U kolebki sceny publicznej

Ludwik Simon

U kolebki sceny publicznej

Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce

literatury polskiej 33/1/4, 503-517

U KOLEBKI SCENY PUBLICZNEJ

, W tea tr ze n o w o cz esn y m p rzeciw sta w ia m y teatr za w o d o w y w szelk im in n y m teatrom , k tóre n a zy w a m y n ieza w o d o w em i, za ś w śród ty c h rozróżn iam y tea tr y lu d ow e, ż o łn ie rsk ie, rob otn icze, sz k o ln e i t. zw . am atorsk ie, tw orzon e p rzez sfe r y in telig en cji. O bok k la sy fik a cji ży cia teatru ze w zg lęd u na g ru p ę sp o łeczn ą , biorącą czy n n y u d zia ł w w id o w isk u , istn ieją jesz c z e in n e za sa d y pod ziału , w a żn e dla u p rzytom n ien ia so b ie różn orod n ości z ja ­ w isk teatraln ych . A w ię c rozróżniam y teatry ze w zg lęd u na stru k tu rę w id ow n i — d o stęp n e dla w sz y stk ich (p u b liczn e), czy też dla w y b ran ych , p rzezn aczon e sp ecjaln ie dla lu d u , w ojsk a, rob otn ik ów , u czn ió w sz k ó ł i d zieci, dalej ze w zg lęd u n a ję z y k — p o lsk ie i n ie p o lsk ie (ob ce), ze w zg lęd u na ciągłość p o czy n a ń — placów k i stałe, w m o w ie p otoczn ej n a zy w a n e p op rostu teatram i, w od różn ien iu od im p rez p rzygod n ych , ze w zględ u na m iejsce — tea try sta łe (w ła śc iw ie nieru ch om e, o sia d łe), sta łe, u rządzające objazdy, i ob jazd ow e, ze w zg lę d u na ty tu ł w ła sn o śc i — tea try u trzy m y w a n e p rzez P a ń stw o i sam orząd y oraz te a try p ryw atn e, w r e sz cie ze w zg lę d u na sto su n k i w e w n ętrzn e — różn e p o sta ci form , n orm u jących w zajem ną za leżn o ść p ra co w n ik ó w i praco­ d a w có w teatralnych.

O becne ż y c ie teatraln e w P o lsce rozw ija się pod znakiem teatru za w o d o w e g o , k tóry, p o słu g u ją c s ię języ k iem o jczystym i b ęd ąc dla o g ó łu d o stęp n y , n ieza leżn ie od teg o , że w y stę p u je w różn ych form ach organ izacyjn ych i różn ie b y w a p r z y sto so ­ w y w a n y do ty p u p u b liczn ości i terenu, p rzeciw sta w ia sie w s z y s t­ kim in n y m istn ieją cy m teatrom , jako p olsk i, p u b lic zn y i z a w o ­ d o w y . T e trzy c e c h y ob ok sie b ie charakteryzują teatr n a rod ow y w od różn ien iu od w sze lk ich teatrów o b cy ch , ch o ćb y za w o d o ­ w y ch , i w szelk ich n ie za w o d o w y ch , ch o ćb y p olsk ich i d o stę p ­ n ych og ó ło w i.

O b ecn y u k ła d sto su n k ó w , w y su w a ją cy teatr n arod ow y na czoło k u ltu ry scen iczn ej, w y p row ad za s ię g e n e ty c z n ie z cza só w S ta n isła w a A u g u sta , k ied y ten w ła śn ie typ teatru p o lsk ieg o , p u b liczn eg o i za w o d o w eg o , p o w o ła n y zo sta ł do ży cia .

T eatr p u b lic zn y S ta n isła w a A u g u sta z lat 1 7 6 5 —1767, k tóry dał p o czą tek sc e n ie narodow ej, ogarniając ró w n o cześn ie op erę w ło sk ą , b a let i k om ed ję francuską, w y ró sł z daw niejszej

id e i teatru n a d w o r n e g o , która, jak w y n ik a z k oresp o n d en cji z dr. C zen p iń sk im , tk w iła w k s. P o n ia to w sk im , zanim z o sta ł o b w o ła n y k rólem . T eatr k ró lew sk i, jak z jednej stro n y p o d ej­ m o w a ł trad ycję w id o w isk sa sk ich , w tym sa m y m „ o p erb a u zie“ przy ul. K ró lew sk iej, tam , g d z ie o b e c n ie G iełda, tak z drugiej w y p ły w a ł z ducha m elom an ji p o lsk iej arystok racji i w ten sp o só b o p iera ł się o dw a d a w n iejsze ty p y w id o w isk sc e n ic z ­ n y ch — teatr k r ó le w sk i i teatr n a d w orach m agn ack ich . N ad teatrem S ta n isła w a A u g u sta p a tro n o w a ł w r e sz c ie zoddala teatr sz k o ln y , p ie r w sz e źródło d oznań tea tra ln y ch p rzy szłeg o króla. K s. P o n ia to w sk i p o zn a ł s c e n ę w m ło d o śc i ta k że jako u c z e ń s z k o ły te a ty n ó w w W a rsza w ie, g d y b rał c z y n n y u d ział w p rzed ­ sta w ie n ia c h i jak o C h eryn t i A le k sa n d er W ielk i w y s tę p o w a ł w D em ofon cie M etastasia (1746, 1747).

