Antoni Tronina
Oblubienica Boga i Matka Mesjasza :
Ps 87 w tradycji Zachodniej
Salvatoris Mater 1/2, 86-93
C
hcąc ukazać M aryję jako „w ybraną córkę O jca” w p e rsp e k tywie Starego Testam entu, trzeba nam sięgnąć d o najnow sze go dokum entu Papieskiej Komisji Biblijnej: Interpretacja Pisma Świętego w K o ś c i e l e Trzeci rozdział tego ważnego dokum entu om aw ia
m ianowicie specyficzne wym iary katolickiej interpretacji Pisma, ta kie jak uwzględnianie kolejnych odczytań Relectures) tekstu biblijne go, stosunek m iędzy Starym a N o w y m Testam entem , a zwłaszcza rola egzegezy patrystycznej. Chciałbym w niniejszym opracow aniu ograniczyć się do jednego tylko, krótkiego tekstu Biblii hebrajskiej (Ps 87), ukazując najpierw jego sens literalny, potem jego reminiscencje w N ow ym Testamencie, a wreszcie kolejne interpretacje patrystycz ne: od eklezjalnej do mariologicznej. Jako m otto rozw ażań przypo m nę słowa Jana Pawła II z Listu Apostolskiego Tertio M illennio Ad-
veniente·. Ojciec pow ierzył M aryi „jedyną w sw oim rodzaju” misję w dziejach zbawienia: misję M a tk i oczekiwanego Z b a w i ciela. Dziewica odpowiedzia ła na Boże powołanie całko w itą uległością: „O to ja słu żebnica Pańska” (Łk 1, 38)2.
Ps 87 należy d o zbioru „pieśni Syjonu”, śpiew anych przez pielgrzym ów podczas p o b y tu w m ieście św iętym z racji dorocznych uroczysto ści3. Syjon, gó ra w y b ra n a przez Jahw e4, jest w nich sław iona jako święte mieszkanie N a jw y ż
szego (Ps 46, 5)5. Bogatą symbolikę Syjonu jako oblubienicy i matki
wykorzystują obficie prorocy w swej teologii miasta Bożegcf. Podob
1 L’interpretation de la Bible dans l ’Église, Vatican 1993 (wyd. pol. Interpretacja
Pisma Św iętego w Kościele, tl. K. Rom aniuk, Poznań 1994).
2 TM A 54.
3 Szerzej na tem at tej grupy psalm ów zob. S. ŁACH, Próba now ej interpretacji
h ym n ó w o Syjonie, „Studia W armińskie” 1 2 (1 9 7 5 ) 3 9 5 -4 0 5 .
4 E tym ologię nazwy Syjon i jej zw iązek z Jahwe om awia E. CH M U RA w pracy
doktorskiej pt. Syjon w h ym n ach Psałterza (Lublin 1 9 7 8 ), op u b lik ow an ej w streszczeniu w pracy zbiorowej: O braz Boga w Psałterzu (Studia Teologiczne, t. 3), Lublin 1982, 129-1 4 1 .
5 M otyw ten, obecny nie tylko w „psalmach Syjonu”, stanowi przedm iot obszernej rozprawy T. BRZEGOW EGO, „M iasto B o że” w Psalmach, Kraków 1989. 6 O statnio pisał na ten tem at M . BARANOWSKI, La teologia di Sion nel libro
d ’Isaia. Studio esegetico-teologico. Con particolare riferimento a Is 25, 6-8; 28, 14-22; 54, 11-17; 60. Excerpta ex dissertatione ad Doctoratum , R om a 1 9 9 7
(ss. 1 0 4 -1 1 0 b ib liografia!). Piękną syn tezę te o lo g ic z n ą p rzed staw ia C H . PELLISTRANDI,/m/Si7/em, épouse e t mère (Lire la Bible 87), Paris 1989.
Ks. A n to n i T ro n in a
Oblubienica Boga
i M atka M esjasza.
