"La vida consagrada en la Iglesia latina. Estatuto teológico-canónico", Tomás Rincón-Pérez, Pamplona 2001 : [recenzja]

Bronisław W. Zubert

"La vida consagrada en la Iglesia

latina. Estatuto teológico-canónico",

Tomás Rincón-Pérez, Pamplona 2001

: [recenzja]

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 45/1-2, 285-290

2002

T o m as R in c ô n -P é re z , L a vida consagrada en la Iglesia latina. E sta tu to teolôgico-

canônico, P a m p lo n a 2001, ss. 329.

P roblem atyka „praw a zak o n n eg o ” niezm iennie interesuje kanonistów , czego dow o­ dzą liczne opracow ania m onograficzne i artykuły. W śród nich należy z zadow oleniem o d notow ać kolejną publikację - całościowy k o m en tarz d o praw a o instytutach życia k onsekrow anego i stow arzyszeniach życia apostolskiego - T. R incóna-P ćreza, znakom i­ tego kanonisty W ydziału Praw a K anonicznego na U niw ersytecie N avarra w Pam plonie.

1. W e W stęp ie (s. 19-23) A u to r n aw iązu je d o eklezjologii S o b o ru W atykańskiego II stw ierdzając, iż ch ara k te ry zu ją ją m . in. dw ie p ryncypialne zasady, k tó re w k an o n i- styce zalicza się d o konstytucyjnych, a m ianow icie fu n d a m e n ta ln a rów ność w szyst­ kich członków L u d u B o żeg o i ró ż n o ro d n o ś ć o ra z k o m p le m en tarn o ść p o w o ła ń , c h a ­ ryzm atów , w aru n k ó w życia, p o sła n n ic tw a k ościelnego itp. R ów ność w ynika z sa k ra ­ m e n tu c h rztu św iętego i z o sta ła legislacyjnie sfo rm u ło w an a w kan. 208 (p o r. te ż K K 32). N a jej p o d staw ie wszyscy w iern i p o sia d ają w sp ó ln ą godność dzieci B ożych, są p o ­ w o łan i d o św iętości i m a ją o b o w iązek aktyw nej partycypacji w posłannictw ie zbaw ­ czym , k tó re C h ry stu s pow ierzył sw ojem u K ościołow i. Je s t o n a on to lo g iczn ie u p rz e d ­ n ia w sto su n k u d o o d m ien n y ch sytuacji praw nych, w ynikających z s a k ra m e n tu św ię­ c e ń czy innych misji eklezjalnych pro w en ien cji charyzm atycznej. Id en ty czn e z n acze­ n ie m a z a s a d a ró żn o ro d n o ści czy ro z m a ito ści (p o r. K K 32), z d eterm in o w a n a je d n a k p rz e z z as ad ę hierarch iczn o ści (k an . 207 § 1). E gzystencję w iernych k sz tałtu ją w szakże n ie tylko czynniki sa k ra m e n ta ln e , lecz rów nież charyzm atyczne, o d n o szące się zaró w ­ n o do o só b p osiadających św ięcenia, ja k i b e z nich. D zięki sp ec ja ln em u p o w o łan iu i k o n sek racji, o d m ien n ej o d s a k ram e n ta ln ej, osoby te dają: „[...] św iadectw o n o w em u i w ie k u iste m u życiu zy sk an em u d zięki o d k u p ie n iu C h ry stu sa [...]” (K K 44). W tym k o n tek ście teologicznym T. R in c ó n -P ć re z w yjaśnia isto tn e z am ierzen ia sw ojego stu ­ d iu m , poczy n ając o d w yjaśnienia term in ó w użytych w ty tu le i zaznaczając je d n o c z e ­ śn ie, że in te re s u je go jed y n ie życie k o n se k ro w a n e w K ościele łacińskim , a sw oją p ra cę p o strz eg a ja k o p rzew o d n ik p o m o cn y d o system atycznego stu d iu m n a w zó r daw nych p o d rę cz n ik ó w praw a z ak o n n eg o . W a sp ek cie treściow ym i m etodologicznym je s t to p rz e d e w szystkim p ra ca k an o n isty czn a , lecz z uw zg lęd n ien iem - ja k n a to w skazuje p o d ty tu ł - p o d staw teologicznych tej fo rm y życia; b e z nich rzeczyw istość k an o n iczn a u traciłab y profil eklezjalny. D o w o d zi te g o ju ż pierw szy k a n o n (573), w któ ry m - velu-

ti in n u ce - p o d a n e są w szystkie e le m en ty teo lo g iczn e i k an o n iczn e, id en ty fik u jące ży­

cie k o n se k ro w a n e i o d ró ż n ia ją c e je o d k o n sek racji nabyw anej p o p rz ez p rzyjęcie sa­ k ra m e n tu c h rz tu 1. D la całościow ego z ro z u m ie n ia fe n o m e n u ek lezjaln eg o , jak im je s t

