Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu Polish Association for Landscape Ecology
Problemy Ekologii Krajobrazu The Problems of Landscape Ecology
Tom XX Volume XX
Klasyfi kacja krajobrazu Teoria i Praktyka
Landscape classifi cation Theory and practice
Redakcja tomu / Volume edited by: Jerzy Lechnio, Sylwia Kulczyk, Ewa Malinowska, Iwona Szumacher
Wydział Geografi i i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego
Faculty of Geography and Regional Studies of the University of Warsaw
Wydawca / Published by:
Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu
Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego Rada Programowa Czasopisma / Programme Council of the Journal:
Przewodniczący / President: �ndrze�� Richling�ndrze�� Richling Sekretarz / Secretary: �gata Cieszewska,
Członkowie / Members: �adeusz Ch�ielewski, �arian �ru�kowski, �rystyna Ger�an, �ndrze���adeusz Ch�ielewski, �arian �ru�kowski, �rystyna Ger�an, �ndrze���arian �ru�kowski, �rystyna Ger�an, �ndrze��
�. Jankowski, �ariusz �istowski, Ryszard �li�ko, Leon �ozacki, �acie�� Pietrzak, Zbigniew Podgórski, Jerzy Solon, �dolf Szponar, �rzysztof Wo��ciechowski, Wiesław Zia��a
Strona internetowa PAEK / Website of PALE: www.paek.ukw.edu.pl
Redaktor Naczelny Czasopisma / Chief Editor of the Journal: �ndrze�� Richling�ndrze�� Richling Adres redakcji czasopisma / Editorial� ����ce o� t�e �o�rnal� ����ce o� t�e �o�rnal�:
�rakowskie Przed�ieście 30, 00-927 Warszawa, Polska
�el.: 48 22 55 20 755, Fax: 48 22 55 21 521 e-�ail: a.richling@uw.edu.pl, ��rlechni@uw.edu.pl
Redakcja tomu / Technical editing of volume: Jerzy Lechnio, Sylwia �ulczyk, Ewa �alinowska, Iwona Szu�acher
Recenzenci na�kowi tom� / Scienti��c reviewers o� vol��me: �ariusz �istowski, �acie�� Pietrzak, Jerzy Solon
Tł�maczenie / Transl�ation: autorzy / by authors
Skład i łamanie / Vol��me prepared �or printing: Jerzy Lechnio Zdjęcie na okładkę / P�oto on cover: Ewa �alinowska Projekt logo PAEK / PALE logo project: �ndrze�� �ąbrowski
P�bl�ikacja do��nansowana przez / Vol��me p�bl�ication sponsored by: Uniwersytet Warszawski
©2008 Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Polska �soc��ac��a Ekologii Krajobrazu
ISSN 1899-3850 ISBN 978-83-89502-13-1
Druk i oprawa / Printing and binding: Zakład Graficzny Uniwersytet Warszawski
Warszawa 2008
Do Czytelników Serii PROBLEMY EKOLOGII KRAJOBRAZU
Z przy��e�nością zawiada�ia�, �e w �o�unikacie nr 9 �inistra Nauki i Szkolnictwa Wy�szego z 29 lutego 2008 r. w sprawie uzupełnienia wykazu wybranych czasopis� wraz z liczbą punktów za u�ieszczoną w nich publikac��ę naukową, na pozyc��i 156 wy�ienione są Proble�y Ekologii �ra��obrazu / �he Proble�s of Landscape Ecology, z 4 punkta�i za publikac��ę.
Infor�u��ę równie�, �e 27 �arca bie�ącego roku na posiedzeniu w Warszawie ukonstytuowała się Rada Progra�owa Serii Proble�y Ekologii �ra��obrazu. Je�� skład podany ��est obok. Uzgodniono wówczas, �e przewodniczący Rady będzie równocześnie pełnił funkc��ę redaktora naczelnego serii.
Redakc��a Proble�ów Ekologii �ra��obrazu �ieści się w Warszawie (prof. dr hab. �ndrze�� Richling lub �gr Jerzy Lechnio – Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, ul. �rakowskie Przed�ieście 30, e-�ail: a.richling@uw.edu.pl lub ��rlechni@uw.edu.pl), a stronę internetową Serii stanowi strona Polskie��
�soc��ac��i Ekologii �ra��obrazu (www.paek.ukw.edu.pl).