Ps 87 w tradycji
Zachodniej
SALVATORIS MATER 1(1999) n r 2, 86-93nie jest z obrazem Syjonu jako „córki” Jahwe. Jest to obraz szeroko rozpow szechniony w środow isku bliskowschodnim , gdzie m iastom stołecznym nadaw ano nazwy żeńskie dla podkreślenia ich szczególnej relacji do bóstw a opiekuńczego7.
Gdy chodzi o czas pow stania tego utw oru, zwykło się datow ać go na okres po niew oli babilońskiej. N azwy geograficzne, jakie się tu przew ijają, to określenia różnych krajów rozproszenia Izraela?. Zanim pow iem y coś więcej o treści utw oru, przytoczm y jego prze kład z hebrajskiego (za S. Łachem ):
lBudow la Jego - na świętych górach. 2Jahwe m iłuje bram y Syjonu
bardziej niż w szystkie siedziby Jakuba. 3Wspaniałe rzeczy opowiadają o tobie,
m iasto Boże! Sela
4Przypomnę Rahab i Babilon jako tych, co m nie znają; o to Filistea i Tyr i Kusz [powiedzą]:
„Ten jest ta m narodzony”. sO Syjonie będzie się mówić:
„Każdy człow iek na nim się urodził”, a O n, N ajw yższy, umacnia go.
6Jahwe zapisze w księdze narodów:
„Ten jest tam narodzony ” Sela 7I śpiew ać będą jak ci w uroczystym pochodzie: „W tobie są w szystkie m e źródła!”
Liturgiczny term in „sela” wskazuje, że tradycja biblijna dzieli ła już psalm na dw ie strofy (ww. 1-3 i 4-6) z aklam acją końcow ą (w. 7). Tę p ro stą stru k tu rę literacką potw ierdzają dane treściow e. Pierwsza strofa jest m ianow icie spojona słow nictwem „urbanistycz nym ” (budow la, święte góry, bram y Syjonu, siedziby Jakuba, m ia sto Boże). W drugiej n atom iast obraz m iasta przechodzi wyraźnie w symbolikę m acierzyńską. Tem at narodzin pow raca tutaj trzykrot nie, tw orząc sw oistą figurę koncentryczną:
7 L. LUCCI, La figlia di Sion sullo sfondo della cultura extra-biblica, „Rivista Biblica” 4 5 (1 9 9 7 ) 2 5 7 -2 8 7 . A utor podaje niezbyt szczęśliwą paralelę z akadyjskiego hym nu, w którym bogini N ana nosi przydom ek córki miasta Ur (marat Uri). Bliższe w yjaśnienie problem u z od esłan iem d o literatury p rzedm iotu zob. w m oim art. W zniosła Córa Syjon, „C zęstochow skie Studia T eologiczne” 23- 2 4 (1 9 9 6 ) 1 3 7 -1 4 8 , zw ł. 138.
8 Tak np. S. ŁACH, Księga Psalm ów (Pismo Święte Starego Testamentu VI1-2), Poznań 19 9 0 , 3 8 3 . M . D A H O O D proponuje, jak zw ykle, datę wcześniejszą: kontrast m iędzy Egiptem (Rahab) a Babilonem , oraz pom inięcie Asyrii wskazują jego zdaniem na w. VII albo VI; nazwa Kusz sugeruje natom iast rządy etiopskie w Egipcie za czasów X X V dynastii (7 1 5 -6 6 3 prz. Chr.). "Zob. Psalms II (Anchor Bible 17), Garden City 1 9 6 8 , 2 9 8 .
K s. A n to n i T ro n in a
w. 4 ten jest tam narodzony (zeh jullad szam) w. 5 każdy człow iek na n im się urodził (jullad bah) w. 6 ten jest tam narodzony (zeh jullad szam)9.
