TERESA HAUKE-PACEWICZOWA, MARIA TRZCIŃSKA
W PŁYW PO Ż A R U D N A L A S U N A AK TY W N O ŚĆ M IKROBIOLOGICZNĄ G LEBY
Zakład Gleboznawstwa i Nawożenia IBL, W arszawa-Sękocin
Z agadnienie w p ły w u pożaru runa na ak tyw n o ść biologiczną gleb le ś n ych od dawna in teresu je badaczy, szczególn ie w szęd zie tam , gdzie la sy m ają duże zn aczen ie dla gospodarki k rajow ej. P rzegląd o w e prace z tego zakresu św iadczą jednak, że otrzym yw an e w y n ik i badań znacz nie się różnią, co prow adzi n iek ied y do sp rzeczn ych w n iosków . T oteż au torzy opracow ań p rzegląd ow ych stw ierd zają na ogół, że zagadnienie to w ym aga in d yw id u aln ego traktow ania, u w zględ n iającego w arun k i k li m atyczn e, m eteorologiczn e, g leb ow e i fitosocjolo giczn e danego regionu i ek osystem u [1, 5].
W obec braku k rajow ych badań z tego zakresu celem n in iejszej pracy b yło stw ierd zen ie, jakim zm ianom w w y n ik u pożaru dna lasu u lega ak tyw n ość biologiczna i m ikroflora gleb y leśn ej pod d rzew osta nem sosn ow ym oraz w jakiej form ie n astęp u je jej regeneracja. W tym celu podjęto d w ie serie badań w y k on an ych w latach 1973-1975. W p ierw szej zajęto się w stęp n ie oznaczeniem zm ian w skaźnika ogólnej a k ty w n ości biologicznej g leb y w różnych term in ach po pożarze. W drugiej części poddano szczegółow em u badaniu stan m ik roflory i a k tyw n ość en zym atyczn ą g leb y w 3 m iesiące po pożarze, porów nując je ze sta nem g leb y k ontrolnej. W tych badaniach oparto się na liczebn ości po szczególn ych grup drob nou strojów oraz na a k ty w n ości d eh ydrogen azy i ureazy w różnych poziom ach gleb ow ych .
METODYKA
Do w szy stk ich badań pobierano próbki z czterech poziom ów g leb y leśn ej: Ofh, A E , E oraz L D ostarczano je do laboratorium i an alizow a no w stan ie św ieżym , bez przesuszania i przesiew ania. Próbki pobie rano z trzech różnych p u n k tów p ołożnych w ew n ą trz każdego obiektu i analizow ano osobno.
siące po k on trolow an ym pożarze w obrębie B ogaczów tego sam ego nad leśn ictw a. A n alizy ob ejm ow ały oznaczenia n iek tóry ch w ła ściw o ści fiz y k och em icznych, takich jak: p rocent suchej m asy, pH w H 20 — p oten - cjom etry czn ie, zaw artość N ogółem — m etodą K jeld ah la, N -N H 4 — k o lory m etry czn ie m etodą podchlorynow ą. Oznaczano ró w n ież ak ty w n ość enzym ów : d eh ydrogen azy — m etodą jak w y ż ej, u reazy — m etodą T a - b a t a b a i i B r e m n e r a [9].
O znaczenia m ikrobiologiczne w yk on y w an o na p odstaw ie rozcień czeń sporządzanych z dużych n aw ażek gleb y. O znaczano liczebność: bakterii i ich form p rzetrw aln ych oraz prom ien iow ców — na p ożyw ce agarow ej w ed łu g B unta i R oviry, grzyb ów — na p ożyw ce M artina z dodatkiem różu b en galsk iego i strep to m y cy n y , d en itryfik a to rów — na p ożyw ce p łyn n ej w ed łu g P o c h o n a [8], am on ifikatorów — na zm od yfik ow a nej p ożyw ce p łyn n ej Pochona [8], b eztlen o w y ch asym ilatorów azotu cząsteczk ow ego — w ed łu g obecności gazu w słup ie agaru, drobnoustro jów celu lo lity czn y ch (bakterii, p rom ien iow ców i grzybów ) na p ły tk ach z p ożyw k am i agarow ym i o pH 4,5 oraz 6,5, z krążkiem sp reparow anego błonnika na pow ierzchni.