T eatr S ta n isła w a A u g u sta , ja k k o lw iek w ią za ł się d u ch o w o z e w z g lęd u n a o so b ę k róla z teatrem szk o ły te a ty n ó w i teatrem n a dw orach m agn ack ich , ty p e m sw y m o d p o w ia d a ł raczej tea tro w i k ró le w sk ie m u A u g u sta III. T eatry sz k o ln y i m a g n a ck i n ie b y ły teatram i p u b liczn em i, teatr sz k o ln y b y ł teatrem n ie z a w o d o w y m , za ś tea tr m a g n a ck i m ó g ł b y ć zarów n o za w o d o w y m , jak n ie z a ­ w o d o w y m , ty m c z a se m te a tr A u g u sta III b y ł, p o d o b n ie ja k sta ­ n isła w o w sk i, tea trem z a w o d o w y m i tem sa m em cią g le d zia ła ­ ją cy m , p rzyczem na je g o g ru n cie d o k o n a ł się w a żn y p rzełom — w id o w isk a , p r z e z n a czo n e dotąd ty lk o dla dw oru , z o sta ły u d o ­ stę p n io n e , z r e sz tą b ez p o w o d zen ia , szer sz e m u o g ó ło w i za bez- p ła tn e m i b iletam i. P rzep a ść, d zielą ca d w a o d le g łe ty p y tea tró w , tea tr d w o rsk i, słu ż ą c y z a m k n ięty m k ołom , i teatr p u b liczn y , słu ż ą c y ca łem u sp o łe c z e ń stw u , p ok on an a została z jednej stro n y sz e r sz ą d o stę p n o śc ią b ez z m ia n y charakteru teatru , z drugiej z a ś w zm o żo n ą akcją z u w a g i na w id zó w i w p ro w a d zen iem p ła tn y ch b ile tó w . T eatr S ta n isła w a A u g u sta sta n o w ił r ó w n o ­ c z e ś n ie em a n a cję s c e n y d w orsk iej o w iek o w ej tradycji i n a tu ­ r a ln y p u n k t w y jścia n o w o ż y tn e g o teatru . B y ł to już teatr p u ­ b liczn y , k tó reg o w ła śc ic ie le m b y ł n arazie p an u jący. P ó źn iej sp ra w a w ła s n o ś c i ro zm a icie b ęd zie s ię k szta łto w a ć, p od ob n ie jak spraw a p o m o cy P a ń stw a , jed n a k ty p teatru p o zo sta n ie n ie ­ zm ie n io n y na czo ło w em m iejscu . T eatr p u b liczn y b ęd zie się odtąd r o z b u d o w y w a ć i ró żn iczk o w a ć ze w z g lęd u na w id zó w , k tó rzy n ie b a w e m przejm ą te ż g łó w n y ciężar u trzy m y w a n ia p rzed sta w ień . N o w a w id o w n ia , p łacąca za b ile ty , sta n ie się a rc y w a żn y m czy n n ik iem w rozw oju teatru. P ro b lem y , k tó re teraz w y p ły n ą z w za je m n eg o u z a le ż n ie n ia s ię sc e n y i w id ow n i, otw o rzą n o w e p e r sp e k ty w y id e o w e , a r ty sty c z n e i o rg a n iza ­ cy jn e. N ow a w id o w n ia , sta n o w ią c źródło d a lszy ch w a żn y ch przem ian , b ę d z ie ty m za sa d n iczy m c z y n n ik iem , k tó ry rozlu źn i z w ią z e k teatru p u b lic zn eg o z tea tr em dw orsk im .

Z n a cz en ie teatru sta n isła w o w sk ie g o , p ierw szej w ła śc iw ie w7 P o lsc e s c e n y za w o d o w o -p u b liczn ej, b y ło tem w ię k sz e i to

U kolebki sceny publicznej

505

n a m iarę ep o k o w ą , że obok w id o w isk ob cych , o p ery w ło sk ie j, b aletu i kom ed ji fran cu sk iej, uruchom iono w id o w isk a p o lsk ie. Od ty ch w id o w isk , ró w n o c ześn ie polsk ich , p u b liczn y ch i za w o ­ d o w y ch , b ierze sw ój p oczątek teatr n arod ow y, k tóry odtąd s ta ­ n o w ić b ęd zie o so b n y , a n ieb aw em tak że przodujący ty p teatru w k u ltu rze p olsk iej.

T eatr N arod ow y, sk rom n ie zrazu n a zy w a n y „kom edją p o l­ s k ą “, b y ł k o n sek w en cją oddania sc e n y k rólew sk iej n a u ż y te k p u b liczn y . G dy w id ow isk a o b ce z o sta ły już zorgan izow an e pod k ieru n k iem T om atis’a, p ow stała m y śl otw arcia teatru p o lsk ieg o i rzecz zn am ien n a — ta k oleb k a s c e n y n arodow ej, jak z jednej str o n y jako p rzed sięw zięcie króla rozw ijała trad ycje d w orsk ie i m agn ack ie, tak z drugiej, dzięki u d ziałow i k s. F ran ciszk a B oh om olca, b yła jak b y tran sp ozycją w n o w e w aru n k i teatru jezu itó w .

Z w iązek teatru n aro d o w eg o z teatrem jezu ick im ogarniał sz e r e g zjaw isk p ierw szo rzęd n eg o zn aczen ia. B o h o m o lec na ż ą ­ d a n ie króla zeb ra ł z e sp ó ł, stw o r z y ł repertuar i dał n ow ej s c e n ie program id e o w y na łam ach

Monitora.

