Jan Ciszewski
Nowe prawo adopcyjne w Republice
Federalnej Niemiec
Palestra 22/2(242), 32-41
1978
32 J a n C i s z e w s k i N r 2 (242)
Je że li rozporządzenie się dziełem zależnym n a s tę p u je przez jego tw ó rcę w drodze czynności p ra w n e j bez zezw olenia tw ó rc y o ry g in ału , to czynność ta k ą uznać należy za p ra w n ie n iesk u teczn ą, gdyż — ja k stw ie rd z ił S ąd N ajw yższy w a k tu a ln y c h rów nież na g ru n cie obecnej u sta w y orzeczeniach z d n ia 27 m a ja 1926 r . 25 i z dnia 8/13 czerw ca 1931 r. 26 — p raw o a u to rsk ie w zn aczen iu su b iek ty w n eg o u p ra w n ie n ia je s t p raw em n a tu ry cyw ilnej, w obec czego m a ją doń zastosow anie ogólne zasady p ra w a cyw ilnego, a w ięc i za sa d a nem o p lu s iu ris in a liu m tra n sfe rre p o test, q u a m
ipse habet. Z tego w ięc w zględu n ie m oże być sk u teczn ie przen iesio n e p ra w o do
w y k o rz y sta n ia u tw o ru i pochodne p ra w o do w ynagrodzenia, jeżeli u p ra w n ie n ia te nie p rzy słu g iw a ły zbyw cy. Je d n a k ż e w zakresie o ch ro n y a u to rsk ic h p ra w m a ją t kow ych w drodze roszczeń n eg a to ry jn y ch , dotyczących stan ó w fak ty c zn y c h z n a j d u jący ch się poza zasięgiem zgody tw ó rcy o ry g in ału n a w y k o rz y sta n ie dzieła, n a le żałoby uznać, że tw ó rca dzieła zależnego chro n io n y je s t przez p rze p isy p ra w a au to rsk ieg o ta k ż e w ra z ie b ra k u zgody a u to ra oryginału.
25 Z b. O rz. S N z 1926 r., poz. 84.
26 Z b. O rz. S N z 1931 r ., p oz. 348.
JAN CISZEWSKI
Nowe prawo adopcyjne
w Republice Federalnej Niemiec
C e le m a r t y k u ł u j e s t p r z e d s ta w ie n ie w s k r ó c ie za sa d n o w e g o p ra w a o a d o p c ji w R F N , u c h w a lo n e g o w 1976 r. i o b o w ią z u ją c e g o ta m o d 1.1.1977 r.
W dniu 2 lipca 1976 r. zo stała u ch w a lo n a przez B u n d estag u sta w a o p rzy sp o so b ie n iu oraz o zm ian ie in n y c h p rze p isó w (G esetz ü b e r d ie A n n ah m e als K ind u n d zur Ä n d eru n g a n d e re n V o rs c h rifte n )1 oraz u sta w a w p ro w a d za jąc a now e p rze p isy o p rzysposobieniu (G esetz ü b e r die V erm ittlu n g d e r A n n ah m e als K in d ) 1 2. N ow a re g u la c ja p ra w n a in sty tu c ji przy sp o so b ien ia w eszła w życie z dn iem 1 stycznia 1977 r.
Ze w zględu na to, że — zgodnie z art. 22 § 1 polskiego p ra w a p ry w a tn e g o m ię d z y n a ro d o w e g o 3 — przy sp o so b ien ie podlega (z w y ją tk a m i o k reślo n y m i w § 2 tego przepisu) p ra w u ojczy stem u p rz y sp o sa b ia ją c e g o 4 i że toczą się p rze d są d am i po lsk im i sp raw y o p rzysposobienie o b y w ate li polskich przez o b y w a te li RFN , now e przep isy o przysposobieniu b ę d ą z pew nością m u siały być sto so w a n e przez sądy polskie. S tąd p o trzeb a zapoznania się z ty m i przepisam i.
