R Y SZ A R D B A R A N O W SK I, BER N A R D B A K O W SK I
W PŁY W ZRÓŻNICOW ANEGO SKŁADU FAZOW EGO GLEBY NA DYNAM IKĘ J E J TEM PERATURY
In sty tu t U p raw y, N a w o żen ia i G leb o zn a w stw a Z akład U p ra w y R oli i R oślin w L ask ow icach O ław sk ich
W STĘP
W łaściw ości term iczn e gleby należą do głów nych czynników siedlisko w ych w p ły w ający ch n a rozw ój i plonow anie roślin. W naszych w a ru n kach klim atycznych podw yższenie te m p e ra tu ry gleby w pływ a na ogół k o rzy stn ie n a w egetację roślin, co p rzejaw ia się w szybszym kiełkow a n iu nasion, in tensyw n iejszym rozw oju system u korzeniow ego oraz ła tw iejszym pob ieraniu wody i składników pokarm ow ych przez roślinę. W zrost te m p e ra tu ry pow oduje rów nież zw iększenie biologicznej a k ty w ności środow iska glebowego, przyspiesza procesy hu m ifik acji m ate rii orga nicznej i m obilizację składników pokarm ow ych.
O cieplenie ornej w a rstw y m ożna uzyskać n a p rzy k ład przez m elio ra cję teren ó w zabagnionych lub up raw ę zagonową, czyli drogą osuszenia zbyt w ilgotnych, tzw. zim nych gleb. Stosow ane są rów nież działania m a jące n a celu zm niejszenie ilości ciepła w yprom ieniow anego przez glebę do atm o sfery (np. m ulczow anie pow ierzchni gleby, zadym ianie przyziem n ej w a rstw y pow ietrza). Na szczególną uw agę zasługują m echaniczne za biegi upraw ow e, k tó rych w pływ na w łaściw ości cieplne gleby nie jest jeszcze dostatecznie w yjaśniony.
K ażdy zabieg upraw o w y zw iązany jest ze zm ianą ciężaru objętościo wego i s tru k tu ry gleby w sk u te k spulchniającego lub zagęszczającego działania narzędzi upraw ow ych. B ezpośrednim efektem m echanicznej u p raw y są zatem zm iany składu fazowego gleby. U gniecenie rów noznacz ne jest ze w zrostem procentow ego udziału stałej fazy i spadkiem za w artości gazowej fazy w jednostce objętości gleby. Zabiegi sp ulchniające d ają efekt przeciw ny. P rz y niezm iennej gęstości stałej fazy sum a objętości fazy ciekłej i gazowej pozostaje rów nież stała, co oznacza, że k ieru n ek zm ian zaw artości p ow ietrza jest przeciw ny do zm ian zaw artości wody.
Biorąc pod uw agę głów ne w skaźniki c h a ra k te ry z u ją c e term ik ę gleby, tj. pojem ność i przew odnictw o cieplne poszczególnych faz glebow ych, m ożna w nioskow ać ogólnie, że sp u lchnienie gleby pow inno prow adzić do podw yższenia jej te m p e ra tu ry , a zagęszczenie do obniżenia. Z dośw iad czeń prow adzonych w Sw ojcu koło W rocław ia w ynika, że te m p e ra tu ra gleby spulchnionej u p raw ą w iosenną była wyższa w południe dwóch dni słonecznych o około 2 ° w sto su n k u do te m p e ra tu ry gleby n ie sp u l chnionej. W d n iu poch m urny m m ak sy m aln a różnica w ynosiła 0.5°C [3]. K o l a s j e w i G i e r a s i m o w stw ierdzili, że przyw ało w an ie w ierzchniej w arstw y gleby m oże spow odow ać w zrost te m p e ra tu ry w w arstw ie 0— 10 cm o 3 do 5°C [1]. Inn e b ad ania radzieckie w sk azują na znaczny w pływ głębokości orki i s tr u k tu ry gleby ma te m p e ra tu rę w arstw y ornej. W e s t c o t i W i e r e n g a p o d k reślają znaczenie przep ły w u p a ry w odnej w tran sp o rcie ciepła przez glebę. D uża w artość ciepła p arow ania wody pow oduje, że udział procesów paro w an ia i sk rap lan ia sięga, zda niem w ym ienionych autorów , w górniej w a rstw ie (0— 2 cm) 60°/o ogólnej w artości stru m ien ia cieplnego p rzepływ ającego przez glebę [4]. Celem p rac w łasnych było o kreślenie w pływ u spulchnienia lub zagęszczenia ornej w arstw y gleby piaskow ej na jej te m p e ra tu rę w okresie letnim .
