FUNDAMEN TALIA
TERRARUM PRUSSLE,
UNA CUM PACTO FEUDI DISTRI-
C T U U M L E O B U R G E N S I S E T B Y T H O V I - E N S I S » C i E T E R I S Q U E E O S D E M
D I S T R I C T U S C O N C E R N E N T I B U S M O N U M E N T I S .
G E T > z A N I ,
T y p is J O A N N I S J A C O B I P R E U S S I I . An n o Domini M D C C X X X I I I ,
-
' P R / E F A T I O . j
A m i c e L e c t o r!
Ura Majorum Noflrorum virtute pdrta s Regutnque perpetua: erga iMajellatem
Suam fidelitatis, fimul ac conflantis in Rempublicam (ludii a:{limatrice cie*
mentia in hunc diem au6U , iterum L u c i publicas exponuntur. E a faltem qua! fpeciales Terrarum Pruffise praerogativas generaliter ediderunt , hocce libello contineri videbis l cum reliqua ( vix juflo volumine enarranda ) Regum Privilegia » Refcripta » Sponfiones, ac Decreta, quibus Ju ra Pruffica O p ti
morum Principum liberalitas & juilitia flabilivit» vel immunitatibus fidsc Gentis , infultantium temerita
tem , coercuit» hifce ceu bafi & fundamento inni
tuntur, Hinc efl , quod Jura h x c Terrarum PrufluT Fundamentalia dicere placuit» utpote D ign i
tati Provincise , reique argumento convenientiori appellatione. Inclyti Diftridtus Leoburgenfis 8c
A 2 Bytho-
Nobiscum legibus vivunt» ac eadem Pruthense li
bertatis aura fpirant : Quos cum ob integritatem fuam Respublica a corpore Provincias avelleret» J u rium communione , tuendarque immunitatis , fepe repetitis fponfionibus, ardius complexa eft* P a & u m , quo memorati Diftri&us Sereniflkmo Divas memoriae F R I D E R I C O W I L H E L M O , Marchioni &
Elediori Brandenburgico in feudum A n n o 1 6 5 8 * dati funt; Sc quam fecure Leoburgenfes Bythovi- enfesque Privilegiis ac Juribus fuis Potentiffimorum Regum ac Reipublicse P o lo ro ru m Pra?fidio fruan- tur 3 hic aditum reperies. Optandum ut eadem communis Patria? Jura » quas in promptu funt, C i vium cordi tenacius adhaereant , ne quod Majores
multo fangvine ac facultatum fuarum difpendio acquifivere, turpi Succefforum ignavia
amittatur*
• ' t ’ i. r '
PRI-
PRIVILEGIUM
CULMENSE
A n n o 1 2 3 3 * datum*
A n n o 1 2 5 1 . renovatum *
Ratcr Eb e r h a r d u s di&us de Se t n e , Prae
ceptor Domus Sanda: Maria? Theutonicorum per Alem aniam , & viccs gerens Magiltri Generalis per Livoniam & Prufliam , Univerfis Chrifti fide- libus pratentem paginam infpe&uris, orationes ___ in Domino J£fu Chrifto.
Aovcric Univerfitas veftra, quod N o s, cum ad partes Pruffix pro negociis plurimis veniflemus promovendis, inter alia, qua:nobis definienda occurrerunt ibidem negotia, Cives Culmen, ac T h o- runen. turbatos invenimus pro eorum Privilegio , quondam eis 4 Magiftro noflro b o n x memoriae Fratre He r m a n n o dicio de i ia l t z a , & Fratre He r m a n n o Ba l k o n e, primo ejusdem Terra? Commendatore, donato & poftmodum per incendium Civi
tatis Culmenfis amififo, cujus rei veritatem a Fratribus noftris ac aliis viris honeftis Nos plenius cognofcentes , de communi confilio Fratrum noftrorum ibidem exiftentium, pariter & confenfu, diftos Cives laetificantes, Privilegium praedidum ipfis reftaurandum duxi
mus j in hunc modum,
A x Frater
Frater H e r m a u n u s , Domiis Hofpitalis Sanctae M aris Theu- tonicorum Iherofol. M agifter, & Frater H e r m a n n u s B a l k o , ejusdem Ordinis in Pruffia Provifor, nec non totus ejusdem Domus Conventus, univerfis Chrifti fidelibus, hanc paginam in fp ed u ris, Salutem in vero Salutari.
Quanto plura quantoquC majora Culmen. T e r rs , ac prscipu^
Civitatum noftrarum Incola, Culmenfis fcilicet &Thorunenfis, tum pro Chriftianitatis defenfione, tum pro Domus noftrs promotione, diferimina fuftinebant, tanto ardentius atque efficacius in omnibus, quibus cum juftitia poflu*nus, eis adefie volumus & debemus. Hinc eft, quod iisdem Civitatibus hanc indulfimus perpetualiter liberta
tem , ut earum Cives eligant fibi in iisdem Civitatibus fingulos Ju dices annuatim, qui Domui noftrse & Communitati Civitatum com petant earundem : Eisdemque Judicibus cellimus perpetualiter de parte tertia muldarum Judicialium , pro culpis majoribus penfata- rum, poenam minorum exceffuum, quae Quotidiana dicitur, videli
cet X II. nummos, & in fra, eis totaliter concedendo, ita ut quicquid de talibus Judex infra tribunal indulferit, de quatuor folidis videli
cet & infra, i i etiam ex parte Domus noftrae fit indultum. Verun- tamen de majoribus culpis, ut funt homicidia, fangvinis effufio &
hisfimilia, Judex absque Fratrum noftrorum affenfu nihil remittat, Nos etiam partes illa s, quae Nos contigerint, in iisdem Judiciis vendere vel infeodare cuiquam non debemus.
Igitur Civitati Culmenfi dedimus ad prata, pafcua, & alios ufus com m unes, a terminis cujusdam V ilis , qus Ufl: appellatur, per defcenfum Wiflae, usque ad terminos cujusdam Lacus, qui dicitur Renfehe, & de ipfo Lacu afeendendo usque ad Villam , qua: Rude vocatur, & juxta terminos ejusdem Villas usque ad aliam Villam Lunawe did am , & fic direde ad viam, quae ducit ad Infulam S.
M a ris, per viam vero direde usque ad terminos cujusdam V ilis , qu s Grobene dicitur, & fic ulterius ad Vallem , q u s Browina nun
cupatur. Nec hoc tacendum e ft, quod liberum erit pileari fsp e- didis Civibus in p rsd ido Lacu, qui dicitur Renfehe, ficut & nobis.
Prsterea fupradida Bona tam in fylvis, quam in pratis & agris, cum omni utilitate, quam Domus noftra percipere pollet, exinde d id i Cives in perpetuum liberi poilidebunt, Flumen vero Wiflam k
Villa
T E R R A R U M P R U S S I / E . 7 Villa quadam, q u x dicitur Topulna, per defcenfum, usque ad La
cum , quas Kenfehe vocatur, cum omni utilitate, exceptis Infulis &
Caftoribus, ad communes ufus pifcandi, praedictis Civibus & pere
grinis duximus atfignandum, Civitati vero Thorun. idem Flumen in longitudine ac terminis Domini Cujavienfis Epifcopi ad unum milliare defcendendo, & in terra in latitudine circa Wislatn circun- quaque per dimidium milliare , cum omni utilitate* exceptis rnfulis
& Caftoribus, ad communes ufus Civium & peregrinorum duximus affignandum.