1 W s k ró c ie : A d o p tio n sg e se tz , o p u b l. w B u n d e s g e s e tz b la tt 1976 r ., część I, N r 78, s tr . 1749—1761.
2 w sk ró c ie : A d o p tio n s v e rm ittlu n g s g e s e tz (A d V erm iG ). 3 Dz. U. z 1965 r. N r 46, poz. 290.
4 P o r. J . C i s z e w s k i : P r a k t y k a s ą d ó w w s p r a w a c h o p r z y s p o s o b ie n ie o b y w a te li p o l s k ic h p rz e z c u d z o z ie m c ó w i o so b y z a m ie s z k a łe za g r a n ic ą , „ P ro b le m y W y m ia ru S p ra w ie d li w o ś c i” , n r 1/1977, s tr. 80 i n a s t.
N r 2 (242) N o w e praw o a d o p cyjn e w R FN 33
Na w stę p ie zw rócić należy u w ag ę na dw a z a g ad n ien ia c h a ra k te ru ogólnego. Po pierw sze — w o k re sie o s ta tn ic h d w u d zie stu la t p rzepisy o przysposobieniu w RFN były już now elizow ane p ię c io k ro tn ie .5 Po d r u g i e — o m a w ian a u sta w a z 1976 r. m a c h a ra k te r kom pleksow y, w p ro w a d za o n a bow iem zm iany p rzed e w szy stk im do ko d ek su cyw ilnego (BGB), ale poza ty m ta k ż e do w ielu innych ak tó w praw n y ch , k tó re chociażby w ogran iczo n y m z a k resie odnoszą się do p ro b lem aty k i przysposo bienia. 6
Na mocy now ej u sta w y całkow icie in n e b rzm ien ie uzy sk ały przep isy ty tu łu ós mego rozdziału dru g ieg o k się g i cz w a rte j BGB (§ 1741—1772). P rzep isy te zostały podzielone na dw a działy: p ierw szy z nich (§ 1741—1766) dotyczy przysposobienia osób m ałoletnich, a d ru g i (t§ 1767—1772) — osób p ełnoletnich.
I. PRZYSPOSOBIENIE MAŁOLETNIEGO G eneralne przesłanki przysposobienia
N ow ym postan o w ien iem , k tó re nie m iało sw ojego o d pow iednika w dotychcza sow ych przepisach, je s t b rz m ie n ie § 1741 ust. 1 BGB, zgodnie z k tó ry m przy sp o sobienie je st dopuszczalne, jeżeli służy to do b ru d z ie c k a .7 P o n ad to koniecznym w aru n k ie m orzeczenia przysp o so b ien ia je s t stw ierdzenie, że m ożna oczekiw ać, iż pom iędzy p rzy sp o sa b ia jąc y m a p rzy sp o sab ian y m pow stan ie w ięź ro d zin n a odpo w iad a ją ca sto su n k o m m iędzy ro dzicem a dzieckiem . P rzysposobienie nie pow inno być je d n a k orzeczone, gdyby to było sprzeczne z p rze w a ża jąc y m i in te re sa m i (ü b e r
w iegende In tere sse n ) dzieci przy sp o sab iająceg o lu b z in te re sa m i przysposabianego
albo gdy zachodzi obaw a, że in te re sy p rzysposabianego m ogą być zagrożone przez dzieci p rzysposabiającego. In te re s u ją c e w y d a je się tu ta j to, że do p rze p isu tego (§ 1745) zostało w łączone p o stan o w ien ie, iż w zględy m a ją tk o w e nie m ogą m ieć d e cydującego znaczenia. 8 ■