Strofa d ru g a zaczyna się czasow nikiem „p rzy po m nę” (azkir), k tóry w kontekście „księgi n a ro d ó w ” wskazuje raczej na czynność „zapisywania”; takie też znaczenie m a czasownik „jispor” odniesio ny na końcu strofy do samego Jahw e. Tem at „rejestracji” n aro dó w p ogańskich w księdze życia stanow i więc klam rę spinającą drugą część psalmu. W erset końcowy (7) łączy syntetycznie symbolikę miasta i matki w ostatnim obrazie „źródeł”, co Biblia grecka przekłada jako „zam ieszk iw an ie” 10. N azw y etn iczn e drugiej stro fy w skazują na ówczesne potęgi m ilitarne i handlow e, k tó re otaczają Syjon. W raz z tą ostatnią nazwą, wymiar horyzontalny obrazu przechodzi w wy m iar w ertykalny: to m aleńkie wzniesienie, um iłow ane przez Boga, stanie się kiedyś łącznikiem między niebem a ziemią i pociągnie za sobą pogańskie narody. Tak spełni się p rzep ow iedn ia Jerem iasza:
W ta m tych czasach Jerozolim a będzie się nazyw ała tronem Jahwe; zgromadzą się w niej wszystkie narody w imię Jahwe (Jr 3, 17).
M o ż n a w ięc stw ierdzić w Ps 87 e ch o w y ro czn i p ro ro c k ic h z daw nych epok, zapowiadających duchow ą wielkość „córy Syjon”. O pow iadają o niej wspaniałe rzeczy (w. 3), poniew aż Jahw e miłuje jej bram y bardziej niż wszystkie miasta Izraela (w. 2). Jest ona o to czona szczególną chw ałą, gdyż p o śró d n aro d ó w pogańskich miesz kają jej synow ie. C o więcej - w szystkie n a ro d y uznają kiedyś jej m acierzyństw o, skoro jej zawdzięczają duchow e do b ra będące ich udziałem (ww. 4-7). Tak interpretuje ten k ró tki psalm tradycja ju daistyczna zaw arta w aram ejskiej w ersji targum icznej11.
Łatwiej teraz zrozum ieć, dlaczego w w ersji greckiej znalazło się sform ułow anie „M atk a Syjon”. N ie jest o no , jak przypuszcza n o , św iadectw em odm ien neg o tek stu 12. W ynika jednak logicznie z głębokiej refleksji w spó ln o ty w iary - najpierw Izraela, a po tem Kościoła, n ad uniw ersalną myślą psalm u. D aw na świetność Syjonu p ro w ad zi w sposób n a tu raln y d o k o n tem p lacji przyszłej chw ały
9 Por. G. RAVASI, II Libro d ei Salmi, t. 2 , B ologna 1 9 8 3 , 7 9 6 .
10 Wersja Septuaginty znacznie różni się od hebrajskiej, co wynika z dynamizmu tekstu otw artego na głębszą interpretację. Z ob. A. T R O N IN A , Psałterz Biblii
greckiej, Lublin 1 9 9 6 , 155n.
11 Zob. T EN Ż E, Teologia Tory w edług targumu d o Psalm ów, „Roczniki Teologiczno K anoniczne” 3 0 (1 9 8 3 ) 4 7 -6 3 , zw l. 57.
12 Greckie m eter, „matka”, pow stało z lekcji w cześniejszych rękopisów: m e te Sion, „czyż nie Syjon”, poświadczonej w O ktapli Orygenesa i w Psałterzu G allikańskim H ieronim a (num quid Sion); zob. Psalmi cum O dis, ed. A. RAHLFS, Göttingen 1 9 6 7 , 2 3 0 .
Jerozolim y niebiańskiej, m atki Mesjasza. W idać tę mesjańską inter p retację psalm u ró w nież w jego syryjskim przekładzie (Peszitta): dziw ny zw ro t hebrajski „człow iek i człow iek” (w. 5) o ddaje on a przez „O lbrzym ”, w naw iązaniu do Ps 19, 6.