Statuimus autem, in eisdem Civitatibus Jura Megdeburgenfis in omnibus fententiis in perpetuum obfervari,. hoc indult6, ut cum Reus aliquis Megdeburch in fexaginta folidis puniri debeat, hic in triginta folidis Culmen, monetas multetur, eodem m od6 in culpis aliis proportionaliter obfervando. Si vero aliquis dubietatis fcru- pulus de Jure judiciario, vel de Juris judiciarii fententiis Civitatibus emerferit, in eisdem idem Articulus a Culmentis Civitatis Confuli- bus requiratur, quia eandem Civitatem Capitalem effe volumus, ac digniorem inter alias jam concrucias, & fi qua; adhuc infra Wislam,- Ozzam & Driwanzam conftruentur. D id i vero Cives ac feodales- earundem Civitatum de communi confenfu cefierunt de Jure, quod in Wisla fuper Navigio hactenus habuerunt, ipfum cum omni utili*
tate Domui noftrae libere refignando, hac tamen conditione pra:- mifla, quod Nos diftum Navigium pro Summa, quanta volumus &
poflumus, locare feu vendere debeamus hominibus, quibus volueri- m u sr qui in Civitatibus, Culmenfi videlicet & Thorunenfi, reliden
tes Juftitiam exhibeant unicuique & accipiant coram Civitatum Judicibus earundem, & naulum usque ad prarfens confvetum debe
amus, absque augmento aliquo deinceps obfervare. HyemaJi vero tem pore, cum fuerit glacies, Fratres de confilio Judicum & Confu- lum earundem Civitatum naulum ftatuant, ut eorum difcretioni videbitur expedire. Statuimus etiam , ut omnes Clerici & viri religiofi , de quacunque religione extiterm t, absque omni naulo perpetualiter cum rebus eorum, quas fecum habuerint, traducantur.
Quod (I quis ex du&oribus navium ex prgediclis aliquem traducere aufu temerario contradixerit, leviori culpse fubjaceat, quali fcilicct
<|uatuor folidorum pecna contvevit asfcribu
Fromir
8
Promifirr.us etiam , ut in eisdem Civitatibus nullas domos emere debeam us; Si vero aliquis domum aut aream fuam Domui noftrae contulerit intuitu pietatis, eam ad alios ufus conftruere non debeamus, nifi ad quos aliquis ex civibus conftruit domum fuam , &
eadem exinde Jura & confvetudines obfervare, qua: ad quas alii de fuis domibus obfervabunt. In his tamen conditionibus Munitiones noftras, quas in eisdem Civitatibus jam habemus, volumus non
includi.
Parochiam in Culmine dotavimus quatuor manfis juxta Civita
tem , & aliis quadraginta, ubi eisdem fuerint demonftrati. Paro
chiam vero Thorunenfem dotavimus quatuor manfis juxta Civita
te m , & aliis quadraginta, ubi ei fuerint affignad. Et in eisdem Ecclefiis Jus Patronatus noftra: Domui retinemus, eis in Plebanis idoneis provifuri. Caeterum fi aliquae Parochia: in Villis fupradi&o- rum Civium fabricata: fu erin t, fi tum Villarum fingulae earundem
©duaginta manfos vel amplius habuerint, promifimus Parochiarum quamlibet praedidarum quatuor manfis de noftra fpeciali parte dotare, & Jus Patronatus habebimus perpetuo in dotatis, eis etiam in idoneis Sacerdotibus provifuri.
Adhaec ftatuimus, ut fi qua forte quaeftio contra aliquem de Bonis fuis orta fuerit, fi poffefibr vicinos ac alios conterraneos fuos, quibus notum fuerit, rem taliter fe habere, & teftimonium juftae pofleflionis habuerit, potius debeat obtinere Bona illa, quam is, qui eum impetit, ab ipfo eadem Bona alienet. Abfolvimus autem prae- di&os Cives ab omnibus Colle&is injuftis & hofpitationibus coa&i- vis aliisque exadionibus indebitis, ad omnia Bona eis attinentia hanc gratiam extendentes. Porro eisdem Civibus noftris vendidi
mus Bona fua, quae a Domo noftra habere nofcuntur ad haeredita- tem flammingicalem, ipfis & eorum haeredibus utriusque fexus, ea cum omnibus proventibus in perpetuum lib eri pofiidenda, falvis tamen h is, quae Domui noftrae per totam Terram duximus reti
nenda. Retinemus enim Domui noftrae in Bonis eorum omnes lacus, caftores, venas falis, auri argentique fodinas, & omne genus metalli, praeter ferrum , ita ut tamen Inventor auri, five is, in cujus Bonis inventum fuerit, idem Jus habeat, quod in Terra Ducis Silefiae, ia hujusmodi, talibus cft coacefium. Invcator autem argenti, five
is,
T E R R A R U M P R U S S I ^ , 9
is, in cujus agris inventum fu erit, Jus Fribergenfe in hujusmodi inventione perpetualiter obtinebit, Quod fi Lacus aliquis ad tres tra&us fufficiens agris alicujuspradi&orum Civium adjunftus fuerit, ii is, cujus agri funt, eundem lacum loco agrorum acceptare volu
erit, in fua ponimus optione. Si vero m ajor fu e rit, qudeunque inftrument6 in eo pifcari voluerit, ad commodum duntaxat menfa fuse, praeter re te , quod Newod dicitur, habeat liberam facultatem.
Item fi rivus aliquis agros alicujus Civis attigerit, ei, cujus agri fu
erint, folummodo molendinum aedificare liceat in eodem : Si vero idem fluvius aptus fuerit pluribus molendinis, Domus noftra in conftruendis eisdem aliis tertiam partem priorum fumptuum faciat,
& percipiat perpetualiter tertiam partem ufuum de conftru&is.