K ażde z tych oznaczeń w yk on yw an o w 3-5 rozcień czeniach oraz w 3-5 pow tórzeniach. P rzy oznaczaniu liczebn ości am onifikatorów , d en i tryfik atorów i b eztlen ow ych a sym ilatorów N cząsteczk ow ego posłużono się tab elam i Mc Crady.
WYNIKI
B ezpośrednio po pożarze daw n y poziom Of h przybrał postać cien kiej w a rstw y sp op ielałych częściow o lub całk ow icie resztek organicz nych. W yn ik i I serii badań w y k a za ły , że niszczące działanie ognia do ty czy ło początkow o głów n ie pczom u Of h (rys. 1). P oczątek regen eracji m ikrobiologicznej tego poziom u zaobserw ow ano ju ż po m iesiącu, n a w e t jednak po u p ły w ie 5 m iesięcy od pożaru ak tyw n ość d eh yd rogen a zy była tu 20-30 razy słabsza niż w takim sam ym poziom ie obiektu k ontrolnego.
N atom iast w n iższych badanych poziom ach stw ierd zon o osłab ien ie ak tyw n ości tego en zym u dopiero w okresie 1-3 m iesięcy po pożarze. Ś w iad czy to o u jem n ym pośrednim oddziaływ aniu sk u tk ów pożaru na ak tyw n ość biologiczną niżej p ołożnych poziom ów gleb ow ych .
Rys. 1. A ktyw ność dehydrogenazy w |л1 H2/h • 1 g świeżej gleby Dehydrogenase activity, H2/h. 1 • g of fresh soil
Rys. 2. Skład tlenow ej m ikroflory celulolitycznej
A — o b ie k t k o n tr o ln y , В — p ożarzysk o; 1 — b a k te r ie , 2 — p ro m ien io w ce, 3 — g rzy b y Aerobic cellulolytic microflora
A — c o n tro l a rea , В — b u rn e d area; 1 — b a c teria , 2 — a ctin o m y cetes, 3 — fungi
W yn ik i II serii badań w yk azały, że n ajd ra styczn iejsze zm ian y spo w od ow an e pożarem w y stęp u ją przede w szy stk im w poziom ie Of h, ale w różnym stopniu d otyczą one także n iższych poziom ów g leb o w y ch (tab. 1— 4, rys. 2). W 3 m iesiące po pożarze daw n y poziom Of h za w
ie-Q u a n t i t i e s o f m ic r o o r g a n is m s i n m i l l i o n s p e r g o f f r e s h soil
i n 3 m o n th s a f t e r b u r n in g
O b ie k t k o n tr o l n y - ■ C o n tr o l a r e a P o ż a rz y s k o - B u rn ed a r e a Grupy d r o b n o u s tr o jó w Poziom y glebow e S o i l h o r i z o n s
G ro u p s o f m ic r o o r g a n is m s Ofh AE E I Ofh AE E I B a k t e r i e B a c t e r i a 0 , 5 - 1 , 5 0 ,0 6 0 ,0 6 0 ,1 40 6 ,5 0 ,9 0 , 9 P rz e t r w a l n i k i - % S p o r e s - % 6 0 -1 0 0 7 0 -1 0 0 70 8 0 0 ,5 0 , 5 1 -2 0 5 P ro m ie n io w ce A c tin o m y c e te s 0 ,8 5 0 ,1 0 ,0 5 0 ,0 1 0 ,0 1 0 ,0 1 0 ,0 7 0 , 3 G rzyby F u n g i 7 1 0 , 2 0 ,0 3 1 1 0 ,3 0,03 A m o n if ik a to r y A m m o n ifiers 1 -4 0 ,4 - 1 0 , 4 0 , 5 10-2 5 0 , 2 0 ,3 0 , 5 D e n i t r y f i k a t o r y D e n i t r i f i e r s 0 ,1 -0 ,-0 8 0 ,0 8 2 - 0 ,2 0 , 4 B e z tle n o w e a e y r a i l a t o r y a z o t u c z ą s te c z k o w e g o A n a e ro b ic I î - f i x e r s 0 0 0 0 0 ,0 0 1 0 0 0 b a k t e r i e b a c t e r i a p o je d y n c z e s i n g l e 0 0 0 0 ,0 1 0 0 0 в) я а •r-j N o m O O *ri -И и >> +» с -ł^> -М >> оЭ O r l гН ЪО 3 гЧ o h p ro m ien io w ce a c tin o m y c e te s 0 , 3 - 0 , 6 0 ,0 8 0 ,0 6 0 ,0 0 2 0 ,0 0 2 0 -0 1 0 ,1 0 ,0 0 1 о о н о С г Ч з О л д ы и О гЧ гН О Н Ф 0) чгН о о о а g rz y b y f u n g i 2 0 ,8 0 ,1 0 ,0 0 1 0 ,0 0 1 1 .3 0 ,2 0 ,0 0 1
W zrost liczeb n ości d otyczy ł jednak tylk o n iek tóry ch form i grup drobnoustrojów . N a przykład w w yp alon ym poziom ie Of h bardzo s il n ie rozm n ożyły się organizm y am onifikujące. W zrosła w nim także licz ba d en itry fik atorów i p ojaw iły się b eztlen ow e a sy m ilatory w oln ego azo tu, k tórych obecność nie u jaw n iła się w g leb ie k ontrolnej. W ogólnej p opu lacji drobnoustrojów p ow ierzch ni spalonej w zrósł udział bakterii w form ie czynn ej (tab. 2). R ozm nożyły się jednak g łó w n ie n ie te form y bakterii, które bytują w g leb ie k on troln ej, lecz takie, jakie zazw yczaj
ch arak teryzu ją m ik roflorę ściółk i leśn ej lub zasiedlają fy llo sfer ę.