Małżeństwo z kalendarza,

Marnotrawca, Staruszka młoda, Staruszkiewicz, Ceremonfant,

Pijacy

Pan dobry1.

tw ó rczo śc i m ają s z e r e g cech w sp ó ln y ch , m im o n iejed n ej ró żn icy z e w z g lęd u na o d m ien n e p rzezn aczen ie. K om edje k o n w ik to w e o b y w a ły się bez ról n ie w ie śc ic h i m iały bardziej o g óln olu d zk i ch arak ter, n a to m ia st k om ed je późn iejsze, p isa n e dla sc e n y p u ­ blicznej, w p ro w a d za ły k o b ie ty i o sn u te b y ły na tle p olsk iej rz e c z y w isto ści b ez w zg lęd u na p och od zen ie in trygi, jako o d p o ­ w ied n ik te m a ty czn y i id e o w y feljeto n ó w B oh om olca w

Moni­

torze.

Marnotrawca

hom olca. D rugą cech ą w sp ó ln ą jest d yd ak tyk a, p rzy sto so w a n a raz do potrzeb s c e n y szk o ln ej, drugi raz do sc e n y p u b liczn ej. Poza tem istn ieją jesz c z e in n e pun k ty sty czn o ści. N iek tóre k o ­ m ed je szk o ln e, zach ow u jąc in try g ę m iłosn ą z p r zen iesie n iem ról k ob iecych za k u lisy , są jak b y p rzejściem od kom edji je z u ­ ick iej do św ieck iej i pu b liczn ej, zaś taki utw ór, jak np.

Pary-1 Komedje te, wydawane osobno, były także łączone w zbiory z n o w ą

kartą tytułow ą (K om edje na łeatrum J. K. M ci w ypraw ow ane) i dedykacją dla Augusta M oszyńskiego; zob. L. Simon (Ruch litera ck i, 1934, czerwiec).

żanin polski

Małżeństwa z kalendarza, Staruszkie-

wicza, Ceremonjanta

Pijaków

Pana dobrego

m ed y j szk o ln y c h . P o d o b n ie rzecz s ię m a z cy k licz n em u jm o­ w a n iem w ą tk ó w .

Staruszkiewicz

Małżeństwa

z kalendarza

W c y k le u k ła d a ły s ię te ż k o m ed je sz k o ln e , m ia n o w icie 0 F ig la c k im , d w ie p. t.

Figlacki polityk teraźniejszej mody

Figlacki kawaler z księżyca

Les Fourberies de Scapin

In n ym m o m en tem , w ią żą cy m tea tr n o w o ż y tn y z teatrem szk o ln y m , są lo s y k om ed yj sz k o ln y c h B oh om olca w ep o ce S ta­ n isła w a A u g u sta . P e łn y zbiór ty ch k om ed yj w 5 tom ach z o sta ł p o raz drugi o g ło sz o n y w W a rsza w ie w latach 1 772— 1773, zaś

Pary żanin polski

Paryżanin polski

W

Małżeństwie przymuszonem

b e z w y m ie n ie n ia tłu m a cza , w y k r y w a m y n ie z a u w a ż o n y dotąd te k st przeróbki szk oln ej p. t.

Rada skuteczna

Nie­

szczęśliwych przypadkach Panfila

c u sk ie g o i w y d a n ej w r. 1783 ró w n ież b ez w y m ie n ie n ia tłu ­ m acza, od n ajd u jem y red ak cję szk o ln ą p. t.

Arlekin na świat

z k a len darza.

2 Do M ałżeń stw a p rzym u szo n eg o w eszły z R a d y sku teczn ej niemal dosłow n ie sceny 1, 3, 4, 5, 9 i 10, które odnajdujemy w akcie I, sc. 3, 5, 6, 7 i akcie II, sc. 6, 8 pełnego i tym razem zlokalizow anego przekładu, który zresztą daleki jest od w ierności. Ze względu na stosunek do R a d y sk u tecz­

U kolebki sceny publicznej 5 0 7

urażony

Małżeństwa przymuszonego

p rzek ład u z M olière’a p. t.

Podejrzliwi (Sganarelle, ou le соси

imaginaire

Paryżanin polski

Małżeństwo przymuszone

Nieszczęśliwe przypadki Pan­

fila

Natręci

Natrętników

Natrętów (Les Fâcheux)

Figlacki mniemany ociec,

S p ick erm an a i g ry w a n ej już w latach 1765— 1767, m im o o g ło ­ sz e n ia dopiero w r. 1776. N a tej przeróbce, czeg o dotąd n ie zau w ażon o, oparł zcza sem D m u szew sk i sw ą k om ed ję

Figlacki

udany ojciec {Dzieła dramatyczne

zn o w u w tak p óźn ym już cz a sie do tradycji szk oln ej B oh o­ m olca. Źródłem b ezp o śred n iem p racy Spickerm ana i p o śred n iem z drugiej ręki D m u szew sk i eg o , n iew yk azan em dotąd przez ba­ d aczy, b y ła kom ed ja K arola F ran ciszk a R om an u s’a

Crispin als

Vater,

Paryżaninem polskim

Polak cudzoziemiec w War­

szawie,

Warszawianin w domu, Panicz gospodarz

Mądry Po­

lak po szkodzie

m edjach K rasick iego i w w ie lu innych utw orach. Tradycja zaciera się sto p n io w o , k om ed je B ohom olca coraz m niej baw ią jako p r y m ity w y , od m oralizatorstw a n astęp u je odw rót. Sam B o h o m o lec czuje sw ą przegraną, skoro w

Autorze komedji

1 L. Simon, A rlekinada {Pam iętnik literacki, 1934, s. 402—408). 2 L. Simon, P o d ejrzliw i, kom edja Bohomolca {Ruch literacki, 1928, Nr. 4). Tenże, R ep ertu a r teatrów w Polsce za czasów Stanisław a A ugusta

{Pam iętnik literacki, 1929, s. 2 7 3 -2 7 7 ).

