Ryszard Asienkiewicz, Józef
Tatarczuk
Studenci I roku WSP w Zielonej
Górze w ujęciu typologicznym
Adama Wankego
Prace Naukowe. Kultura Fizyczna 4, 199-207
2001
P R A C E N A U K O W E W y ż s z e j S z k o ły P e d a g o g ic z n e j w C z ę s to c h o w ie
Seria: KULTURA FIZYCZNA z. IV, 2001
Ryszard Asienkiewicz, J ó ze f Tatarczuk
STUDENCI I ROKU WSP W ZIELONEJ GÓRZE W UJĘCIU TYPOLOGICZNYM ADAMA WANKEGO
Z agadnienia dotyczące rozw oju i budow y ciała człow ieka interesow ały w różnych aspektach lekarzy, antropologów , trenerów , nauczycieli w y cho w a nia fizycznego.
T em atyka zróżnicow ania typologicznego m łodzieży stanow i przedm iot klasycznych badań antropologicznych. D otychczasow e analizy pozw oliły uchw ycić p odobieństw a w składach som atycznych zespołów , dla których w ła ściw y je s t podobny tryb pracy zaw odow ej lub treningu sportow ego. W p i śm ienn ictw ie przedm iotu obszerne opracow ania d o ty czą m łodzieży ak a d e m ickiej, z których to w yników n asu w ają się w nioski o kierunkow ym je j d o b o rze na studia [Z. D rozdow ski 1995]. W przypadku studiujących w y chow anie fizyczne zary so w u ją się także uw arunkow ane dobory określonych typów so m atycznych i rasow ych [M. A rska-K otlińska i wsp. 1977]. Do nielicznych n ależ ą opracow an ia porów naw cze w zakresie zróżn ico w an ia typ ologicznego m łodzieży podejm ującej kształcenie na kierunkach pedagogicznych. Fakt ten skłonił nas do po djęcia pracy, której celem je s t ukazanie zró żnicow ania so m atycznego studentów I roku W yższej Szkoły Pedagogicznej w Z ielonej G ó rze w edług system u A. W ankego.
Materiał i metody
W prezentow anej pracy m ateriał stano w ią wyniki badań an tro p o m etrycznych 116 studentów I roku kształcących się na 3 w ydziałach (W y dziale Pedagogicznym , W ydziale H um anistycznym , W ydziale M atem atyki, Fizyki i T echniki) W yższej Szkoły Pedagogicznej w Z ielonej G órze w roku akadem ickim 1997/98. T echniką m artinow ską [Z. D rozdow ski 1982] w ykona no pom iary cech som atycznych dotyczących w ysokości ciała, długości tu ło w ia, szerokości barków, szerokości m iednicy, szerokości klatki piersiow ej,
200 R. A sien k iew icz, J- T atarczu k
głębokości klatki piersiow ej i m asy ciała (ta b .l), które posłużyły do w y licze nia pięciu w skaźników ujętych w system ie A. W ankego [1954]:
— w skaźnik tuło w ia = (długość tułow ia: w ysokość ciała) x 100, — w skaźnik barków = (szerokość barków : długość tułow ia) x 100, — w skaźnik m iednicy = (szerokość b i o d e r : szerokość barków ) x 100, — w skaźnik klatki piersiow ej = (głębokość klatki piersiow ej: szerokość
klatki piersiow ej) x 100,
— w skaźnik R ohrera = (m asa ciała w gram ach : w ysokość ciała w cm do sześcianu) x 100.
W oparciu o w yliczone w skaźniki określono indyw idualny typ budow y ciała, a także skład som atyczny studentów .