' P apież Ja n Paweł II w ypow iadając się n a tem at „nowych form życia ew angeliczne­ g o ” stw ierdza: „Aby m ożna było mówić o życiu konsekrow anym , musi być sp ełnione

życie k o n sek ro w an e, w y m ag an a je s t w łaśnie jeg o d efinicja teo lo g icz n o -k an o n iczn a. K o re lu je to z resztą ze w spółczesnym i ten d e n cja m i d o „[...] pełn iejszeg o u k a z a n ia toż­

sam ości różnych stanów życia, ich p o w o ła n ia i ich k o n k re tn e j misji w K o ściele” (V C 4).

D la te g o w sw oim stu d iu m A u to r u siłu je wyjaśnić tę to żsam o ść i specyfikę p o sła n n ic ­ tw a o só b konsekrow anych. Przyznaje, że nie je s t to z a d a n ie łatw e, p o n iew aż te n ro ­ dzaj życia k ształtu je w iele e le m en tó w o różnej n a tu rz e . Ja k o rzeczyw istość c h ary zm a­ tyczna i teologiczna m a o n o tak ż e d ym ensję p raw n ą; k a n o n ista m usi p rz e to d o strz e ­ gać ow e elem en ty in h e re n tn e w tej fo rm ie życia, jeżeli jeg o refleksje nie m a ją być ja ­ łow e czy o dn o sić się d o abstrakcyjnej rzeczyw istości.

2. A u to r p o d z ie lił sw o ją p ra c ę n a cztery części. T ru d n o w k ró tk ie j re ce n zji w y­ e k sp o n o w a ć w szystkie n o w e e le m e n ty , b ę d ą c e o w o cem p o g łę b io n y c h d o c ie k ań n au k o w y ch A u to r a n a d p ra w em in sty tu tó w życia k o n se k ro w a n e g o 2. N ie k tó re w szak że są g o d n e szczeg ó ln eg o o d n o to w a n ia .

C zęść I (s. 25-90) stan o w i o m ó w ie n ie kw estii o g ó ln y ch . W śró d n ich w a rto zw ró ­ cić u w ag ę n a n a stę p u ją c e :

a) T. R in c ó n -P ć re z p o d e jm u je żywo dyskutow any dzisiaj p ro b lem p o c h o d z e n ia ży­ c ia ko n sek ro w an eg o : ex institutione Christi czy ex institutione E cclesiae? (s. 28-32). W e­ d łu g je d n e j h ipotezy sam sta n życia k o n sek ro w an eg o , n iezależn ie o d je g o historycz­ nych form , p o ch o d zi ex iure divino i b e z nieg o K ościół n ie m o że egzystow ać. Z g o d n ie z in n ą h ip o te z ą p o d z ia ł clerus - p leb s (lu b p a ste rz - trz o d a ), w ynikający z s a k ram e n tu św ięceń, o ra z s tru k tu ra h iera rch ic z n a stan o w ią e le m e n t konstytutyw ny K o ścio ła i są z u stan o w ien ia C hrystusa; osoby k o n se k ro w a n e tw orzą o d rę b n y stan , lecz nie są ele­ m e n te m konstytutyw nym K ościoła. T. R in c ó n -P ć re z w ro z u m ien iu teg o p ro b lem u d o strz eg a w o statn ich latach p o w a żn ą ew olucję d o k try n a ln ą i uw aża, iż z u sta n o w ie ­ n ia B o żeg o K ościół o b ejm u je rów nież rzeczyw istość charyzm atyczną, co w yraźnie p o ­ tw ierd za w ypow iedź p a p ie ża J a n a Paw ła IP . A u to r przyznaje, że c h o ciaż w k o n te k ­ ście enuncjacji p apieskiej p ro b lem w ydaje się być zam knięty, to je d n a k p o zo staje

zasadnicze kryterium , to m ianow icie, że specyficzne cechy nowych w spólnot w inny być o p a rte n a istotnych elem entach teologicznych i kanonicznych właściwych dla życia k o n ­ sekrow anego” (Vita consecrata, n r 6).