Proble�y Ekologii �ra��obrazu – organ Polskie�� �soc��ac��i Ekologii �ra��obrazu ukazu��e się dwa razy do roku, w ró�nych ośrodkach naukowych, w zasadzie, w nawiązaniu do te�atyki organizowanych konferenc��i naukowych.
Wydawcy kole��nych to�ów spełnić powinni następu��ące warunki:
1. uzgodnić z Przewodniczący� Rady Progra�owe�� tytuł i szczegółowy pro��ekt to�u,
2. zgro�adzić �ateriały do druku przygotowane przez autorów zgodnie z zalecenia�i dostępny�i na stronie internetowe�� Polskie�� �soc��ac��i Ekologii �ra��obrazu,
3. przeprowadzić weryfikac��ę tych �ateriałów, przy czy� funkc��ę recenzentów, po uzgodnieniu z Przewodniczący�
Rady Progra�owe��, pełnić powinni członkowie Rady,
4. dostosować to� do wy�ogów technicznych Serii (dostępne na stronie internetowe�� Polskie�� �soc��ac��i Ekologii
�ra��obrazu).
Wydawca uzna��e podwó��ny copyright (��ednostki wyda��ące�� i Polskie�� �soc��ac��i Ekologii �ra��obrazu) oraz obowiązany ��est do przesłania wszystkich �ateriałów w wers��i elektroniczne�� Redakc��i Serii do u�ieszczenia ich na stronie P�E�, co powinno nastąpić po 6 �iesiącach od �o�entu ukazania się wers��i na papierze.
�ateriały publikowane powinny być podzielone na artykuły i notatki naukowe. Językie� serii ��est polski i/lub angielski. W wers��i polsko��ęzyczne�� obowiązu��e tłu�aczenie na ��ęzyk angielski tytułu, streszczenia artykułu lub notatki, słów kluczowych i podpisów rycin oraz tytułów tabel.
Seria powinna być cytowana w następu��ący sposób: Prob. Ekol. �ra��. (w wers��i polskie��) lub Prob. Land. Ecol.
(w wers��i angielskie��).
Wydawca to�u ��est zobowiązany do przekazania po ��edny� egze�plarzu ka�de�u członkowi Rady Progra�owe�� oraz 5 egze�plarzy Redakc��i Serii.
Prof. dr hab. �ndrze�� Richling Przewodniczący Rady Programowej Serii Problemy Ekologii Krajobrazu
Spis treści Table of Contents
Przed�owa ...
Foreword ...
Artykuły - Articles Olaf Bastian
Landscape classification – between fact and fiction ...
Katarzyna Ostaszewska
Fizycznogeograficzne i geoche�iczne klasyfikac��e kra��obrazu
Physicogeographical and geoche�ical landscape classifications ...
Jerzy Solon
Przegląd wybranych pode��ść do typologii kra��obrazu
�he review of chosen approaches to landscape typology ...
Gal�ina Martsinkevic�
Classification of landscape diversity as a source of the qualitative and quantitative infor�ation ...
�an �ťa�eľ, �an Feranec, ��raj Betak, Karol� H�sar, Monika Kopecka
Landscape changes: analysis and classification ...
�ürgen H. Bre�ste
Urban ecosyste� classification - land use based infor�ation for �odelling, co�parision and �anage�ent ...
�aromír Kol�ejka, Zdenek Lipsky
Landscape �apping and typology in the Czech Republic ...
Anatol�ij Mel�nyk
�lasyfikac��a geoko�pleksów �arpat Ukraińskich
�he classification of geoco�plexes of Ukrainian Carpatians ...
Pavel Zhoomar
Classification of technogenic landscapes ...
Grzegorz �anicki, �an Rodzik, Andrzej Tyc
Zastosowanie kryteriu� litologicznego w typologii kra��obrazu naturalnego Wy�yn Polskich
�pplication of lithological criterion into natural landscape thypology of Polish Uplands ...
Jerzy Solon
�ypy kra��obrazu kulturowego Polski
�hypes of cultural landscape of Polad ...
