Lech Krzyżanowski
Ewa Krakowska-Pilch (1941-1992)
Ochrona Zabytków 46/3 (182), 282-283
KRONIKA
Ewa Krakowska-Pilch (1941 -1992)
Różne, niekiedy kręte drogi w iodą ku profesjonalnem u dzia łaniu w ochronie i konserwacji zabytków . Dokonując św iadom e go w yboru Ewa pokonała swoją d ro g ę , ch o ć w kilku e ta p a c h zm ierzała do celu. Z liceum ogól nokształcącego przeniosła się do P aństw ow ego Liceum Sztuk Pla stycznych w Poznaniu. Pięciolet nia nauka pozwoliła dobrze p o znać i opanow ać techniki plasty czne, a w szczególności — rozwi nąć w rodzony talent rysunku, co miało w płynąć na dalszy los Ewy. Jednak m arzenia młodej pozna- n ian k i o artystycznej k arierze skorygow ała rzeczywistość. Wie lo k r o tn ie p r ó b o w a ła p rz e jś ć przez igielne ucho egzam inów na w y ż sz e stu d ia p lasty cz n e, by w końcu podjąć pracę dokum en talisty-rysownika.
U dział w terenow ym d o k u m entow aniu badań archeologicz nych rozpoczęła w ekipie Pol skiej Akademii Nauk, na stanow i sku w Kaliszu, a także w ekipie W o jew ó d zk ieg o K onserw atora Z a b y tk ó w A rc h e o lo g ic z n y c h w Poznaniu. Już w tedy wyróżnia ła ją um iejętność szybkiego a za razem precyzyjnego dokum ento w a n ia p ro filó w a rc h e o lo g ic z nych, rysow ania znalezisk. Te kwalifikacje zjednały Jej uznanie środow iska i od 1966 r. podjęła pierw szą stałą pracę rysownika w tak szacownej instytucji jak Mu zeum Archeologiczne w Pozna niu. Także i tu szybko doceniono jej w ysokie um iejętności, gdyż
poza dokumentacjami terenow y mi pow ierzono jej wykreślanie ry sunków i m ap do m onum ental nego wydawnictwa „Fontes Ar- cheologici P osnaniensis” 1950- 1975 (P oznań 1975). P odobny charakter miały Jej zadania w Pra cow ni A rcheologiczno-K onser watorskiej Poznańskiego O ddzia łu PP PKZ.
Jed n a k praw dziw e zbliżenie do konserwacji zabytków nastąpi ło we Wrocławiu, gdzie od 1971 była laborantką w Pracowni Kon serwacji Dzieł Sztuki Wrocławs kiego Oddziału PP PKZ. Precyzja, z jaką dokum entow ała badania archeologiczne, szacunek dla ory ginału w drożony w trakcie eks ploracji archeologicznych i kole żeńskiego kontaktu z dośw iad cz o n y m i b a d a c z a m i, w sp a rła praktyczna wiedza o technikach artystycznych. Um iejętność ich stosowania bardzo się teraz przy dała. Nastąpił teraz nie tylko ok res term inowania w dobrym ze spole, pod okiem dyplom ow a nych konserwatorów, lecz i gro m adzenia dośw iadczeń konser w atorskich (zarów no w m alar stwie sztalugowym , jak i poli chromiach na podłożu kam ien nym i drewnie). Miały one w krót ce zaprocentować.
D o k u m e n ta lis tk ą P ra c o w n i Konserwacji Rzeźby Oddziału PP PKZ w W a rsz a w ie z o s ta ła w 1972 r., a już w następnym pracow ała na Zamku Królews kim. Początkow o również jako d o k u m e n ta lis tk a w P rac o w n i
Konserwacji Dzieł Sztuki Kierow nictwa O dbudow y Zamku Kró lewskiego PP PKZ, następnie jako kierow niczka Działu D okum enta cji. To od Ewy Krakowskiej-Pilch w znacznym stopniu zależało roz poznaw anie autentycznych detali wystroju i propozycja ich lokali zacji w odtw arzanych wnętrzach. A dodać trzeba, że jej pracow nia przejęła 1988 fragm entów snycer skich, sztukaterii itp., rozpoznano zaś i zlokalizow ano 1048, w bu dow ano 988, dokonując także ich restauracji i dokum entacji zgod nej z wym ogam i PP PKZ.
T en o k re s w y m a g a ł ta k ż e udziału w niezliczonych zam ko w ych k o m isjach k o n se rw a to r skich, m uzealnych i innych. Była to o k a z ja d o u c z e s tn ic z e n ia w dyskusjach specjalistów w yso kiej klasy i jednocześnie pierw sza w y ż sz a u c z e ln ia Ewy. P raw o udziału w tych w ażnych spotka niach w ypracow ała sobie sama. Relację o tych trudach zawarła w kom unikacie opublikow anym w specjalnym „zam kowym ” n u m erze kwartalnika „Ochrona Za bytków ” (nr 1-2, 1987, ss. 137- 140). Rok wcześniej wygłosiła ten tekst na ogólnopolskiej sesji k o n serwatorskiej „Restytucja Zamku K ró le w s k ie g o w W a rs z a w ie ” (Warszawa, 2-4 w rześnia 1986).