2 T. R in có n -P ćrez jest także a u to rem k o m en ta rza do kan. 573-606 o ra z kan. 710-730 w: Com m entario exegético al. Código d e Derecho Canonico, ed. À. M arzoa, J. M iras, R . R odriguez-O cafia, vol. II/2, wyd. 3, P am p lo n a 2002, s. 1387-1507 i s. 1815-1883.

5 Vita consecrata, n r 29: „Teologiczna refleksja nad n a tu rą życia konsekrow anego otw orzyła w ostatnich latach now e perspektytw y [...]. W jej św ietle ukształto w ała się św iadom ość, że p rofesja ra d ewangelicznych należy niezaprzeczalnie d o życia i świętości

Kościoła. Znaczy to , że życie konsekrow ane, o b ecn e w K ościele o d sam ego początku,

nigdy nie zaniknie [...] W izja K ościoła złożonego w yłącznie z szafarzy i w iernych świec­ kich nie odpo w iad a zam iarom jeg o Boskiego Założyciela, jakie m ożem y odczytać z Ew angelii i z innych pism N ow ego T estam en tu ” .

jeszcze kilka kw estii, w ym agających w yjaśnienia. D o teg o z ag ad n ien ia naw iązuje o n p o n o w n ie w dalszej części sw ego studium (s. 65-66). Sądzę, iż te przem y ślen ia nie p o ­ z o stan ą b e z w pływ u n a b ard ziej d o k try n aln ie u m o ty w o w a n ą in te rp reta cję kan. 207.

b) B a rd z o c e n n a je s t p re z e n ta c ja n a u c z a n ia S o b o ru W aty k ań sk ieg o II o życiu k o n se k ro w a n y m o ra z p o so b o ro w y ch reflek sji te o lo g ic z n o -k an o n ic zn y c h n a je g o te m a t (s. 4 4 -8 1 ), ze szczególnym u w z g lę d n ie n ie m n a u c z a n ia p a p ie ży P aw ia V I o ra z J a n a P a w ia II i ta k ic h d o k u m e n tó w te g o o s ta tn ie g o , jak : Christifideles la id ,

Pastores d a b o vobis, Veritatis splendor, Vita consecrata, Verbi S p o n sa . A u to r z n a k o ­

m icie p rz e d s ta w ia tę d o k try n a ln ą d o k u m e n ta c ję ź ró d ło w ą , k tó rą trz e b a o b e c n ie k o n ie c z n ie u w z g lę d n iać w e w łaściw ej w y k ład n i o b o w ią z u jąc e g o K o d e k su .

c) W d u ży m sk ró c ie z re fe ro w a n e są p ra c e leg islacy jn e n a d now ym p ra w em o in sty tu ta c h życia k o n s e k ro w a n e g o (s. 83-90). Ta część d o w o d zi, z jak im i t r u d n o ­ ściam i legislacyjnym i m u s ia ła się u p o ra ć k o m isja p rz y g o to w u ją c a k o lejn e sc h e m a ­ ty, aby z ró ż n o ro d n y c h d o k u m e n tó w d o k try n a ln y ch i n o rm aty w n y ch p rzy g o to w ać sen so w n ą o ra z w m ia rę je d n o litą c ało ść. K a ż d e g o z a in te re s o w a n e g o g e n e z ą a k tu ­ alnych re g u la cji p raw n y ch w tej m a te rii ta p a r tia z p e w n o śc ią u sa ty sfa k cjo n u je , u ła tw ia b o w ie m szybkie d o ta rc ie d o o d p o w ie d n ic h ź ró d e ł4.