Volumus etiam , ut de qualibet fe ra , quam ipfi vel eorum homines ceperint, exceptis urfis, porcis, & capreolis, armum dextrum Domui noftra: reddere teneantur. San£ quod de Lacubus, molendinis feu feris pofuimus, ad illos duntaxat Cives extendimus, qui a Domo noftra, ficut fupradi&um eft,hareditati e(Te nofcuntur. Ipfis etiam hanc contulimus libertatem, ut Bona fua qua a Domo noftra potfi- dent, vendendi talibus fane, qui T erra ac Domui noftra bene com*
petant, habeant facultatem , ita ut h i, qui ea em erint, de manu Fratrum fufeipiant, & Domui noftra ad idem Jus idemque fervitium teneantur, quod illi nobis exinde facere debuerunt, & nos ea ipfis porrigere fine ulla difficultate debemus. Licentiamus etiam , fi forte aliquis antedi&orumCivium necefiitatis causa allodium fuum, vel X. manfos ad majus, ab aliis Bonis fuis feparare voluerit & ven dere feparatim, is idem Jus idemque fervitium Domui noftra debe
bit facere de reliquo, quod prius de toto nofeitur debuifte. Is vero, qui idem allodium vel X. manfos em erit, debet ratione ejusdem allodii cum armatura, qua Piata vulgariter dicitur, & aliis levibus armis & uno equo, ad arma talia competente, Domui noftra ad tale obfequiufri effe aftridus, quale inferius plenius defcribetur, adden
tes, ut nullus eorum , qui nunc a Domo noftra hareditati efTe no
fcuntur , hareditatem aliquam poflit emere prater unam. Statui
mus fiquidem, u t, quicunque X L . manfos vel amplius a Domo noftra em erit, is cum plenis armis & dextrario operto, & armis talibus com petente, & aliis duabus ad minus equitet. Qui vero
B pau-
pauciores manfos habuerit, cum Piata & aliis levioribus armis, &
uno equo, ad anna talia competente,debet cum Fratribus noftris in expeditionem, quoties ab eis requifitus fuerit, pergere contra Pru- thenos, quiPomezani largo vocabulo nuncupantur, & contra omnes Terra’ Culmenfis turbatores: Cum vero praefati Pomezani in Terra Culm enfi, praeftante Domino, fuerint ulterius merito non timendi, omnes Cives praedicti ab omnibus expeditionibus funt exempti; ad defenfionem tamen Terrae, videlicet usque ad W iflam , Ozzam &
Drivvanzam cum Fratribus procedere tenebuntur, ut praedi&um eft, contra Terrae quoslibet invafores. Item ftatuimus, ut quilibet ho
m o , hereditatem a Domo noftra habens, Fratribus noftris folvat exinde unum nummum Colonienfem, vel pro eo quinque Culmen- fes & pondus duarum marcarum cera?, in recognitionem dom inii,
& in fignum, quod eadem bona fua habet a Domo noftra,& noftrae debeat jurisdi&ioni fubefle, & Nos eum favorabiliter confovendo contra eos , qui fibi injuriam intulerint, debemus, in quantum pof- fumus, noftrum praedium impartiri. Praedi&um autem cenfum fingulis annis in die Beati M artini, vel ab ipfo ad XV. dies dare debent. Quicunque autem in praedifto termino non dederit cen
fum fuum , taliter puniatur : Poft primos X V . dies in X. folidis 5 Elapfis vero aliis XV. nifi perfolverit, X. folidorum debito fit aftri-
&us ; Item evolutis aliis XV. diebus tertio in aliis X. folidis, fi non folverit cenfum fuum, puniatur, & tunc pro his X XX. felidis, & pro cenfu fuo tempore, non foluto, ejus pignora, fine omni contradi&i- en e, accipi faciet, & habebit accepta, donec ei fatisfaciat, Domus roftra. Item (i forte aliquis debitum cbfequium fuum, quod D o
mui n o ft a debere dignofcitur in expeditionibus peragendis, non impenderit, & abfens fuerit, Provifor Terrae de Bonis abfentis aliura ftatuat loco fui, fic ut Domus noftra fui Juris in hac parte fentiat nullatenus detrimentum. Item ftatuimus, ut fi forte aliquis ex kpradi& is Civibus recedens a Terra pa&iones fuas Domui noftrae non fuerit profecutus , eidem infra XVIII. feptimanas tres termini cum fententia praefigantur 5 Quod fi infra easdem X VIII. feptima
nas non fatisfecerit, poenae XXX. folidorum noftra! Domui redden
dorum fubjacebit 5 Et fi nec tunc emendaverit, fingulis fex feptima- nis ad fatisfadionem in totidem Culmenfis monetae folidis compel
latu^
T E R R A R U M P R U S S I i E , i i
latur ; Si vero infra annum neglexerit emendare 5 Domus noftra fe de omnibus Bonis fuis, donec fatisfaciat ei de omnibus, intro
mittat. Volumus autem, ut de Bonis prsedidorumCivium, de quo
libet aratro Teutomcali unus modius tritici, & unus filiginis in menfura W ladislavienfi, qux vulgari nomine dicitur , cui menfura Culmcnfis eft adaequata, & dePolonicali aratro, quod dicitur, unus modius tritici, in eadem menfura annuatim Dioecefis Epifcopo pro Decimis perfolvatur. Si vero idem Epifcopus prae- didos homines pro aliis Decimis angariaverit, pro his Domus noftra tenebitur refpondere. Item ftatuimus, ut una m oneta, Culmenfis videlicet, fit per totam T erra m , & ut de puro & mundo argento denarii fabricentur, ip(i quoque denarii in tanto valore perpetuali
ter perfeverent, ut eorum LX. folidi ponderent unam M aream , &
di&a moneta non nifi femel in fingulis decenniis renovetur, & quo
ties renovata fu erit, XII. novi nummi pro XIIII. veteribus cambi
antur , ut unusquisque libere emat quamcunque re m , quae venalis in foro portari confvevit. Item quantitatem manforum juxta mo
rem flammingicalem (latuimus obfervari. Abfolvm us etiam totam Terram praedi&am ab omni penitus telonei exadione.
Et ne prarmifiae Conftitutiones, Promifliones ac Pa&iones ab aliquo Succefforum noftrorum infringi valeant aut mutari, praten
tem paginam confcribi fecimus, eam bullarum noftrarum appenfio- nibus roborando. Hujus rei teftes funt Fratres noftri, Poppo de O fterna, Albertus de Langenberch, Theodoricus Marfchalcus, Ber- levvinus in Culm ine, Ludowicus in Quidzin Provifores j Seculares vero Burchardus Burggrabius Megdebergenfis» Joannes de Pach, Fridericus de Scherweft, Bernhardus deK am enz,& alii quamplures*
tam religiofi, quam feculares. A fta funt haec in Thorun Anno in
carnationis Dominicas Millefimo Ducentefimo trigelimo tertio , quinto Calendas Januarii. Quoniam igitur hoc Privilegium per Nos Fratrem E b e r h a r d u m de S e t n e eft renovatum, de confi- lio Fratrum noftrorum, Civiumque faepedi&orum confenfu, quaedam in eo funt mutata, articulis fcilicet quibusdam exceptis, & quibusdam interpofitis, qui in Privilegio non continebantur antiquo. Ut autem haec noftra felix donatio tirma & inconcuffa permaneat, nec inpo- fterum ab aliquo poflit infringi j Cives quoque didi fuper hac fui
B 1 muta*
mutatione Privilegii nullum penitus gravamen fuftineant, praefen- tem paginam Sigilli noftri munimine roboramus. Hujus rei teftei funt Fratres noftri, Ludowicus Provifor Prufliae, Henricus C oSen- dator Terrae Culmenfis* Henricus Marfchalcus, Henricus Stango in Chrifteburch, Harthmundus inElbingo, Mengotus inBalga, Q jhalo in Zantir» Joannes in Culm ine, Ravino in Thorun, Hertwicus in Redino Com m endatores, Fratresque Domus Seniores, Theodori
cus de Sulinge, Conradus de Norenberch, Volpertus de Marpurg, Henricus de Moguntia: Seculares vero JoannesScultetus* Reinico, Razo, Radolphus,Ludeko, Eckehardus, Wafmundus, Cives Culmen- fe s : Feodales vero Hildebrandus Senior, Gotfridus, Fridericus de N e u , W ilhelmus, Hermannus Schuketus in T horun, Dithardus, Conradus, Lampertus,Lutdechus, & alii quamplures, tam Religioli, quam Seculares. Datum in Culmine* Anno incarnationis Dom i
nicae Millefimo , ducentefim o, quinquagefimo prim o, Calendis
* 0 & o b ris ,& c *
P R I V I L E G I U M
TERRARUM P R U S S I ^ ,
a D. C A S I M I R O ,
P O LO N I^ REGE,
Earum Incoliis cum exeuflfo Crucifcrorum ju g o in fua
cfTwnt potejffcue, & Ipomaneam deditionem feu flen t, c o n c e f l u m .