zn ikom ym stopniu, a skład jej u leg ł głęb okim zm ianom , bow iem ponad n ujących w g leb ie p ow ierzch ni k ontrolnej.
T a b e l a 2 Zm iany s k ła d u m i k r o f l o r y g le b y l e ś n e j w 3 m ie s ią c e po p o ż a rz e
B a k t e r i e , p ro m ien io w ce i g rz y b y - w p r o c e n t a c h o g ó ln e j l i c z b y d r o b n o u s tr o jó w A s s o c i a t i o n s o f th e f o r e s t s o i l m i c r o f l o r a 3 m o n th s a f t e r b u r n in g B a c t e r i a , a c tin o m y c e te s a n d f u n g i i n p . c . o f th e t o t a l num ber o f m ic r o o r g a n is m s
Grupy d r o b n o u s tr o jó w M ic ro o rg a n is m s O b ie k t k o n tr o l n y - C o n tr o l a r e a P o ż a rz y s k o - B u rn ed a r e a Ofh AE E I Ofh AE E I B a k t e r ie B a c t e r i a 1 0 -2 0 5 2 0 -4 0 70 98 85 2 0 -6 0 8 0 P ro m ien io w ce A c tin o m y c e te s 10-15 3 -1 0 5 -2 0 7 0 ,0 5 0 ,1 5 -1 5 15 G rzyby F u n g i 75 8 0 -9 5 55 22 1 -3 15 3 0 -6 0 5
M ikroflora celu lolityczn a, praw ie nie zm ieniona w n iższy ch pozio m ach g leb ow ych , odrodziła się w w y p alon ym poziom ie Of h ty lk o w zn ikom ym stopniu, a sk ład jej u legł głęb okim zm ianom , b ow iem ponad 80% tej m ik roflory sta n o w iły b akterie. Tak liczn e w gleb ie kontrolnej c e lu lo lity czn e p rom ien iow ce i g rzyb y zosta ły zastąpion e liczn y m i szcze
pam i z rodzaju Cy t o p h a g a , nie w y stę p u ją c y m i na p ow ierzch ni nie zn i szczonej przez pożar. N atom iast w n iższych poziom ach g leb y liczba g rzyb ów c e lu lo lity czn y ch nie u legła zm ianie (rys. 2).
W p rzeciw ień stw ie do w yn ik ó w badań p odanych przez n iek tóry ch autorów [5] w n aszych badaniach stw ierd zon o, że spośród oznaczanych przez nas grup drobnoustrojów p rom ieniow ce stosu nk ow o n ajsiln iej i n ajtrw alej zo sta ły zniszczone w poziom ie Of h i zredukow ane w po ziom ie AE. D o ty czy to także prom ien iow ców ce lu lo lity czn y ch . Ta gru pa drobnoustrojów , tak liczn a i podstaw ow a dla m ik roflory próchni czych poziom ów n aszych gleb leśn ych , je st w ięc praw dopodobnie n a j bardziej w rażliw a na działanie sk u tk ów pożaru i najtrud n iej się re gen eruje.