Specyficznym w a ru n k ie m przysposobięnia, k tó ry został w p row adzony do p ra w a RFN, je st w a ru n e k u p rzedniego p o sia d an ia przez przysposobiającego pod sw oją pieczą dziecka, k tó r e za m ie rz a o n przy sp o so b ić (§ 1744). W zw iązku z tym że sp e łn ie n ie tego w a r u n k u będzie w zasad zie zw ią za n e z koniecznością w spólnego zam ieszkania przy sp o sab iająceg o z p rzy sp o sab ian y m , zachodzą podstaw y do p rz y ję cia, iż w a ru n e k te n je st zbliżony do w a ru n k u w spólnego zam ieszkania p rzed o rze czeniem przy sp o so b ien ia, ja k i zn a n y je s t w iększości sta n ó w USA, w iększości p ro w in cji K an a d y i n ie k tó ry m k ra jo m eu ro p e jsk im . 9 5 P o p rz e d n ie z m ia n y z o s ta ły d o k o n a n e n a m o c y u s ta w : z d n ia 18 c z e rw c a 1957 r., 11 s ie rp n ia 1961 r., 18 w r z e ś n ia 1969 r. i 14 s ie rp n ia 1973 r. • N p . u s ta w a w p r ę w a d z a ją c a k o d e k s c y w iln y (B G B ), u s ta w a N r 16 R a d y K o n tr o ln e j ( p ra w o m a łż e ń s k ie ) z d n ia 20 lu te g o 1946 r., u s ta w a o w y m ia rz e s p ra w ie d liw o ś c i z d n ia 5 lis to p a d a 1969 r., k o d e k s k a r n y . 7 J e s t to is to tn e o ty le , że w l i t e r a tu r z e (p o r. E. M ę d r z y c k a , K. O l e j n i c z a k : P r a k t y k a są d ó w w z a k r e s ie s p r a w z w n io s k ó w c u d z o z ie m c ó w i o b y w a te li p o ls k ic h z a m ie s z k a ły c h za g r a n ic ą o p r z y s p o s o b ie n ie o b y w a te li p o ls k ic h , „ B iu le ty n M in is te rs tw a S p ra w ie d li w o ś c i” n r 5—6/1960, s tr . 48; B. W a l a s z e k , S. S o ś n i a k, E. W i e r z b o w s k i : M ię d z y n a ro d o w e p r a w o ro d z in n e , s. 311, 312) d o m in u je p o g lą d , że g d y b y o b c e p r a w o , k tó r e m ia ło b y b y ć z a s to so w a n e w k o n k r e t n e j s p r a w ie , d o p u sz c z a ło m o ż liw o ść o rz e c z e n ia p rz y s p o s o b ie n ia n ie le ż ą c e g o w in te r e s ie p rz y s p o s a b ia n e g o , to s ą d p o ls k i n ie m ó g łb y o rz e c p rz y s p o so b ie n ia . 8 P o r. o rz e c z e n ia S ą d u N a jw y ż s z e g o : z d n i a 15.IX .1951 r. C 715/51, OS'N 1953, p o z . 37 i „ P a ń s tw o i P r a w o ’ n r 2/1952, s. 321 o ra z z d n ia 30.IX .1952 r. C 1513/52, O SN 1954, poz. 5, „ P a ń s tw o i P r a w o ” n r 5—6/1953, s tr . 812 i „ N o w e P r a w o ” n r 6/1953, s. 376. 9 B r a k Je st p o d s ta w d o u z n a n ia , że s to s o w a n ie te g o p rz e p is u p rz e z s ą d y p o ls k ie m ia ło b y 3 P a le s tr a
34 J a n C i s z e w s k i N r 2 (242)
K onstrukcja instytucji przysposobienia *
D aleko idąca zm iana n a s tą p iła w z a k re sie k o n s tru k c ji przysposobienia. D o ty ch czasow e p rzepisy (zw łaszcza § 1741) stanow iły, że do p rzy sp o so b ien ia dochodzi na m ocy um ow y, k tó ra n a s tę p n ie podlega z a tw ie rd z en iu przez s ą d .* 10 Z godnie z d o tychczasow ym p rzepisem § 1754 przysposobienie uzyskiw ało m oc z ch w ilą p o tw ie r dzenia um ow y przez sąd, przy czym stro n y b y ły zw iązan e um ow ą od d a ty jej sporządzenia. O becnie w y elim in o w an e zo stały te ob o w iązu jące d otychczas elem enty, k tó re w yw odziły się z k o n trak to w e g o u ję cia in sty tu c ji adopcji. N a m ocy obecnie obow iązującego przep isu § 1752 w prow adzono zasadę, że p rzysposobienie zo staje orzeczone przez sąd o piekuńczy n a żąd an ie p rzysposabiającego.