3 Ad. Stender-Petersen. Die Schulkom ödien des Paters F. Bohom olec

Soc. Jesu. Heidelberg, 1923.

4 Crispin als Vater Romanus’a; obsada: Orgon, Lysimon, Lucille, Erast, Crispin, Lisette, Lucas, Dorante. — F iglacki m n iem an y ociec, przer. Spickerm ana; obsada: Łakomski, Chciwicki, Lucylla, Jaś, Figlacki, Lizetka, Bartek, Pomocki. — F iglacki udany ojciec, przer. D m uszew skiego; obsada: Pan Cześnik, Lucylla, Pan Podczaszy, Walery, Lizetka, Figlacki. — Dodać tu należy, że D m uszewski dopuścił się mistyfikacji, podając, że m yśl jego ko­ medji została w zięta z niem ieckiego. Tak było istotnie, jednak dopiero za pośrednictw em dawniejszej polskiej przeróbki. Romanus’a jako autora nie w skazał ani Spickerman, ani Dmuszewski.

(1779) w fo rm ie d ram atyczn ej broni z d esp era cją w ła sn ej p o e ­ ty k i teatraln ej. E cha b o h o m o lcy zm u sp o ty k a m y jed n ak jeszcze w p o czą tk a ch XIX w iek u .

R ola B o h o m o lca jako łą czn ik a m ię d z y teatrem jezu ick im i p u b liczn y m na p olu k om ed ji, tu ty lk o w w y ty c z n y c h p u n k ­ ta ch p rzed sta w io n a , b y ła tem w y b itn ie jsz a , ż e p o leg a ła na ró w n o cz esn e j ek sp a n sji różn em i k o ry ta m i dw óch w a rstw tw ó r­ cz o śc i d ram atyczn ej autora. T eatr p u b licz n y sta w ia ł p ie r w sz e k rok i pod zn a k iem B oh om olca. D zięk i tem u , m im o w sz elk ich różn ic, za ch o d zą cy ch m ięd zy nim a tea trem szk o ln y m , n a leży g o u w a ża ć ja k o literack ą k o n ty n u a c ję teatru jezu ick ieg o w dziale p r z ed sta w ień kom edyj.

Teatr p u b lic z n y , zw ią za n y z teatrem jezu ick im za p ośred ­ n ictw em B oh om olca i b o h o m o lcy zm u , na tej za sa d zie w iązał s ię ta k że w d a lsz y m sto p n iu p o k r ew ień stw a z c ałym teatrem sz k o ln y m ep o k i W ielkiej R eform y. Prąd reform atorsk i o ogólnej ten d en cji czerp an ia p o d n ie t z Z achodu na te r e n ie teatru u jaw n ił s ię zrazu u te a ty n ó w w W a rsza w ie, g d z ie od r. 1743 g ry w a n o d zieła M etastasia, p oczem zn alazł sw ój w y ra z u pijarów w W ar­ sz a w ie , g d zie od r. 1744 w y sta w ia n o u tw o ry św ie c k ie stem p la fra n cu sk ieg o , traged je (C orneille, R acin e, V o lta ire etc.) w p rze­ k ła d a ch p o lsk ich , k o m ed je (M olière etc.) w o ry g in a le, w re sz c ie o g a r n ą ł tea tr jezu ick i, g d z ie zagran iczn e w z o r y je z u ic k ie (Le J a y , P o rée etc.) u le g ły p rz y sto so w a n iu do w aru n k ów polsk ich w zw iązk u z k on k u ren cją pijarską. T eatr jezu ick i pod w p ły w e m p ija rsk ieg o za rzu cił ła c in ę i za stą p ił ją p o lsz c z y z n ą , za ś poza traged jam i za c zą ł w y sta w ia ć k om ed je za k o n n e „bez p e rso n y n ie w ie ś c ie j“ jak o p r z e c iw sta w ie n ie k om ed yj św ieck ich z rep er­ tu aru p ija rsk ieg o . K om ed je k o n w ik to w e B oh om olca b y ły od p o­ w ie d z ią jez u ick ą na reform ę pijarską, a co za tem id zie, teatr p u b lic z n y , w ią ż ą c się z teatrem jezu ick im na odcinku kom edji, w ią z a ł się r ó w n o c z e śn ie z teatrem pijarskim i w d a lszy m sto p ­ niu z tea trem te a ty n ó w , k tóry p ie r w sz y w y stą p ił z reform ą. Tak oto p o lsk i tea tr p u b liczn y , k tó reg o p ierw szy m etapem b y ły w id o w isk a k r ó le w sk ie z la t 1765 — 1767, o tw a rty został w k o n stela c ji ró żn y ch w p ły w ó w , które, w ią żą c g o z d o ty ch ­ c z a so w ą tradycją, zn a la z ły w yraz w ty p ie teatraln ym i w re­ p ertu arze. T eatr ten z racji w y ją tk o w e g o sta n o w isk a w d zie­ jach k u ltu ry p o w in ien s ię d o czek a ć osob n ej m on ografji, k tórab y s z c z e g ó ło w o om ó w iła jeg o lo s y jak o p o m o stu m ięd zy daw n ym i n o w y m teatrem . W ym a g a tu z jednej stro n y zb ad an ia rola B oh om olca, co jest p rob lem em ro z le g ły m i sk o m p lik o w a n y m , z drugiej zaś d zieje sa m e g o tea tru jako in sty tu cji. S tudja za­ tr z y m a ły się, jak dotąd, na p ra cy dr. L udw ika B ern ack iego, k tó r y z w ielk im trudem z ro zp ro szo n y ch źród eł w y d o b y ł liczn e d a n e o zaw ią zk a ch s c e n y p u b liczn ej \ D o ty c h w y n ik ó w badań