Tab. 1. C harakterystyka liczbowa studentów I roku WSP w Zielonej Górze
Lp. C echa M in - max M Sd V 1 B -v 1 5 6 , 9 - 1 9 7 ,3 178,63 6 ,9 6 3 ,9 0 2 sst-sy 4 4 ,7 - 63 ,8 5 3 ,1 2 3 ,1 4 5,91 3 a-a 3 4 ,0 - 44 ,5 3 9 ,82 1,95 4 ,9 0 4 ic-ic 23 ,5 - 3 4 ,0 2 8 ,1 9 1,71 6 ,0 7 5 thl-thl 2 3 , 4 - 3 2 , 8 2 4 ,4 0 1,90 6 ,9 3 6 xi-ths 15,1 - 2 4 , 2 19,70 1,65 8,38 7 M asa ciała 5 0 , 2 - 107,4 7 1 ,1 6 9,51 13,36
W analizie posłużono się system em , który ch arakteryzuje się dużym obiektyw izm em w postępow aniu taksonom icznym sprow adzonym do ra ch u n kow ego ujęcia typu budowy. A. W anke — autor system u, w yodrębnił cztery typy budow y ciała dla m ężczyzn, nazyw ając je literam i przypom inającym i ich sylw etki — I, A, V, H. K ażdy z typów został opisany przeciętnym i pięciu w skaźników (tułow ia, barków, bioder, klatki piersiow ej i R ohrera). C h arak te rystyki w yodrębnionych typów budow y ciała są następujące:
— typ I cechuje się sm ukłą sylw etką, stosunkow o długim tułow iem , w ą skimi barkam i i m iednicą , głęb o k ą k latk ą p iersio w ą oraz m ałą m asą ciała w stosunku do w ysokości ciała;
— typ A charakteryzuje długi tułów, w ąskie barki, szeroka m iednica, beczkow ata klatka piersiow a, średnia m asa ciała w zględem w ysoko ści ciała;
Stu denci 1 roku W SP w Z ielon ej G órze w ujęciu. 201
— typ V ma krótki tułów, szerokie barki, w ąsk ą m iednicę, p łask ą klatkę p iersio w ą i du żą m asę ciała w stosunku do w ysokości ciała;
— typ H cechuje krótki tułów, szerokie barki, szeroka m iednica, b ecz kow ata klatka piersiow a, średnia m asa ciała w stosunku do w ysok o ści ciała.
— M ateriał opracow ano podstaw ow ym i m etodam i statystycznym i zgo d nie z przyjętym i zasadam i [G uilford 1960], a wyniki zestaw iono w tabelach 1 - 4.
Wyniki i dyskusja
W tabelach 2 i 3 zaw arto w artości bezw zględne i zn orm alizow ane cech som atycznych studentów różnych uczelni relatyw nie do studentów zielo n o górskich. M łodzież akadem icka różnych kierunków studiów w ybranych śro dow isk odbiega w sposób kierunkow y od zielonogórskich pod w zględem w skaźnika tułow ia i klatki piersiow ej. O znacza to, że studentów zielo n o g ó r skiej W SP charak teryzuje w yraźnie krótsza długość tułow ia w stosunku do w ysokości ciała oraz bardziej sklepiona klatka piersiow a. N ajw iększe różnice m iędzy m łodzieżą W SP w Zielonej G órze a porów nyw anym i seriam i w zak re sie m asy ciała, w skaźników barków, klatki piersiow ej, R ohrera, tu ło w ia i b io der stw ierdzono w kolejności odpow iednio do studentów AWF w Ł odzi i k an dydatów na studia w ychow ania fizycznego w G orzow ie W ielkopolskim . W y kazane różnice są duże, p rzek raczają w artość 0,5 odch ylenia standardow ego. Z espołem najniższym , cechującym się rów nież w ięk szą szero k o ścią bioder w stosunku do szerokości barków są studenci AM w Poznaniu, natom iast naj- sm uklejsi — studiujący w ychow anie fizyczne w G dańsku. Z kolei najbardziej m asyw n ą b ud o w ą ciała ch arak tery zu ją się studenci z Łodzi. Tabela 4 ukazuje w śród m łodzieży zielonogórskiej W SP przew agę elem entu V (36,04% ) przed 1 (25,83% ), zaś n ajm niejsze udziały elem entów H (20,31% ) i A (17,82% ). N a tle porów nyw anych serii w ynika, że m łodzież zielonogórska fo rm u łą som a ty czn ą (V IH A ) odpow iada kandydatom na AWF w G orzow ie W ielkopolskim , n atom iast często ścią w ystępow ania poszczególnych elem entów najbardziej zbliżona je s t do studiujących m edycynę w B iałym stoku. W zespołach stu d en tów W SP w Z ielonej G órze, AWF w G dańsku, G orzow ie W ielkopolskim , Ł odzi, AM w B iałym stoku oraz radom skiej WSI w yraźnie przew aża elem ent atletyczny V. Od wyżej przedstaw ionego schem atu o d b ieg ają studenci W SP w C zęstochow ie, AM w Poznaniu i AM w Bydgoszczy, u których pierw szo planow ym je s t elem ent leptosom iczny I. P rzedstaw ione wyniki św iadczyć m ogą o doborze som atycznym na różne kierunki studiów.