D o r o b e k d o k u m e n ta c y jn y zw ią z a n y z re sty tu c ją w n ę trz Zamku Królewskiego w W arsza w ie zam knęła Ewa Krakowska- Pilch w 21 tom ach opracow anych sam odzielnie. Stanowią one w a ż
ny elem ent w archiw um zam ko wym. Charakteryzując ten sposób dokum entow ania Andrzej Łotysz użył w jednym ze swych artyku łów trafnego określenia: „nowa generacja dokum entacji konser w atorskiej”.
Losy konserw atorów zabytków zatrudnionych w PP PKZ, firmy nierozerw alnie związanej z pro gramami państw ow ej ochrony za by tk ó w , były ściśle sp lecio n e z przegrupow aniam i w ram ach jej struktury. W 1987 r. rodzina Pilchów przeniosła się do Zam o ścia, dokąd ich skierow ało zada nie organizacji pracow ni nauko w o-badaw czych w O ddziale PP PKZ p o w o łan y m d o realizacji w ielkiego dzieła urbanistycznej rewaloryzacji i m odernizacji oraz restauracji całego Starego Miasta.
O d 1983 r. p onow nie w w ar szawskiej Pracowni Konserwacji Dzieł Sztuki finalizuje w ielkie o p u s d o k u m e n ta c y jn e Zam ku Królewskiego. Tej odpow iedzial nej i sam odzielnej pracy towarzy szył okres szczęśliw ego m acie rzyństwa — w ychow yw anie syna Michała urodzonego w 1979 r.
Rok 1986 zazn aczy ł w ażn y zw rot w zaw odow ym życiu Ewy. Objęła stanow isko dokum entali sty w O ddziale Konserwacji Ar c h ite k tu ry M o n u m en taln ej PP PKZ pow ołanym do restauracji i m odernizacji hotelu „Bristol”
w Warszawie. Jednocześnie p o d jęła zaoczne studia zabytkoznaw- stwa na Wydziale Konserwacji Za bytków Architektury Uniwersyte tu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jak w trakcie najbliższych pięciu lat godziła nadzór konserwatorski w pracach KAM-u, rodzinne obo wiązki, comiesięczne, tygodniowe wyjazdy na sesje uniwersyteckie, pozostaje w kręgu domowej ta jemnicy rodziny Pilchów, zawsze z serdeczną gościnnością witają cych każdego w swym domu.
Dopiero później zorientowali śmy się, że w tym czasie Ewa pracowała nad książką — Hotel
„Bristol”z n a n y i n ie z n a n y — wy
daną przez PP PKZ w Warszawie, w 1990 r. Zawarła w niej wyniki swych badań i odkryć dokony w anych w trakcie nadzorów kon serwatorskich w „Bristolu”. Po wstał dokum ent bogato ilustro w any, obiektyw nie i rzeczow o przedstawiający skom plikow ane realia tego nie d o k o ń czo n eg o d z ia ła n ia k o n s e rw a to rs k ie g o . Z podziwu godnym spokojem au torka scharakteryzow ała dzieje prac, zmieniający się stan rozpo znania technicznego w ielkiego budynku, pom inęła natomiast zja w iska, które budziły w owym czasie napięcia między inwesto rem a wykonaw cą, pozostawiając miejsce na refleksję i sam odzielną ocenę czytelnika.
Z akończenie stu d ió w zaocz nych, ukoronow anie w ieloletnie go trudu znakom icie zdanym eg zaminem finalnym, uzyskanie dy plom u magistra zabytkoznawst- w a i k o n serw ato rstw a, niem al zbiegło się ze zwolnieniem z pra cy. I nie ma większego znaczenia to, że przyczyną wymówienia było rozwiązanie Oddziału KAM na sku tek postępującego kryzysu ek o n o micznego i braku zleceń na prace konserwatorskie. Po trudnych la tach intensywnej pracy — finali zo w an ia w ie lo to m o w e j d o k u m entacji zam kow ej, n ad z o ró w konserwatorskich w KAM-ie, stu diów uniwersyteckich i jednoczes nym pisaniu pracy magisterskiej i książki o „Bristolu” — Ewa Kra- kowska-Pilch została bezrobotna.
Nawet bliscy przyjaciele nie wiedzieli, że w yeksploatow any przez te lata organizm zaczął o d mawiać posłuszeństw a. I właśnie, po po ko n an iu najrozm aitszych przeciwności — gdy, jak się zda wało, nastaw ał czas spokojnego korzystania ze zgrom ad zon ego kapitału kom petencji i kwalifika cji zaw odow ych, tak k on sekw en tnie zdobyw anych — przestało bić Jej serce. Zostaliśmy w zadu mie nad losem bliskiej nam Kole żanki, tak niespodzianie po zba wieni Jej p og odnego uśm iechu, o becno ści w kręgu przyjaciel skiego zrozumienia.
Lech K rzyżanow ski