Stan cyw ilny przysposabiającego
Je śli chodzi o osoby p rzy sp o sa b ia jąc e, to u trz y m a n y został p rze p is stanow iący, że w spólnie przysposobić dziecko m ogą ty lko m ałżonkow ie (§ 1741 ust. 1). P o n ad to m ałżonek je st u p ra w n io n y do p rzysposobienia sw ojego d ziecka pozam ałżeńskiego lub dzieck a w spółm ałżonka. W sy tu a c ji gdy je d e n z m ałżonków n ie m a zdolności do czynności p raw n y ch lu b m a tę zdolność o graniczoną, d ru g i m ałżonek m oże sam przysposobić dziecko (§ 1741 ust. 2).
R ów nież osoba n ie pozostająca w zw iązku m ałżeńskim może d okonać przy sp o so bienia, p rzy czym w y ra źn ie dopuszcza się m ożliw ość przysp o so b ien ia (w ty m ta k ż e przez m atkę) w łasnego dziecka pozam ałżeńskiego (§ 1741 ust. 3).
P a r a g r a f 1742 (p oprzednio § 1749 ust. 2) d a je w y raz pow szechnie p rz y ję te j z a sadzie, w m yśl k tó rej dopóki istn ie je sto su n ek p ra w n y p o w sta ły przez przy sp o so bienie, dopóty dziecko ju ż przysposobione m oże być przysposobione ty lk o przez m ałżo n k a przysposabiającego.
Wiek przysposabiającego
Z asad ą jest, że p rzy sp o sa b ia jąc y m usi m ieć ukończone 25 lat. W w y p a d k u p rz y sposobienia sw ojego dziecka pozam ałżeńskiego lu b dzieck a w spółm ałżonka pow yż sza g ran ic a w iek u je st obniżona i w ynosi 21 lat. N ato m iast w raz ie p rzy sp o so b ien ia przez oboje m ałżonków jedno z n ic h m usi m ieć u kończone 25 la t, a d ru g ie 2:1 lat. P o n ad to bezw zględnym w a ru n k ie m po stro n ie przysp o sab iająceg o n iezb ęd n y m do przysposobienia je st p o siad an ie p ełn ej zdolności do czynności p raw n y ch (§ 1743).
s k u t k i sp rz e c z n e z p o d s ta w o w y m i z a s a d a m i p o r z ą d k u p r a w n e g o P R L ( a r t. 6 p r. p r. m ię d z .); p o r. w t e j m ie rz e p o s ta n o w ie n ia S ą d u N a jw y ż s z e g o : z d n ia 9.II.1972 r. I I I C R N 115/71, O S N C P n r 7—8/1972, poz. 147 i z d n ia 26.IV.1972 r. I I I C R N 20/72, O S N C P n r 10/1972, poz. 186. C e le m te g o r o d z a ju p rz e p is ó w j e s t b o w ie m p r a k ty c z n e s p ra w d z e n ie , c z y z a c h o w a n ie się w n io s k o d a w c ó w i p r z y s p o s a b ia n e g o o ra z w a r u n k i, w j a k i c h d z ie c k o ż y ło w c z a sie w sp ó ln e g o z a m ie s z k a n ia , p o z w a la ją n a s tw ie rd z e n ie , że o rz e c z e n ie p r z y s p o s o b ie n ia b ę d z ie z g o d n e z d o b r e m p rz y s p o s a b ia n e g o .