A n n o 1 4 5 *4 *
I
N Nom ine D om ini, Arnen. Ad perpetuam rei memoriam.Nos C a s i m i r u s , Dei Gratia Rex Poloniae, nec non Craco- viae, Sandom iriaeSiradiae, Lanciciae, Cujaviae, Magnus Dux Lithvaniae, R u fiis, Pruflia:, Culmenfis, Kvnsbergenfis, Elbingenfis,
& Pomeraniae 1 errarum Dominus & harres* Benignitas Regalis Excellentiae noftrae, quam ilii propitia infpirat divinitas, & naturalis
' ori-
T E R R A R U M P R U S S IJE .
onginalisquc proeliat inftinftus, etfi univerfos, juftum prsefidium noftrum & tutelam expetentes in finum m iferationis& prote&ionis fufcipit 5 ad illorum tamen profe& us, defenfionem & commoda inclinatur uberius, qui erga Nos & Regnum noftrum tam fervido cordis feruntur afte& u, ut calamitates oppreflionesque fuas ha<fte- nus illis regentium tyrannide m ultifarii illatas, non per alterius nifi per noftram dextram credant facilius refcindi, nec cujuspiam thro
no , quam noftro, a quo prifcis temporibus illicita alienatio excide
ra n t, juftius poife & regi & contineri, non tam fuperbo & avaro r quam injufto renuntiando imperio j Talium fiquidem firma con
flantia fidesque fincera non fotum dignis laudum praeconiis a tto lli, verum etiam Regalium meretur & debet beneficiis compenfari.
Significamus itaque univerfistam pratentibus quam futuris, qualiter etfi Praelatorum Spiritualium & Secu lariu m , M agnificorum » Stre
nuorum , N obilium , Militarium & prudentium, videlicet T errige
narum , Civium & univerfae Communitatis Terrarum Prufliar, Cul- menfis, Kynsbergenfis, Llbingenfis Sc Pomeraniae, crebris precibus
& legationibus fuperioribus temporibus fuiffemus rogati, quatenus ipfos in eorum Juribus, libertatibus, immunitatibus & Privilegiis $ Et fignanter in Unione & Liga, per ipfos rite & fincere inita & con
dita, per Magiftrumque & Ordinem Prufliae admifla, ad cujus ener
vationem & violationem Magifter & Ordo variis viis, coloribus &
violentiis haftenus ufus e f t , in quorum firmitate & collapfu foedus pacis perpetuae, cum Magiftro & Ordine Cruciferorum San&ae M a
riae de Pruflia, per germanum noftrum Div<e memoriae Serenifti- mum Principem Dominum W l a d i s l a u m Poloniae & Hungariae Regem firmatum, fubfiftentia dependet vel ruina, & quod praefatus Magifter & O rd o , Liga & Unione eorum dem olita, dirumpere no- w que bella nobis & Regno noftro inferre deftinabant, ipfosque Militares & Cives injufla fecum gerere bella im pellebant, manu tenere & deferifare dignaremur : Afferentes, fe jugum oppreflio- num , calan itatum & gravaminum, ha&entis a Magiftro & Ordine cervicibus eorum violenta tyrannide innexum, & praefatae Unionis
& Ligae rupturam nullateniis, nifi provifio noftra, qui Ordinis illius fundator, Dotator & Patronus fumus, celeriter intervenerit, tole
raturos : Nos tamen nullum eorum calamitati prseftandum cenfui-
B i mus
p u s fufFragium, fed parti utrique reconciliationi perfvafimus e(fe infiftendum, ne alere oriens incendium videremur.
Verum cum temporis procelTu differentia partium adeo cre- fcendo invalefceret, ut Praelati Spirituales & Seculares, M ilitares, Terrigenae & Cives Terrarum prsdidaru m , fpe extrema deftituti,
& injuriarum magnitudine preffi, violentis Dominis, Jura & Privile
gia atque Immunitates eorum pro libitu frangentibus, nullatenus libi de extero parendum duxerunt, fed legibus divinis & humanis innixi, qua: injuftis Dominis , fcelus & nefas agentibus, nullatenus parendum decernunt : Obedientia & Subjedione Magiftro & O r
dini fubtrada, Nos per Magnificos & Spedabiles milites, Pruden- tesque viros Joannem de Bayfen, Auguftinum deSchewe, Gabrielem de Bayfen, Nicolaum de W olkow o Judicem Dirfchovienfem , Lau
rentium Czeitz Culmenfem, Ruthigerum de Birken Thorunenfem, Laurentium Pilgrim Elbingef. Praeconfules, Joannem Call Brunfpa- rienf, Gregorium Schwach Crolowgrodenfem, Nicolaum Rodeman de Knypow, Wilhelmum Jordan m ilitem , & Joannem Meidburg GedanenfesConfuIes, ambafiatores & nuncios fuos cum pleno man
dato & legatione ad nos transmiffos novis precibus & legationibus follicitarent, quatenus non jam tantum eorum defenfioni, quantum gubernationi & regimini infiftere, deditionemque eorum, fubjedi- onem , fidelitatem & perpetuam obedientiam , quam Nobis fuo &
omnium Praelatorum Spiritualium & Secularium, Militarium, T e r
rigenarum, Civium & Incolarum Univerfitatis totius Terrarum prae- didarum nominibus obtulerunt, fufeipere, velut legitimus, juftus &
verus Dominus & Haeres Terrarum praedidarum , ac Terras praefa
tas ad naturam & fortem fuam redeuntes, Regno Poloniae, a cujus corpore, nova & recenti memoria , contra jus fasque fequeftratae fuerant, incorporare, invifeerare, reunire, appropriare atque confo- ciare & confolidare dignaremur j Alterius principatum & deditio
nem , fi regim en, & imperium, non tam per eos Nobis delatum quam redditum, abjici contingeret, qusfituri.