1 L. Bernacki, Teatr, d ra m a t i m u zyk a za Stan isław a A ugusta. Lwów, 1925, t. I - I I .

U kolebki sceny publicznej 5 0 9

nad lo sa m i sa m eg o teatru n ie w ie le co b ęd zie m ożn a dodać, zanim n ie u z y sk a m y d ostęp u do A rchiw um P otock ich w Ja­ b ło n n ie. W zb iorze tym , jak podaje dr. T ad eu sz M ańkow ski \

znajdują s ię m. i. fa sc y k u ły

Théâtre

Projets pour rétablissement du spectacle ainsi

que les lettres, contrats et affaires avec les Sieurs Affligio et

Varese

Théâtre

Projets

Jak ty lk o A rchiw um P otock ich zo sta n ie u p orząd k ow an e i od d an e na u ż y te k badaczy, n adarzy się św ie tn a okazja roz­ ja śn ien ia za w ią zk ó w sc e n y p u blicznej. Nim to jed n a k n astąp i, w arto już zw rócić u w a g ę, ż e akty teatru k r ó le w sk ie g o z lat 1 765— 1769 i 1775— 1777 zn ajd ow ały się o n g i w dw óch to ­ m ach w zbiorach S tan isław a A u g u sta i co w ięcej, że o ich za w a rto ści inform uje d o sy ć sz c z e g ó ło w o

Sommaire général des

papiers du Roy,

nr. 334 (A rch iw u m G łów n e w W arszaw ie). W ykaz ten , dający już w y o b ra żen ie o b o g a ctw ie m aterjałów jeszc ze n ie w y z y sk a - n y ch , p ozw alam so b ie za łą c zy ć do n in iejszeg o referatu , g d y ż o b e c n ie słu ży ć m oże jako źródło d rob n iejszych p rzy czy n k ó w , za ś zcza sem od d aw ać b ęd zie pom oc przy badaniu i id e n ty fi­ k o w a n iu ak tów n o w o o d szu k a n y ch .

ANEKS

W y k a z a k t ó w t e a t r u S t a n i s ł a w a A u g u s t a

Według Som m aire général des p a p ie r s du Roy. Archiwum Główne w War­ szawie, zbiór Popielów Nr. 334

Theatre. Vid. Tom I.

Chapitre I.

Premiers Projets pour l’Etablissement du Spectacle. No 1. Plusieurs Lettres de Tomatis écrites d’Italie.

2. Projet de la Drouin concernant le Spectacle. 3. Projet d’Albani concernant le Spectacle. 4. Projet de Ferere concernant le Spectacle.

5. Conditions aux quelles le Comte Moszyński se charge du Re­ glement du Spectacle.

Chapitre II.

Projets donnés par Tomatis.

No 1. Dépenses Necessaires par l’Entretien d’un Opera Comique Italien et Ballet.

1 T. Mańkowski, A rchiw um w Jabłonnie (Archeion, IV, Warszawa, 1928, s. 95).

2.

4. Reforme a faire dans le Spectacle. Chapitre III.

Engagements contractés avec Tomatis pour l’Etablissement du Spectacle.

No 1. Copie du premier Contrat donné par les Sieurs Tomatis e t Czempiński.

2.

4. Conditions aux quelles Sa Majesté accorde la Permission des Jeux au Spectacle le 13 Septembre Année 1765.

5. Declaration du Sr Tomatis comme quoi il consentent rester subordonné au Comte M oszyński.

6. Declaration du Comte M oszyński d’une indem nisation au Sieur Tomatis.

7. Engagement fait par Tomatis pour l’Entretien du Spectacle. 8. Liste des Sujets qu’il s’offre de tenir.

9. Etat de la D epense de la Tragedie et Comedie Françoise. 10. Nouvelle Proposition du Sieur Tomatis in Anno 1765.

Chapitre IV.

Comedie Polonoise & Quittances de Szubalski & Lettres de Bielawski.

No 1. Convention avec le Sieur Tomatis relativem ent a la Comedie Polonoise.

2.

3. Projet du Sieur Bielawski pour fournir des Pieces au Theatre Polonois.

4. Projet du Castellan Lipski pour l ’Etablissement de la Come­ die Polonoise.

5. Pro memoria concernant la Comedie Polonoise. 6. Quatre Lettres du Sieur Bielaw ski.

7. Tabelle des Acteurs de la Comedie Polonoise. 8. Compte de la Depense de la Comedie Polonoise.

9. Compte de la Depense de la Comedie Polonoise du Sieur Szubalski.

10. Six quittances et Compte du Sieur Szubalski. Chapitre V.

Tabelles générales de toutes les D épenses & Personnes em ployées au Spectacle.

No 1. Etat général des Recettes et Dépenses du Spectacle de Var­ sovie depuis 1765, jusqu’a Pâques 1766, donné par Tomatis.

2.

U kolebki sceny publicznej 5 1 1

5. Tabelle des Sujets de la Danse et la Depense.

6. Tabelle des Sujets em ployés au Theatre et de la Depense. 7. Tabelle de l’Orchestre et de la Depense.

8. Tabelle de l’Illumination et la Depense.

9. Tabelle generale de toute la Depense de Spectacles relative­ m ent a ce quelle monte par An a 37037 # .

10. Tabelle des Pieces et Ballets donnés en l’Année 1765. 11. Etat des Dédits et Voyages des Personnes attachées au Spec­

tacle relativem ent a la Cessation du Contrat du Sieur To­ rnatis in Anno 1767.