M ETO D Y K A
B adania przeprow adzono n a tere n ie Z akład u U praw y Roli i Roślin IUNG w Laskow icach O ław skich w trzech m iesiącach letn ich (czetrwiec — sierpień) 1975 r.; o bejm ow ały one odczyty te m p e ra tu ry i pom iary w il gotności ornej w arstw y gleby bielioow ej w ytw orzonej z piasku glinia stego mocnego. Na trzech m ik ro parcelach o pow ierzchni k ilku m etrów k w adrato w y ch każda otrzym ano drogą zagęszczenia lub spu lchnienia w arstw y 0— 25 cm 3 obiek ty glebow e różniące się stosu nk iem objętościo
w ym fazy stałej, ciekłej i gazowej (tab. 1).
Na każdym obiekcie zainstalow ano glebow e te rm o m e try rtęcio w e na głębokościach 5, 10 i 20 cm w trzech pow tórzeniach. O dczyty te m p e ra tu ry w ykonyw ano w godz. 7, 13 i 19. Oprócz term o m etró w rtęciow ych zainstalow ano rów nież na ty ch sam ych głębokościach czu jn iki oporow e śred nicy 1 cm i długości 10 cm, w ykonane z oporowego d ru tu niklow e go. Zapis te m p e ra tu ry odbyw ał się w sposób ciągły za pom ocą r e je s tr a to ra ty p u IMR-3. P o m iary zaw artości w ody w glebie w ykonyw ano p rze ciętnie dw a razy w tygodniu n eu tro n o w ą sondą pow ierzchniow ą, k tó re j w skazania dotyczyły śred n iej w ilgotności w a rstw y gleby od 0 do około 25 cm. W połow ie lipca ponow nie spulchniono obiekt o n ajlu źn iejszej stru k tu rz e , oznaczając p rzy tym ciężar objętościow y gleby przed i po w ykonaniu zabiegu. Z w ykonanych pom iarów w ynika, że efekt osiadania gleby w ynosił 0,02 G /cm 3, czyli był nieznaczny i w zasadzie m ieścił się w zakresie błędu pom iarow ego.
T a b e l a 1
Ciężar objętościowy i skład fazowy gleby bielicowej /piasek gliniasty mocny/ w warstwie 0 - 2 5 cm
Laskowice Oławskie 19 7 5 r*
Bulk density and phasic composition of podzolic soil /heavy loamy sand/ in the layer of 0-25 cm
Laskowice Oławskie, 1 9 7 5 Gleba zagęszczona obiekt U Compacted soil object Ы Gleba o naturalnej strukturze obiekt S Soil with natural
structure object S Gleba spulchniona obiekt L Loosened soil object L średnio mean maks. i min, maz.and min. średnio mean maks. i mln. max and mln. średnio mean maks. i m in . max and min. Ciężar objętościowy
gleby suchej, ą/co?
Bulk density of dry soil, g/cm^
1 ,5 6 1 .3 1 1 ,2 0
Faza stała, % obj. Solid phase, vol. %
5 8 ,9 4 9 ,4 4 5 ,3 Woda, % obj. Water, vol. % 2 0 , 4 3 3 , 2 - 1 1 , 7 1 6 ,1 2 5 , 8 - 1 0 , 0 1 4 , 2 2 3 , 4 - 9 , 7 Powietrze, % obj. Air, vol. % 2 0 , 7 7 , 9 - 2 9 , 4 3 4 ,5 2 4 , 8 - 4 0 , 6 4 0 ,5 3 1 , 3 - 4 9 , 7 W Y N IK I I IC H OM ÓW IENIE
Z estaw ienie średnich te m p e ra tu r w całym 3-m iesięcznym okresie o bserw acji (tab. 2) w skazuje, że zróżnicow anie te m p e ra tu r m iędzy b ad a nym i obiektam i było niew ielkie, lecz dość jednoznacznie uw idaczniające w pływ w ykonanych zabiegów. Z arów no zagęszczanie gleby, jak i spulch n ian ie spowodow ało, z nielicznym i w y jątkam i, obniżenie średnich tem p e r a tu r w porów n an iu z obiektem o n a tu ra ln e j stru k tu rz e . O bniżki tem p e r a tu r y w ah ały się dla poszczególnych głębokości i term inów obserw acji od 0,2 do 1,0°C dla gleby u b itej i od 0,2 do 1,1° dla gleby spulchnionej. Ś red n ie obniżenie te m p e ra tu ry w sk u tek spulchnienia bądź zagęszczenia w ynosiło w przybliżeniu 0,5°.
