Podrabianie polskich znaków pieniężnych przy użyciu cyfrowych urządzeń kopiujących

(1)

Marek Hryciuk

/

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 209 16

Podrabianie polskich znaków

pieniężnych przy użyciu

cyfrowych urządzeń kopiujących

Zjawisko podrabiania i kursowania w obiegu różnych znaków pieniężnych występuje na całym świecie; jego roz miary zależą od wielu czynników.

Przez podrobienie banknotu należy rozumieć stworzenie całkowicie nowe go papierowego znaku pieniężnego, który nosi pozorne cechy autentyczno ści i został sporządzony na podstawie autentycznego wzoru.

Osobom badającym dokumenty rozpoznanie podrobionych banknotów nie stwarza większych problemów. Dysponując mikroskopem i źródłem promieniowania ultrafioletowego moż na prześledzić i zweryfikować wszy stkie zabezpieczenia będące w bank notach autentycznych. Fakt ten oraz weryfikacja zastosowanego papieru daje odpowiedź na pytanie, czy bada ny znak pieniężny jest autentyczny. Trudności może nastręczać kolejny etap badań falsyfikatu, a mianowicie określenie techniki jego wykonania.

Znaczną część kursujących w obie gu podrobionych znaków pieniężnych zajmują banknoty sporządzone przy użyciu cyfrowych urządzeń kopiują cych. Na tych to urządzeniach skon centrowano się w niniejszym opraco waniu. Do wymienionych urządzeń za liczamy:

1) kserokopiarki laserowe; 2) kopiarki atramentowe.

W obu przypadkach są to urządze

nia pełnokolorowe. Kolorowe kopie re produkowanych oryginałów są na po ziomie nie odbiegającym od barwnej fotografii. Do sporządzenia bankno tów tą metodą niepotrzebna jest wie dza specjalistyczna z dziedziny poli grafii, wystarczy dobra znajomość ob sługi urządzenia. Zaistniałe trudności techniczne, np. pasowanie obrazu po obu stronach kopiowanego dokumen

tu, łatwo wyeliminować. Prostota wy konania dosyć dobrych jakościowo fal syfikatów banknotów wymienionymi urządzeniami zmusza do przemyśleń nad sposobami skuteczniejszego za bezpieczania banknotów przed ich podrabianiem (kopiowaniem).

Cechą charakterystyczną falsyfika tów wykonanych przy użyciu wymie nionych urządzeń jest zjawisko powta rzania się numeracji na wielu bankno tach.

W kserokopiarkach laserowych ob raz oryginału drogą optyczną pada na element półprzewodnikowy CCD. Wy chodzący z CCD sygnał elektryczny po przetworzeniu cyfrowym steruje promieniem lasera naświetlającym bęben elektrofotoczuły kserokopiarki. Tak przebiegający proces tworzenia obrazu na bębnie elektrofotoczułym kopiarki kserograficznej znajduje swo je odzwierciedlenie na odbitkach w po staci cech obserwowalnych, zwłasz cza pod powiększeniem. Obraz na od bitkach jest wypadkową czterech barw: czarnej, czerwonej, żółtej i nie bieskiej. Odpowiada to czterem zasto sowanym tonerom, np.: kserokopiarki firmy Canon CLC 200, CLC 300.

Nie wszystkie kserokopiarki lasero we mogą pracować w systemie du- plex, tzn. obustronnego kopiowania papieru. Możliwość tę mają nowsze modele kopiarek kserograficznych, np.: firmy Canon CLC 350, CLC 550, CLC 700, CLC 800. Kopiowanie dru giej strony w tym przypadku poprze dzone jest automatycznym (maszyno wym) nanoszeniem na wcześniej wy konaną jednostronnie odbitkę cienkiej warstwy specjalnej substancji, która zabezpiecza przed odrywaniem się na bębnach kserokopiarki tonera z wyko nanego wcześniej obrazu.

Fałszerze kopiują obraz po obu stronach papieru, również na kseroko piarkach nie mających systemu du- plex. Sporządzoną jednostronnie ko pię pokrywają ręcznie cienką warstwą specjalnej substancji (oleju lub lakieru) i kopiują kolejną stronę. Istniejące w tym przypadku ryzyko uszkodzenia urządzenia lub jego niektórych ele mentów jest wkalkulowane w ryzyko przedsięwzięcia.