Nos fuperiora cogitatione & animo revolventes tem pora, qui
bus nonnullae ex Terris praedidis per Reges & Principes Polonia:
jure legitim6 & hereditario poffeffe, tandem prxdeceffori noftro Wj-a d i s l a o Regi P o lo n is , belld cum finitimis & infidelibus
occih
T E R R A R U M P R U S S L E . 15
occupat6, vi & armis per Magiftrum & Ordinem PruflTiac abftra&ac, nunquam Juris & proprietatis Regni noftrac Poloniae eflfe defide- rant 5 Quemadmodum aliquot Sedis Apoftolicac D elegatorum ,Ter
ras ipfas Regno Poloniac adjudicantium, diffinitivac Sententiae infal
libili concludunt argumento Revolventes infuper, Magiftrum &
Ordinem PrulTiae a Pracdecefforibus quondam nofiris Poloniac Prin
cipibus & Dominis ad impugnationem infidelium accerfitum, infti- tutum & dotatum , magis fidelium & pracfertim eorum Principum , quorum beneficio inftituti dotatique erant , quam barbarorum &
infidelium impugnationi, contra quos fe inderefse militaturos pa
tentibus literis aitrinxerant, vacaviffe, Terrasque eorum ufurpalTe, nec juxta profetllonem Religionis fuae contra infideles Tartaros aut Tureos, Catholica Regna & Dominia infeftantes, quamvis eorum cre
bro expetitum fuiflet auxilium, militaflfe : Sea & infuper Reges Poloniac cum Tartaris aliisque infidelibus bella gerentes a tergo in- vafos a gerendo bello in prsefens & pofteriim cum infidelibus aver- tifle, & mfpicionem belli ab illis imminentis veritos, potentiis diftra- ftis & contra illorum infidiasreli&is, vacare infidelium impugnationi nullatenus, ficut expediebat Chriftianac fidei potuifte. Quam infu
per fragili & fluxa fide erga clariflimum Genitorem noftrum D om i
num W l a d i s l a u m Poloniac Regem fu erint, quater per ipfos rupta violataque fcedera , totiesque Regno Poloniac per eos illata arm a, quibus Regnum Poloniac in fuam redigere ditionem deftina- verant, nifi cladibus multiplicibus obruti domitique fuilTent: Nec unquam illis voluntatem Nos & Regnum Poloniac hceftendi, fed facultatem defuiffe, petita per illos a Concilio Bafilienfi & Sede Apoftolica,de rumpendo foedere, ultimo cum Regno noftro fancito, licentia demonftrant. Silentio tegere non pofTumus injuriam Ma- giftri & Ordinis Prufliac in exigenda a Mercatoribus fubditisque noftris Dacia guntbcjol, qua: licet ex foedere exigi a noftris transma- rinisque mercatoribus non debebat, fi Prufliac mercatores ab illa folvi quoqu6 mod6 contigiffet : Continuata tamen fuit pluribus annis hujusmodi in noftris transmarinisqj Mercatoribus exactio, Pruf- fiat Mercatoribus illius obtinentibus in notabili parte relaxationem.
Portiones & fortes Terrarum Regni noftri Poloniac & Ducatus Lithvaniac M agni, prifcis temporibus per Magiftrum & Ordinem
occu-
occupatas, non folum N o b is, F,egno Poloniae, & Ducatui Magno Lithvaniae juxta foederis ordinationem Magifter & O rdo PrulTiae non reftituit, fed infuper plura & ampliora occupavit.
Accedit triftis horrendoque Tyrannidis memoria, Civium de Chofczno, qui in praeterito bello in fidem Pacis noftri concefferant, feva caedes & trucidatio, quorum a fe defedionem nedum ferro aut m ucron e, fed nec aliquo levi verbo aut memoria ullo unquam tempore fe Juramento corporali & literis repromiferunt, per foedus ultimo cum illis i& um , & quo folo hujusmodi execrando fcelere publice violarunt, mul&aturos.
Q u6 non contenti, Mercatorem Virum Mofzier ex e o , quod navigiis per flumen Wisla in Cracoviam merces devexerat, capitali damnaverunt fententia, ne memorabilis fui fa d i exemplum caeteros in fequelam fimilem traheret, fed potius faeva mulctatio quoslibet deterrendo profe&um Regni noftri aboleret,
His itaque & pluribus aliis evidentibus legitimisque refpedibus perfvafi, admoniti & indu&i, communicato cum Pradatis, Principi
bus , Baronibus, caeterisque Regnorum , Ducatuum & Dominiorum noftrorum confilio, aed e eorum exprefsa voluntate, approbatione, gratificatione & confenfu, ne divinae volu n tati, quae haereditatem noftram occupatione illicita folvendam nobisque reddendam pia miferatione cenfuit, videamur refiftere, & calamitofis affliftisque fubditis noftris opem noftram implorantibus deeffe : Veritique, ne Dominia, fortes & Terras & haereditates noftras alius illicitus occu
pator Tyrannusque, ex quo nobis hoftilitas major confurgeret, in
vadat : Ad honorem omnipotentis Dei, ejusgue Genitricis Virginis Mariae, S. Adalberti Martyris, Sanfti StanislaiProthomartyris Polo- niae ac totius Hyrarchiae coelebis,3 profatorum Praelatorum Spiritua
lium, & Secularium, Militarium, Civium, Terrigenarum & omnium Incolarum Terrarum Pruflia:, Culmenfis, Kynsbergenfis, Elbingen- fis & Pomeraniae, in terra marique fitarum, benevolam & fpontane- am deditionem, regim en, tutelam ,gubernationem , fubjeftionem , obedientiam, accepimus, aflumpfimus, tenoreque praefentium, non per errorem aut improvide, fed de certa noftra fcientia & voluntate, m Dei nomine affumimus & acceptamus, Terrasque & Dominia prsdi&a Regno Poloniae reintegramus, reunimus, invifeeramus &
m eor-
T E R R A R U M P R U S S I i E . 17
incorporamus, & ad ufum, participationem omnium honorum , jurium & libertatum , & praerogativarum, quibus Praelati, Barones
& Nobiles Regni Poloniae ha&enus potiti fu n t, & fignanter ad fu
turorum Regum P o lo n iz , quotiescunque fuper Hle&ione & C oro
natione illorum fieri deliberationem contingat, Hledionem & C o ronationem admittimus, anne&imus & includim us: Promittentes pro N obis, Haeredibus Sc Succeiloribus noftris, ac univerfo Regno Poloniae, quod prardidtas Terras Sc D om inia, atque Praelatos Spiri
tuales & Seculares, Barones, Milites, Nobiles, Cives, Oppidanos &
cujuscunque conditionis, ftatus & prseeminentiae homines exiftant, ha&enus in illis commorantes & in pofterum coirioraturos , favore, gratia, benevolentia & affe&ione Regali profequem ur, & contra quascunque adverfitates, impugnationes quorumcunque hominum illis praedabimus, velut fidelibus & fubditis noftris, Regalem affiften- tiam Sc defenfam : Nec illos aut Terras praedictas a corpore & inte
gritate Regni noftri Poloniae alienari, (equeftrari , fcindi patiemur.