Nieco inaczej kształtow ał się w pływ gęstości gleby na śred ni g rad ien t te m p e ra tu ry . C h ara k te ry z u ją ce tę wielkość różnice te m p e ra tu r m iędzy poziom am i 5 i 20 cm m iały o godz. 13 w glebie spulchnionej i nie s p u l chnionej jednakow ą w artość, w ynoszącą 6,4°C. N atom iast dla gleby za gęszczonej wielkość ta w ynosiła 5,3°C, tj. o 1,1°C m niej w p o ró w naniu z dw om a pozostałym i obiektam i. Rano i w ieczorem wielkości g radientów b y ły ze zrozum iałych w zględów niew ielkie, a co za ty m idzie, różnice
m iędzyobiektow e m iały w artości nieistotne.
W pływ ubicia gleby na d ynam ikę te m p e ra tu ry zarysow ał się w yraźniej w dni słoneczne (tab. 3). Na głębokości 5 cm o godz. 13 śred n ia tem p e r a tu r a gleby zagęszczonej by ła w dniach słonecznych o 1,3°, a w
po-T a b e l a 2
Średnio temperatury gleby bielicowej /piasek gliniasty mocny/ Laskowice Oławskie, czerwiec-sierpień 19 7 5 r. Mean temperatures of podzolic soil /heavy loamy sand/
Laskowice Oławskie, Jure-August 1975
O b ie k t O b je c t G leb a z a g ę s z c z o n a C om pacted s o i l G leb a o n a t u r a l n e j s t r u k t u r z e S o i l w it h n a t u r a l s t r u c t u r e G leb a s p u lc h n io n a L o o sen ed s o i l G od zina Hour 7 13 19 1 7 1 3 19 1 7 1 3 19 1 G łę b o k o ś ć : D ep th 5 cm 10 cm 20 cm 1 7 ,3 1 7 ,5 1 3 ,0 2 o , 2 2 4 ,2 2 0 ,9 2 2 , 3 2 3 ,0 2 2 ,5 1 7 ,7 1 6 ,9 2 0 ,5 1 8 ,0 1 7 , 7 1 8 ,2 2 7 ,0 2 4 .6 2 0 .6 2 2 ,8 2 3 ,5 2 2 , 4 1 7 ,6 1 7 .9 2 0 .9 1 7 .7 1 7 ,1 1 7 .7 26,8 2 4 .3 2 0 .4 2 2 , 1 2 2 ,9 2 2 , 0 1 8 ,0 1 7 ,0 1 9 ,8 b r e d n ia Уеап P 5 : i n i c a / 2 0 - 5 / D if f e r e n c e / 2 0 - 5 / 1 7 ,8 + 0 ,2 2 3 ,8 - 5 , 3 2 2 ,6 + 0 , 2 1 8 ,4 + 2 ,8 1 8 ,0 + 0 , 2 2 4 ,1 - 6 , 4 2 2 ,9 - 0 , 4 1 8 ,8 + 3 ,3 1 7 ,5 0 , 0 2 3 ,8 - 6 , 4 2 2 , 3 - 0 , 1 1 8 ,3 + 1 ,8 ï a b e 1 a 3 Średnia temperatura gleby bielicowej /piasek gliniasty mocny/
o godz. 13 w dniach słonecznych / в / i pochmurnych /р/ Laskowice Oławskie, czerwiec-sierpień 1 9 7 5 r. Mean tomperature of podzolic soil /heavy loamy sand/
at 13 hour in sunny /в/ and cloudy /р/ days Laskowice Oławskie, June - August 19 7 5 G leb a z a g ę s z c z o n a / м / Com pacted s o i l G leb a o n a t u r a l n e j s t r u k t u r z e / S / S o i l w it h n a t u r a l s t r u c t u r e G leb a s p u lc h n io n a /ъ / L o o s e n e d s o i l M-S Ii-S G łę b o k o ś ć D ep th s P s P в P s P s P 5 cm 2 8 ,7 2 1 , 4 3 0 ,0 2 1 ,9 2 9 , 6 2 1 , 5 - 1 . 3 - 0 , 5 - 0 , 4 - 0 , 4 10 cm 2 6 , 1 2 0 , 7 2 6 ,6 2 0 ,8 2 6 , 3 2 0 , 4 - 0 , 5 - 0 , 1 - 0 , 3 - 0 , 4 20 cm 2 1 ,8 1 9 , 2 2 1 , 4 1 9 , 1 2 1 , 3 1 9 , 7 + 0 , 4 + 0 ,1 - 0 , 1 - 0 , 4 R ó ż n ic a 5 - 2 0 c a D i f f e r e n c e 5 - 2 0 cm + 6 , 9 + 2 , 2 + 8 ,6 + 2 ,8 + 8 , 3 + 2 ,8
ch m u rn y ch о 0,5° niższa od te m p e ra tu ry gleby o n a tu ra ln e j s tru k tu rz e . W pływ spulch nien ia na te m p e ra tu rę b ył niezależny od nasłonecznienia. Gleba spulchniona m iała w południe dni słonecznych, jak i pochm urnych te m p e ra tu rę o 0,4° niższą od te m p e ra tu ry obiektu o nien aruszon ej s tru k turze. W skutek nasłonecznienia zw iększyła się rów nież różnica g rad ie n tów m iędzy glebą u b itą a pozostałym i obiektam i. W dniach poch m u rny ch g rad ien ty b yły 3-kro tn ie m niejsze w sto su n ku do dni słonecznych, p rzy czym ich w artość była praw ie jednakow a dla w szystkich obiektów .