Podstawowa różnica między ban knotem autentycznym a podrobionym, wykonanym na kserokopiarce lasero wej, sprowadza się do właściwości użytych środków kryjących. Obraz na niesiony techniką kopiowania ksero graficznego jest błyszczący; zastoso wany proszek kserograficzny (toner) charakteryzuje się zauważalnym poły skiem. Na całej powierzchni skopio wanego dokumentu pozostają ślady materiału kryjącego w postaci nie regularnie występujących drobinek i ich skupisk (zabrudzenia), które są wi doczne, zwłaszcza pod powiększe niem. Ponadto cechą (obserwowalną również pod powiększeniem) „nadru ku" na kopii wykonanej kserokopiarką laserową są charakterystyczne linie (prążki), z jakich składająsię elementy obrazu wielo-, jak i jednotonowego po chodzące od promienia lasera budują cego obraz.

Rozdzielczość kserokopiarek lase rowych (400 dpi — Canon CLC 300, Canon CLC 500), jak również właści wości tonera są niewystarczające do oddania drobnych szczegółów kopio wanych banknotów. Ponadto mogą zaistnieć odmienności w odcieniach barw otrzymanych kopii. W pewnych przypadkach może również zaistnieć zjawisko małej wyrazistości niektórych detali obrazu, wynikające z

(2)

1©DW©.©

?!

SS®> i _>

r”

■ A 20[8 1 2(2 1 2

Ryc. 4. Falsyfikat banknotu 500.000 zl sporządzony na kserokopiarce laserowej Fig. 4. A counterfeited banknole of500.000 Polish zlotys, madę wiłh use of a laser prinler

Ryc. 6. Powiększenie fragmentu (oznaczonego nr2) banknotu przedstawionego na ryc. 4

Fig. 6. Magnificalion of Ihe fragment (No. 2) of the banknole, shoiun in Fig. 4 ni

9

& > tsr

Ryc. 2. Powiększenie fragmentu (ozn. nr 1) banknotu pokazanego na ryc. 1 Fig. 2. Magnificalion of the fragment (No. 1) of the banknole,shown in Fig. 1 Ryc. 3. Powiększenie fragmentu (ozn. nr 2) banknotu pokazanego na ryc. 1 Fig. 3. Magnificalion of the fragment (No. 2) oflhe banknole, shown in Fig. 1

z

R 3831534

SWolfy

| 9

_____

Ryc. 5. Powiększenie fragmentu (oznaczonego nr 1) banknotu przedstawionego na ryc. 4

Fig. 5. Magnificalion of Ihe fragment (No. 1) of the banknole,shown in Fig. 4

I ■.

i '45

.-5

l

N

arodowy Bank Polski

'

/PN;/

! ' ; / ’ /'

w

.iT & jfr ■

Ryc. 1. Falsyfikat banknotu 1.000.000 zl sporządzony na kserokopiarce laserowej Fig. 1. A counterfeited banknole of 1.000.000 Polish zlotys, madę wilh use ofa laser prinler

—

^R

zec

^

ospomta

.

P

olska

.

• PIĘĆSET .TYSIĘCY

Y

F

1

■W’ ss=ł. ■ ; siss ■ c-> 1

IK

z

I

eczpospouta

P

olska

K

.

— 7

Wf

E

x -26CM

/Ci\ALLION

ZŁOTYCH

?

/WARSZAWA, tó LISTOPADA ^3 r. ■' g j 2 A 2^2!

v

N

x

ĄROT>

owy

J§

a

\

k

.P

ols

.

ki

w

(3)

?/• 7-F>S-4 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 209

18

ZŁO PYCH .4? ■■

- video-adapter umożliwia podłą

czenie do kopiarki różnego rodzaju urządzeń analogowej rejestracji obra zu (still-video, kamery video, magne towidu) w celu utrwalenia barwnego obrazu w postaci kopii na papierze;

- integralny procesor (IPU) służy do realizacji sprzężenia kopiarki z kom puterem, przy zastosowaniu odpo wiedniego oprogramowania. IPU po zwala wykorzystać kopiarkę jako dru karkę i (lub) jako czytnik optyczny (skaner).

