Barbara Lenard
Informacje UNESCO
Ochrona Zabytków 23/2 (89), 146-147
1970
I N F O R M A C J E U N E S C O
Obok w ie lk ic h m ięd zy n a ro d o w y ch a k cji ra to w a n ia za b y tk ó w u zasad n ion ych bezpośrednim zagrożen iem tych o b iek tó w — ja k w przypadku W enecji czy N u b ii — U n esco p o d ejm u je ró w n ież w sp ó łp ra cę w p rzed sięw zięcia ch zm ierza ją cy ch do o d k ry cia i zach ow an ia r e lik tó w d zied zictw a k u ltu ra ln eg o lu d z kości. T akim p rzy k ła d em jest ra to w a n ie M oh en d żo-D aro, jed n ego z w ie lk ic h o śro d k ów m a cierzy sty ch naszej c y w iliz a c ji sprzed czterech ty s ię c y la t, położonego w d o lin ie In dusu (Pakistan). To rozległe n ieg d y ś m ia sto o ceg la n y ch dom ach, p rzecięte szero k im i prostym i u licam i, których założenie p rzyp om in a w sp ó łc z e sn e aglo m era cje am eryk ań sk ie, jest ob ecn ie p rzestrzen ią p ia szczy sty ch p agórk ów zabezpieczoną przed sezo n o w y m i za lew a m i In dusu p rzez k ilo m e tr o w e , n o w o czesn e tam y i groble, k tórych u trzym an ie jest bardzo k osztow n e. Od c h w ili odkrycia w 1922 r. b adacze w y d o b y w a ją w bad an iach p o w ierzch n io w y ch zesp o ły ceg la n y ch b u d yn k ów , s ta n o w ią cy ch ob ecn ie jed y n e źródło naszej w ie d z y o tej kultu rze. Jed n ak ek sp loracja ta w ią że się z p ow ażn ym n ieb ezp ieczeń stw em : w zetk n ięciu z p ow ietrzem ceg la n e m u ry u leg a ją n ieu b ła g a n em u p ro ceso w i szy b k ieg o rozkładu. To zja w isk o da s ię w y ja śn ić następująco: pod w p ły w e m n isk ieg o lu stra w o d y podsk órn ej, położonej na bardzo m ałej g łęb o k o ści (2— 4 m), sole n a sy c a ją c e ziem ię p rzen ik ają do w a r stw y ceg ieł. W sk u tek zm ian tem p era tu ry n a stęp u je rozp u szczen ie i k ry sta liza cja soli, p ow od u jąca w rezu lta cie d ezin teg ra cję m uru ceg la n eg o . Z a n iech a n ie w y k o p a lisk ozn aczałob y jed n ak rezy g n a cję z w ie lk ic h m o żliw o ści p ozn aw czych ja k ie d aje M o h en d żo-D aro i dlatego U n esco m o b ilizu je m ięd zy n a ro d o w e w y siłk i dla zn a lezien ia rozsąd n ego rozw iązan ia teg o prob lem u . Od 1964 r. trzy k o le jn e m is je u d a w a ły się do M ohendżo-D aro. O statnia, złożona z w y b itn y c h arch eologów , w śród k tó rych P o lsk ę rep rezen to w a ł prof, dr K a zim ierz M ich ałow sk i, rozp atryw ała szcze góln ie za g a d n ien ie zagosp od arow an ia m iasta i p rzy sto so w a n ia go dla celó w k u ltu ra ln y ch i tu ry sty czn y ch . R ozum na akcja w d zied zin ie ek sp lo ra cji i za b ezp ieczen ia, p ołączon a z in telig en tn ą p o lity k ą tu ry sty czn ą m o g ła b y b ow iem zrobić z M oh en d żo- D aro m ie jsc e atrak cyjn e i in stru k ty w n e, ja k im i są z b liższych nam epok — H erk u lan u m i P om p eja. R aport złożon y p rzez m isje ek sp ertó w d y rek to ro w i g e n eraln em u U n esco p rzew id u je p ew n e m o żliw o ści rozw iązań , k tóre n a leża ło b y pod dać b adaniom , próbom i k o n tro li n a jlep szy ch sp ecja listó w św ia to w y ch . Jed n ym z n ich b y ło b y p row ad zen ie g łęb ok ich w y k o p ó w (ok. 18 m ), przy zastosow an iu szyb ów w iertn iczy ch . M ury n a leża ło b y o d k o p y w a ć do jed n a k o w ej w y so k o śc i z obu stron, gdyż in aczej z w ięk sza się za g ro żen ie p rzez in filtr a c ję so li p och od zą cych z nasypu. N a leża ło b y zbadać: m o ż liw o ść p o z o sta w ien ia m u ło w ej zap raw y, k tóra w zm a cn ia ła n ieg d y ś od p orn ość c e g la n y c h m u rów na zm ian y tem p eratu ry; za sto so w a n ie w a r stw och ron n ych , szczeg ó ln ie w od ood p orn ych ; p rzyd atn ość roślin
h a l o p h y t e s ży ją cy ch na sło n y ch teren a ch i a k u m u lu ją cy ch sól w sw o ich tk an k ach .