Wraz z wersją syryjską wchodzim y już na teren egzegezy chrze ścijańskiej. Tradycja łatwo dostrzegła w tym psalmie zapowiedź wy wyższenia Kościoła jako duchow ej m atki wszystkich narodów . H i storia ziemskiej Jerozolim y prow adzi bow iem do przyjścia oczeki w anego Zbawiciela. Skoro jednak został O n odrzucony przez sw o ich, przyniósł zbawienie wszystkim , którzy Go przyjęli. N a tym pole ga m isterium w cielenia Słowa: dało im moc, aby się stali dziećm i
B ożym i (J 1, 12). Tę myśl, jasno sform ułow aną w Janowej Ewange
lii, m ożna odnaleźć w now otestam entow ych odniesieniach do Ps 87. N ajstarszym i najważniejszym z nich jest sławny tekst Listu do Ga-
latów . Sw. Paweł wyraża tam myśl o now ych narodzinach według Ducha (4, 29) za pom ocą alegorii Sary i Hagar. Niewiasty te wyobra żają dwa przymierza: jedno, zawarte pod górą Synaj, rodzi ku niewoli, a wyobraża je Hagar [...]. N atom iast górne Jeruzalem cieszy się w o l nością i ono jest naszą m atką (Ga 4, 24-26). Temat Kościoła - M atki
p o w ró c i w A pokalipsie św. Ja n a, w obrazie N iew ia sty obleczonej
w słońce (12, 1). Jest on a zarazem rodzicielką Mesjasza jak i reszty Potomstwa (12, 17). To podw ójne macierzyństwo znajdzie wyjaśnie
nie w kulminacyjnej scenie testam entu z krzyża: Jezus oddaje swą M a tk ę „u m iło w an em u u czn io w i”, k tó ry rep rezen tu je w sp ó ln o tę wierzących (J 19, 26 n)13. W teologii św. Jana m otyw now ych naro dzin „z Boga” powraca zresztą częściej (np. J 3 ,7 ; 1 J 3, 9). W Apoka lipsie wiąże się on, podobnie jak w Ps 87, z obrazem nowej Jerozoli my, duchowej matki chrześcijan (Ap 3, 12; 20, 9; 21, 9-27). M otyw Kościoła jako duchowego miasta, ale już bez powiązania z symboliką macierzyńską, przewija się rów nież w końcowej części Listu do H e
brajczyków (11, 10. 16; 12, 22n). Wreszcie m otyw księgi niebieskiej
z imionami zbawionych m ożna odnaleźć w tradycji synoptycznej jako obecny w nauczaniu Jezusa (Łk 10, 20). Początek realizacji zbawienia pogan ukazują Dzieje Apostolskie. Dworzanin etiopski ochrzczony przez Filipa (Dz 8, 27-39) to potom ek owych Kuszytów, którym wyrocznia Ps 87 obiecuje pow tórne narodziny na Syjonie14.
13 Z polskiej literatury tematu zob. M . B ED N A R Z ,D uchow e m acierzyń stw o M aryi
w e d łu g ГѴ E w an gelii w ś w ie tle w sp ó łczesn ej egzegezy, „Tarnowskie Studia
T eologiczne” 1 0 (1 9 8 6 ) nr 2 , 1 6 5 -1 9 7 .
14 Biblia grecka tłumaczy Kusz przez „naród E tiopów ” (laos A ithiopon). O kolice Tyru naw iedzał w ielok rotn ie sam Jezus podczas sw ych podróży misyjnych, a Paweł spotkał tam w spólnotę chrześcijańską (Dz 2 1 , 3n).
Podane przykłady wystarczyły, aby tradycja patrystyczna uzna ła i ten psalm za p ro ro ctw o o wcieleniu C hrystusa i o uniwersalnej misji K ościoła15. T ru d n o om aw iać tu w yczerpująco wszystkie o d niesienia O jców d o tekstu naszego psalm u16. O graniczym y się za tem do kilku św iadków tradycji łacińskiej.