W 3-m iesięcznym czasie obserw acji w yróżniły się dw a okresy w yno szące w sum ie 18 dni, k tó re n astęp ow ały bezpośrednio po 2-k ro tn y m spu lchn ien iu obiektu o luźnej stru k tu rz e . W ty m czasie te m p e ra tu ra gle by spulchnionej była w południe średnio o 1,4°C niższa, nato m iast w po zostałych 72 dniach o 0,7°C w yższa od odpow iedniej te m p e ra tu ry gleby zagęszczonej (tab. 4).
T a b e l a Porównanie średniej temperatury gleby bielicowej o godz. 13 /piasek gliniaaty mocny/,
ubitej /М/ i spulchnionej /L/ w zależności od stanu struktury obiektu spulchnionego Laskowice Oławskie, czerwiec-sierpień 1975 r,
Comparison of mean temperatures of podzolic soil at 13 hour /heavy lcamy sand/, compacted /М/ and loosened /L/, depending on the state of the loosened object structure
Laskowico Oławskie, June-August 1975
1 Obiekt Głębokość cm Depth, cm
Object
5 10 20
'fi okresach bezpośrednich po spulchnie niu obiektu L 18 dni j.n periods directly after loosening of
L 2 5 ,4 2 2 ,6 1 9 ,4
the object L 18 day3 Ы 2 0 ,5 2 4 , 1 1 9 ,9
Różnica Difference
L—üî - 1 , 1 - 1 . 5 - 1 , 5 W okresach zaskorupienia v/i?r cckniej
warstwy obiektu L 72 dni £ n periods of crusting of surface
L 2 7 ,2 2 4 ,7 2 0 j 9
layer of the object L 72 days M 2 6 , 1 2 4 , 3 2 1 , 1 Różnica
Difference
L-M + 1 , 1 + 0 , 4 - 0 , 2
T eoretyczne uzasadnienie p rzedstaw ionych zjaw isk jest tru d n e ze w zględu na skom plikow any c h a ra k te r procesów term icznych przebiega jących w ośrodku glebow ym . P rzep ły w ciepła w p rofilu glebow ym op i su je ró w n anie [4]:
d T _ d ( d T \ dq ° d t d z \ d z ] a d z gdzie:
ę — pojem ność cieplna gleby, T — tem p e ra tu ra ,
t — czas,
2 — odległość ro zpatry w an eg o poziom u od pow ierzchni gleby, A, — w spółczynnik przew odnictw a cieplnego,
a — ciepło parow an ia wody,
Z przedstaw ionego ró w n an ia w ynika, że w yliczenie g rad ientó w tem p e ra tu ry w ym aga znajom ości с, X i q. Na podstaw ie sk ładu fazow ego ro zp atry w an y ch obiektów glebow ych m ożna jedynie w yliczyć pojem ność -cieplną, k tó ra dla gleby u b ite j w ynosiła 0,52, n a tu ra ln e j — 0,42 i sp u l chnionej — 0,38 cal/cm 3. °C. Przew odnictw o cieplne gleby zależy przede
w szystkim od porow atości, w ilgotności i sk ład u m echanicznego. Ze w zględu na skom plikow any c h a ra k te r tej zależności w artość w spółczyn nika X określa się eksperym entalnie. M ożna powiedzieć ogólnie, że sp u l chnienie i obniżenie w ilgotności gleby w pływ a na zm niejszenie w spół czynnika p rzew odnictw a cieplnego, a zagęszczenie i w zrost w ilgotności zwiększa jego w artość [1, 2]. Z tego w zględu w glebach zbitych pow stają m niejsze g rad ien ty te m p e ra tu ry niż w glebach luźnych, co w y jaśn iało by przedstaw ione różnice w spadkach te m p e ra tu ry w raz z głębokością m iędzy obiektem zagęszczonym a glebą o n a tu ra ln e j stru k tu rz e .