lo w z w ią z k u z ty m że k w e s tia , c z y p rz y s p o s o b ie n ie m a d o jś ć d o s k u t k u w d ro d z e u m o w y , c z y te ż n a s k u te k o rz e c z e n ia są d u , p o d le g a w m y ś l a r t. 22 § 1 p r. p r . m ię d z . p r a w u o jc z y s te m u p rz y s p o s a b ia ją c e g o (n ie je s t to b o w ie m w a r u n e k f o r m a ln y , le c z m a te r ia ln o - - p ra w n y , b o d o ty c z ą c y w a ż n o ś c i p r z y sp o s o b ie n ia ), n a g r u n c ie d o ty c h c z a s o w y c h p rz e p is ó w r e p r e z e n to w a n y b y ł p o g lą d , że je ż e li o b y w a te l R F N z a m ie rz a p rz y s p o s o b ić w P o lsc e d z ie c k o p o s ia d a ją c e o b y w a te ls tw o p o ls k ie , to u m o w a o a d o p c ji p o d le g a z a tw ie r d z e n iu p rz e z są d p o lsk i. P o r. B. W a l a s z e k : P rz y s p o s o b ie n ie w p o ls k im p r a w ie ro d z in n y m o ra z w p o ls k im p r a w ie m ię d z y n a ro d o w y m p r y w a tn y m i p ro c e so w y m , s tr . 185 i 186; J . J o d ł o w s k i : R e c e n z ja p o w y ż s z e j p r a c y B. W a la s z k a , „ P a ń s tw o i P r a w o ” n r 7/1971, s tr. 158.
N r 2 (242) N ow e praw o a d o p cyjn e w RFN 3 5
P rz y te j o k az ji w a rto zw rócić uw agę n a to , że rów n ież poprzednio obow iązyw ał w a ru n e k u kończenia 25 la t, ale sąd m ógł o d stą p ić od niego, jeżeli p rzy sp o sa b ia jąc y za m ie rz ał przysposobić sw oje dziecko p o zam ałżeń sk ie lu b dziecko w spółm ałżonka oraz jeżeli p rze m aw ia ły za ty m w aż n e pow ody (§i§ 1744, 1745 i 1745B).11
Warunek bezdzietności
D otychczasow e p rze p isy BGB (zw łaszcza § 1741) stanow iły, że przysposobić in n ą osobę m oże ty lk o te n , k to nie m a w łasn y ch p o to m k ó w ,* 12 p rzy czym n ie sta n o w iła przeszkody do dalszego p rzy sp o so b ien ia okoliczność, iż o k reślo n a osoba p rzysposo biła już 'poprzednio dziecko (§ 1743). S ąd o p ie k u ń cz y m ógł je d n a k zw olnić od w a ru n k u bezdzietności, jeżeli p rzysposobienie dziecka nie było sprzeczne z p rze w a ża ją cy m i in te re sa m i w łasn y ch dzieci przy sp o sab iająceg o oraz jeżeli nie było p o d sta w do obaw o zag ro żen ie in te resó w przy sp o sab ian eg o (§ 1745a ust. 1).
O bow iązujące obecnie p rze p isy pom inęły całk o w icie w a ru n e k bezdzietności, ale sta n o w ią jednocześnie, że — ja k to ju ż w yżej stw ierd zo n o — zachodzi konieczność d o k o n an ia oceny, czy p rzysposobienie nie w p ły n ie w określo n y m sto p n iu n eg a ty w n ie n a dzieci p rzy sp o sa b ia jąc eg o (por. w yżej § 1745).
