B O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X X V II I, N R 1, W A R S Z A W A 1977
JO A N N A N IE M Y S K A -Ł U K A S Z U K
CH A RA K TERY STY K A PR Ó CH N ICY NIEK TÓ RY CH LEŚN Y CH GLEB TA TRZA Ń SK IC H
CZĘŚĆ III. M IK RO M O RFO LO G IA POZIOM ÓW BU TW IN O W Y C H
In sty tu t G leb o zn a w stw a , C hem ii R oln ej i M ikrobiologii A k a d em ii R oln iczej w K rak ow ie
W STĘP
O kreślanie typów próchnicy odbyw a się najczęściej w drodze m a kroskopow ej. O becnie jed n ak coraz częściej za K u b i e n ą [10, 11] sto su je się w badaniach nad próchnicą m etody m ikrom orfologiczne. P ozw a la ją one n a p recyzy jne określenie jej typów n a -p o d sta w ie stop nia h u - m ifikacji resztek roślinn y ch i aktyw ności biologicznej gleby.
P race tego ty p u prow adzone na zachodzie E u ropy o p ierają się głów nie n a określaniu stopnia rozkładu resztek roślinnych poszczególnych tk a n e k i w ym ieszania ich z częścią m in e raln ą gleby. Rów nocześnie u sta la się zaw artość su b stan cji w ykazujących dw ójłom ność oraz obecność odchodów fa u n y glebow ej [1, 2, 3, 6, 14, 18, 19].
W Polsce szlify glebow e w b ad aniach n ad rozkładem resztek ro ślin n y ch w y k o rzy stał J a b ł o ń s k i -[8]. P ierw sze jed n ak b adan ia m ik ro m orfologiczne próchnicy glebow ej prow adzone b y ły przez К o w a 1 i ń - s k i e g o, D r o z d a i L i c z n e r a {&].
CEL I ZA K R ES PR A C Y
P rzed staw ion e b ad ania m ikrom orfologiczne są uzupełn ieniem b adań m orfologicznych poziom ów b u tw in ow y ch gleb tatrzań sk ich . Są one rów nież dodatkow ą c h a ra k te ry sty k ą połączeń próchnicznych, k tó ry ch o p ra cow anie chem iczne zostało przed staw io ne w poprzedniej p u blik acji [161. Do badań m ikrom orfologicznych pobrano m a te ria ł glebow y z pozio m ów butw in ow y ch A F H , rozdzielając je w m iarę m ożności na poziomy ferm e n ta c y jn e A F i hum ifik acy jn e АН .
[17], z odpow iednio po b rany ch pró b ek z poziom ów nadkład ow y ch sied m iu w y b ran y ch profilów z te re n u T atrzańskiego P a rk u Narodowego.
P rofile te rep re z en tu ją : rędziny b u tw in ow e (profil 2W), w ytw orzone ze skał w apiennych w reg lu górnym spod zbiorow iska P iceetu m ta tri-
cum ; rędziny próchniczne (profil 3W) w ytw orzone ze skał w apiennych
w reg lu dolnym spod roślinności F agetum carpaticum ; gleby b ru n a tn e kw aśne w ytw orzone z utw o ró w fliszow ych (profile 2F i 3F) spod zbio row iska F agetum carpaticum z n ie n a tu ra ln ą przew agą św ierka; bielice próchniczno-żelaziste w ytw orzone ze skał g ranitow ych w reg lu górnym (profil IG) rep re z e n tu ją c y zbiorowisko P iceetu m tatricum . W reg lu dol nym spod A b ie ti-P ic e etu m m o n ta n u m z n ie n a tu ra ln ą przew agą św ierk a objęto b adaniem dw a profile: 3G — przedstaw iciela bielic żelazistc- -próchnicznych oraz 4G — profil gleby b ru n a tn e j kw aśnej w ytw orzonej n a m orenie g ran ito w ej.
Szczegółowy opis profilów , ich lokalizację, jak rów nież właściwości fizykochem iczne bad anych gleb zaw iera poprzednia p u b lik acja [15].
ТУРУ próchnicy określone zostały w edług klasy fikacji podanej przez
D u c h a u f o r a [7] w oparciu o jej cechy m orfologiczne oraz n ie k tó
re w łaściw ości chem iczne, jak odczyn, stopień w ysycenia kom pleksu
sorpcyjnego zasadam i oraz stosunek C:N.