W spom niany k ieru n e k zm ian w ielkości w spółczynnika przew odnictw a cieplnego n ie w yjaśnia jednakże zaobserw ow anych zjaw isk term icznych w glebie spulchnionej, k tó re j g rad ie n t tem p e ra tu ro w y nie był wyższy, a te m p e ra tu ra w ierzchniej w a rstw y okazała się n aw et niższa od odpo
w iednich wielkości w glebie o n a tu ra ln e j gęstości. O dpow iedzi n a to p y tan ie należy szukać w drugim skład n ik u p raw e j stro n y rów nania, k tó ry p rzed staw ia zm iany stru m ie n ia cieplnego zw iązane z przepły w em p a ry w odnej w pro filu glebow ym . J a k w ynika z tab. 1, objętość porów w y pełnionych pow ietrzem w glebie spulchnionej była o 6,5 do 9,1% w ięk sza niż w glebie o n a tu ra ln e j gęstości, p rzy czym udział dużych p rze stw orów zw iększył się jeszcze bardziej z e w zględu na rów noczesne zm niejszenie się udziału porów śred niej wielkości. M usiało to w pły nąć n a w zrost w spółczynnika dyfuzji (zw iększenie średniej drogi swobodnej), co zwiększyło intensyw ność p aro w an ia i spowodow ało obniżenie dzien nych te m p e ra tu r gleby spulchnionej. W glebie o zw ięzłej s tru k tu rz e szybkość dyfuzji p a ry w odnej ograniczają m ałe rozm iary porów glebo w ych i dlatego parow anie oraz zw iązane z ty m s tr a ty ciepła były m n ie j sze.
M echanizm em ty m m ożna uzasadnić rów nież w spom nianą różnicę te m p e ra tu r m iędzy obiektem spulchnionym i ub ity m w dniach n a stę p u jących bezpośrednio po w ykonanych spulchnieniach (tab. 4). W później szych okresach, zwłaszcza pod w pływ em d estru k cy jn eg o działania desz czu, w ytw orzyło się w cienkiej w arstw ie pow ierzchniow ej zaskorupienie ham ujące dyfuzję p a ry w odnej. W ty ch w aru n k ach odpływ ciepła był ograniczony, co uw idoczniło się w podw yższeniu te m p e ra tu ry .
W N IO SK I
1. P rzeprow adzone w okresie letn im obserw acje te m p e ra tu ry ornej w a rs tw y gleby bielicow ej w y tw orzonej z piasku gliniastego mocnego
w skazują, że m echaniczne zabiegi up raw o w e w pły w ają n a d yn am ik ę te m p e ra tu ry gleby.
2. Zagęszczenie gleby o 0,25 g/cm 3 w sto su n k u do n a tu ra ln e j gęstości spow odow ało w zrost przew odnictw a cieplnego i obniżenia śred n iej te m p e ra tu ry , dochodzące w d n iach słonecznych do 1,3°C.
3. S p u lchnienie gleby o 0,11 g/cm 3 w stosun ku do n a tu ra ln e j gęstości obniżyło śre d n ią tem p e ra tu rę , p rzy czym obniżka dochodziła do 1,1 °C i spow odow ana została zw iększonym parow aniem spulchnionej w arstw y.