119
13
21
25
35 45
57 67
79 89
99
109
Wiaczesław Andrejcz�k
Proble�owe aspekty typologii i klasyfikac��i kra��obrazów krasowych
Proble�s of typology and classification of karst landscapes ...
Anna Majc�rowska
Syste�atyzac��a kra��obrazu w wybranych kra��ach europe��skich
Syste�atisation of landscape in European countries ...
B�rg�ard Meyer, Gábor Mezösi
Landscape functional �osaics ...
Sylwia Kulczyk
�he �ethodical proble�s of landscape classification for the purpose of ecotouris� ...
Andrzej Mizgajski
Zarządzanie kra��obraze� ��ako aspekt zarządzania środowiskie�
Landscape �anage�ent as the aspect of environ�ental �anage�ent ...
Maciej Pietrzak
Jednostki kra��obrazowe – figury czy bryły?
Landscape units – figures or blocks? ...
Joannna Adamczyk
�naliza obiektowa kra��obrazu �etoda�i geo�atyki – potenc��ał i ograniczenia
Ob��ect based landscape analysis using geo�atics �ethod – potential and li�itations ...
Amir Ha�s�ang E�sani, Fredric� Q�iel�
�rtificial Neural Networks for landscape analysis of the Biosphere Reserve ”Eastern Carpathians” with Landsat E��+ and SR�� data ...
Syl�wia Horska-Sc�warz
Landscape typology in the assess�ent of quality and level of pollution of the natural environ�ent on the basis of exa�ple �outh section of selected river valleys ...
Ra�ał Kot
Proble� deli�itac��i �ikroregionów fizycznogeograficznych w kra��obrazach dolin i nizin
�he proble� of deli�iting physical geographical �icroregions in valley and lowland landscapes ...
Tomasz Giętkowski
Proble� wyznaczenia granicy regionu na przykładzie Borów �ucholskich
�he atte�pt of deli�itation regional boundaries; an exa�ple of �uchola Forest region ...
Krzysztof Badora
Stan środowiska przyrodniczego a klasyfikac��e kra��obrazów
�he condition of the environ�ent and landscapes classifications ...
117
127 135 143
147
153
163
171
185
197
209
219
Bo�dan M�c�a
Zró�nicowanie warunków topokli�atycznych w �arpacki� Przyrodniczy� Parku Narodowy�
�ifferentiation of thopocli�ate conditions in Carpathians Natural National Park ...
Katarzyna Kozina
�ntropogeniczne przekształcenia kra��obrazu dna doliny Piławy na odcinku �ościsko-u��ście do Bystrzycy (Przedgórze Sudeckie) - próba oceny ilościowe��
Hu�an transfor�ation of the valley floor of the Piława river between �ościsko and the
�outh to the Bystrzyca (the Sudetic Foreland) – the atte�pt of quantitative assess�ent ...
Andrzej Macias
Badania przepływów �aterii i energii w kra��obrazie �ie��ski�
�atter and energy flow analysis (�EF�) in urban landscape ...
Henryk �an�kowicz
Zdegradowane grądy i łęgi z carex brizoides l. w wybranych zbiorowiskach leśnych Po�orza Zachodniego
�egradated oak-hornbea� and alder-ash associations with carex brizoides l. on the selected forest phytocoenoses of Western Po�erania ...
Barbara Wycichowska
Specyfika kra��obrazu wizualnego i ��ego klasyfikac��a
Visual Landscape - its special character and classification ...
Sebastian Bernat
�źwięk ��ako ele�ent oceny i klasyfikac��i kra��obrazu
Sound as ele�ent of landscape classification and evaluation ...
NotAtki - short commuNicAtioNs Zita Izakovičová
Integrated landscape �anage�ent – basic tool for i�ple�entation of sustainable
develop�ent in practice ...
Marcin Kozieł
Zastosowanie bazy danych CORINE Land Cover 2000 do analiz struktury kra��obrazu wybranych obszarów chronionych w Polsce
�pplication of CORINE Land Cover 2000 database to landscape structure analysises of selected protected areas in Poland ...
Mieczysław K�nz
�igital general �aps of tree stands as a basis for the creation of landscape units ...