B adania m ikrom orfologiczne ©parte zostały na:
— oznaczeniu ilości m a te ria łu w ykazującego dwójłom ność, — id en ty fik acji tk an e k roślin ny ch i stopnia ich rozkładu, — oznaczeniu iiości sub stan cji barw n y ch , b ru n atn y c h , — oznaczeniu ilości i rodzaju odchodów fau n y glebow ej.
P rz y opisie obrazów m ikrom orfologicznych posługiw ano się term in o logią zaproponow aną przez K o w a l i ń s k i e g o [9] w oparciu o prace B a b e l a [ 3 ] i B a r r a t [4]. Id en ty fik acja odchodów fau n y glebow ej op arta została na p racy van der D r i f t a [6] i Z a c h a r i a e [18, 19].
O P ISY SZLIFÓ W
P ro fil 2W re p re z e n tu je próchnicę n adkładow ą ty p u m or kalcim or- ficzny (Tangel). W części ferm en ta cy jn e j poziom b utw inow y odznacza się słabo rozłożonym i, czarn o b ru n atn y m i w łóknisto-m azistym i resz tk a m i roślin; w części h u m ifik acy jn ej o bardzo różnej m iąższości (średnio 3 cm) m ate ria ł ro ślinny jest silnie rozłożony, czarny, m azisty.
A naliza m ikrom orfologiczna próchnicy z poziom u A F (rys. la , b) po zw ala na zaliczenie su b stan cji organicznej do s tru k tu ry ty p u h u m iskelu z bardzo niew ielką dom ieszką m ullikolu. R esztki roślinne są słabo roz łożone z zachow aną budow ą tkankow ą. W yróżnia się czarn o b ru n atn e tk an k i zd rew niałe oraz jasnożółte ty p u parenchym y. P rz y skrzyżow a ny ch nikolach w idać dużą ilość m a te ria łu dw ójłom nego, zaw ierającego celulozę. M iędzy ty m m ate ria łe m roślinnym w y stęp u ją c ie m n o b ru n atn e
C h arak terystyk a p róch n icy n iek tó ry ch leśn y ch gleb Tatr. Cz. III 191
Rys. 1. P r o fil 2W, p oziom ferm en ta cy jn y A p ; fra g m en ty h u m isk elu z d om ieszk ą m u llik o lu
a — n ik o le r ó w n o le g łe , b — n ik o le s k r z y ż o w a n e
P r o file 2W, ferm en ta tio n horizon А р ; fra g m en ts of hum is'kel w ith so m e m u llico l a — p a r a lle l n iç o is , b — c r o s s e d n ic o ls
g ru d k o w a te skup ienia odchodów E nchytraeidae nie w y k azujące dw ój- łom ności.
W poziom ie А Н (rys. 2a, b) w y stę p u je głów nie s tru k tu ra m ullikolu g ruzełko w ateg o z pojedynczym i fra g m en ta m i ty p u hum iskelu. M ateriał ro ślin n y jest silnie rozdrobniony, tw o rzy skupienia ciem n o b ru n atn y ch gru d k o w aty ch odchodów E nchytraeidae oraz ty p u koprogenicznego, n ie w y k azujące dw ójłom ności prócz d robnych ziarn kalcytu. R esztki roślinne są nieliczne o zniszczonych tk an k ach , przew ażnie zdrew niałych; p oje dyncze fra g m e n ty ty p u p are n c h y m y zaw ierają m ate ria ł dw ójłom ny.
P ro fil 3W — próchnica ty p u m u ll-m o d er kalcim orficzny, posiada fo r m ę koprogeniczną. M ateriał ro ślin n y jest silnie rozdrobniony, rozłożony, czarniaw y, m azisty, tw orzący a g re g a ty s tru k tu ra ln e rów now ym iarow e, opisane u rędzin w poziom ach А Н i A t przez K u c a b ę [12] i L a s k o w s k i e g o [13].
B adania m ikrom orfologiczne pozw alają n a w ydzielenie w poziom ie
А Н (rys. За, b) części różniących się istotnie w łaściwościam i. P rzew aża
jącą część stanow i su b stan cja organiczna o s tru k tu rz e gruzełkow atego m ullikolu z nielicznym i fra g m en ta m i h um iskelu, w ym ieszanego z m u lli- kolem dzięki działalności fau n y glebow ej [4, 18, 19].