Zgoda przysposabianego i jego przedstaw iciela ustawowego
U staw o d aw stw o RFN w p ro w a d z a zasadę, że do p rzysposobienia konieczna je st zgoda dziecka. Je że li dziecko u k ończyło 14 la t, zgodę na przysposobienie w y raża ono osobiście, ale do w y ra ż e n ia te j zgody k o n ie cz n e je s t zezw olenie jego p rz e d sta w iciela ustaw ow ego. W pozostałych w y p ad k a ch , tz n . w ów czas, gdy p rzy sp o sa b ia n y n ie ukończył 14 l a t albo gdy w p ra w d z ie ukończył 14 la t, ale n ie m a zdol ności do czynności p raw n y ch , zgodę n a przysposobienie w y ra ża p rze d staw ic ie l u sta w o w y dziecka.
Zgoda m ałoletniego, k tó r y ukończył 14 la t i n ie je st pozbaw iony zdolności do czynności p ra w n y c h , może być przez niego o dw ołana aż do m om entu upraw o m o c n ie n ia się orzeczenia o przysposobieniu. Do o d w o łan ia zgody nie je st konieczne zezw olenie p rze d sta w ic ie la ustaw ow ego.
Jeżeli zachodzi konieczność u zy sk an ia zgody lu b zezw olenia o p ie k u n a (bądź k u rato ra), a te n o d m a w ia ic h udzielen ia, to is tn ie je m ożliw ość jej z a stą p ien ia przez sąd w raz ie u sta le n ia bezzasadności odm ow y w y ra że n ia zgody lub zezw olenia (§ 1746).
Do p rzysposobienia d ziecka pochodzącego z m a łże ń stw a kon ieczn a je s t zgoda obojga rodziców , n a to m ia st do p rzy sp o so b ien ia dziecka pozam ałżeńskiego kon ieczn a je s t zgoda m a tk i. P rzy sp o so b ien ie dziecka pozam ałżeńskiego przez osobę trz e c ią nie może być orzeczone, je że li o jciec dzieck a złożył w niosek o jego u zn an ie lu b p r z y sposobienie (§ 1747 ust. 1 i 2). u N a to m ia s t w o k r e s ie p rz e d n o w e liz a c ją z d n ia 18.IX .1961 r. p r z y s p o s a b ia ją c y m u s ia ł m ie ć u k o ń c z o n e 50 l a t i b y ć co n a jm n ie j o 18 l a t s ta rs z y o d p rz y s p o s a b ia n e g o (§ 1744). O b e c n ie p rz e p is y n ie z n a ją w a r u n k u z a c h o w a n ia o d p o w ie d n ie j ró ż n ic y w ie k u m ię d z y p r z y s p o s a b ia ją c y m a p rz y s p o s a b ia n y m , w ś w ie tle p o w y ż s z e g o w id o c z n a je s t w y r a ź n a te n d e n c ja do o b n iż a n ia g r a n ic y w ie k u o so b y c h c ą c e j p rz y sp o so b ić . 12 w l i t e r a tu r z e w y r a ż o n o p o g lą d (B. W a l a s z e k : P rz y s p o s o b ie n ie (...), op. c it., s tr . 238), że w p r o w a d z o n y p rz e z w ła ś c iw e p r a w o o b c e w a r u n e k b e z d z ie tn o ś c i p r z y s p o s a b ia ją c e g o n ie p o w in ie n b y ć w y łą c z a n y n a m o c y k la u z u li p o r z ą d k u p u b lic z n e g o (a rt. 6 p r. p r. m iędz.).
3 6 J a n C i s z e w s k i ( Z f Z ) Z JN
Zgoda p rze d staw ic ie la ustaw ow ego na p rzysposobienie d ziecka nie m oże być sk u te cz n ie w y ra żo n a p rze d u p ły w em 3 tygodni od d n ia u ro d ze n ia się dzieck a (§ 1747 ust. 3 ) .«
Zgoda jed n eg o z rodziców nie je st je d n a k w y m ag an a, jeżeli nie je s t o n w sta n ie tego uczynić albo jeżeli m ie jsc e jego p o b y tu je s t n ie zn an e (§ 1747 ust. 4).