Juraj Lieskovský
Classification and analyze of non forest woody vegetation in agricultural landscape ...
Regina Mišovičová, Z�zana P�c�erová
�he classification of Nitra’s town contact area and selected villages in its hinterland ...
225
235
243
251
257
265
273
279 287 293 299
Mil�ena Moyzeová
Landscape classification on the basis of the ecological and social aspects ...
D�šan Romportl�, Tomáš C��man, Zdeněk Lipský
New �ethod of landscape typology in the Czech Republic ...
Iryna I. Sc�astnaya
Classification and frag�entation of natural-anthropogenic landscapes for the purposes of the balanced spatial organization of territory ...
Natalia Tupitsyna
Classification of urban landscapes: the case study of �ahilew (Belarus) ...
Maria Zac�watowicz
Nowe ele�enty syste�u obszarów chronionych w Polsce i ich potenc��ał dla
zrównowa�onego gospodarowania kra��obraze� – próba klasyfikac��i obszarów Natura 2000
New ele�ents of the nature conservation syste� in Poland and their potential for sustainable landscape �anage�ent– an atte�pt to classification of Natura 2000 sites ...
František Petrovič, ��raj Hreško, Mária Vrábel�ová
�i�e-spatial changes of the landscape diversity in the traditional land utilisation (�ribeč
�ts, West Carpathians, Slovakia) ...
Z�zana Mikl�ošovičová
�ulti functional landscape evaluation of �rnava district ...
Irina P. Usava
�pplication of landscape assess�ent for biodiversity conservation (the case study of Eastern Belarus Landscape Province) ...
Emilia Janeczko
Podstawy �etodyczne oceny kra��obrazu leśnego w otoczeniu szlaków ko�unikacy��nych
�he �ethodical basis for the assess�ent of the forest landscape situated along roads ...
Alina Gerlée
�orytarz ekologiczny – percepc��a społeczna po��ęcia
Ecological corridor – public perception of the ter� ...
Karol� Wojciec� C�yl�iński, Beata Fornal�–Pieniak
Walory wizualne roślinności spontaniczne�� na dachach poprze�ysłowych budynków w Warszawie
Visual aspects of spontaneous vegetation on roofs of abandoned industrial buildings in Warsaw ...
Zbigniew Borkowski
�ryteria klasyfikac��i kra��obrazów
Criteria of landscape classification ...
307 315
321 329
335
341 349
357
365
373
379
385
Przedmowa
Odda��e�y do rąk czytelnika kole��ny to� Proble�ów Ekologii �ra��obrazu. Jego te�atyka koncentru��e się na szeroko rozu�ianych zagadnieniach klasyfikac��i kra��obrazu i ��e�� teoretycznych i praktycznych zastosowaniach.
W na��prostszy� u��ęciu, tak rozu�iana proble�atyka ��est zwykle ko��arzona z postępowanie� słu�ący�
identyfikac��i struktury i porządku funkc��onalnego środowiska poprzez wyznaczenie granic ��ednostek i ich hierarchiczne uporządkowanie.
Z praktyki wiado�o ��ednak, �e istnie��ą ró�norodne syste�y klasyfikac��i, począwszy od biofizycznych na kra��obrazowych kończąc. Oczywiście �o�na stwierdzić, �e ka�dorazowo końcowy� efekte� procesu klasyfikac��i są obiekty przestrzenne, niezale�nie od celu i sposobu pode��ścia do kwestii syste�atyzac��i struktury i dyna�iki środowiska, ró�nic w postrzeganiu pionowego i pozio�ego uporządkowania syste�u wydzielanych
��ednostek oraz od�ienności sposobów przedstawiania wyników badań w ich obrębie. Z drugie�� strony �o�na zauwa�yć, �e wielowątkowość i interdyscyplinarny charakter zagadnień towarzyszących ró�norodny�
sposobo� dyskretyzac��i przestrzeni skłania do dyskus��i o �o�liwości operowania syste�e� uniwersalnych
��ednostek przestrzennych. Wyraze� takiego nurtu są �.in. badania prowadzone przez ekologów kra��obrazu i prezentowane w geoekologii szerokie po���owanie ter�inu „kra��obraz”, który ��est rozu�iany w aspekcie wizualny�, �aterialny� ��ako geosyste�, czy wreszcie w kontekście syntetycznego oddziaływania czynników społecznych i przyrodniczych, ��ako kra��obraz kulturowy.