M ateriał organiczny silnie rozdrobniony, ciem n o b ru n atn y , niep rze zroczysty tw orzy z ziarnam i m in eraln y m i zgruźlenia ty p u koprogenicz- nego, k tó re przew ażają w preparacie. W y raźna dw ójłom ność k alcy tu — m a te ria ł ro ślin n y nie zaw iera celulozy. W n iek tó ry ch ag reg atach p rze w aża m ate ria ł m in e raln y n a d organicznym , k tó ry jest tylko lepiszczem. R esztki roślinne o stru k tu rz e h u m isk elu są nieliczne i rep re z en to w a n e przez zdrew niałe tk an k i czerw o n o b ru n atn e i pojedyncze fra g m en ty jasn o b ru n a tn e ty p u p aren ch y m y , w ykazujące dwójłom ność.
P rofil 2F — re p re z e n tu je próchnicę ty p u mocr, słabo rozłożoną m asę roślinną, czarniaw ą, w łóknistą, w ym ieszaną z m ate ria łe m silniej rozło żonym bez w y ra ź n eg o ' podziału poziom u butw inow ego na fe rm e n ta c y j n y i hum ifikacyjn y .
W poziom ie tym przew aża m ate ria ł o s tru k tu rz e hum iskolu z nielicz n y m i tylko p rzyk ładam i m ullikolu. Duża ilość resztek roślinny ch żółto- b ru n a tn y c h i czarn o b ru n atn y ch o tk an k a c h ty p u p aren ch y m y i zd rew niałych. W zniekształconych szlifach św ierkow ych widoczne odchody
O ribatei [6, 18]. T kanki w y kazu ją dużą dw ójłom ność. W y stępują n ie
liczne tk an k i w ypełnione su b stan cjam i b ru n atn y m i, nieprzezroczystym i, o ścianach w ykazujących dw ójłom ność. S tru k tu ra m ulliko lu w y stęp u je sporadycznie w postaci dużych skupień ty p u koprogenicznego, nie w y k azujących dw ójłom ności.
P ro fil 3F pod w zględem m orfologicznym i m ikrom orfologicznym zbli żony jest do poziom u butw inow ego p rofilu 2F.
W obserw acjach m ikrom orfologicznych (irys. 4a, b) oprócz w ym ie nionych w yżej typów tk an e k widoczne są tk an k i zaw ierające flobafeny.
C h arak terystyk a p róch n icy n iek tórych leśn y ch gleb Tatr. Cz. III 193
R ys. 2. P r o fil 2W, poziom h u m ifik a cy jn y A H; stru k tu ra typ u m u llik o lu z p o jed y n czym i fra g m en ta m i h u m isk elu
a — n ik o le r ó w n o le łe , b — n ik o le s k r z y ż o w a n e
P r o file 2W, h u m ifica tio n horizon A H; stru ctu re of th e m u llico l ty p e w ith sin gle fra g m en ts of h u m isk el
a — p a r a lle l n iç o is , b — c r o s s e d n ic o ls
Rys. 3. P ro fil 3W, poziom h u m ifik a cy jn y A H; m u llik o l g ru zełk o w a ty p ochodzenia koprogen iczn ego z p o jed y n czy m i fra g m en ta m i h u m isk elu
a — n ik o le r ó w n o le łe , fc> — n ik o le s k r z y ż o w a n e
P ro file 3W, h u m ification horizon A H; c r u m b -lik e m u llicol (coprogenic origin) w ith sin g le fra g m en ts o f hium iskel
C h arak terystyk a p róch n icy n iek tó ry ch leśn y ch g leb Tatr. Cz. III 195
Rys. 4. P ro fil 3F, p oziom b u tw in o w y A FH’, stru k tu ra typ u hum is'kelu z p rzyk ład am i hu m ik olu . W szp ilce w id oczn e odchody O rib a te i
a — n ik o le r ó w n o le łe , b — n ik o le s k r z y ż o w a n e
P ro file 3F, ra w h um us horizon ^ FH; stru ctu re of the h u m isk el typ e w ith e x a m p les of haimicol. In a n eed le — ex trem en ts O rib a te i
P rofil IG re p re z e n tu je próchnicę ty p u m or. Poziom ferm en ta cy jn y bru n atn o czarn y , o słabo rozłożonym m ate ria le roślin ny m w łók nisto -m a- zistym . W poziom ie h u m ifik a c y jn y m czarniaw e, silnie rozłożone resztk i roślinne.
