FERENC MOLNAR „CHŁOPCY Z PLACU BRONI”
Akcja powieści dzieje się wiosną 1889 roku w Budapeszcie. Oś fabuły stanowią walki o
tytułowy plac pomiędzy dwiema grupami chłopców. Grupa broniąca swego rzekomego prawa do placu określa siebie jako Chłopcy z Placu Broni, natomiast ich przeciwnicy, chcący zająć teren, by grać na nim w palanta, to Czerwone Koszule (w pierwszej wersji polskiego tłumaczenia nazwa grupy, wywodząca się od nazwy uczestników wyprawy Giuseppe
Garibaldiego na Sycylię, brzmiała błędnie Czerwonoskórzy). Przywódcą pierwszej grupy jest Janosz Boka, zaś jej najmniej poważanym członkiem Ernest Nemeczek (główny bohater książki); przywódcą drugiej jest Feri Acz, a członkami m.in. Sebenicz, bracia Pastorowie i Wendauer.
Powieść przedstawia serię heroicznych wyczynów Ernesta Nemeczka, w wyniku których bohater zapada na zdrowiu - najpierw przeziębia się po tym, jak podczas przeszpiegów ukrywa się w basenie, następnie dostaje zapalenia płuc po "kąpieli", jaką serwuje mu wroga drużyna, gdy samotnie próbuje się zakraść na jej terytorium. Mimo choroby w dniu
decydującej bitwy chłopiec ucieka z domu i bierze udział w walce, ostatkiem sił przyczyniając się do zwycięstwa swojej grupy. Zostaje zaniesiony do domu przez swego przywódcę i
niedługo później umiera. Przed domem Nemeczka Janosz Boka spotyka Feriego Acza, zaniepokojonego o stan zdrowia chłopca.
Ostatecznie Plac Broni zostaje sprzedany pod budowę domu. Zgnębionych chłopców pociesza fakt, że Nemeczek, który oddał za niego życie, nie dożył chwili sprzedania Placu Broni.
CZAS I MIEJSCE AKCJI
Akcja powieści „Chłopcy z Placu Broni” rozgrywa się w marcu pod koniec XIX wieku – prawdopodobnie jest to rok 1889, co sugeruje data na pieczątce Związku Kitowców.
Obejmuje około dziesięciu dni – od chwili wybrania Boki na przewodniczącego związku chłopców do wiadomości o pogrzebie Erna Nemeczka. Fabuła utworu obejmuje dodatkowe dwa dni – wieczór, kiedy bracia Pastorowie odebrali malcowi wygrane kulki oraz dzień pogrzebu chłopca oraz czas teraźniejszy dla narratora, kiedy to już na miejscu Placu Broni stoi wybudowana kamienica i mieszkają w niej ludzie. Wszystkie wydarzenia, opisane w dziele Molnára, rozgrywają się w stolicy Węgier, Budapeszcie. Miejsce akcji można zawęzić do szkoły, do której uczęszczali chłopcy, Placu Broni, mieszczącego się przy ulicy Pawła, Ogrodu Botanicznego, w którym bawiła się grupa dowodzona przed Feriego Acza oraz kamienicy przy ulicy Rakos, w której mieszkał Nemeczek.
utwór ponadczasowy
Powieść Ferenca Molnára: „Chłopcy z Placu Broni” można określić jako utwór ponadczasowy i uniwersalny. Chociaż akcja rozgrywa się pod koniec XIX wieku, to wymowa dzieła jest
aktualna również współcześnie.
„Chłopcy z Placu Broni” to historia grupy chłopców, którzy swoimi postawami mogą dawać przykład każdemu człowiekowi, niezależnie od jego wieku i czasów, w jakich przyszło mu żyć.
Najważniejszymi dla nich wartościami była przyjaźń, lojalność, uczciwość i miłość do miejsca zabaw, którą można oceniać w kategoriach patriotyzmu. Wspaniałej lekcji odwagi i wierności udziela mały Nemeczek. Chłopiec nie dopuszcza się zdrady przyjaciół, nie pozwala, aby nazywano ich tchórzami i całym sercem kocha Plac Broni, w obronie którego poświęca swoje zdrowie i życie. Doskonale wie, czym jest prawdziwa Ojczyzna, której symbolem stał się dla niego Plac, ponieważ walczył w jego obronie. Janosz Boka stanowi przykład sprawiedliwości i uczciwości – nawet w obliczu zdrady Gereba potrafił zachować tajemnicę, aby nie oczerniać nazwiska kolegi. Z kolei losy Deżo udowadniają, że nawet zdrajca zasługuje na drugą szansę, a jeśli ma w sobie wystarczająco dużo męstwa i honoru może zrehabilitować swoje imię w oczach przyjaciół.
Przykładowa recenzja
Są książki, których być może nie czyta się z zapartym tchem, lecz po ich skończeniu na stałe wpisują się na listę utworów niezapomnianych. Do takich dzieł można śmiało zaliczyć powieść węgierskiego pisarza, Ferenca Molnára: „Chłopcy z Placu Broni”, która po raz pierwszy została wydana w 1907 roku i od tego czasu nadal podbija serca czytelników na całym świecie. O jej wartości na pewno świadczy fakt, że została zaliczona do światowego kanonu literatury dla dzieci i młodzieży i stała się podstawą nie jednej, a kilku ekranizacji filmowych.
Akcja powieści przenosi czytelnika pod koniec XIX wieku, do Budapesztu, gdzie mieści się Plac Broni, ulubione miejsce zabaw grupy chłopców, którym przewodniczył rozważny i spokojny Janosz Boka. Dziecięca fantazja zmienia to miejsce w prerię, na której
rozmieszczone są fortece, zbudowane na sągach drzewa. Chłopcy uczą się męstwa, lojalności wobec siebie, posłuszeństwa, a przede wszystkim swoiście pojmowanego patriotyzmu, ponieważ ukochany Plac jest dla nich symbolem małej ojczyzny. Niespodziewanie dla
wszystkich stają w obliczu utraty swojego miejsca, które chce im odebrać rywalizująca z nimi grupa czerwonych koszul.
W świat dziecięcej beztroski wdzierają się problemy dorosłego życia – jeden z
chłopców dopuszcza się zdrady, następuje powszechna mobilizacja i wypowiedzenie wojny, a Boka układa doskonały plan obrony… Na głównego bohatera powieści wysuwa się
jasnowłosy, wątły Nemeczek, lekceważony przez kolegów szeregowiec, który z całego serca pragnie zasłużyć na awans. Kreacja postaci Erna wzbudza sympatię, zadziwia odwagą i zachowaniem godnym nie chłopca, lecz prawdziwego mężczyzny, ale przede wszystkim uczy,
czym jest lojalność i na czym powinna polegać prawdziwa przyjaźń. I nie ma chyba osoby, która nie zakrzyknęłaby na znak protestu w końcowych fragmentach utworu, kiedy mały Nemeczek płaci najwyższą cenę w imię miłości do swojej małej ojczyzny…
Ferenc Molnár stworzył wspaniałą opowieść o patriotyzmie i przyjaźni. Wartka akcja, świetna kreacja bohaterów i uniwersalizm przesłania sprawiają, że „Chłopcy z Placu Broni”
nie tracą swej aktualności i nadal cieszą się ogromną poczytnością.