W zm ożonem u rozw ojow i drobnoustrojów w poziom ie Of h p ożarzy ska nie to w a r zy szy ły ob jaw y w zm ożonej a k tyw n ości deh ydrogen azy, która b yła w nim znacznie słabsza niż w takim sam ym poziom ie po w ierzch n i kontrolnej (tab. 3). Z najdują tu p otw ierd zen ie dane, u z y skane w pierw szej serii n aszych badań. P rzyczy n ą słabej ak ty w n ości tego en zym u b yło zapew ne w yn iszczen ie drobnych roślin w y ższy ch i ich rizosfery, a także zasiedlającej ten poziom m ik roflory, złożonej g łó w n ie z grzyb ów i p rom ien iow ców o siln ie rozgałęzion ych grzybniach. A k ty w n o ść d y h yd rogen azy w poziom ie Of h pow ierzch ni spalonej po ch od ziłaby w ięc z rekolon izu jących ją, p rzew ażn ie jedn ok om órk ow ych d robnoustrojów oraz ze skąpego opadu św ieży ch igieł. W n iższych ba danych poziom ach ak tyw n ość tego rodzaju en zym ów b yła nieznaczna
c o n t r o l a r e a b u r n e d a r e a c o n t r o l a r e a b u rn e d p o ż a rz y s k o a r e a
O fh 14 - 30 0 - 2 ,5 21 24
AE 1 ,0 0 ,3 2 ,5 0
£ 0 ,8 0 , 3 2 ,2 0
I 0 ,3 0 , 3 0 ,1 0 ,2
na obydw u p orów n yw aln ych p ow ierzch niach i nie w y k a zyw ała w y ra ź n ych różnic.
\
Za to drugi ъ badanych en zym ów , ureaza, w 3 m iesiące po pożarze był jednakow o a k ty w n y w poziom ach Of h p ow ierzch ni k ontrolnej i po żarzyska. N atom iast ak tyw n ość jego nie p rzejaw iła się zu pełnie w n iż szych poziom ach g leb y p ow ierzchni spalonej. Można sądzić, że p rzy czyną tego stało się u n ieczyn n ien ie przez pożar ureazy pochodzenia ro ślin n ego lub zw iązanej z rizosferą roślin w y ższych , a także z koloidam i gleb ow ym i. N atom iast w regen eru jącym się już poziom ie Of h u ja w niła się a k tyw n ość ureazy zaw artej w św ieżej ściółce i zasied lających j^ lic m ie drobnoustrojach, zd olnych do rozkładania m ocznika.
DYSKUSJA I OGÓLNE WNIOSKI
U zysk an e przez nas w y n ik i p otw ierdzają na ogół dane, d otyczące sk utków pożaru lasu dla środow iska gleb ow ego , p rzedstaw ione przez n iek tórych badaczy [5, 7], to jest: w zrost zaw artości N ogółem , a szcze
góln ie jego form m in eraln ych , w jedn ostce m asy g leb y spalonej, za- ciśn ien ie stosunku C/N, w zrost odczynu g leb y (tab. 4), w y n iszczen ie m ik roflory w poziom ie Of h [2], a n astęp n ie w zm ożon y jej rozw ój, zw ła szcza form b ak teryjn ych [1, 4], oraz w yraźna zm iana składu drobnoustro jów zasied lających gleb ę [3, 4, 11].