W C zęści I I (s. 91-175) sk o m e n to w a n e z o stały k a n o n y o d n o sz ą c e się d o w szyst­ k ich in sty tu tó w życia k o n s e k ro w a n e g o (N o rm y w sp ó ln e). G o d z i się w y ek sp o n o w ać k ilk a kw estii:

a) T. R in c ó n -P ć re z w n ikliw e sz e re g u je isto tn e e le m e n ty teo lo g icz n e i k a n o n ic z ­ n e, sk ła d a ją c e się n a życie k o n se k ro w a n e i o d ró ż n ia ją c e je o d k o n sek racji w y n ik ają ­ cej z s a k ra m e n tó w c h rz tu , b ierz m o w an ia i św ięceń. K rytycznie zau w aża, iż e le m e n ­ ty te m ieszczą się ró w n ież w p o w o ła n iu w szystkich w iern y ch d o św iętości, z a k o rz e ­ nionym w sa k ra m e n c ie c h rz tu (s. 95). J e d n a k ż e o specyfice i to żsam o śc i tej form y życia d e c y d u je p u b lic z n a p ro fe s ja ra d ew an g eliczn y ch (śluby lub in n e św ięte w ięzy), b ęd ący ch c e n tra ln ą osią, w o k ó ł k tó rej toczy się życie k o n se k ro w a n e (s. 97-99). U ży ­ w ając te rm in u „p u b lic zn a p ro fe s ja ” w y d aje się o n o p o w ia d a ć - ch o ciaż expressis ver­

bis teg o n ie w y raża - za o p in ią tych k a n o n istó w , z d a n ie m k tó ry ch ta k ż e z o b o w iąz a ­

n ia sk ła d a n e w in sty tu ta ch św ieckich m ają c h a r a k te r publiczny, ch o ciaż n ie p o w o ­ d u ją w szystkich p raw n y ch sk u tk ó w ślu b ó w p u b licz n y ch 5.

4 A u to r w skazuje rów nież n a pro b lem związany z system atyką K odeksu. W e wszyst­ kich sch em atach do 1980 r. w łącznie cały fen o m en asocjatyw ny w K ościele zam ierzano u norm ow ać w III części Księgi II pod tytułem De consociationibus in Ecclesia. W sekcji I tej części m iały być norm y D e institutis vitae consecratae, w drugiej D e societatibus vitae

apostolicae, w trzeciej D e aliis christifidelium consociationibus. W ostatecznej redakcji

z racji eklezjologicznych tej system atyki nie przyjęto (s. 88).

5 Zob. B. W. Z ubert, Instytuty życia konsekrowanego i Stowarzyszenia życia apostolskiego, w: Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983, t. II, cz. III, Lublin 1990, s. 250-251.

b ) A u to r m o c n o p o d k re ś la z n a c z e n ie p ra w a w ła sn e g o , d o d a ją c w sza k że , iż nie je s t o n o c ałk o w icie a u to n o m ic z n e : k o n sty tu c je k a żd e g o in sty tu tu m u sz ą być z a ­ a p ro b o w a n e p rz e z k o m p e te n tn ą w ła d z ę k o śc ie ln ą i n ie m o że być o n o s p rz ec z n e z ins c o m m u n e . W szystkie in sty tu ty m u sz ą p o s ia d a ć k o d e k s fu n d a m e n ta ln y , czyli k o n sty tu c je w c elu o c h ro n y w ła sn e g o p o w o ła n ia o ra z sw ojej to żsam o śc i (k a n . 589 § 1). T. R in c ó n -P ć re z szczeg ó ło w o o m a w ia treść, ja k a w in n a być w nich u n o r m o ­ w a n a . W iele u w agi p o św ię ca ta k ż e p rz y sto so w a n iu p ra w a w ła sn e g o in sty tu tó w d o p ra w a p o w s z e c h n e g o (s. 104-105).

c) T. R in c ó n -P ć re z d o ść o b s z e rn ie o m a w ia ty p o lo g ię in sty tu tó w życia k o n s e ­ k ro w a n e g o , w sk az u jąc przy tym n a p e w n e tru d n o ś c i c h ry sto lo g ic zn e i e k le z jo lo ­ g iczn e, ja k ie n a s trę c z a p o d z ia ł in sty tu tó w z aw a rty w k a n . 577 (tzw . k ry te riu m n a ­ ś la d o w a n ia C h ry stu sa ) - ta k ż e w ie rn i nie k o n se k ro w a n i, d u ch o w n i czy św ieccy, m o g ą ra d y k a ln ie n a ślad o w ać C h ry stu sa , nie z o b o w ią z u ją c się d o z a c h o w a n ia rad e w an g eliczn y ch m o d o religioso (s. 108). P o d o b n ie p o d z ia ł in sty tu tó w n a k lery ck ie i laick ie stw a rz a p ro b le m y in te rp re ta c y jn e , sz czeg ó ln ie gdy id zie o ro z u m ie n ie te r ­ m in u su b m o d e ra m in e clericorum (к ап . 588; s. 111). U s to s u n k o w u je się ró w n ie ż d o p ro p o z y cji p o d a n y c h w Vita consecrata ( n r 60-61), a m ia n o w icie żeby z a m ia s t „in ­ sty tu ty la ic k ie ” używ ać o k re ś le n ia „in sty tu ty b ra ci z a k o n n y c h ” o ra z by w p ro w ad z ić n o w ą d y stynkcję: „ in sty tu ty m ie s z a n e ” (s. 112-113).