S u b stan cja organiczna w chodząca w skład poziom u A F (rys. 5a, Ы w badaniach m ikrom orfologicznych w yk azu je s tru k tu rę hum iskelu. R esztki roślinne żółte i ciem n o b ru n atn e zachow ały budow ę tkank ow ą ty p u parenchym y, nieliczne za w iera ją flobafeny. W ew nątrz szpilek od chody Oribatei. Cały m a te ria ł w y k azu je dużą dw ójłom ność,
W poziom ie А Н (rys. 6a, b) w s tru k tu rz e m ikrom orfologicznej m ożna w yróżnić dw a typy: m u llik olu i hum iskelu. Silnie rozdrobniony m ate ria ł roślinn y nieprzezroczysty, ciem n o b run atn y , jest w ym ieszany z ziarn am i kw arcu; widać pojedyncze części roślin z zachow aną budow ą tkankow ą. Ilość m a te ria łu roślinnego w ykazującego dw ójłom ność jest niew ielka.
P ro fil 3G, podobnie jak opisany w yżej, re p re z e n tu je próchnicę n a d kładow ą ty p u mor. Poziom fe rm e n ta c y jn y stanow iący około 3/4 m iąż szości całego poziom u A F H jest b a rw y b ru n atn o -czarn iaw ej o słabo ro z łożonym m ateriale roślinnym , w łóknisty. W poziomie А Н m ate ria ł ro ś lin n y jest silnie rozłożony, b ru n atn o czarn iaw y , w łóknisto-m azisty.
W badaniach m ikrom orfologicznych obraz poziom u A F jest bardzo zbliżony do opisanego w p rofilu IG, z ty m że obok h u m iskelu w y stę p u je sporadycznie s tru k tu ra ty p u hum iskolu, odznaczająca się rozdrobnio nym m ate ria łe m roślinnym .
V/ poziom ie hu m ifik acy jn y m w y stę p u je głów nie s tr u k tu ra ty p u h u - m ikolu, częściowo m ullikolu, z pojedynczym i frag m en tam i o s tru k tu rz e hum iskelu. R esztki ro ślinn e silnie rozdrobnione, częściowo zlepione w grubsze a g re g a ty w ykazujące niski stopień dwójłom ności. Pojedynczo w y stęp u ją resztki roślinne o zachow anej budow ie tkankow ej, głów nie resztk i szpilek, czeirwonoforunatne, w ypełnione odchodam i O ribatei.
P ro fil 4G — próchnica n adkładow a ty p u mor, słabo rozłożona, w łók- nisto-m azista, b ru n atn o czarn iaw a, mocno w ym ieszana z częściam i silniej rozłożonym i, bez w yraźnego podziału poziom u butw inow ego n a fe rm e n tac y jn y i hum ifikacy jny.
W poziomie tym (rys. 7a, b) w ystępu je głów nie s tru k tu ra ty p u h u m iskolu z nielicznie, ale rów n o m iern ie rozłożonym i skupieniam i o s tru k tu rz e hum ikolu. R esztki roślinne zachow ały budow ę tk an k i w d użej ilo ści zniekształconą i zdrew niałą. M ają one b arw ę żółtą lub czerw ono- -b ru n a tn ą , są p u ste w środku i w y k azu ją dw ójłom ność.
Pojedynczo spotyka się tk an k i ty p u p aren ch y m y oplecione strz ę p kam i grzybni. M ateriał ten jest p osklejany i w ym ieszany z mocno roz d robnionym i częściam i roślin, o b arw ie ciem n o brun atnej.