W p rzeciw ień stw ie do poglądów n iek tórych autorów [1] w yn ik i na szych badań św iadczą w yraźn ie o n astęp czym od działyw an iu sk utków pożaru runa leśn ego na stan m ik rob iologiczny także n iższy ch pozio m ów gleb ow ych , które nie p o d legały bezpośredniem u działaniu ognia
i początkow o nie w y k a zy w a ły pod tym w zg lęd em zm ian. Ten n astęp czy w p ły w w yraził się d rastyczn ym spadkiem ak ty w n o ści en zy m a ty cz nej n iższych poziom ów i znacznym i zm ianam i jak ościow ym i w składzie
T a b e l a 4 N i e k t ó r e w ł a ś c i w o ś c i f iz y k o c h e m i c z n e g le b y l e j n e j w 3 m i e s i ą c e po p o ż a r z e Some p h y s i c o - c h e m i c a l p r o p e r t i e s o f f o r e s t s o i l 3 m o n th 3 a f t e r b u r n i n g P o z io m g le b o w y S o i l h o r i z o n O b ie k t k o n t r o l n y - C o n t r o l a r e a P o ż a r z y s k o - B u rn e d a r e a Ofh AE 2 I O fh AE D I Z a w a r t o ś ć s u c h e j m a sy w % D ry m a t t e r i n p . c . 6 4 - 6 7 90 93 , 98 4 6 -5 5 93 93 98 pH /н2о/ 3 , 6 4 ,2 4 , 2 4 ,2 5 , 0 - ^ , 2 4 , 7 4 , 3 4 , 4 Z a w a r to ś ć N o g ó łe m w % s u c h e j m a sy T o t a l N i n p . c . o f d r y m a t t e r 0 , 5 - 0 , 7 3 0 , 0 3 0 ,0 2 0 ,0 1 1 ,0 0 ,0 3 0 ,0 2 0 ,0 1 Z a w a r to ś ć N m i n e r a l , w m g /1 0 0 g s .m . 1Ï m i n e r a l i n mg p e r 100 g o f d .m . 3 , 7 - 5 , 5 0 , 2 0 , 2 0 , 2 16 - 20 ,0 0 , 7 0 , 5 0 , 2
ich m ik roflory. Z m iany te zw iązane b y ły zapew ne z jednej strony z:-
stop n iow y m zanikiem rizosfery drobnych roślin i z zaham ow aniem ,
zw łaszcza w poziom ie fe rm en ta cy jn y m gleb y, w ielu złożon ych proce sów b iochem icznych. Z drugiej zaś strony spow odow ane b y ły zw ięk szon ym d op ływ em łatw o p rzysw ajaln ych sk ład n ik ów p okarm ow ych ze sp opielon ego poziom u organicznego, stym u lu jąc rozwój sp ecyficzn ej m i k roflory. D ow odzą one ogrom nego znaczenia p o w ierzch n iow ych orga n iczn ych w arstw dla życia i fu n kcjon ow ania n iższych poziom ów g leb y leśn ej.
W edług n iek tórych autorów (A hlgren, cyt. za [4]) pionieram i życia w gleb ach pożarzysk są organ izm y au totroficzn e, k tóre p ierw sze za czynają rekolon izow ać spalone p ow ierzch nie. N asze w y n ik i w yk azu ją, że ju ż w 3 m iesiące po pożarze sp alon y poziom Of h zasied lon y je st g łó w n ie przez liczn e drobnoustroje h eterotroficzn e z rodzajów b y tu ją cych zazw yczaj w św ieżej ściółce lub w ścisłej rizosferze. M ogły one przeniknąć z n iższych poziom ów gleb ow ych , w k tórych stan ow ią jed nak stosu nk ow o n iezb yt liczną populację. W ydaje nam się w szak że bar dziej praw dopodobne, że pochodzą ze św ieżego opadu liściow ego z po zostałego drzew ostan u lub zostały p rzeniesion e z sąsied nich , nie ob ję tych pożarem teren ów . Na przykład J a l a l u d d i n [3] stw ierd ził, że regen eracja m ik roflory grzybow ej na pożarzyskach rozpoczyna się na ich gran icy i stam tąd p ostęp u je w głąb obszaru, rekolon izow an ego po czątkow o tylk o przez n iek tóre rodzaje grzybów m ikroskopow ych. S zy b kość regen eracji m ikrobiologicznej g leb y pożarzyska zależałaby w ięc n ie ty lk o od w arun k ów m eteorologiczn ych , k lim a ty czn y ch i g leb o w ych , ale także od stopnia uszkodzenia drzew ostan u oraz od zespołu cech b iotyczn ych , ch arak teryzu jących sąsied nie obszary.
-LITERATURA
[1] A h l g r e n I. F., A h I g r e n C. E., Ecological effects of forest fire. Bot. Rev. 26, 1960, 4, 483-533.
[2] A h l g r e n I. F., A h l g r e n C. E.: Effect of prescribed burning on soil m icroorganism s in a M inmesota jack pine forest. Ecology 46, 1965, 3, 304-310. [3] J a l a l u d d i n M.: M icro-organic colonization of forest soil after burning.
PI. a. Soil 30, 1969, 1, 150-152.
[4] J o r g e n s e n J. R., H o d g e s C. S. jr.: Microbial characteristics of a fo rest soil after tw enty years of prescribed burning. Mycologia 62, 1970, 4, 721-726.
[5] K o z ł o w s k i T. T., A h l g r e n C. E., Fire and ecosystem s. Acad. Press, London—New York—San Francisco 1974.