P rzeciętn e w ysokości ciała najw yższe w najm łodszych rocznikach stu dentó w W SP w C zęstochow ie i Zielonej G órze badanych w latach 1996 - 97
Tab. 2. C h a ra k te ry st y k i li cz b o w e wy sokości i m as y ci ał a or az w sk aź n ik ó w p ro p o rc ji c ia ła A W F G d ań sk 19 8 7 [A . M a li n o w sk i, H . S to la r c z y k ] 2 1 7 7 ,9 7 3 ,0 3 0 ,3 7 5 ,6 6 8 ,3 6 9 ,3 A W F Ł ó d ź 1 9 8 8 [M . Be ck er , H . S to la r c z y k ] 2 178 ,1 7 6 ,6 2 9 ,8 7 8 ,0 6 8 ,8 6 7 ,7 1,35 W S O S K P o zn a ń 19 91 [M . A rs k a--K o tl iń sk a ] 2 1 7 7 ,8 4 7 5 ,1 7 3 0 ,8 6 7 4 ,2 5 6 8 ,0 8 7 0 ,5 8 1,3 3 A W F (K a n d y d a c i) G or zó w W lkp . 1 9 8 3 [M .W o jt o w ic z ] 2 1 7 7, 01 6 9 ,9 0 3 0 ,6 3 oo r i r- 65 ,6 0 6 8 ,9 3 1,25 A W F (K a n d y d a c i) P oz n ań 1 9 9 1 -9 5 [G . W a w rz yn ia k ] 2 1 7 8 ,6 0 7 2 ,8 9 3 0 ,0 0 7 6 ,9 6 6 7 ,0 4 01*6 9 1,2 8 AM Po zn a ń 1 9 7 0 [A . M a li n o w sk i, J. S tr za łk o] S 1 7 6 ,0 6 9 ,3 3 0 ,3 7 3 ,7 7 3 ,4 7 0 ,2 1, 2 7 W SP C z ę st o ch o w a 1 9 9 6 /9 7 [J . W o jty n a , J. R o d z ie w ic z - Gruhn] 17 9 ,9 0 7 1 ,8 5 3 0 ,4 1 7 6 ,6 1 7 3 ,4 0 7 0 ,0 7 1,2 3 W SP Z ie lo n a G ór a 1 9 9 7 /9 8 [R .A si e n k ie w ic z J.Tatar czu k] *ooo 6 ,9 6 9 ,5 1 1,2 3 4 ,7 3 4 ,0 5 6 ,3 4 0 ,1 4 2 1 7 8 ,6 3 7 1 ,1 6 2 9 ,7 3 7 5 ,1 4 7 0 ,8 7 7 2 ,0 8 1 ,2 4 C e c h a W y so k o ść c ia ła M as a c ia ła W sk a ź n ik tu ło w ia W sk a ź n ik b a rk ó w W sk a ź n ik b io d e r W sk a ź n ik k la tk i p ie r si o we j W sk a ź n ik R ohrera
jU CS c -C O CA u ‘O ox O C _ o 'Ñ £ ‘O s V ■o 3 CA _« !s '3 ’31 u o c. o u CL £ "O g '5 -N CS CA £ N CS >_ O — ."i ’3 > > CA 3 E ‘3 -CA O o CA £ 4> B CS £ O #N "ćs E u o B N '3 £ •8 I r o
«
g-^ N fO W Ä >> « 5 H .E A W F G d a ń sk o o 0,1 9 0 ,4 6 o o -0,6 3 -0 ,4 4 -0, 2 1 A W F L ó d ź 00 o o 0,5 7 0 ,0 6 0 ,6 0 -0 ,5 1 -0 ,6 9 0 ,7 9 W S O S K P o z n a ń -0, 1 1 0 ,4 2 0 ,9 2 -0 ,1 9 -0 ,6 9 -0 ,2 4 0 ,6 4 A W F (k a n d y d a c i) G o rz ów W lk p . -0 ,2 3 -0 ,1 6 0 ,7 3 -0 ,5 4 -1 ,3 0 o o r-' o o A W F (k a n d y d a c i) P o z n a ń -0 ,0 0 4 0 ,1 8 0 ,2 2 00 co cT -0,9 5 -0 ,4 7 0 ,2 9 A M P o z n a ń -0 ,3 8 oz‘o - 0,46 -0 ,3 0 0 ,6 2 o m O 0,2 1 W S P C z ę s to c h o w a 00 C5 r-o o" o ‘ 0,3 1 0 ,6 2 -0 ,3 2 r~~ o o C e c h a W ys o k oś ć c ia ła M as a c ia ła W sk aź ni k tu ło w ia W sk aź ni k b a r k ó w W sk aź ni k b io d e r W sk a źn ik k la tk i p ie r si o w e j W sk aź ni k R o h r e r aOí S N U ;►> es S o (A u 3 2 w V5 3 u É 3 3 É 'O u o a . 