C h arak terystyk a p róch n icy n iek tórych leśn y ch gleb Tatr. Cz. III 197
R ys. 5. P ro fil IG, poziom ferm en ta cy jn y A p ; p rzykład stru k tu ry h u m isk elu na tle h u m ik olu
a — n ik o le r ó w n o le łe , b — n ik o le s k r z y ż o w a n e
P r o file IG, ferm en ta tio n horizon A p ; ex a m p le of h u m isk el stru ctu re on a background of h u m icol
Rys. 6. P ro fil IG, poziom h u m ifik a cy jn y A H; o stru k tu rze m u llik o lu z ziarnam i kw arcu oraz p ojed yn cze fra g m en ty h u m isk elu
a — n ik o le r ó w n o le łe , b — n ik o le s k r z y ż o w a n e
P ro file IG, h u m ifica tio n horizon А н ; m u llico l stru ctu re w ith quartz grains, also sin g le fra g m en ts of h u m isk el
C h arak terystyk a p róchnicy n iek tórych leśn y ch gleb Tatr. Cz. III 199
Rys. 7. P ro fil 4G, poziom b u tw in o w y A FH; fra g m en ty h u m isk elu w y m iesza n e z h u -m ik ole-m
a — n ik o le r ó w n o le g łe , b — n ik o le s k r z y ż o w a n e
P r o file 4G, raw hum us horizon A pH; fragm en ts of haim iskel m ix ed w ith hum icol
D Y S K U S JA
W próchnicy ty p u m or pochodzącej z gleb w ytw orzonych z g ra n itu (bielic) w poziom ach ferm en ta cy jn y c h w y stęp u je przew aga s tru k tu r ty pu hum iskelu. W poziom ach h u m ifik acyjn y ch są ch arak te ry sty c z n e fo r m y hum ikolu i sporadycznie m ullikolu.
W próchnicy m or w y stępu jącej w glebach b ru n a tn y c h „fliszow ych’’, jak rów nież w glebie b ru n a tn e j w ytw orzonej z m oreny g ranitow ej p rze w aża form a hum iskelu, ale bez w yraźnego poziom u jej w ystępow ania, w ym ieszana z m ullikolem .
Podobne cechy m ikrom orfologiczne próchnicy poziomów nadk łado w ych gieb K arkonoszy podają K o w a l i ń s k i , D r o z d i L i c z n a r [9].
W próchnicy ty p u m or kalcim orficzny p rzew ażają w poziom ach f e r m en tacy jn y ch fo rm y s tru k tu ry h um iskelu i hum ikolu; w niżej leżących h u m ifik acy jn y ch zaznacza się w iększy udział m ullikolu.
W typie m ull-m od er kalcim orficzny w y stęp u ją zdecydow anie form y m ullikolu gruzełkow atego z nielicznym i p rzy kład am i s tru k tu ry ty p u h u m iskelu.
R ozdrobnienie m ate ria łu roślinnego zależy do fau n y glebow ej, k tó rej odchody stanow ią obiekt badań m ikrom orfologicznych stanow iący d o wód działalności różnych przedstaw icieli m ikro-m ezo- i m ak ro fau n y glebow ej.
W próchnicy ty p u m or najczęściej, ale nielicznie spotyka się docho dy żerujący ch w opadłych szpilkach Oribatei, jedn ak w ty p ie m or k a l cim orficzny sporadycznie w ięcej jest odchodów E nchytraeidae. W azon- kow ce pochłaniając resztk i roślinne i m in eraln e uczestniczą w ro zd ra b n ian iu i m ieszaniu części organicznych gleby z m ineralnym i. Odchody ich są g ru d k o w ate i całkow icie pozbaw ione śladów celulozy.
W typie próchnicy m ull-m od er kalcim orficzny przew ażają form y koprogeniczne.
W N IO SK I
Przeprow adzone badania m ikrom oriologiczne pozw alają na w yciąg nięcie n astęp u jący ch wniosków.
1. W glebach w ytw orzonych pod w pływ em roślinności borów św ier kow ych o próchnicy ty p u m or przew ażają m ik ro s tru k tu ry h um iskelu i hum ikolu z m ałą dom ieszką m ullikolu.
2. W próchnicy ty p u m ull-m oder kalcim orficzny, w ytw orzonej pod roślinnością lasu bukowego, p rzew ażają m ik ro stru k tu ry ty p u m ullikolu.
3. W próchnicy m or badanych gleb w y stęp u ją nieliczne odchody
O ribatei oraz E nchytraeidae.
4. W próchnicy ty p u m ull-m o d er kalcim orficzny w y stęp u ją przede w szystkim form y ty p u koprogenicznego.
C h arak terystyk a próch n icy n iek tórych leśn y ch g leb Tatr. Cz. III 2 0 1
*
Serdecznie d ziękuję P a n u Prof. D r T. K om ornickiem u za tem a t p r a cy, P anom Prof. D row i hbl. S. K ow alińskiem u i Prof. D row i hbl. W. M u sze za cenne uw agi oraz D row i S. Zasońskiem u za pomoc w b adaniach mikiromorfologicznych.
