ZDARZENIA
Ciągle żywy temat
S z e r o k o s f o r m u ł o w a n e hasło: ,.Żydzi w teatrze" sta- ło się p r o g r a m e m 13. M i ę d z y n a r o d o w e g o F e s t i w a l u , , K o n f r o n t a c j e T e a t r a l n e " , co k o r e s p o n d o w a ł o z w y - p a d a j ą c y m w 2 0 0 8 r o k u S e z o n e m P o l s k o - I z r a e l s k i m i o g ł o s z o n y m p r z e z U n i ę E u r o p e j s k ą R o k i e m D i a l o g u M i ę d z y k u l t u r o w e g o . O k o l i c z n o s ' c i te stały się o k a z j ą d o z a p r e z e n t o w a n i e i z r a e l s k i c h g r u p t e a t r a l n y c h , re- k o m e n d o w a n y c h n a m j a k o c z o ł o w e s c e n y t a m t e g o o b s z a r u . S p o ś r ó d s i e d e m n a s t u f e s t i w a l o w y c h p r z e d - s t a w i e ń trzy by ły z I z r a e l a , p r z y c z y m j e d n o z n i c h o k a z a ł o się z a s k a k u j ą c e p o d w z g l ę d e m p o e t y k i tea- t r a l n e j . W -.pektaklu Sluilem T h e a t r e ' C o m p a n y J e r u - s a l e m t e m a t H o l o c a u s t u u j ę t y z o s t a ł w f o r m ę h u m o - rystyczną. C ó r k a starego Ż y d a - g ł ó w n a postać spektaklu - ze z l e p k ó w o p o w i e ś c i s w o j e g o o j c a . b o l e ś n i e d o - ś w i a d c z o n e g o p r o g r a m e m e k s t e r m i n a c j i , b u d u j e n a p o ł y s e n n y na poły r z e c z y w i s t y o b r a z tragedii n a r o d u , o p o w i e d z i a n y z tak z a s k a k u j ą c y m d y s t a n s e m . S p e k - takl p e ł e n b a r w i a k r o b a t y c z n y c h w a r i a c j i w y k o n a w - c ó w . z k t ó r y c h w i ę k s z o ś ć to b a r d z o w y r a z i s t e o s o b o - w o ś c i s c e n i c z n e , s p r a w i a , ze ów k o l a ż scen p e ł n y c h d o w c i p u i v . \ i a d e c t w c i e r p i e ń d a j e s z c z e g ó l n i e p o r u - s z a j ą c ą j a k o ś ć . N a t y m k o n t r a ś c i e o p a r t a j e s t i y c i o - w a i d r a m a t u r g i c z n a p r a w d a p r z e k a z u .
Z e s p ó ł T h e O c e a n ot Sugar u k a z u j e historie zbliżenia n i e m i e c k i e g o homoseksualisty i k o n s e r w a t y w n e g o Ż y d a na t e r e n i e m o z u k o n c e n t r a c y j n e g o , k t ó r a sest tez o p o - wiedziana z zuża lekkością i d o w c i p e m . D w a j m e z c z \ ż n i
> pasiakach - b o h a t e r o w i e 77:z rmeKecrer- - tiokwiad- z z a ; a c \ o i z ' \ X i z tacie z e a z i m i s i r z o w s k a z dz: z n e z o z b r a t a n i a - -taia .,ie ogólniejszy mi t l z u r a n z o--u iudz- N z g o Skiazza * ariinkt p o z w a l a j ą k a ż d e m u ' i;cr. gie- biei w n i k n ą ć z, siebie i o d k i z c w sonie n o w e z y
T e a t r S e m m a r H a k i b u t z , o d s z e d ł od p r o b l e m ó w n a r o d o w e j iraumy. W w y r a ż o n y m językiem tańca i ru- chu s p e k t a k l u La Maripoz.a. k t ó r e g o literacką inspiracją stała się p o w i e ś ć Biegnąca z u ilkami. p o r u s z a uni- w e r s a l n e t e m a t y . W y s t ę p u j ą c e w n i m kobiety s t w o r z y - ły p r z e j m u j ą c ą o p o w i e ś ć o c a ł y m s p e k t r u m d o ś w i a d - c z e ń w y p e ł n i a j ą c y c h ż y c i e c z ł o w i e k a - od m i ł o s n y c h n a m i ę t n o ś c i i s z c z ę ś c i a p o ból i r o z p a c z . S p r a w n o ś ć a k t o r s k a w y k o n a w c z y ń i p r e c y z y j n a c h o r e o g r a f i a d a ł y z n a k o m i t y e f e k t s c e n i c z n y .
