z g o d n ie z a k tu a ln y m i w y m o g a m i k o n s e r w a to rs k im i.
M a ria P o d ra ża