P o p rz ed n io obow iązujące p rze p isy dopuszczały m ożliw ość w y ra że n ia zgody na każde e w e n tu a ln e p rzy sp o so b ien ie w przyszłości — je d y n ie przez ojca dziecka. O becnie zgoda ta k a może być w y rażo n a przez obo je rodziców ■(§ 1747 ust. 3), z tym je d n a k zastrzeżen iem , że zgoda tra c i sw oją skuteczność, jeżeli dziecko nie zostanie p rzy sp o so b io n e w ciągu 3 la t od w y ra ż e n ia zgody (§ 1750 ust. 4).
W yrażenie zgody przez sąd w zastępstw ie przedstaw iciela ustaw ow ego
N ow e p rze p isy szczegółowo n o rm u ją p ro b le m a ty k ę w y ra ż e n ia zgody przez sąd o p iek u ń czy w z a stę p stw ie rodziców . Otóż jeżeli je d n o z rodziców w sposób trw a ły dopuszcza się pow ażnego n a ru sz e n ia sw oich obow iązków w obec dziecka albo w y kazało sw oim postępow aniem , że dziecko je s t m u o b o ję tn e, oraz jeżeli niedojście do s k u tk u p rzysposobienia w y rząd ziło b y dziecku n ie p ro p o rc jo n a ln ie w ysokie szkody, to sąd o p ie k u ń cz y na w n io sek dzieck a w y ra ża zgodę n a p rzysposobienie w za stę p stw ie rodzica. M ożliwość ta k ieg o zastępczego w y ra że n ia zgody m a m iejsce ta k ż e w ów czas, gdy rodzic ze w zględu n a sw ą ciężką niedom ogę u m ysłow ą
(sch w erere G ebrechen) je st w sposób trw a ły niezdolny do sp raw o w an ia opieki n ad
d zieckiem o ra z gdy dziecko w raz ie n ie d o jśc ia do s k u tk u p rzysposobienia nie m o głoby się w ychow yw ać w rodzinie, w zw iązku z czym jego rozw ój b yłby zagro żony (§ 1743).
Zgoda w spółm ałżonka
Do o rzeczen ia p rzysposobienia d ziec k a przez jednego z m ałżonków kon ieczn e je st u zy sk an ie zgody w spółm ałżonka. Zgoda ta k a nie je st w y m ag a n a, jeżeli te n w sp ó ł m ałżonek nie je st w sta n ie tego uczynić albo jeżeli jego m iejsce p o bytu je s t nie znane. W ty c h w y p ad k ach gdy zgoda je s t w y m ag a n a, ale w spółm ałżonek n ie w y ra ż a zgody, istn ie je m ożliw ość zastępczego je j w y ra ż e n ia przez sąd o piekuńczy na w n io sek p rzysposabiającego. Zgoda ta k a nie będzie je d n a k udzielona, jeżeli o k re ś lo n e in te re sy drugiego m ałżonka lu b ro d zin y sp rz e c iw ia ją się orzeczeniu p rzy sp o so b ie n ia (§ 1749 ust. 1 i 3).
W zw iązku z ty m że przepisy BGB dopuszczają m ożliw ość p rzysposobienia osoby p o zo stającej w zw iązku m ałżeńskim , do p rzysposobienia ta k ie j osoby k onieczne je st u zy sk a n ie zgody w spółm ałżonka p rzysposabianego <§ 1749 ust. 2 ).* 14
W arunki dotyczące zgody na przysposobienie
W y ra żen ie zgody na p rzysposobienie (dotyczy to dziecka, jego p rzed staw iciela u sta w o w e g o o raz w spółm ałżonka p rzysposabiającego lu b przysposabianego) n a stę p u je p rze d sądem opiekuńczym . M usi ono być ¡potw ierdzone n o ta ria ln ie . Zgoda je s t n ie o d w o łaln a (§ 1750 ust. 1 i 2). N ie dotyczy to je d n a k dziecka, k tó re u k o ń czyło 14 la t i n ie je s t całkow icie pozbaw ione zdolności do czynności p raw n y ch ; w ów czas m oże ono odw ołać sw o ją zgodę aż do m o m e n tu u p raw o m o c n ien ia się o rzeczenia o przysposobieniu (§ 1746 ust. 2).