Chapitre VI.

Lettres relatives au Theatre. No 1. Lettres des Sieurs Noverre et Uviot.

2. Lettre au Roi portant plaintes contre le Sr Tomatis.

3. Placet au Roi de la Signora Caputi.

4. Placet au Roi de la Signora Gherardi.

5. Lettre du Comte M oszyński relative aux pleintes contre le Sieur Tomatis.

6. Lettre du Sieur Noverre.

7. Billet de Tomatis au Sujet des Polcelli.

8. Copie d’une Lettre du Comte Moszyński a Rousseloi. 9. Billet du Roi au Sujet de 1000 # envoyés au Sr Noverre. 10. Copie d ’une Lettre du Compte Moszyński a Rousseloi. 11. Lettre du Sr Affligio au Comte Moszyński.

12. Notte des P ieces que la Clairon s’offroit de représenter a Varsovie.

Chapitre VII.

Procès de la Jodin & d’autres Acteurs.

No 1. Dém êlés de la Jodin avec ses Camarades contenus en Seize différents Lettres et Mémoires.

2. Quatorze Pieces, Mémoires et Lettres relatives a des Plaintes et démêlés entre les sujets formant le Spectacle.

Chapitre VIII.

Lettres & Affaires de Picq & Binetti ainsi que leur Quittances. No 1. Engagement du Sieur Picq et de la Binetti.

2. Factum du Sieur Binetti et de sa Femme. 3. Placet de la Dame Binetti.

4. Placet du Sr Binetti.

5. Douze Lettres relatives aux différents de la Binetti avec son Mari.

6. Un Paquet de Quittances du Sr Picq et de la Dame Binetti. Le tout se m ontant a six mille Ducats.

Chapitre IX. Mémoires de Tomatis.

No 1. Mémoires du Sieur Tomatis relatif a la Direction generale des Spectacles données au Comte Moszyński.

2. Memoire du meme par raport aux Engagements des Sujets du Spectacle in Anno 1767.

3. Memoire du meme relatif a la Rupture du Contrat et des Dépenses faites.

Chapitre X.

Mémoires du Ct. M oszyński.

No 1. Conditions aux quelles le Cte M oszyński se charge de la Direction du Theatre in Anno 1765.

2. Instruction du Cte M oszyński dressée pour la Police du Theatre. 3. M oyens pour soutenir Le Theatre de Vars: par le С-te M oszyn: 4. Memoire du Cte M oszyn: sur les Spectacles établis.

5. Quatre Lettres du même relatives a des dem elés du Theatre. 6. Memoire sur l’Entreprise des Spectacles du Cte M oszyński 1766. 7. Memoire sur la Regie du Spectacle du Cte Moszyński. 8. Copie d’un Memoire donné au Roi concernant un nouveau

Plan du Spectacle par le Comte M oszyński.

9.

10. Remarques sur les Affaires du Spectacles par le Comte Mo­ szyński.

11. Lettre du Comte M oszyński avec un Devis de la Depense du Theatre.

Chapitre XI.

Affaires discutées avec Tomatis. No 1. Placet des Comédiens Fran: contre Tomatis.

2. Copie de la Lettre de Tomatis et Reglem ent a ce sujet. 3. Réponse de Tomatis aux Plaintes des Comédiens.

4. Notte de la Réponse du Comte M oszyński au Placet des Comédiens in Anno 1765.

5. Lettre de Tomatis au Cte M oszyński sur differens griefs. 6. Factum du Sr Tomatis lors de la Cassation de son Contrat

avec quelques pieces relatives.

7. Sept Lettres de Tomatis relatives a la Cassation de son Contrat.

8. Six Lettres du Cte M oszyński et du General Poniatowski , relatives a la Cassation du Contrat de Tomatis.

9.

Moszyński.

10. Points du Contrat auxquels le Sr Tomatis est contrevenu par le Comte M oszyński.

12. Remboursement a faire au Sieur Tomatis.

13. Raport Generale des Affaires du Theat: par le Cte M oszyn: Vid. Tom II.

Chapitre XII.

Lettres Contrats & Affaires avec Affligio & Varese. No 1. Projet pour l’Entretien des Spectacles par Varese.

U kolebki sceny publicznej _{5 1 3}

2. Etat Generale des Personnes qui doivent composer le Spec­ tacle François par Varese.

3. Contrat envoyé a Vienne au Sieur Affligio. 4. Lettre du Sieur Affligio au Prince Poniatowski.

5. Copie des Engagements du Sr Affligio et Varese pour l’En­ tretien du Spectacle.

6. Copie du Contrat donné au Sr Affligio et Varese.

7. Extrait d’une Lettre du Prince Poniatowski en Janvier Anné 1767.

8. Extrait d’une Lettre du Prince Poniatowski du premier du m ois de Février in Anno 1767.

9. Etat des Personnes engagées par le Sr Affligio.

10. Etat de la Depense faite par les Srs Affligio et Varese. 11. Lettre du Sr Varese du 8 Juillet in Anno 1767.

Chapitre XIII.

Quittances de differentes Personnes relativement au Spectacle. No 1. Quittance du Prince Gd Chambellan avec les deux Papiers

relatifs de 4540 # le 5 Decembris Anno 1764.

2. Quittance du Sieur Gablentz sur 800 # le 3 Febr: A° 1766. 3. Quittance du Roi au Cte M oszyński sur 12 0 0 0 # et 1 3 0 0 #

le 13 Juin Anno 1766.