L IT E R A T U R A
[11 B a b e l U.: D ü n n sch n ittu n tersu ch u n g en über dem A bbau lig n ifizierter G ew eb e im B oden. S o il M icrom orphology, E lsev ier Pbl. Co. 1964, s. 15—22.
[2] B a b e l U.: D ie A n sp rach e von P fla n zen re sten im m ik rosk op isch en P räp arat v on H u m u sb ild u n gen . Z eitschr. für P fl. Ern. D üng, und B oden k u n d e, 109,
1965, 17— 26.
[3] B a b e l U.: V ergleich von M ik rogefü gem erk m alen einiger H u m u sb ild u n gen m it H ilfe einer S ch ätzm eth od e. G eoderm a 1(3/4), 1967, 347— 357.
[4] B a r r a t t B. C.: D ifferen ces in h u m u s form s and th eir m icrofabrios in d u ced by lo n g -te r m top d ressin gs in h a y field s. G eoderm a, 1(3/4), 1967, 209— 227. [5] B u c h M.: V ergleich en d e ch em isch e u nd m ikrom orp h ologisch e U n tersu ch u n g en
b ei der E x tra h ieru n g von H u m in sto ffen aus W aldböden. Z eitschr. für P fl. Ern. D üng. B o d en k u n d e, 97—99, 1962, 63— 73.
[61 D r i f t J. v a n der: S oil fa u n a and soil p ro file in so m e in la n d -d u n c habitats. S o il M icrom orphology 1964, 69— 82.
[7] D u c h a u f o u r Ph.: O sn ow y p oczw ow ied ien ia. M oskw a 1970, Izd a tielstw o „P rogress”, s. 571.
[81 J a b ł o ń s k i В.: Z a sto so w a n ie m ik rosk op ow ych sz lifó w g leb o w y ch w b ad a niach nad sk ład em resztek roślin n ych w glebie. Rocz. glebozn. 13, 1963, 1, 35— 50.
[9] K o w a l i ń s k i S., D r o z d J., L i c z n a r N.: M ikrom orfologiczna i ch em iczna ch a ra k tery sty k a zw ią zk ó w p róch n iczn ych w n iek tórych gleb ach K arkonoszy. Rocz. glebozn. 24, 1973, 1, 145— 157.
[10] K u b i e n a W. L.: D ie B ed eu tu n g des B eg riffes „ H u m u sform ” fü r die B o d en k u n d e und H u m u sforsch u n g. Z eitschr. P fl. Ern. D üng., B od en k u n d e, 69 (114;, 1955, 3—7.
[111 K u b i e n a W. L.: T he ro le and m ission of m icrom orphology and m icroscopic b iology in m odern so il scien ce. S o il M icrom orphology, A m sterd am , 1964, E lsev ier P bl. Co., 1— 13.
'[12] K u c a b a S.: C h arak terystyk a p oziom ów próch n iczn ych oraz ch em icznych w ła śc iw o śc i gleb w y tw o rzo n y ch na sk a ła ch w ęg la n o w y ch i b ezw ęg la n o w y cn pod d rzew ostan em św ierk o w y m . Rocz. glebozn. 10, 1961, 2, 525—546.
[13] L a s k o w s k i S.: S k ład fra k cy jn y p ołączeń próch n iczn ych n iek tórych k a te gorii gleb górskich S u d etów . Rocz. glebozn. 24, 1973, 1, 57— 100.
[14] M e y e r F. H.: V erg leich en d e M ikrobiologie und M ikrom orphologie der H u m u sb ild u n g ein es B u c h e n - und F ich ten b esta n d s au f B a saltb rau n erd e. Z eitschr. f. P fl. Ern. Düng. B od en k u n d e, 1962.
[15] N i e m y s k a - Ł u k a s z u k J.: C h arak terystyk a próch n icy n iek tórych leśn ych gleb tatrzańskich. Cz. I. W łaściw ości ch em iczn e b adanych gleb oraz u d ział d en sy n etry czn y ch fra k cji gleb ow ych . Rocz. glebozn. w tym z eszy cie str. 143— — 168.