N ajstarsze jest tu św iadectw o Tertuliana (ok. 155-220), który interpretuje Ps 87 (86 w num eracji Biblii greckiej i łacińskiej) jako p ro ro c tw o o C hrystusie i Kościele: [...] bo Bóg narodził się jako
człowiek (Ps 86, 5: a N a jw yższy sam go rozbudował), z woli Ojca, a b y ś w iedział, że do N iego przyszły ju ż w te d y narody pogańskie, kiedy się narodził jako Bóg - Człowiek, a z w oli Ojca m iał zb ud o w a ć Kościół rów nież z cudzoziem ców '1.
Pierw szym pisarzem zach o d n im , k tó ry na k anw ie w ykładni chrystologicznej i eklezjologicznej zaczyna rozw ijać w swej egze- gezie m ariologię, jest niew ątpliw ie dopiero św. Augustyn. N iech tu wystarczy ty tu łem przykładu k ró tki k o m entarz d o słów Ps 86, 5:
Dlaczego m ó w i m atka Syjon? Stam tąd bow iem otrzym ał swe ciało, sta m tąd pochodzi dziewica, z której łona postać sługi została przy jęta, w której to postaci jako najpokorniejszej zechciał łaskawie się ukazać18.
W jego wcześniejszej homilii na tem at tego psalm u brak19 jesz cze najmniejszej wzmianki o M aryi, widać jednak m etodę herm eneu- tyczną Augustyna: „miasto Boże” z psalmu, ziemskie Jeruzalem, było tylko obrazem (figurą) rzeczywistości Kościoła. M aryja zaś w tym Kościele pełni rolę szczególną jako „mater m em brorum ’20. Pojmowa nie M aryi jako nowej Jerozolimy, niewątpliwie pod wpływem
egze-15 Streszczeniem tej tradycji jest łaciński tytuł nadawany psalm owi w serii rękopisów średniow iecznych pod w pływ em św. Heronim a: Propheta in spiritu de Ecclesia et
Christo in carne venturo dicit. P. SALM ON, Les „ titu li psalm orum ” des manuscrits latins (C ollectanea Biblica Latina XII), Vatican 1 9 5 9 , 106.
16 Bliższe dane m ożna zaczerpnąć z kolejnych tom ów Biblia patristica, Paris 1975-. A ntologię tekstów Psałterza kom entow anych w tradycji chrześcijańskiej zestawił C. JEAN - NESMY, La Tradition m édite le Psautier chrétien, Paris 1974.
17 H o m o natus est in ille - quia Deus H om o natus est - e t aedificavit eam - voluntate
Patris - ut scias, a d eum tunc gentiles convenisse, qui Deus H om o erat natus, aedificaturus ecclesiam ex voluntate Patris ex allofylis quoque. Tertulian, Adversus M arcionem IV,
13, 6: CCL I, 5 7 3 . (Przekł. pol. w: Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy, t. 5 8, Warszawa 1 9 9 4 ,1 6 9 ). Podobnie tłumaczy Tertulian to miejsce w Adversus Praxean 2 7 , 10: CCL II, 1199.
18 AUGUSTYN, Tractatus in Johannis Evangelium 16, 7. (Przekł. pol. w: Pisma
Starochrześcijańskich Pisarzy, t. 15, Warszawa 1 9 7 7 , 2 47).
19 TENŻE, Enarrationes in Psalmos, 8 6 ,1 -9 . (Przekł. pol. w: Pisma Starochrześcijańskich
Pisarzy, t. 4 0 , Warszawa 1986, 111-121).
20 TENŻE, D e S. Virginitate 6. Tekst cytowany w soborowej Konstytucji dogmatycznej
gezy św. Augustyna, dało początek odm awianiu Ps 87 w Boże N aro dzenie, najpierw w rzymskiej Bazylice S. M aria M aggiore21.