D r u g i m w a ż n y m założeniem programu . Ż y d z i w tea- trze" b y ł o p r z y j r z e n i e się p r o b l e m o w i a n t y s e m i t y z m u . Z a g a d n i e n i e - z d a w a ć by się m o g ł o - d o s z c z ę t n i e j u ż w y e k s p l o a t o w a n e , w t e a t r a l n e j o d s ł o n i e d a ł o c i e k a - w y p r z y c z y n e k . Z a j ę ł y się n i m g ł ó w n i e p o l s k i e z e - społy. k t ó r e p r z e a n a l i z o w a ł y j e g o h i s t o r y c z n ą p o s t a ć a t a k ż e stan w s p ó ł c z e s n y c h u p r z e d z e ń . W e d ł u g i c h d i a g n o z y a k t u a l n e p r z e j a w y o g r a n i c z a j ą się d o b e z m y - ślnej e k s p r e s j i s ł o w n e j , o p a r t e j na s t e r e o t y p a c h p o - w t a r z a n y m z p o k o l e n i a n a p o k o l e n i e , k t ó r e m a j ą b a r - d z i e j c h a r a k t e r n a w y k u niż s p r e c y z o w a n e g o s ą d u . A l e z t v m w y m i a r e m a n t y s e m i t y z m u s ą s i a d u j e j e g o z b r o d n i c z a p o s t a ć s p o d z n a k u J e d w a b n e g o i K i e l c . T a k b y ł o w w i ę k s z o ś c i p r z e d s t a w i e ń .
O o b \ d w u j e g o p o s t a c i a c h traktuje d r a m a t A r t u r a Pałygi Żyd. k t ó r y R o b e r t T a l a r c z y k w y r e ż y s e r o w a ł w Teatrze P o l s k i m w B i e l s k u Białej. W s p e k t a k l u t y m , o g l ą d a m y g r o n o p e d a g o g i c z n e p r o w i n c j o n a l n e j s z k o - ły o c z e k u j ą c e w i z y t y s y n a i z r a e l s k i e g o p i s a r z a . T r o - c h ę k u r t u a z j a , a trochę p r a k t y e y z m . n a k a z u j e n a u c z y - c i e l o m p o d j ę c i e p e w n y c h w y s i ł k ó w dla z j e d n a n a j e g o s y m p a t i i j a k o p o t e n c j a l n e g o s p o n s o r a . S p e k t a k l o b n a - ża. jak p o w i e r z c h o w n a j e s t nas7n w i e d z a o w y z n a w - c a c h wiary m o j ż e s z o w e j . W t \ m ś w i e t l e . to f r u s t r a - c j a w ł a s n ą i g n o r a n c j ą r o d z i n i e c h ę ć do o b c e g o i j e s t n a j b a r d z i e j p o w i e r z e h e m n q i najczęściej u r u c h a m i a n ą i"eakeja o b r o n n ą . N a s z n a r ó d przejrzał się t a k ż e w j e - ./••• za t e g o s p e k t a k l u , gdzse z f r a z e o l o g i a k o ś c i e l n a
• : oo<s.ici p r z e d s t a w i e n i a y s ; k-midzz m i e s z a zrz"- t a c z a n a z r z e z : n m eh r o n a t e v - w r z z a J a n a V - n t a - z a Gro--.a - 'ześć d r a m a t u na z i a c z o n a u t n a l r a - a z , m olwczaiow : dobrze wnika -zoieczr.a m e n i a i - ic-.D nia jedna!; -A p i s u j e sre rozliczenie p o l s k o - ż y - k o w s k i o h sto--unków d o t y c z ą c } cii o d l e g l e j s z e j p r z e -
</.rości. W i n y r o d a k ó w zostały tu w y o l b r z y m i o n e d o te sio s t o p n i a , ze b u d z ą o p ó r p r z e d u z n a n i e m t a k t ó w b e z n a u k o w e g o r o z s t r z y g n i ę c i a . S ł y s z ą c o P o l a k a c h c h c ą c y c h zabić ż y d o w s k i e g o c h ł o p c a , na co i m ..gesta- p o w i e c nie p o z w o l i ł " , z a d a j e m y sobie p y t a n i e o p r a w - d ę h i s t o r y c z n ą i z b i o r o w ą o d p o w i e d z i a l n o ś ć z a z w y - r o d n i e n i e j e d n o s t k i .
L ę k p r z e d o b c ą n a c j ą p o k a z a ł Homo Polonicus T e a t r u P r o v i s o r i u m i K o m p a n i i „ T e a t r " . W tej z a w i e -
231
Z D A R Z E N I A
s z o n e j w bliżej n i e o k r e ś l o n y m czasie o p o w i e ś c i uprze- d z e n i e w o b e c i n n y c h d o t y k a l a k ż e r e l a c j i z Ż y d a m i , k l ó r a jesi n a c e c h o w a n a w r o g o ś c i ą i p o g a r d a . P r z e d - s t a w i o n y tu obraz k s e n o f o b i i - dzięki aluzji do w y p o - w i e d z i k s i ę d z a R y d z y k a - zostaje u w s p ó ł c z e ś n i o n \ i p o raz k o l e j n ) a k t u a l i z u j e p r o b l e m o d p o w i e d z i a l n o - ści K o ś c i o i a za a m v s e m i t v z m .