3 ►> tA £ O 3 b es J3 u ■*r £ 3 H A u to r B a da n ia w ła sn e J. R o d z ie w ic z -G r u h n i w sp . [1 9 9 9 ] A . M a li n o w sk i, H . S to la r c z y k [1 9 9 2 ] M . W o jt o w ic z [ 1 9 9 1 ] M . B e c k e r , H . S to la r cz y k [1 9 9 2 ] A . M a li n o w sk i, J. S tr za łk o [1 9 7 0 ] B .J a n u s [1 9 8 6 ] A . L e w a n d o w sk i [1 9 9 8 ] T . Jel isieje w i w sp . [1 9 7 3 ] J. M ic h a ls k a -W ic h a n , A . M a li n o w sk i [1 9 9 9 ] W z ó r st r u k tu r a ln y V H I A IV A H HV I A V H I A H V IA I V H A VH A I IV A H HV I A V I H A Ele me nt y so m a ty c z n e [% ] X 2 0 ,3 1 1 1 ,3 9 8 ,9 8 2 1 ,2 5 1 8 ,5 0 19 ,6 9 2 2 ,8 2 1 2 ,6 6 1 7 ,8 5 1 2 ,0 > 3 6 ,0 4 2 1 ,9 2 4 8 ,4 4 3 6 ,7 2 3 2 ,3 0 2 4 ,5 4 2 6 ,6 7 2 2 ,5 8 3 6 ,7 2 7 3 ,0 < 1 7 ,8 2 1 8 ,4 5 1 2 ,8 4 1 3 ,5 4 2 0 ,7 0 00 1 7 ,1 0 2 1 ,5 0 1 8 ,7 2 in 2 5 ,8 3 4 8 ,2 4 2 9 ,8 3 2 8 ,4 8 2 8 ,5 0 3 9 ,9 4 3 4 ,4 1 4 3 ,2 6 2 6 ,7 2 ON ON Z e s p ó ł W S P Ziel on a G ó r a W S P C z ę s to c h o w a A W F G d a ń sk A W F G o rz ó w W lk p . A W F Ł ó d ź AM P o z n a ń AM P o z n a ń AM B y d g o s z c z AM B iał y sto k WSI R a d o m
Stu denci I roku W SP w Z ielonej G órze w ujęciu. 205
relaty w nie do pozostałych zespołów stanow ią przejaw ak celeracji. Z przyto czonych w yników badań z różnych okresów m ożna stw ierdzić, że czas kryzy su gospodarczego przypadający na lata osiem dziesiąte m ógł ham ująco w p ły w ać na trend w ysokoroślenia.
Z przedstaw ionej analizy zespołów różnych środow isk akadem ickich w y nika, że określony typ budow y ciała oraz zw iązane z nim proporcje ciała sta now ić m ogą predyspozycje do w yboru studiów.
Stwierdzenia
1. Studentów I roku W SP w Z ielonej G órze ch arak teryzu je zbliżony p o ziom rozw oju fizycznego w zględem m łodzieży kształcącej się w aka dem iach w ychow ania fizycznego, natom iast w yższy w stosunku do studiującej m edycynę.
2. W zespole zielonogórskich studentów przew aża zdecydow anie elem ent V oraz 1 przy m niejszych udziałach elem entów HA.
3. Składy som atyczne studentów zielonogórskiej W SP są podobne do składów m łodzieży ubiegającej się na kierunki w ych ow ania fizyczne go.
4. Typ budow y ciała może być jed n y m z elem entów kierunkow ej selekcji na studia.
Literatura
1. A rska-K otlińska M ., Z badań wielkości, p roporcji i składu ciała studentów przygotow ujących się do zaw odu o przew adze kom ponentu intelektualnego,
w: C złow iek wczoraj, dziś, ju tro , UM CS, Lublin 1998, s. 133 - 137.
2. A rska-K otlińska M., Bartz J., Drozdowski Z., O lejnik M., Stańda J., Z iół kow ska E., D ynam ika zm ian wybranych w skaźników antropologicznych w śró d m łodzieży studiującej w ychow anie fizyczn e, Roczniki Naukow e AW F w Poznaniu, z. 26, Poznań 1977, s. 137 - 142.
3. B ecker M ., Stolarczyk H., Stan rozw oju fizyczn eg o studentów A kadem ii W ychow ania F izycznego w Warszawie, F ilia w Łodzi, w: Biologia p op ulacji ludzkich w spółczesnych i pradziejow ych, W SP Słupsk 1992, s. 21 - 2 7 . 4. D rozdow ski Z., Studenci w ychow ania fizyczn eg o z O łom uńca i P oznania
w> św ietle typologii A dam a Wankego, W ychow anie Fizyczne i Sport, N r 2, t. X X X IX , 1995, s. 2 5 - 3 0 .