M o żem y teraz p o k ró tc e zobrazow ać w pływ liturgii na kszta łtow anie się m ariologii średniowiecznej, zgodnie z zasadą „lex oran di legem statuit cred en d i”. O to trzy przykłady reinterpretacji Psal m u w kaznodziejstwie złotego okresu teologii Z achodu. Benedyk tyn z Rawenny, późniejszy biskup Ostii i kardynał, św. Piotr Dam iani ( + 1 0 7 2 ) , zostaw ił p o sobie w iele p iękn y ch h o m ilii m aryjnych. W jednej z nich nawiązuje do centralnej wyroczni Ps 87, 5: O cu
dow nie płodne dziew ictw o Tej, którą m ożna nazw ać M atką i D zie wicą! Ten, którego nie m oże objąć świat cały, w lany został do człon k ó w niezam ężnej Panny. Czuła ciężar płodu Ta, co nie utraciła wstydu czystości; podziw iała znaki zrodzenia Ta, co nie znała męża; miała nadzieję w rodzeniu, choć bez rozkoszy w pożyciu, poczęła N iezm ie rzonego, zrodziła Wiecznego, powiła Zrodzonego przed wiekami. Ten, k tó ry Jej dar płodności przyniósł poczęty, nie odebrał ozdoby dzie w ictw a N arodzony. Ten, co n im się narodził, taką Ją stw orzył, że g o d n ie m ó g ł się n a ro d zić z Tej, o któ rej D a w id p rzepow iedział: O Syjonie się powie: Każdy na nim się urodził, a N ajw yższy sam go u m acnia11.
W następnym stuleciu cysters Izaak (+ 1169), opat klasztoru Stella k oło Poitiers, w jednym z kazań na W niebow zięcie N M P rozwija augustiańską paralelę M aryja - Kościół- Maryja jest M atką i Kościół
jest m atką. M aryja D ziew icą i Kościół dziewicą. M aryja i Kościół z jednego Ducha poczynają w czystości i Bogu O jcu syn ów wydają bez grzechu. Maryja porodziła Tego, który jest Głową Ciała i jest bez grzechu. Kościół przez odpuszczenie grzechów wydaje dla G łow y jej Ciało. M aryja jest M atką, jest nią i Kościół; lecz ani O na bez niego, ani on bez Niej nie rodzą całego Chrystusa. Stąd też natchnione w y powiedzi Pisma świętego odnoszące się ogólnie do matki-dziewicy, czyli do Kościoła, odnoszą się również i do osoby M aryi Dziewicy; te zaś, które m ó w ią o M aryi, D ziew icy i M atce, rozum ie się w ogólności o dziewiczej m atce - Kościele. W wypow iedziach Pisma oba te zna czenia przenikają się wzajemnie, tak że prawie bez różnicy to, co po wiedziano o M atce Bożej, odnosi się też do Kościoła i na odtvróP.
21 Z ob. J. PASCHER, Liturgia delle Ore. D ocu m en ti ufficiali e studi, Torino 1972, 182.
22 PIOTR D AM IA NI, H om ilia na N arodzenie N M P: PL 14 4 , 748n n . w: O jcow ie
w s p ó ln e j w ia ry . T ek sty o M a tc e B o żej (B eatam m e d ic e n t, 3 , red. S. C.
NAPIÓRKOWSKI O FM Conv.), ti. W. Kania, N iepokalanów 1 9 8 6 , 125. 23 IZAAK, Sermo 51 in Ascensionem: PL 1 9 4 ,1 8 6 3 (tł. pol.: Liturgia G odzin 1,226).