4. Com(p)te Quittancé du Cte Moszyński au Roi de 16 024 # le premier Octobre in Anno 1766.

5. Quittance de Rousseloi de 280 # le 10 Juin 1767.

6. Quittance de Rousseloi de 190 # au Cte Moszyński le Six du mois de Juin in Anno 1767.

7. Quittance du Sieur Varese de 500 # le 20. Avril Anno 1767. 8. Billet du Roi fait au Comte Moszyński sur l’Argent payé

a Vienne.

9. Quittance du Sieur Affligio de 4060 # du premier de Juillet

in Anno 1767. . ·

Chapitre XIV.

5 Comptes de Billets de Theatre de 1766 portant Quitance. No 1. Compte Quittancé des Billets de Theatre de 3347 # 5. Janu­

ary Anno 1766.

2. Compte Quittancé des Billets de Theatre de 1299 # Pâques Anno 1766.

3. Compte Quittance des Billets de Theatre de 1864 # le 30. Juin in Anno 1766.

4. Compte Quittancé des Billets de Theatre de 1444 # le 30 Sep­ tembre in Anno 1766.

5. Compte Quittancé des Billets de Theatre de 2394 # in De­

cembri Anno 1766. '

Chapitre XV.

Quittances specielles de Tomatis.

No 1. Raport des Affaires du Theatre par le Comte M oszyński in Anno 1767.

2. Quittance du Sr Tomatis de 12000 # 31 Mars 1766. 3. Quittance du Sr Tomatis de 1864 # 30 Août 1766. 4. Quittance du Sr Tomatis de 1444 # 15 Octobre 1766. 5. Compte Quittancé du Sr Tomatis de 191 # 20 9b re 1766. 6. Quittance du Sr Tomatis de 2000 # . 30 Novembre 1766. 7. Quittance du Sr Tomatis de 2394 # 18 Janvier 1767. 8. Arrangement Quittancé entre le Comte M oszyński et Tomatis

le 20. Janvier 1767.

9. Quittance du Sieur Tomatis de 12000 # du 31 Mars in Anno 1767.

10. Billet de 21 893 */2# du Comte M oszyński Acquitté et Quit­ tancé par le Sieur Tomatis le Seixe Maj in Anno 1767. 11. Quittance de Tomatis de 1 2 5 6 # le 19 Maj Anno 1767. 12. Compte Quittancé de Tomatis de 1256 # 19 Maj 1767. 13. Quittance du Sieur Tomatis de 1 2 8 0 # le 24 Maj 1767. 14. Quittance réciproque du Comte M oszyński et Tomatis de

3 4 9 0 5 # Maj in Anno 1767.

15. Compte Quittancé du Sieur Tomatis de 151 0 5 r/a 44= le 4 Juin in Anno 1767.

16. Quittance du Sieur Tomatis de 3 0 0 0 0 # le 6 Juin Ao 1767. 7. 17. Quittance du Sieur Tomatis de 1 4 3 0 4 # le 6 Juin Ao 1767. 7. 18. Compte Quittancé du Sieur Tomatis de 475 # Ao 1767.

Chapitre XVI.

Quittances & Affaires de Czempiński.

No 1. Lettre du Comte M oszyński concernant les Arrangements avec le Sieur Czempiński.

2. Compte de l ’Etat Generale des Recettes et Dépenses du Spec­ tacle depuis l’Annee 1765 jusqu’a l’Année 1766 pour servir d’Explication au Compte entre les Srs Czempiński et Tomatis. 3. Convention de 1 0 0 0 0 # entre Czempiński et Tomatis que le

Roi a payée au premier, vu que cette somme étoit comprise dans les Dedom agem ents de 30 m. # , accordés au Sieur Tomatis.

4. Notte des Billets du Roi donnée au Sr Czempiński. 5. Reçu du Sieur Czempiński de 229 # .

6. Billet du Roi de 1000 # acquitté aux ordres du Sieur Czem­ piński.

Chapitre XVII.

Comptes & Renvois des Acteurs. No 1. Compte eventuel du spectacle Congédié en 1767.

2. Compte du Renvois de Comedie Polonoise.

3. Compte du Renvois du Spectacle.

4. N otte faite avec le Sieur Tepper des Paiem ents a faire au Theatre congédié.

5.

U kolebki sceny publicznej 5 1 5

7. Logements paies pour les Gens du Spectacle. 8. Dedom agement accordé a la Danse.

9. Dedomagem ent accordé a ГОрега Italien. 10. Abonnement des Loges.

11. Liste des Employés.

Chapitre XVIII.

Ecrits concernant le Ronvois du Spectacle & Quittances générales de Tomatis.

No 1. Lettre du Prince Grand Maréchal au Comte Moszyński. 2. Articles convenus entre le Comte Moszyński et le Sieur To­

matis le vingt Janvier 1767.

3. Compte general de ce qui a été payé par le Comte Mo­ szyński pour l’Année 1767 et suivant la Convention faite chez le P[rin]ce Grand Maréchal.

4. Lettre du Comte Moszyński au Roi avec un Calcul eventuel des fraix du Renvois.

5. Quittance generale du Sr Tomatis du 7 Juin Ao 1767. 6. Quittance du Comte Moszyński donnée au Sieur Tepper sur

40980 4Ф le six Juin 1767 et des Assignations donnés sur cette Somme.

7. Compte de 9345 4ф donné par le Comte Moszyński au Cast: Karas.

.8. Quittance du Sr Tomatis sur 9345 фф au Comte M oszyński du premier Août A nnée 1768.