206 R. A sie n k iew ic z, J. T atarczu k
5. D rozdow ski Z., M orfologiczne pod sta w y pro cesó w selekcyjn ych w W yższej Szkole W ychowania Fizycznego w Poznaniu na tle selekcji sportow ej, A W F, Poznań 1964.
6. G uilford J.P., Podstaw ow e m etody statystyczne w psych o lo g ii i pedagogice, PW N, W arszaw a 1960.
7. Janus B., M orfologiczna charakterystyka studentów A kadem ii M edycznej w P oznaniu, Praca doktorska, AW F Poznań 1986.
8. Jalisiejew T., Szwaykowski J., Korfel Z., C harakterystyka cech so m a tycz nych studentów A kadem ii M edycznej w Białym stoku, F o lia M edicae B ialo- stocensis. 2, 1973, s. 87 - 101.
9. Lew andow ski A., C harakterystyka m orfologiczna i /n otoryczna m łodzieży studiującej nauki medyczne, w: W ychowanie fizyczn e i sport w badaniach naukowych, AW F, Poznań 1998, s. 8 5 - 9 1 .
10. M alinow ski A., Strałko J., Stan rozwoju som atycznego studentów I roku A kadem ii M edycznej w Poznaniu, Zdrow ie Publiczne 8 1 ,7 ,6 1 1 -6 1 7 , 1970. 11. M alinow ski A., Stolarczyk H., Ocena budow y som atycznej stu d en tó w A k a
dem ii W ychowania F izycznego w Gdańsku, w: B iologia p o p u la cji ludzkich w spółczesnych i pradziejow ych, W SP Słupsk 1992, s. 283 - 2 9 2 , .
12. M ichalska-W ichan J., M alinow ski A., Budow a som atyczna stu d en tó w w y chow ania fizyczn eg o radom skiej, W SI, Prace N aukow e Seria: K ultura F i zyczna, z. II, W SP, C zęstochow a 1999, s. 169 — 178.
13. R odziew icz-G ruhn J., W ojtyna J., Pyzik M., C harakterystyka cech so m a tycznych i spraw ności fizy c zn e j studentów I i II roku P edagogiki z W ycho waniem Fizycznym w Częstochowie. K onferencja K rajow a nt. „ U w arunko w ania rozw oju dzieci i m łodzieży wiejskiej. ” B iała Podlaska 9 - 1 1 w rześnia
1999. (w druku).
14. W anke A., Z agadnienia typów som atycznych, Przegląd antropologiczny, t. XX, s. 6 4 - 1 0 4 .
15. W aw rzyniak G., N orm y w ybranych cech som atycznych kandydatów na s tu d ia w ychow ania fizycznego, w: C złow iek wczoraj, dziś, ju tr o , U M C S, Lu- blin 1998, s .3 2 5 - 3 3 3 .
16. W ojtyna J., Rodziew icz-G ruhn J., C harakterystyka som atyczna kan dyd ató w na kierunek P edagogika z w ychow aniem fizyczn ym w WSP w C zęstochow ie, w: Uwarunkow ania rozwoju, spraw ności i zdrow ia, W SP, C zęstochow a 1999, s. 1 8 5 - 190.
17. W ojtow icz M., Tendencja przem ian struktury som atycznej ka nd yda tów na studia w ychow ania fizyczn eg o z G orzow a W ielkopolskiego, w: A n tro po lo gia
Studenci I roku W SP w Z ielonej G órze w ujęciu. 207
z j e j m iejsce w śród nauk o człow ieku, UAM , Seria A ntropologia, N r 13, 1 9 9 1 ,2 2 1 - 2 2 9 .
18. Ziółkow ska E., Wielkość, proporcje i skła d ciała p ilo tó w , w: C złow iek wczoraj, dziś, ju tro , UM CS, Lublin 1998, s. 59-62.
Summary
R y s z a r d A s ie n k ie w ic z . J ó z e f T a ta r c z u k
FIRST-YEAR PRESENTS AT WSP UNIVERSITY IN ZIELONA GORA IN THE LIGHT OF ADAM WANKE’S TYPOLOGY
The paper presents typological differentiation of the students strating their studies in the academic year of 1997/98.
The analisys of the data shows the dominance of V I elements over H A.
Compared with other - comparable - groups of students, the WSP students differ in their somatic constitution and frequency of particular elements’ occurrence - ex cept the candidates for students of physical education in Gorzow Wielkopolski.