d ) I n te re s u ją c e są re fle k sje A u to r a n a d u z n a n ą p rz e z p ra w o d a w cę „ słu sz n ą a u ­ to n o m ią ” . W sk a zu je p o d sta w y e k le z jo lo g ic z n e tej insty tu cji - z a k o rz e n io n a je s t o n a w c o n d itio libertatis, p rzy słu g u ją ce j k a ż d e m u w ie rn e m u - o ra z jej z a k re s, i o m a w ia z ró ż n ic o w a n ą in te rp re ta c ję k a n o n is tó w (s. 129-133). W y k ła d n ia e g ze m p - cji, zw łaszcza w k o n tek ś cie a u to n o m ii, te ż nie je s t je d n o lita (s. 129-139). T. R in ­ c ó n -P ć re z o c e n ia kilka o p in ii z n an y ch k a n o n is tó w (V. d e P ao lis, J . G ra c ia M a rtin , D . J. A n d re s , S. P e ttin a to ), s tw ie rd z a ją c w k o n k lu zji, iż w rzeczyw istości tr u d n o d zisiaj o d ró ż n ić in sty tu t w yjęty o d in sty tu tu a u to n o m ic z n e g o i n a p ra w ie p a p ie ­ sk im (s. 139).

e ) P e w n e z d ziw ien ie b u d z i b a rd z o k ró tk i k o m e n ta rz d o p ra w a o sto w a rzy sz e ­ n iac h życia a p o sto ls k ie g o (s. 173-175) i u m ie sz cz e n ie go w k ońcow ej p a r tii części II (N o rm y w spólne), ja k k o lw ie k A u to r n ie k w e stio n u je system aty k i p rz y ję te j w K o ­ d e k s ie , a n i n ie d e p re c jo n u je tej fo rm y życia.

W y d aje się, że ta część k o m e n ta rz a - n o ta bene n a jb a rd zie j o b s z e rn a - je s t, w p o ró w n a n iu z innym i o p ra c o w a n ia m i, ch ara k te ry sty c zn y m n o v u m re c e n z o w a n e j k siążk i i zasłu g u je n a w nikliw e stu d iu m .

C zęść I I I (s. 177-280) stan o w i k o m e n ta rz d o p ra w a o in sty tu tach z ak o n n y ch . A u ­ t o r d o k o n u je w ykładni n o rm z g o d n ie z p rzy ję tą w K o d e k sie system atyką. S zczegól­ n ie c e n n a w ydaje się precyzyjna explicatio term in o ru m , któ ry ch w łaściw e ro z u m ien ie je s t n ie z b ę d n e d o p o p raw n ej in te rp re ta c ji o b o w iązu jąc eg o praw a z ak o n n e g o . Tak