Nie z�ienia to faktu, �e wcią� otwarta ��est kwestia (nie)zbędne�� for�alizac��i �etod deli�itac��i ��ednostek (szczególnie typologicznych) chocia�by ze względu na wpływ sposobu przeprowadzenia klasyfikac��i na wyniki badań.
W ninie��szy� to�ie czytelnik odna��dzie przykłady prac o charakterze teoretyczny� i praktyczny�, �ieszczące się w nurcie szeroko rozu�iane�� geoekologii. Prezentu��ą one zró�nicowanie �etodyczne pode��ść do kwestii porządkowania i kodowania z��awisk przestrzennych. O�awiane są więc kwestie teorii u��ęć klasyfikacy��nych i procedur klasyfikac��i oraz typologii kra��obrazu. �ość szeroko reprezentowane są tak�e klasyczne opracowania polega��ące na klasyfikac��i kra��obrazów naturalnych i deli�itac��i ��ednostek kra��obrazowych. Na��częście�� �a��ą one charakter u��ęć regionalnych, a w wielu przypadkach są ��ednocześnie przykłada�i rozwiązań praktycznych,.
Z zawartości to�u wyodrębnia��ą się studia ukazu��ące �o�liwości zastosowania nowych technik i pode��ść do analizy struktury kra��obrazu. Jak poprzednio, �a��ą one charakter rozwa�ań teoretycznych odnoszących się do struktury kra��obrazu i �o�liwości ��e�� analizy. W te�� grupie na szczególną uwagę zasługu��ą zaś opracowania, które łączą aspekt �etodyczny z zastosowania�i praktyczny�i.
Wielowątkowy charakter opracowań składa��ących się na ninie��szy to� pozwala �ieć nadzie��ę, �e będą one stanowiły inspirac��ę dla dalszych badań i postępu �etodycznego w dziedzinie geoekologii, co wpłynie na walory utylitarne prowadzonych studiów oraz pozio� odbioru społecznego opracowań.
Redaktorzy �o�u
Foreword
We are glad to present a new volu�e of Proble�s of Landscape Ecology. It focuses on landscape classification, its theoretical issues and practical applications.
�he �ost si�ple way of understanding this proble� is to identify landscape structure and functional order of an environ�ent basing on deli�itation of landscape boundaries and their hierarchical align�ent.
In practice a great variety of classification syste�s exists, starting fro� biophysical to landscape ones. It could be stated, that regardless of an general approach to a landscape structure and function, of an i�ple�ented
�ethod, of an ai� of a research or of the way results are presented, the final effect would be spatial ob��ects. On the other hand it should be noticed, that a �ulticriterial approach and an interdisciplinary character of research provokes discussion about creation of an universal syste� of spatial units. Such an understanding is expressed by ecological and geoecological landscape researches, seen in the wide approach to the landscape. �his can be described by both its visual or �aterial aspect alternatively understood as a synthesis of anthropogenic and natural factors, if considered as the cultural landscape.
However, the proble� of necessary for�alization of �ethods of special units deli�itation (especially typological ones) re�ains open. It is of great i�portance due to the influence of classification �ethod on results of a research.
Si�ultaneously practical and theoretical works have been enclosed in this volu�e. Various approaches to coding and ordering of spatial pheno�ena are presented. �heoretical issues, procedures of classification and different landscape typologies are discussed. � wide representation of classical works that concern a typology of natural landscape and landscape units deli�itations also can be found in the book. �he �a��ority of the� have been realized in regional scale, frequently they focus on practical issues.
�he significant group of articles refers to the new technical solutions and approaches to landscape structure analysis. �he papers have �ainly theoretical character, but so�e i�portant co�binations of theory and application can also be found.
� great variety of discussed proble�s allow to hope, that the presented volu�e will be an inspiration for further research and �ethodical progress in geoecology. �his should facilitate practical application and i�prove social reception of landscape research.
Editors of Volu�e