Promittentes infuper pro Nobis, Haeredibus Sc Succeftoribus noftris, quod praefatos Praelatos, Spirituales & Seculares, ac Sacras y£des &
Ecclefias, Barones, Nobiles & Cives atque Hngulos Incolas Terrarum noftrarum praedirarum Pruffiae, in Juribus, libertatibus, literis, Pri
vilegiis , immunitatibus eorum , quae a Principibus Spiritualibus &
Secularibus, Regibus & Dominis Terrarum praedirarum obtinent, confervabimus, fovebimus, defendemus, nec unquam ea violabimus aut praevaricabimur, aut violari vel praevaricari quomodolibet per
mittemus. Si autem alicui Civitati vel privatae perfonae Privilegium amiffum fuerit, aliud de Confiho Confiliariorum Terrarum illarum gratiosi dabimus & largiemur, dummodo in haereditatis & Bonorum, quorum a Nobis petetur literalis innovatio, petens fuerit in pacifi
c a , continua, & praeferiptionem habente poflefiTione. Ut autem noftrae liberalitatis, aequitatis & juftitiae dextram , his fubjeclionis eorum & noftrae acceptationis felicibus , dante Domino , primitiis, fentiant in univerfos Sc quemlibet eorum effufam , 8c in mutatione Principum commutatam etiam Sc fublatam deprehendant opprefti- onem , Daciam , quae in vulgari guntfcejol dicitur 5 Item alia omnia telonea in aquis & terra, nova aut antiqua obfervantia, in terra dun- taxat pr*di«i$ Pruffiae quomodolibet ^onftituta : Item in T erra
C Pome
Pcmeraniae exaftionem (ive Daciam, quas Porcus, alias Narzafz, ve
teri inftitutione Ducum Poloniae vocabatur, Regia munificentia tol
lim u s, abrogamus, deponimus, ac folutionem illarum perpetuis temporibus refolvim us, dimittimus & relaxamus , nullo unquam tempore per Nos aut SuccefTores noftros Poloniae Reges, ex qua
cunque causa aut occafione inftituendam aut imponendam. Item licet Magifter & Ordo tempore occupationis Terrarum praedira
rum omnia bona & merces quarumcunque manerierum, divina per- miffione naufragium in mari pafibrum , velut propria ex naufragio qua fi Juris fui farta occupabant, nos tamen , qui Rex Catholicus fumus, fortem hujusmodi naturali & divino Jure Sedisque Apofto- licae decreto damnatam, velut crudelem & injuftam execramur, pol- licemurque, quod res & bona, cujuscunque ponderis & valoris exi- ftant, earum perfonarum, quas maris naufragio periclitabuntur,nun
quam per Nos aut Officiales noftros, velut noftras aut Juris noftri petemus aut requiremus,fed illas absque diminutione per eos, quo
rum ante naufragium fuerunt, aut eorum propinquiores, demon- ftratione evidenti propinquitatem probantes, colligendas & in ufus beneplacitos decernimus convertendas : Contrarias confvetudini aut Ju r i, vel potius corruptelas, pro Nobis & Succeftbribus noftris renunciando, nifi forte nullus bonorum hujusmodi exftaret juftus Haeres & Succeffor j Quoniam in cafu illo bona, ex naufragio habita,, noftrae volumus poteftati fubjacerc. Item omnes Praelatos, M ilita
res, Nobiles, Cives & Incolas Terrarum prasdidarum in Jus, condi
tionem & proprietatem Regni Poloniae translatos & invifceratos 7 hac etiam profequemur P raero gatiya , quod Dignitates & Officia hadenus illic confiftentia & in pofterum conftituenda : Item Caftra
& Tenutas Civitatum & locorum in Terris praediftis, nulli extraneo aut forer.fi, fed proprio Indigenae juxta obfervantiam aliarum T e r
rarum Regni noftri conferemus. Item omnes caufas notabiles y didas Terras concernentes, cum communi Confiliariorum Spiritua
lium & Secularium, Nobilium & Civitatum Majorum Confilio T er
rarum praediorum tenrinabimus,tra&:abfmus & diffiniemus. Item Terras prasdidas fub noftro Regimine & Regfii Poloniae corpore confiftentes, in fuis antiquis gacnbus, limitibus & terminis confer- Yabim us, tuebimur & defendemus»nec terminos & g^des Terrarum
T E R R A R U M PRUSST/E. 19
i p l a r u m 111 aliquo diminui vel periclitari, velutKeg.a noitri partes individuas, ullatenus patiemur. Item cum Terrae ipfae & homines ipfas incolentes variis ha&enus Legibus five Juribus, videlicet Magde- burgenlibus & Culmenfibus, Polonicali haereditario & Pruthenico , in decidendis quibusvis eorum quceftionibus & adminiftratione jufti- tiae utebantur, quod etiam illis fub noftro Principatu & regimine volumus firmum e(Te & perenne: E i licentia attributa, ut liceat cuicunque de uno Jure in aliud, line tamen aliorum praejudicio, quo voluerit transmigrare. Item cum Monetae juflam & fidelem ligam pondusque habentis cudo Terram quamlibet & nobilitet & foecun- det: Volumus, ut in quatuor locis Terrarum praedidarum, videlicet in Thorun, Gdansk & £ l b m g , & Kynsberg, duntaxat gwerra prae- fenti durante, fidelis ju fta, imaginem noftram & fubfcriptionem tituli noftri continens»Moneta cudatur, praefatorum Praelatorum Spi
ritualium & Secularium, Militarium, Civium, Terrigenarum Terra
rum praedidarum impenfis. Pace autem Domino fufFragante, habita, tantum in Thorun & in Gdansk, fine praejudicio Privilegii Thoru- nenfis Civitatis, Noftris Regalibus cudatur impenfis ; Provifo ta
me n , quod Moneta ipfa in pondere, & grano & liga debita nulla
tenus minuatur.
Item quia Nos pro beni gerendis rebus Dominiorum noftro- rum in varia faepe locata & a Terris praedictis diftantia nece (Te eft fa
cere defcenfum,ne igitur per noftram abfentiam Terrae ipfae aliquod contrahere pollent periculum & periclitationem : Nobiles viros pro illius tuitione & gubernatione, de eorum legalitate, fide & merito confifi, ad noftrae duntaxat beneplacitum, voluntatis, ac cum confi- lio Praelatorum, Confiliariorum, Civitatum Majorum,praedi&ae Terrae deputabimus, ad quos in noftri abfentiS fuper qu61ibet defeftu &
eventu habeatur recurfus, providentia, provifione & autoritate illo
rum fupplendus & emendandus. Item Mercatoribus Terrarum praedi&arum Prufiiae in Regnum, Ducatus & Dominia noftra venien
tibus hanc libertatem & praerogativam de extero volumus confer- vari, ut quoties illos in quaecunque loca, Civitates & Oppida Regni
& Dominiorum noftrorum venire cum mercibus eorum, cujuscunq;
fpeciei vel maneriei exiftant, contigerit : licitum erit eis hujusmedi merces in lo ca, teftudines & cameras & te&a , quarum illis libera
C i prae-
prccflari debet arrendatio, deponere & pro fuo arbitrio exponere in venalitatem, Strausque omnes verfus Hungariam, Ruffiam, Moravi- am , Slefiam , Auftriam , Saxoniam, W allachiam, depofitis tamen teloneis, & ftratis antiquis Civitatum Regni & Dominiorum noftro- rum femper falvis. Harum , quibus Sigillum noftrum pratentibus eft appenfum,teftimonio Literarum. Aftum Cracoviae feria quarta Cinerum Anno Domini Millefimo, quadringentefimo, quinquagefi- mo quarto : Praefentibus ibidem ReverendilTimis in Chrifto Patri
bus, & Magnificis Dominis Sbigneo Dei gratia tituli S . Prifece Pres
bytero Cardinate & Epifcopo Cracovienfi , Joanne eadem gratia S a n d s Gnefnenfis Ecclefix Archi-Epifcopo & Primate ejusdem : Joanne Wladislavienfi, AndreaPofnanienfi, eadem gratia Epifcopis.
Joanne de Czifzow Caftellano & Capitaneo, Joanne de Tanczin Palatino Cracovienfibus. Lucas de Gorka Poznanienfi, Joanne de OlefTnicza Sandomirienfi, Petro de Opporow Lanczicienfi, Nicolao de Scharley Breftenfi, Palatinis. Petro de Schamotuli Poznanienfi, Predborio deKonyeczpole Sandomirienfi, Caftellanis. Petro Schaf- franyecz de Pyefchkowaskala Cracovienfi , Michaele de Lafotky Lancicienfi Succamerariis, & aliis quamplurirnis generofis & nobili
bus fide dignis ad prcm iua teftibus : Datum per manus M agnifico
rum Joannis de Konieczpole Cancellarii, & Petri de Schekocziny Vice-Cancellarii Regni Poloniae fincere nobis dile&orum : Relatio Magnifici Joannis de Konieczpole Regni Poloniae Cancellarii.