Kopiarki atramentowe drukują, do zując (wyrzucając z mikroskopijnych dysz) niewielkie ilości różnobarwnego tuszu na papier. Odbywa się to pod wpływem indukcji termicznej. Z reguły mają one w głowicy drukującej cztery kolory tuszu: czarny, czerwony, żółty i niebieski. Głowica ta (w postaci wkła du) jest wymienna (np. Canon CLC 10). Tusz podobnie jak farba w auten tycznych banknotach wsiąka w podło że, silnie wiążąc się z nim, a nawet barwiąc trwale pojedyncze włókna pa pieru. Jednakże jest on bardziej rzadki niż farba drukarska, dlatego pod wpły wem napięcia powierzchniowego sil niej wnika w podłoże. Tak powstały obraz jest mniej ostry, zatracona jest czytelność mikroszczegółów.

Kopiarki atramentowe są urządze niami o ograniczonej rozdzielczości (400 dpi - Canon CLC 10, Canon

w-

'

f

Ryc. 9. Powiększenie fragmentu (oznaczone go nr 1) banknotu przedstawionego na ryc. 8 Fig. 9. Magnificaiion of thefragment (No. 1) of the banknote, shmun in Fig. S

szereg możliwości nieosiągalnych przez kopiarki analogowe. Dzięki nie mu otrzymywane kopie dobrze oddają makroszczegóły oryginału a przetwo rzona pełna paleta barw, wiernie od zwierciedla subtelne różnice w ich od cieniach.

W wyposażeniu dodatkowym, dołą czonym np. do kopiarki Canon CLC 10 mogą wystąpić następujące urządze nia poszerzające zakres jej zastoso wania:

- integralny edytor z łatwością może zrealizować szereg złożonych funkcji

edycyjnych, takich jak: niezależne

skalowanie w kierunku obu współrzęd nych XY w zakresie 50-200%, regula cję równowagi barw, definiowanie ob szarów, zmianę kolorów, wielostro nicowe powiększanie, zmianę ziarni stości obrazu, oszczędne powtarza nie, edycję, segmentację i zamalowy wanie;

- projektor filmowy pozwala uzyski wać barwne kopie z kolorowych nega tywów oraz przezroczy;

Ryc. S. Falsyfikat banknotu 100.000 zl sporządzony na kserokopiarce laserowej Fig. 8. A counterfcited banknot eof100.000 Polish zlolys, madewilh nseofalaserprinter

TY

)WANE

T

U

■4$i

wania zupełnie innych technik ich na noszenia.

Materiał kryjący na dokumencie skopiowanym metodą kserograficzną powierzchniowo przylega do podłoża,

łatwo odstając od niego, szczególnie na zgięciach. Jednakże już w kseroko piarkach nowszych modeli, np.: firmy Canon począwszy od modelu CLC 350 zastosowano drobniejszy tonerdo otrzymywania obrazu, który silniej przylega do podłoża i jego odstawanie nie jest już tak wyraźne jak we wcześ niejszych modelach tych urządzeń.

Niektóre z podrobionych banknotów są sztucznie postarzane, aby sprawia ły wrażenie, że przechodziły przez wiele rąk, wyróżniają się zatartym ob razem oraz licznymi jego ubytkami (ryc. 1,2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9).

W kopiarkach atramentowych zwa nych także strumieniowymi lub natry skowymi (np.: Canon CLC 10, Canon BUBBLE-JET A1), cyfrowy charakter obróbki obrazu (poprzez integralny sy stem jego przetwarzania Bil PS) daje

Polska

R

zeczpospollu

L

udowa^

: 8 ‘ć H® @ O®

7 STO TYSIĘCY ZŁOTYCH WARSZAWA. T LUTEGO T</90r. BG 080:477

N

arodowy

B

ank

Ryc. 7. Powiększenie fragmentu (oznaczonego nr 3) banknotu przedstawionego

na ryc. 4

(4)

<

L D 7 4 16878

Wnioski

IJMGLlftll

ENGLI!