[16] N i e m y s к a -Ł u k a s z u k J.: C h arak terystyk a próch n icy n iek tórych leśn ych gleb tatrzań sk ich . Cz. II. S k ład fra k cy jn y p ołączeń p róchnicznych. Rocz. glebozn. w tym zeszy cie str. 169— 188.
[17] P o l s k i j M. N.: N iek o to ry je n o w y je prijom y p rig o to w len ija sz lifó w iz poczw . P oczw ow ied . 1962, 10, 104— 111.
[18] Z ach ariae G.: W elch e B ed eu tu n g haben E n ch ytreen im W aldboden? S o il M i- crom olp h ology, A m sterd am 1964, E lsev ier P ubl. Co., 57— 68.
[19] Z a c h a r i a e G.: D er E in satz m ik rom orp h ologisch er M etoden bei B o d en - -Z o o lig isch en A rbeiten. G eoderm a 1/3/4, 1967, 175— 195.
И. Н ем ы ск а-Л ук аш ук Х А Р А К Т Е Р И С Т И К А ГУМУСА Н Е К О ТО РЫ Х Т А Т Р И Н С К И Х Л ЕСН Ы Х ПОЧВ. Часть 3-я. М икром орф ология сы роперегнойны х горизонтов И нститут почвоведения, агрохим ии и м икробиологии С ельск охозя й ствен н ая академ ия в К рак ов е Р е з ю м е М икром орф ологи ческие и сследован ия гум уса перегн ой н ы х горизонтов п р о водились на 7 вы браны х р а зр е з а х татрин ских почв. П ользуясь терм инологией п р ед л ож ен н ой К овалин ским за Б абелем и Б аррат дана опись м икроструктур вы ступаю щ и х в р азн ы х ти пах гум уса мор и м ул л ь - модер кальцсм орф ны й. В п очв ах обр азованны х под влиянием растительности еловы х лесов, с гумусом типа мор, преобладаю т м икроструктуры гум искель и гумисколь с небольш ой примесью мулликоля. В гум усе типа м ул л ь-м одер кальцим орф ны й, образовавш ем ся под р асти тел ь ностью буковы х лесов, преобладаю т м икроструктуры типа м улликоль. В гум усе типа мор испы танны х почв отмечены нем ногочисленны е экскрем енты O r ib a t e i u E u c h y tr a e id a e . В гум усе типа м ул л ь-м одер кальцим орф ны й вы ступаю т п р е ж д е всего ф орм ы копрогенного типа. J . N I E M Y S K A -Ł U K A S Z U K
C H A R A CTE R ISTIC S OF THE H U M U S OF SOM E FO R EST SO ILS OF THE T A T R A MTS.
P A R T III. M IC R O M O R PH O L O G Y O F T H E R A W H U M U S H O R IZ O N S
In stitu te of S oil S cien ce, A g ricu ltu ra l C h em istry, and M icrobiology, A g ricu ltu ra l U n iv e r sity o f C racow
S u m m a r y
M icrom orphological in v estig a tio n s of hum us in th e ra w h um us horizons w ere m ade on sev en selected p ro files of soils from the T atra Mts.
W ith th e u se of a term in o lo g y in trod u ced by K o w a liń sk i after B ab el and B arrat, th e author described th e m icrostru ctu res occurring in variou s ty p es of m or and calcim orphic m u ll-m o d er hum us.
In soils form ed under th e in flu en ce of th e v eg e ta tio n of sp ru ce fo rests w ith a m or ty p e hum us, th ere p rev a il h u m isk el and hu m icol m icrostru ctu res w ith a sm a ll proportion of m u llicol.
C h arak terystyk a p ró ch n icy n iek tó ry ch leśn y ch g leb Tatr. Cz. III 203
In th e calcim orp h ic m u ll-m o d er h um us ty p e form ed under v e g e ta tio n of b eech fo r e sts th ere p rev a il m u llico l m icrostru ctu res.
In th e m or ty p e h um us of in v estig a ted soils th ere occur a fe w ex crem en ts of
O r ib a t e i and E n c h y tr a e i d a e .
In th e calcim orp h ic m u ll-m o d e r ty p e hum us th ere occur c h ie fly cop rogen ic form s.
D r J oan n a N i e m y s k a - Ł u k a s z u k I n s t y t u t G l e b o z n a w s t w a , C h e m ii R o ln e j i M ikrobio logii A R K r a k ó w , ul. M i c k ie w ic z a 21