RECIPROCA SPONSIO,
Quam in
D. CASIMIRI, POLONLE REGIS
Verba , Ordines Terrarum PrufTise, pro temporum illorum conditione fccerunr.
A n n o 1 4 5 4 *
I
N Nomine Dom ini, Arnen. Ad perpetuam rei memoriam.Legum divinarum humanarumque faluberrimze fandiones,infti.
tuta & decreta, quoslibet feudales & fubditos jugum fubje&io- nis
ms & obedientia: permittunt excutere , & in fortem regimenque juftorum Dominorum fe conferre, dum Redorum &Principantium temeritas, frenis laxatis licentiae, per quaelibet devia & abrupta gra
ditur, & manus non foliim iniquas ad irrogandas injurias, fed etiam ad effundendum fangvinem innocentem cruentas immoderata au
dacia porrigens, quafi apud Deum ultionum omnis vindidae ratio conquieverit, debachatur. Sed neque ad culpam contumeliamque juftus rerum aeftimator retorqueat, fed potius ad providentiae argu
mentum , fi onere oppreffionum fubditi impulfi, opportuno juftdqj mutationis rem edi6, fuperbum, injuftum atque avarum abrogent imperium, & in ditionem poteftatemque alterius transmigrent, con
ditione adionum & temporum facultatem illis fubminiftrante. Pro
inde nos Praelati, Barones, M ilitares, Nobiles, C ives, Oppidani &
Incolae Terrarum Prufliae, Culmenfis, Pomeraniae & Michalovienfis, Status Hcclefiaftici & Secularis, fignificamus tenore praefentium uni- verfis, tam prxfentibus quam futuris, qualiter etfi fuperioribus tem
poribus P ro a vi, Avi & Genitores n o ftn , & tandem Nos , graves in- numerabilesque a Magiftro & Ordine Prufliae pertuliflemus oppref- liones, dum non folum Magifter, fed & fui Commendatores, in nos
«lefaeviendo, plerosque ex nobis nullo Jure fervato capitibus plede- ren t, alios proferiberent, alios bonis temporalibus muldarent : &
quod didu quoque nefas eft, conjuges & filias noftratum ftupris &
adulteriis violentis vitiarent,in quosdam ex nobis, ut trucidaremur, ut venundaremur, caperem ur, & depadarem ur, facultatem confe
rendo, totque cogebamur recognofcere & profiteri Dominos fuperbe avareque nobis imperantes, quot Terra Prufliae geflit Commenda
tores, cum unusquisque illorum plenam principandi & imperandi apud fe confiftere arbitrabatur poteftatem. Qua quidem inflati licenti£, obliti profeffionis, qua contra infideles militare fpofponde- rant, nulla offensa aut injuria provocati, in Reges Principesque Po- loniae, quorum beneficio accerfiti ad impugnationem infidelium dotatique & inftituti fuerant, arma convertebant, foedere primum cum D. C a s i m i r o , deinde cum D. W l a d i s l a o Regibus Polo- niae per illos quater firmato, & toties violato, Regni Poloniae Terras, nifi cladibus domiti fuiflent, decreverant occupaffe : cogentes nos ad gerendum fecum injufta bella , licet nobiscum nunquam rem
C J inte-
T E R R A R U M P R U S S I j E . 21
integram communicati fuifient, cum illos ad illa obeunda, alienos fines occupandi fames aut livor faftusque, non jufta caufa, urgeret:
in quibus clades, orbitates, fortunarumque & rerum noftrarum peri
clitationes illic exceptas tanto majore amaritudine profequimur , quanto conftat nos imperio Praefidum noftrorum coados, non cor
porum folum & rerum, fed etiam animarum noftrarum per injuftas acies faepius contraxiffe difcrimen & capitibus noftris omne fcelus injufti belli expiaffe, Magiftro & Ordine noftras clades magis ex arcc fpedantibus, quam relevantibus. Verum cum tot mala nullo ter
mino aut fpatio videremus fin iri, atque nobis pofterisque noftris majores calamitates, orbitates Magiftro & Ordine Prufliae ad rum
pendum cum Rege & Regno Poloniae foedus percuftum ultimo cor
porali interpofito Juram ento, a quo fe abfolvi Concilii Generalis Bafilienfis & Summi Pontificis autoritate multiplici inftantia expe
tebant, & bellum de novo gerendum afpirante, parari: Ligam &
Unionem, omnem juftitiamaequitatemque redolentem,non quae illis juftam poteftatem adimeretj fed quae injufta illos bella fufcipere , &
in nos, absque Ju re, denudato vacuo uti mucrone , nosque fortunis
& rebus fpoliare noftris prohiberet, inivim us: Hanc cum annis plu
ribus per nos, Magiftri & Ordinis confenfu, ac Imperialibus Privile
giis & Confirmationibus defuper dotati, habuiflemus in ufu, obfer- vantia & praxi, tanto ardore, cura & follicitudine, pro illius perpe
tua abolitione certatim non erubuerunt infiftere, ut nos velut eth
nicos haereticosque coram Summo Pontifice affererent, & deinde ad Imperiale traherent tribunal, non quo per abrogationem violatio- nemque hujusmodi noftrae Unionis & Ligae aliquid commodi aut profedus capelTerent, fed ut eo liberius, obftante illis nem ine, exe- cranda bella Regi & Regno Poloniae caeterisque finitimis, noftris tandem cervicibus, ut faspe alias accidebat, expianda moverent.
Licet autem coram Tribunali Cacfareo comparendi nulla nos arda- ret conditio vel poteftas, cum Imperiali ditioni nunquam nos remur fubjedos efte j Ut tamen nihil reftaret, quo noftra argui poflet jufti- tia , & pura, quam in his ad pacem reconciliationemque cum Magi
ftro & Ordine gerebamus, intentio, accufati Tribunal hujusmodi accefTimus, & anno prop& uno exado , cum perfonarum noftrarum ampUftimo difcrimine, in querelis propofitionibusquc & replicatio
nibus
T E R R A R U M PRUS S I ^ E, 23
nibus verfati, licet caufam pluribus juftificationibus fundatam habe
remus : Tantus tamen favor Magiftro & Ordini in pronuntianda Imperiali Sententia habitus eft, ut Liga & Unio noftra hujusmodi, pro qua omne certamen fuit exortum, inhibitione Caefaris, per nos tanqu3tn Jure arbitrario facla, reje&a caflfaretur. Magiftro nihil
ominus & Ordine pofthaec inftantibus, ut in fexingentis florenorum millibus Magiftro & Ordini folvendis, & adeo Magiftro & Ordini obnoxii fuifle & fo re , juxta ac fi pretio empti eflemus, nova Caefa- rea Sententia damnaremur : Vigore cujus ad trecentorum ex nobis principalium capitalem trucidationem procefluros fe , & ultionem quamlibet in nobis velut fervis empticiis & obnoxiis fumpturos , terrore publico & clamore difponebant. Q u s quidem Caefarea Sen
tentia, & ejusdem Magiftri & Ordinis PrufTiae inftantia, ultra quoque de nobis extendenda adeo nobis indigna, prout erat,vifa eft, ut non viris modo fed foeminis, non Catholicis fed Scythis foedum ac into
lerabile effet, ad tantam obnoxietatem calamitatemque detrudi.