L IT E R A T U R A
[1] C z u d n o w s k i A. i in.: P o d sta w y agrofizyk i. W arszaw a 1967, PW RiL. [21 G ł o b u s A.: E k sp ierim ien ta ln a ja gid rofizik a poćzw . L en in grad 1969, G id ro-
m et, Izdat.
[3] Ś w i ę t o c h o w s k i B., J a b ł o ń s k i B.: U p raw a roli. W arszaw a 1964, PW RiL.
[4] W e s t c o t D., W i e r e n g a P.: T ran sfer of h ea t b y con d u ction and m o v em en t in a closed so il sy stem . S oil. Sei. Soc. A m er. Proc. 38, 1974, 9— 14.
Р. Барановски, Б. Б аковск и В Л И Я Н И Е Д И Ф Ф Е РЕ Н Ц И РО В А Н Н О ГО Ф А ЗО ВО ГО С О С ТА ВА П О ЧВЫ Н А Д И Н А М И К У ЕЕ ТЕМ П Е РА ТУ РЫ О тделение обработки почвы и растениеводства И нститута агротехники, удобрен и я и почвоведени я в Л асковицах О лавских Р е з ю м е В летнем п ер и оде 1975 г, бы ли проведены наблю дени я тем пературы п ах о тн о го слоя подзоли стой почвы обр азовавш ейся из глинистой супеси. И сследов ан и я проводили сь на т р ех об ъ ек т а х где плотность составляла 1,56; 1,31 и 1,20 г /см 3. О бъем ное взаим осоотн ош ение твердой ф а зы , ж и д к о й и газовой составляло 59:20:21, 49:16:35 и 45:14:41. И зм енения в л аж н ости проверяли при помощ и н ей тронного поверхностн ого зон да в слое 0—25 см. Д и ф ф ер ен ц и а ц и я пропорций в ф азов ом составе почвы повлияла на динам ик у ее тем пературы и знач ения терм и ческ и х градиентов. О динаково как у п л о тн е ние, так и р азр ы хл ен и е почвы, по соотнош ении с естественной плотностью , п р и водило к п он и ж ен и ю ср едн и х тем ператур, д оход я щ ем у в солнечны е дни до 1,3° по Ц. В статье обсуж даю тся причины наблю даем ы х терм ических явлений на основе уровн ения д в и ж ен и я тепла в ср еде им ею щ ей одно изм ерен ие, с учетом влияния испарения.
R . B A R A N O W S K I, В . B A K O W S K I
IN FLU E N C E OF D IF FE R E N T IA T E D P H A S IC C O M PO SITIO N OF SO IL ON IT S TEM PER A TUR E D Y N A M IC S
In stitu te of S o il S cien ce and C u ltivation of P la n ts
D ep a rtm en t o f S o il and Crop C u ltivation at L a sk o w ice O ła w sk ie
S u m m a r y
In sum m er o f 1975 ob serw a tio n s o f tem p era tu res arab le p od zoolic soil d ev elo p ed from h ea v y loam y, w ere carried out. T h e in v e stig a tio n s w e r e carried out on th ree ob jects w ith th e bu lk d en sity of 1.56, 1.31 an d 1.20 g /cm 8. T h e m u tu a l v o lu m etric relation b etw een solid, liq u id and gaseou s p h a se a m ou n ted to 59:20:21, 49:16:35 and 45:14:41. T he ch an ges of soil m oistu re w ere co n tro lled by m ean s of th e neu tron su rfa ce probe in th e 0—25 cm layer.
T he d ifferen tia tio n of proportions in th e p h asic com p osition o f so il a ffe c te d th e dynam ics of its tem p eratu re and th e v a lu e of th erm ic grad ien ts. B oth com p action and lo o sen in g of so il in relation to its n a tu ra l b u lk d en sity cau sed a drop of m ean tem p eratu res, reach in g 1.3°C in su n n y days. M ain cau ses of th e ob served th erm ic p h en om en a are d iscu ssed in th e article on th e basis of th e h ea t flo w equation in an o n e-d im en sio n a l m edium , tak in g into con sid eration th e ev a p o tra tiv e effect.
Doc. d r R y s z a r d B a r a n o w s k i Z a k ł a d U p r a w y Roli
i Roślin ITJNG L a s k o w i c e O ła w s k ie