Chapitre XIX.

Quittances des differentes Persones du Theatre. No 1. Compte acquitté de la Jodin.

2. Billets et Quittances particulières de quelques Gens de The­ atre donnés au Comte Moszyński.

3. Quittance de 1000 ф}: du Sieur Noverre.

4. Quittance de 4600 4Ф pour le Voyage du Sieur Vestris. 5. Billet de Demarsant de Cinquante Ducats.

6. Reconnaissance de Demarsan pour Cinquante Ducats reçus du Roi.

7. Reconnaissance de la Prusinska de 70 ф(г.

8. Notte du Prince General Czartorinski de Qarante Ducats. 9. Quittance de Bielawski de trente deux Ducats. 10. Quittance du meme sur 58 4ф.

11. Quittance de la Jodin de 36 фф. 12. Quittance de la Crespi de 100 ф£.

Chapitre XX.

Quittances des Gens du Theatre pensionés après le renvoi de Tomatis.

N o 1. Quittance du Sieur Szubalski du 22. Janvier 1768 sur 849 фр. 2. Quittance du meme de ЮОфф Ie 1 Janvier Ao 1768.

4. Quittance de Rousseloi sur 400 φφΐ le 1. mai Ao 1768. 5. Quittance de Szubalski de 12 44 le 2 Juin 1768.

6. Quittance de Rousseloi de 300 Ie 2 Septembris Ao 1768.

7. Quittance de la Genie de 100 44 1768.

8. Quittance de Rousseloi de 600

44

in Anno 1769.

Chapitre ΧΧΓ.

Divers Projets sur les Spectacles.

No 1. Projet pour Conserver la Comédie Françoise in Anno 1767. 2. Second Projet pour conserver la Comedie Françoise en

l’anne 1767.

3. Dépence pour la N ouvelle Entreprise pour 1767.

4.

5. Trouppe Françoise pour l’Anne 1767.

6. Compte relatifs des Payem ents a faire aux Sujets congédiée et porté en Compte a la nouvelle Entreprise in Anno 1767. 7. Plan d’une Lotterie au Theatre in Anno 1767.

8. Trouppe Françoise pour l’A nnée 1768. 9. Projet du Spectacle pour l’Année 1768.

10. Dépense nécessaire pour un Theatre au Palais de Pociej in Anno 1768.

Chapitre XXII. Programmes des Ballets. No 1. Balet d’Acis et de Galatée.

2. Le Guerrier guidé par l’Amour. 3. Le Temple de la Gloire.

Ballet de Vertumne et Pom one . de Caselli. Ballet de Medée et Jason p. Fruhman.

Chapitre XXIII.

Elevation Coupe & Plan d’un Theatre. Nb. ceci ce trouve dans l’Architecture Polonoise.

A nnée 1775.

No 1. Hamon Directeur d’un Opera Comique offre sa Trouppe a Sa Majesté le 12 Juin 1775.

2. Requette des Acteurs Italiens qui implorent la Protection de S. M. contre les V iolences qu’on leur fait du 4 Avr: Anno 1775. Avec la Copie du Billet de leur Directeur.

3. Seconde Requette des Acteurs Italiens, qui se plaignent nom ­ mément du P[rin]ce Antoine Sułkow ski le 20. Août 1775.

4.

5. Billet du Roy a Mr de R yx par le quel il lui enjoint de rassurer les Acteurs Italiens.

U kolebki sceny publicznej _{5 1 7}

6. Billet du Maréchal de la Cour Rzewuski du 5. Août 1775 ou il prie S. M. de ne pas permettre aux Acteurs Polonois de désobéir a ses ordres.

7. Nombre et Noms des Acteurs dont la Trouppe du Sr Hamon est composée.

8. Catalogue des Opera Bouffon que la Trouppe du Sr Hamon a joué depuis son Etablissement au Service de S. M. la Reine de Dannemarck.

9. Copie de L’Assignation donnée a la Caisse pour le Payem ent des Loyers et Billets de S. M. le 23 Octobre 1775.

Année 1776 — et 1777.

No 1. Projet et Souscription pour une Comedie francoise par Ma[dame] de Marsillai.

2. a. Compte des Pretensions de Ryx au Theatre et conditions aux quelles il s’offre de le remettre au P[rin]ce Sułkowski, b. Remarques de Cte M oszyński Stol: sur un accomodement projette.

3. Projet du Cte M oszyński Stol : pour le Maintient du Theatre National.

4. Requette de Ryx au Roy pour etre soulagé dans les affaires du Spectacle le 23 Avril 1776.

5. Copie de la Lettre du Cte de Melfort de Paris en datte du 25 Juin 1776. qui a accompagné un ouvrage envoyé au Roy. 6. Lettre de Hamon au Roy par la quelle il consent de se

rendre avec sa Trouppe a Varsovie le 12 Juillet 1776. 7. La Bournonville Danseuse de Cassel offre ses Service[s] pour

le Theatre de Va[rsovie].

8. Lettre de Sr Huberti Comedien qui remercie S. M. d’une Gratification accordée pour faciliter lavenue de la Trouppe francoise de Hambourg de 15 Août 1776.

9. Compte eventuel de la Depense de l’Opera d’Orphé.

10. a. Plaintes portées par les Directeurs du Spectacle francois contre Ryx. b. Répliqué de ce dernier.

11. Compagnuci Chanteur offre ses services conjointement avec la Bonafini et autres le 17. Decembre 1776.

12. Lettre de M-elle Jodain sur la formation d’une trouppe de Comédiens le 10 Août 1777.