n p. w nikliw ie i w o d p o w ied n im k o n tek ście historycznym , norm atyw nym i d o k try n al­ nym w yjaśnia o n po jęcie „ stan u z ak o n n e g o ” (orden religiosa) o ra z je g o d efinicję z a ­ w a rtą w k an . 607 (s. 179-187). P o d o b n ą akrybią o d z n ac za się w ykładnia takich te rm i­ nów , jak: „ d o m z ak o n n y ” , „zarząd in stytutów zak o n n y ch ” , „p ro fesja z a k o n n a ” itp. D o k ła d n ie ek sp lik u je też p ro b lem k lauzury (s. 225-228), uw zględniając najnow sze r e ­ gulacje p ra w n e zaw arte w instrukcji Verbi Sponsa z 13.05.1999 r. W św ietle tej sam ej instrukcji o ra z a d h o rtacji apostolskiej Vita consecrata k o m en tu je o n p ro b lem a p o ­ stolstw a insty tu tó w zak o n n y ch o ra z ich relację d o kościołów party k u larn y ch (s. 233- 244). U w ażam , iż zbyt „tradycyjnie” - b e z u w zg lęd n ien ia w spółczesnych sytuacji e g ­ zystencjalnych w w ielu instytutach zak o n n y ch - d o k o n u je w ykładni kan. 668, zw łasz­ cza § 3. N ow e ek sp ery m en ty czy p ro p o zy cje legislacyjne w tej skom plikow anej i tru d ­ n ej, ale w ażnej spraw ie, w ydają się być au torow i n iez n an e, lub nie są p rzez niego ak ­ c ep to w a n e. Pozytyw nie za to o c en iam k o m e n ta rz d o k an o n ó w o w yłączaniu czło n ­ ków z in sty tu tu (k an . 684-704), jak k o lw iek nie w szystkie przepisy w tej m aterii zostały w yjaśnione z ró w n ą d o k ład n o ścią. A u to r krytycznie usto su n k o w u je się m. in. d o s p o r­ nej regulacji zaw artej w kan. 693 stw ierd zając, iż sytuacja ek szak o n n ik a - d u c h o w n e ­ go, przy jęteg o p rzez b isk u p a tylko a d experim entum , je s t an o m aln a, nie po d zielając je d n a k o p in ii J. K ow ala, w ed łu g k tó re g o w tym p rz y p ad k u ind u it o dejścia nie m a c h a ­ ra k te ru definityw nego, a raczej jes t sw oistą fo rm ą eksklaustracji (s. 252-253)*. S p o ro z a in te re so w a n ia p o św ięca T. R in c ó n -P ć re z je d n e j z przyczyn w y d alen ia fak u ltaty w ­ n e g o , a m ian o w icie u p o rczy w em u p o d trzy m y w a n iu lub ro zp o w szech n ian iu p o g lą ­ d ó w p o tęp io n y c h p rz ez U rz ą d N auczycielski K o ścio ła (p o r. kan. 696 § 1), o d w o łu jąc się d o in stru k cji D o n u m Veritatis w ydanej p rz ez K o n g reg ację N a u k i W iary w dn iu 24.05.1990 r. (s. 262-265). S zczeg ó ln ą uw agę zw raca tak ż e n a p o stę p o w a n ie fo rm a l­ n e , ja k ie należy zach o w ać przy w y d alen iu zaró w n o obligatoryjnym , ja k i fak u ltaty w ­ nym , o ra z n a d e k re t w y d alen ia i je g o sk u tk i p ra w n e (s. 266-277). S łusznie zauw aża, że u s ta n ie ślubów , b ę d ą c e jed n y m ze sk u tk ó w p ra w n e g o w y d a len ia (k a n . 701) nie je s t d y sp en są, lecz n a stę p u je ipso fa c to n a m ocy s a m e g o p raw a, zaś w o p ty ce p e n al- nej w daw nym K o d ek sie w y d alen ie było tra k to w a n e ja k o k a ra p o p raw cza, w o b e c ­ nym n a to m ia s t ja k k a ra w indykatyw na.

C zęść IV (s. 281-324) p o św ięco n a je s t p ra w u insty tu tó w św ieckich; zn o w u n a jb a r­ dziej tw ó rcze są tu ek sp lik acje p o jęć. A u to r a k c e n tu je , iż d la in stytutów św ieckich ch ara k te ry sty c zn e , a z arazem w s p ó łisto tn e , są k o n se k rac ja i św ieckość. K o n se k ra cja im p lik u je u w zg lęd n ien ie w szystkich e le m en tó w o k reślo n y ch w k an . 573, p rz e d e w szystkim z aś fo rm a ln ą p ro fesję trz e c h ra d ew angelicznych coram E cclesia. Swiec- k ość n a to m ia s t w yraża się w fo rm u le in saeculo et ex saeculo, stan o w iąc ow o c h ara k