□

Lawinowo rosnąca ilość wprowa dzanych do obiegu falsyfikatów ban knotów zmusza do zdobywania i po głębiania informacji dotyczących tego zjawiska, poszukiwań i ciągłego śle dzenia rozwoju nowych urządzeń ko piujących oraz nowych technik drukar skich. Wiedza poligraficzna jest po mocna, ale obecnie niewystarczająca do określenia techniki sporządzenia wielu z omawianych dokumentów. Dlatego istnieje pilna potrzeba szer szych konsultacji w tym zakresie i we ryfikacji doświadczeń.

Fig. 15. Magnification of the fragment (No. 1) of the

banknot e, shown in Fig. 14

Fig. 16. Magnification of the fragment (No. 2) of the

ba nknote, shown in Fig. 14

Ryc. 13. Powiększenie fragmentu dokumentu wyko-

nanego na kopiarce atramentowej Canon-CŁC 10

Fig. 13. Magnification of the fragment of the document,

madę zoith nse of an ink prinler Canon CLC10

BUBBLE-JET A1) i nie są w stanie oddać drobnych szczegółów kopiowa nych oryginałów. Otrzymany obraz składa się z różnobarwnych punktów, których nakładanie się powoduje zróż nicowanie tonalne i w efekcie obraz odpowiadający oryginałowi (ryc. 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,20).

Ryc. 10. Wydruk testowy wykonany atramentowej Canon BUBBLE-JET Al

Fig. 10. A test print copy madę on ink prinler Canon

BUBBLE-IET Al _2

U

Ryc. 12. Powiększenie fragmentu (oznaczonego nr 2) dokumentu przed stawionego na ryc. 10 Fig. 12. Magnification of the fragment (No. 2) of thedocn- ment, shown in Fig. 10

JON ZŁOTYCH

fZAWA. 16 LISTOPADA 1903 r Ryc. 11. Powiększenie fragmentu (oznaczonego nr 1) dokumentu przed stawionego na ryc, 10 Fig. 11. Magnification of the

fragment (No. l)of

thedocu-ment, shown in Fig. 10

^R

zeczpospolita

P

olska

<■

'

O1

1637

<?-

iOOOfM&O

f

na kopiarce /

f

o

£ • ■ J

Ryc. 14. Falsyfikat ban knotu 1.000.000 zł spo rządzony na kopiarce atramentowej

Fig. 14. A countcrfcited

banknot e of 1.000.000 Pol- ish zlotys, madę zoith nse of an ink prinler

(5)

BIBLIOGRAFIA SUMMARY

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 209

20 Informujemy,

że

posiadamy

w

ciągłej

sprzedaży

książkę

Zbigniewa

Ruszkowskiego

pt.„fizykochemia

kryminalistyczna

’

w cenie <3

zł

1. Guide to Copiers: Unbiased and Inde pendent, 8th Volume, 9th Edition 1992. 2. Emil Buduj: Jak rozpoznawać fałszywe banknoty. Polska Oficyna Wydawnicza „BGW", Warszawa 1994.

Ryc. 17. Falsyfikat banknotu 2.000.000 zł sporządzony na kopiarce atramentowej

Fig. 17. A counterfeited banknote of2.000.000 Polish zlotys, madę on an ink prinler

Zfpw* Ruwko.łkl

Fizykochemia kryminalistyczna

The author, in his article, presents the wi- de-spread phenomenon of currency coun- terfeiting. The pictures of Polish bankno- tes, counterfeited with use of laser and ink printers, have been presented.

The article comprises all the charac- teristics, madę with use of the above men- tioned printing machines.

At the same time the approach was madę to present the basie principles of functio- ning as well as the possibilities of the equipment, in order to enable police to get acquainted with the mechanism of charac- teristics emerging on copies which, in tum, would help them to identify the prin ters morę easily.

■W

B 1123431

Ryc. 18. Powiększenie fragmentu (oznaczonego nr 1) banknotu przedstawionego na ryc. 17

Fig. 18. Magnificaiion of the fragment (No. 1) of the banknote, shown in Fig. 17

Fig. 20. Magnificaiion of the fragment (No. 3) of the banknote, shown in Fig. 17

Ryc. 19. Powiększenie fragmentu (oznaczonego nr 2) banknotu przedstawionego na ryc. 17

Fig. 19. Magnificationof the fragment (No. 2) of the banknote, shown in Fig. 17