K s. A n to n i T ro n in a
W XIII w ieku gorliwym i piew cam i godności M aryi są francisz kanie. W śród nich w yróżnia się św. B onaw enturą (+ 1 2 7 4 ), czerpiący obficie z bogatej tradycji Kościoła. N ie doszedł on jeszcze, p o d o b nie jak inni scholastycy, do praw dy o N iepokalanym Poczęciu N M P M o cn o natom iast podkreśla łączność naśladow ania M aryi z naśla d ow aniem C hrystusa. C hrystologia, pop rzez eklezjologię, p ro w a dzi do m ariologii. O to fragm ent jego w yw odu o M aryi jako w zo rze cnót: Czytam y w Psalmie: Fundam enty jego na górach świętych [...]. C złow iek i człow iek narodził się w nim , a sam N a jw yższy go
ugruntow ał (Ps 87, 1. 5). Pow iedziano: Przykazania Boże w sercu niewiasty świętej, czyli chwalebnej Dziewicy. N ie należała O na bo w iem do tych ludzi, któ rzy wiedzą, co czynić, a nie czynią; była n a to m ia st posłuszną, dlatego przykazania Pańskie zo stały zło żo n e w Jej sercu24.
Przytoczone przykłady m iały posłużyć dla ilustracji tezy niniej szego artykułu. Tradycyjna egzegeza K ościoła odczytuje Stary Te stam ent, a zwłaszcza Psalmy, w kluczu chrystologicznym . N ajlep szym p rz y k ła d e m tak iej in te rp re ta c ji są O b ja śn ie n ia Psalm ów , w któ rych św. Augustyn widzi „C hrystusa to ta ln e g o ” (totus Chri
stus) jako G łow ę i zarazem C iało Kościoła25. O d tej wizji eklezjal
nej blisko już do m ariologicznej. M aryja jest M iastem Bożym, um i łow anym przez Pana Syjonem, który objawi Chrystusa. W Niej w y pełn ia się ró w nież p ro ro c tw o Psalm u o pow szechnym zbaw ieniu n a ro d ó w pogańskich. W N o w y m Testam encie Ps 87 został w yko rzystany dla ilustracji praw dy o „niebiańskiej Jerozolim ie”, której zapow iedzią jest ziem ski Kościół. Jezusow y „testam en t z krzyża” w ujęciu czw artej Ew angelii m o żn a jed n ak odczytać jako stw ier dzenie d uchow ego m acierzyństw a M aryi. W tym k ierunku zm ie rza też Tradycja liturgiczna i p atrystyczna, d o której o d w o ła się papież Paweł VI ogłaszając M aryję M atką Kościoła.
Ks. prof, d r hab. Antoni Tronina K atolicki Uniw ersytet Lubelski (Lublin)
ul. Św. Barbary 41 PL - 42-200 Częstochow a
24 BONAWENTURA, Collationes de septem donis Spiritus Sancti, coni. VI; Przekl. pol. w: Franciszkanie średniowieczni (Beatam me dicent, 5 , red. S. C. NAPIÓRKOWSKI OFM Conv.), oprać. M . S. WSZOŁEK, N iepokalanów 1992, 48n.
25 Szerzej piszę o tym w pracy: Psałterz chrześcijański. Chrystus i Kościół, w: Teologia
Sposa di Dio e Madre del Messia.
Il Sai 87 nella tradizione occidentale
(Riassunto)
Il Salmo 87 fa parte della raccolta „Canti di Sion”. Una ricca simbolica di Sion com e sposa e madre viene spesso utilizzata dai profeti nella teologia della città di Dio. Questa città è particolarmente amata da D io e circondata dalla gloria, nel futuro invece tutte le nazioni riconosceranno la maternità della „figlia di Sion”.
L’antico splendore di Sion conduce alla contem plazione della futura gloria della Gerusalemme celeste, madre del Messia. La tradizione cristiana scoprì nel Salmo 87 l’annuncio dell’innalzamento della Chiesa com e madre di tutte le nazioni.
La tradizione patristica dichiarò che il Salmo fosse una profezia dell’Incarnazione di Cristo e della missione universale della Chiesa. Sotto l’influsso dell’esegesi del Salmo 87 da parte di Sant’A gostino, si com inciò a intendere Maria com e nuova Gerusalemme, e sviluppare inoltre il parallelismo Maria - Chiesa.