-6 J. Kow al, U scit a definitiva d a li’ istituto religioso dei professi di voti perpetui. Evoluzio-

tery sty czn e qu id pro p riu m in sty tu tó w św ieckich. N ie za leżn ie o d teg o p e w n e tru d n o ­ ści, nie tylko z resztą jeg o z d an iem , n a strę c z a p o p ra w n a w y k ład n ia k an . 711, szcze­ g ó ln ie passus: „[...] czło n ek in sty tu tu św ieckiego m o cą sw ojej k o n sek racji n ie zm ie­ n ia w łasnej pozycji k an o n iczn ej w L u d z ie B ożym , św ieckiej lub d u c h o w n ej [...]” (p o r. te ż kan. 207 § 2). W ko n k lu zji d o in te rp reta cji teg o stw ie rd ze n ia A u to r p o d ­ k reśla, że: a) św iecki c h a ra k te r, o k tó ry m tu m ow a, b ez w ą tp ie n ia n ie je s t tożsam y z „św ieckością” w iernych, jak iej n abyw ają p rz e z k o n se k rac ję ch rztu ; c zło n k o w ie in­ sty tu tó w zak o n n y ch i św ieckich p a rty c y p u ją w tej sam ej rzeczyw istości - n a le żą do

status consecratorum , ja k k o lw iek nie w sp o só b identyczny i nie z tą sa m ą „intensyw ­

n o śc ią ” ; b) „świeccy k o n se k ro w a n i” żyją w św iecie i zo b o w iązan i są d o a p o sto la tu w św iecie, ale w śró d różnych sp o so b ó w ch rześcijańskiej egzystencji ich sta n je s t b a r­ dziej rad y k aln ą fo rm ą życia (s. 286-289). C iek a w e są rów nież uw agi A u to ra n a te m a t in k ard y n acji duchow nych - czło n k ó w in sty tu tó w św ieckich (s. 288-291).

3. S ąd zę, iż n ieco o b sz e rn ie js z a p r e z e n ta c ja kilku b a rd z ie j in te re s u ją c y c h frag ­ m e n tó w p u b lik ac ji T. R in c ó n -P ć re z a w y sta rcz a ją co p rz e k o n a z a in te re so w a n y c h k a n o n is tó w d o w nikliw ego z a p o z n a n ia z nią. N ależy on d o tych, k tó ry ch - m oim z d a n ie m - n ie m o żn a p o m in ą ć p rz y a k tu a ln e j i n a u k o w o p o g łę b io n e j e k sp lo rac ji tej dyscypliny p ra w a k a n o n ic z n e g o .

B ro n isła w W. Z u b e r t O F M

Adam S. O rn atek, D ie erm lä n d isch en D iözesan syn od en 1922 u n d 1932, M ü n ster i. W estfalen 2001, ss. 262.

N iniejsza p u b lik acja jes t ro z p ra w ą d o k to rsk ą , ja k ą w 1998 ro k u p rzed staw i! A u ­ to r, k a p ła n archidiecezji w arm iń sk iej, R a d z ie W ydziału P raw a K an o n icz n eg o A k a ­ dem ii Teologii K atolickiej w W arszaw ie, o b e c n ie U n iw ersy tetu K a rd y n ała S te fan a W yszyńskiego. P ro m o to re m w p rzew o d zie d o k to rsk im był ks. p ro f, d r h a b . W ojciech G ó ra lsk i, ów czesny D z iek a n W ydziału P ra w a K an o n iczn eg o , zaś re c e n z e n ta m i ks. p ro f, d r h a b . J a n D u d z iak z P ap iesk iej A k a d em ii Teologicznej w K ra k o w ie o ra z ks. p ro f, d r h ab . M a ria n F ąk a z A k a d e m ii T eologii K atolickiej w W arszaw ie.

D y s e rta c ja ta p o p rz e tłu m a c z e n iu n a języ k n iem ieck i z o s ta ła w y d a n a w ra m a c h c za so p ism a Z eitsch rift f ü r die G esc h ich te u n d A lte r tu m s k u n d e des E r m la n d s ja k o p u b lik a c ja n r 15.

W pierw szym ro z d ziale p ra c y p rz e d s ta w io n o tło h isto ry cz n e, czyli w a ru n k i p o li­ ty czn e, g o sp o d a rc z e , re lig ijn e i p ra w n e , ja k ie o d d ziały w ały n a d iec ez ję w a rm iń s k ą w lata ch 1922-1932. P a m ię ta ć n ależy , że o m a w ia n a d iec ez ja istn ia ła p rz e z stu lec ia ja k o dioecesis exem pta, co w s p o s ó b n ie u n ik n io n y m u sia ło w pływ ać n a p ra w o d a w ­