Tak ro zleg łe i trudne zad an ia m ogą b yć p o d jęte ty lk o p rzy n a jszerszej m ię d z y n arod ow ej w sp ó łp ra cy i fin a n so w a n iu , d latego raport p o stu lu je op racow an ie przez rząd P a k ista n u w sp ó ln ie z U n esco „planu g en era ln eg o d la M oh en d żo-D aro”, u w zg lęd n ia ją ceg o w sz y stk ie asp ek ty te g o p roblem u. (561).
K o lo k w iu m zorgan izow an e w S a m a rk a n d zie w k oń cu w rześn ia 1969 r. przez U n esco, w sp ó ln ie z in sty tu cja m i n a u k o w y m i ZSR R i S o w ieck ą K o m isją do S p raw U nesco, zgrom adziło około 100 sp e c ja listó w z 15 krajów . G en eraln ym tem a tem b yła sztu k a A zji Środ k ow ej w ep oce T im ura i jego su k ceso ró w (XV w .), w zak resie arch itek tu ry, m in ia to rstw a , ilu stra cji k sią ż k o w e j, lite r n ic tw a i rzem iosła a r ty s ty c z nego. P ięć p o d sta w o w y ch r efera tó w do d y sk u sji o p ra co w a li p ro feso ro w ie: G. P u g a - czen k o w a (ZSRR) d la a rch itek tu ry , B a sil G ray (W ielka B rytan ia) i Mir H osain Shah (A fgan istan ) dla m in ia to rstw a , E. G rube (U SA ) dla sztu k zd obniczych i H. S u lejm a n (ZSRR) dla ilu stra cji k sią żk o w ej. O gółem p rzed sta w io n y ch zostało 40 k o m u n ik a tó w . Poza p rzep row ad zen iem n au k ow ej d y sk u sji d od atk ow ym o sią g n ięciem k o lo k w iu m b yło p o w o ła n ie dw óch grup roboczych dla opracow an ia zaleceń d otyczących p u b lik a cji p o św ięco n y ch sztu ce A zji Ś rod k ow ej w ep oce tim u ry d zk iej, k tó ry ch w y d a n ie w in n a zap ew n ić U nesco. (564/565).
M o h e n d ż o - D a r o
M i ę d z y n a r o d o w e k o l o k w iu m p o ś w i ę c o n e s z t u c e A z j i Ś r o d k o w e j
W y s t a w a ik o n m e l k i c - k i c h w B e jr u c i e
W le c ie 1968 r. zo rgan izow an a została w N icolas Sursock M useum w B ejru cie p ierw sza w y sta w a ikon m e lk ick ich . K atalog w y s ta w y , pop rzed zon y przedm ow ą k on serw atora — C am ille A b ou ssou an , sek retarza g en era ln eg o L ib ań sk iej K om isji N arod ow ej do S p ra w U n esco , jest d ziełem ed ytorsk im w y so k ie j k la sy , o b ejm u ją cym reprod u k cje ek sp o n o w a n y ch ikon i e seje op racow an e przez w y b itn y c h sp e cja listó w . Ik o n y m e lk ick ie są d ziełam i sztu k i bardzo m ało dotychczas znanym i, dlatego ten cen n y k atalog (fran cu sk o-arab sk i), jest n iezb ęd n y dla w szy stk ich , którzy in teresu ją się tra d y cja m i sztu k i narodów B lisk ieg o W schodu. (564/565). .
(w g “In f o r m a t io n s U n e sc o ” opr. B a rb a ra L enard)
S p r o s t o w a n i e : w n o t a t c e p t . K o m p u t e r w s ł u ż b i e a r c h e o l o g i i z a m i e s z c z o n e j w p o p r z e d n i m n u m e r z e „ O c h r o n a Z a b y t k ó w ” (1/1970) n a s. 65, t e k s t : . . . ś w i ą t y n i w T e b a c h , w z n i e s i o n e j p r z e z I h n a t o n a , r e f o r m a t o r a - m o n o t e i s t ę , d l a b o g i n i A t e n y . . . p o w i n i e n b r z m i e ć : . . . ś w i ą t y n i w T e b a c h , w z n i e s i o n e j p r z e z E c h n a t o n a , r e f o r m a t o r a - m o n o t e i s t ę , d l a b o g a A t o n a . . . (B. L.)