O p o l s k i c h u p r z e d z e n i a c h m ó w : tez Xi: ca łudz- ił ic S t e r » P r a p r e m i e r i n \ ilru. te; : r z \ c z e s c i o w L I
prze/ ai.ow da = z a m o r d o w a n e j tam z dzieci.icm.
O p o w i e . - e u, k a ż e P ) t a ć o g r a n i c e v . - t y J u . za h \ c i e e z ę s c i a n a r o d u . z Ktorego p o c h o d z ą n i e l i c z n i p r z e c i e ż o p r a w c \ K i e d \ u k i o r z \ w m i e s z a n i w p u b l i c z n o ś ć z g i a s z a i a się do w y p o w i e d z i , a ich iv. arze e k s p o n o - w a n e sa n a t e l e b i m a c h , to s ł o w a i a k b \ w d ) s k u s \ i n i e u o b i a i n c h e\ laiacii ze Si ruchu i Susuiuuu sa prób;;
z a s u g e r o w ani a w a g i s t a n o w i s k a p o j e d ) n c z e g o c z ł o - w i e k a . N a t o m i a s t c z ę ś ć w s p ó ł c z e s n a o d z i e w c z y n i e , k l ó r a d o w i a d u j e się ż e j e s t Ż y d ó w k ą p o k a z u j e już t y l k o a l i e n a c j ę . P r o b l e m p o c h o d z e n i a j e s t p r z e z o t o - c z e n i e r o z s t r z \ g a n \ na w i e l e s p o s o b ó w - od z w \ k i e - g o z a k ł o p o t a n i a po z n u d z e n i e k w e s t i ą
O s u m i e n i u mów i Przylgnięcie (tekst P i o t r R o w i c - ki) w \ staw i o n e p r z e z L a b o r a t o r i u m D r a m a t u w r e ż y - serii A l d o n \ F i g u n . Tu m a ł o m i a s t e c z k o w y m a f i o z o . w k t ó r e g o w c i e l a się d u c h ż y d o w s k i e j d z i e w c z y n k i z a c z y n a d r ą ż y ć przeszłość. D o w i a d u j ę się w ięc o u d z i a - le P o l a k ó w v, m o r d z i e d z i e c i ż y d o w s k i c h u k r y w a j ą -
c y c h się na d z i a ł c e , którą n a b y ł . O f i a r y z a k o p a n e tam p r z e z c h ł o p ó w , t e r a z „ d z i e d z i c t w e m w i n y " d o p a d a j ą g a n g s t e r a k t ó r e g o p o s t a w a dla j e g o k u m p l i i w s p ó l - n i k ó w staje się n i e z r o z u m i a ł a i w e l e k c i e n i e w y g o d n a . W s z y s c y tkw ją w z b i o r o w e j n i e p a m i ę c i , t y l k o n a w i e - d z o m p r z e z d y b u k a p o t o m e k m o r d e r c ó w dośw i a d c z a chęci s y m b o l i c z n e g o z a d o ś ć u c z y n i e n i a w f o r m i e g o d - nego p o c h ó w k u Ginie jednak z rąk swoich kumpli w t v m s a m y m r m o c u co w c z e ś n i e j m a l i Z \ d z i Po raz k o l e j - ny d o : i e k i biorą g o r ę n a d sita p r a w a m o r a l n e g o
stawier. i m p i r a c i a p o w i a n i a S Z T U K : - p o d o b n i e jak dla Zu/c . ^ o - stanów ila p r a c a na z o r a a - n i z o w a r y c n d w a iata w c z e ś n i e j w a r s z t a t a c h d r a m a - t u r g i c z n y c h w N a s u t o w i e . k t ó r e g o o r g a n i z a t o r a m i ze s t r o n ) g o s p o d a r z ) b \ h . . K o n f r o n t a c j e " i T e a t r N N . Z a j ę c i a te p o p r o w a d z i ! T a d e u s z S i o b o d z i a n e k . dra- m a t u r g i t w ó r c a L a b o r a t o r i u m D r a m a t u .
B a r d z o w a ż n y m u z u p e ł n i e n i e m r e f l e k s j i s c e n i c z n e j b_\ły w y s t a w y w a r s z t a t ) , k o n c e r t ) i s y m p o z j u m n a u k o - w e p o ś w i e c o n e zagładzie Ż y d ó w w P o l s c e , które w su- m i e dał) bogatą w w y d a r z e n i a i wartą u c z e s t n i c t w a im- prezę.
Magdalena Jankowska
13. M i ę d z y n a r o d o w y Festiwal . . K o n f r o n t a c j e Tea- tralne": o r g a n i z a t o r z y : C e n t r u m K u l t u r y w L u b l i - n i e . T o w a r z y s t w o E d u k a c j i K u l t u r a l n e j , T e a t r i m . J u l i u s z a O s t e r w y w L u b l i n i e : d y r e k t o r F e s t i w a l u : J a n u s z O p r y ń s k i ; L u b l i n . 8 - 1 2 p a ź d z i e r n i k a 2 0 0 8 .