T o t igitur & tantis pluribusque aliis, quas, ut noftro confula- mus honori, filentii tegimus velamine, oppreflionibus, oneribus, gravaminibus atque injuriis laceffiti, praefertim ciim illas videremus in infinitum trahi, & novo genere crefcere & augeri, fuperbo avaro
& injufto praefati Magiftri & Ordinis dom inio, autoritate & fuffra- gi6 naturalis & hurr.anae Legum, renunciavimus: cmnem obedien- tiam , fidem & fubje&ionem illis & cuilibet eorum fubtrahendo.
Verum cum Regem & Coronam Poloniae pra-fati Ordinis Patronum, Fundatorem & Dotatorem : ac Terras praediftas, videlicet Prufliae, Culmenfis, Pomeraniae & M khalovienfis, a corpore & proprietate Regni Poloniae praeter juftitiam & aequitatem per vim & arma alie
natas, conftat extiti(Te,prifco ne-ftro capiti & primaevo corpori, a quo excideramus, poftquam Juris noftri efie coepimus, illico nos reuni- endos reintegrandosque cenfuimus : quo amplius liquere poflit, renunciationem & fubtraftionem obedientiae Magiftro & O rd ini, excutiendo tyrannicum jugum & fuperbunvavarumque praefidium, per nos fad am ,n on folum vendicationem libertatis, fed juftum prin
cipatum, imperium & folium quaefiviffe. In hunc itaque morem ad SerenifTimum Principem D. C a s i m i r u m Dei Gratia Pcloniae Re
gem, Magnum Ducem Lithvaniae, & Heredem R u ffis, & Coronam Polg-
Poloniae, in quos Jure divino & humano praefatum Terrarum haere- ditatem & omnimodam Succeflionem comperimus devolutam , fo- lennes noftros Nuncios, videlicet Magnificos, Nobiles & prudentes D om inos, Joannem de Bayzen, Auguftinum de Schewe, Milites:
Gabrielem de Bayzen, Nicolaum de W olkow , Judicem Derfchovi- enfem, Laurentium CzeitzCulmenfem, Rudgerum de BirckenTho- runenfem, Laurentium Pilgrim Elbingcnfem , Praeconfules: Jo an nem Kal Brunsbergenfem, Georgium Schwach Konigsbergenfem , Nicolaum Rodman de Kniphoff, Gvilhelmum Jordan m ilitem , &
Joannem Meydeburg Gedanenfem, Confules, cum plena facultatc transmifimus, ac fuae M ajeftati, & in fuum Regalem thronum , foli
u m , ditionem & poteftatem Terras praedi&as Pruffiae, Culmenfis , Pomeraniae & Michalovienfis, Sc quascunque alias annexas, in terra vel mariconflftentes, perfonas noftras, caftra, fortalitia, civitates, oppida, villas, res & fortunas noftras, quae hadtenus in noftra pote- ftate funt, & in futurum erunt, dedimus Sc fubjecimus, & praefenti- bus voluntarie & fpontane& damus perpetuo & fubjicimus: Ipfumqj D. C a s i m i r u m Regem Poloniae pro unico jufto Sc legitimo D o
mino Sc Haerede fufcipimus, recipimus & acceptamus, ac nos & T er
ras praediftas in Jus, fortem, proprietatem Sc titulum Coronae Polo
niae reintegramus, reunimus, incorporamus Sc in vifceramus: omnium Privilegiorum , libertatum , praerogativarum Regni Poloniae ufum &
participationem : Et fignanter communem cum aliis Regnicolis fu
turorum Regum Ele&ionem Sc Coronationem habituri : ipfamque deditionem, fubjedionem , fufceptionem Sc obedientiam iterum atque iterum profitemur, Sc innovamus: fubjicientes nos Terrasque praedi&as in perpetuam praefati D. Regis, & fuorumSuccefforum: &
Regni Poloniae ditionem, gubernationem , prote& ion em , potefta- tem, fidem , imperium Sc regimen : Promittentes pro nobis, haere
dibus Sc Succefioribus noftris, fub fide Sc honore ac onere per nos praeftiti Juram en ti, quod praefato Illuftriftimo Principi D. C a s i m i - r o Poloniae Regi 8c ejus Succefioribus Regibus Poloniae, velut fide
les & fubje&i, quemadmodum caeteri ejusdem Regni Incolae, pare
bimus, aufcultabimus Sc obediemus, fideliter Sc conftanter, perpetui
& in aevum, Juribus noftris femper fa lv is: In ipfiusque D. Regis Sc fuorum SuccefTorum Poloniae Regum ditione, poteftate, guberna-
T E R R A R U M P R U S S IjE. 25
tionc, fu bjed ione, imperio & regimine ab hic hora & in perpetu
um perdurabimus & confidem us, nec ullo tempore nos a Corona Poloniae, cujus fumus corpus individuum, fcindi, fequeftrari, aut ali
enari permittemus, aut confentiemus. Promittentes praefato D o
mino C a s i m i r o Regi & fuis Succefloribus Regibus Poloniae, ia omnibus felicibus, adverfis & quibuscunque cafibus, ope, praefidio, confilio &c auxilio , fideliter, contra quoscunque eorum hoftes &
adverfarios, & quascunque perfonas Ecclefiafticas vel Seculares, qua
cunque perfulgeant dignitate, comunitates, unirerfitates & fignan- ter contra Magiftrum & Ordinem quondam Prufliae, Almaniae &
Livoniae, fideliter, corpore, animo & rebus, & cum efTedu affiftere,
& bonum , u tile, commodum, honeftum, ejusdem D. C a s i m i r t
Regis, & fuorum SuccefTorum Regum Poloniae, juxta vires & poten
tias noftras extremas, efficere, dirigere & procurare : Nec unquam quocunque colore, arte, neceflTitate,cafu, opportunitate vel ingenio, praefatum D. C a s i m i r u m Regem & fuos SuccefTores Reges &
Coronam Poloniae deferere,aut in praejudicium, laefionem aut offen- fam praetentis fubjedionis & deditionis noftrae, cum Magiftro &
Ordine olim Prulliae, & Magiftris Almaniae & Livoniae aliquos tra- d a tu s, reconciliationes, inferiptiones, amicitias, foedera, colloquia vel fermones, absque ejusdem D. C a s i m i r i Regis Poloniae fpeciali licentia vel confenfu,inire per fe velqu^scunque fubmiflas perfonas, direde vel indirede, palam vel clandeftine, absque dolo & fraude , fub fide & honore. C ui quidem Sereniflimo Principi, Domino C a s i m i r o Regi Poloniae, quamprimum feliciter Terras Pruftix aut Pomeraniae ingrefTus fu erit, ad fuam requifitionem, plene pro
flabimus, praeftareque nos aftringimus, fidelitatis, fubjedionis & obe- dientiae, perpetuo corporali interpofito Juramento, homagium. Et quod jam in perfonis praefatorum Nunciorum noftrorum praeftitifTc nos fatemur & recognofcimus, & p r£ fen ti noftra infcriptione pro firmitate ampliori facimus & praeftamus. Adum & datum in T h o- run feria fecunda proxima poft Dominicam Ramis Palmarum.
Anno Domini Millefimo > quadringentefim o, quinquagefimo quarto,
D