[6] L e n h a r d G.: Die D ehydrogenaseaktivität des Bodens. Zeitschr. f. Düng. Bodenkunde 73, 1956, s. 1.
[7] M e i k l e j o h n J.: The effect of bush burning on the m icroflora of a Kenya upland soil. J. Soil Sei. 6, 1955, 1, 111-118.
[8] P о с h о n J., T a r d i e u x P.: Techniques d’analyse m icrobiologique du sol. Ed. de la Tourelle, Paris 1962.
[9] T a b a t a b a i M. A., B r e m n e r J. М.: A ssay of urease activity in soils. Soil Biol. Biochem. 4, 1972, 477-489.
[10] W a l e n d z i k R., S z o ł t y k G., P a c e w i c z T., T r z c i ń s k a В.: Bada nia i ustalenie w pływ u pożaru leśnego na warunki glebowe. Dokumentacja IBL, 1977.
[11] W id d e n P., P a r k i n s o n D.: The effects of a forest fire on soil m icro fungi. Soil Biol. Biochem. 7, 1975, 125-138.
Т. ГАУКЕ-ПАЦЕВИЧ, М. ТЖ ЦИ НЬСКА ВЛИЯНИЕ ПОЖ АРА ПОКРОВА ЛЕСА НА МИКРОБИОЛОГИЧЕСКУЮ АКТИВНОСТЬ ПОЧВЫ Отделение почвоведения и удобрений Научно-исследовательского института лесного хозяйства, Варшава — Сенкоцин Р е з ю м е Исследования микробиологические и энзиматической активности почвы соснового древостоя после контролированного пожара покрова леса показали,
что такой пожар полностью истребляет микрофлору ферментационного гори зонта, а впоследствии приводит к ослаблению энзиматической активности и к изменению состава микрофлоры тоже и в ниж ележ ащ их почвенных горизон тах. Изменения некоторых ф изических и химических свойств почвы в разной степени сказываются на ферментационном горизонте и на горизонте А Е . Истреблённый огнём горизонт Of h под сосновым древостоем подлежит вто ричному заселению микроорганизмами обитающими обычно в лесной подстилке и в ф иллосфере, видимо, благодаря листопаду с уцелевш их деревьев. Состав регенерованной в течение 3 месяцев после пожара микрофлоры является в по- ворхностных горизонтах совершенно иным, чем, тот, который свойстевенен ествественной среде. Доминируют в нём бактерии, сильно размножаются аммони- фикаторы денитрификаторы. Среди определяемых групп микроорганизмов труд нее всего восстанавливаются актиномицеты и ассоциации микроорганизмов р аз лагающих целлюлозу. Авторы делают вывод, что биологическое состояние леж ащ их ниж е почвен ных горизонтов в большой степени зависит от состояния в каком находится ферментационный горизонт почвы. Одновременно степень уничтожения оставше гося древостоя на пожарище и биологическое состояние почвы смежных площ а дей имеет главенствующее значение для начала микробиологической регенерации лесной почвы.
Т. HAUKE-PACE WICZO W А, М. TRZCIŃSKA
EFFECT OF BURNING OF THE FOREST FLOOR ON THE MICROBIAL ACTIVITY OF THE SOIL
Department of Soil Science and Fortlization, Forestry Research Institute, W arszawa-Sękocin
S u m m a r y
Surface soil horizons under Pinus silvestris stand were investigated, after controlled burning of the forest floor, in regard of their m icrobial state and enzym atic activity. It was found that the fire destroys com pletely the micro- flora of the upper Of h layer of the soil and reduces the activity and alters the microbial com position of the lower AE horizon. Changes of some physical and chem ical properties refer in different mesure to the both investigated soil layers.
The burned soil under pine stand is recolonized by the m icroflora arising probably from the new litter fall from rem ained trees. Contrary as compared with natural environm ent, bacteria prevail in this regenerating microflora. The proliferation of am m onifiers and denitrifiers is also noted, w hile the regenera tion of actinom ycetes and cellu lolytic microflora seem s to be strongly retarded.
The results dem onstrate the importance of the upper soil horizon to the m icrobiological state of the lower soi^ layers, and prove the role of the biolo gical state of rem ained trees and of adjoing areas in regeneration of the forest soil after burning.
Dr T eresa H auke-P acew iczow a In s ty tu t B a d a w czy L eśn ictw a w S ę ko c in ie