ls W e d łu g p o p rz e d n io o b o w ią z u ją c e g o § 1747 u s t. 2 B G B z g o d a n a p rz y s p o s o b ie n ie m o g ła b y ć u d z ie lo n a d o p ie ro p o u k o ń c z e n iu p rz e z d z ie c k o 3 m ie się c y .
N r 2 (242) N o w e praw o a d o p cyjn e w RFN 37
Zgoda tr a c i sw o ją moc, jeżeli w n io sek zo stanie cofnięty albo jeżeli z in n y c h p rzyczyn p rzysposobienie nie zostało orzeczone, a ponad to (zgoda rodzica) w ted y , gdy dziecko w ciągu 3 la t od w y ra że n ia zgody nie zostanie przysposobione (§ 1750 u st. 4).
Skutki w yrażenia przez rodzica zgody na przysposobienie
Z ch w ilą w y ra ż e n ia zgody przez rodzica na przysposobienie d ziecka n a s tę p u je u s ta n ie w ładzy ro d zicielsk iej tego ro d zica w o b e c . dziecka i od tego m o m e n tu nie może ju ż być u rze czy w istn io n e jego u p ra w n ie n ie do k o n ta k tó w z dzieckiem . J e d nocześnie z u sta n ie m w ład z y rodzicielskiej jed n eg o z rodziców fu n k c ję o p ie k u n a p rz e jm u je U rząd do S p ra w M łodzieży (Jugendam t), chyba że w ładza ro d zic ielsk a p rz y słu g u je d ru g iem u rodzicow i albo że dziecko zostaje przysposobione przez m a ł żo n k a rodzica (§ 1751 ust. 1 i 2).
Je że li zgoda rodzica s ta ła się b ez sk u te cz n a ze w zględu n a n ieo rzeczen ie p rz y sp o sobienia (§ 1750 ust. 4), jego w ład z a rodzicielska nie odżyw a z m ocy p ra w a , je d n ak ż e sąd opiekuńczy m oże ją przyw rócić, je śli n ie sprzeciw ia się to d o b ru dziecka (§ 1751 ust. 3).
N astęp n y m sk u tk ie m w y ra ż e n ia przez rodziców zgody n a przysposobienie ich dzieck a je st p rze jście n a przysp o sab iająceg o obow iązku d o sta rc za n ia d ziecku śro d k ó w u trz y m a n ia z p ie rw sz eń stw e m przed jego k rew n y m i, jeżeli dziecko zo stało p rz y ję te pod opiekę przysp o sab iająceg o w celu przysposobienia.
W sy tu a c ji gdy m ałżonek zam ierza przysposobić dziecko w spółm ałżonka, obo w iązek zap ew n ien ia dziecku środków u trz y m a n ia ciąży n a obojgu m a łżo n k a ch (§ 1751 ust. 4). Z asad n icza różnica w sto su n k u do poprzednio obow iązującego s ta n u p raw n eg o polega n a tym , że op isan e w yżej sk u tk i n a s tę p u ją z ch w ilą w y ra ż e n ia przez rodziców zgody na p rzysposobienie ich dziecka. P oprzednio o b o w ią z u ją ce p rze p isy (§ 1765, 1766) stanow iły, że s k u tk i ta k ie n a s tę p u ją z ch w ilą z a tw ie r dzenia um ow y o przysposobieniu.
W pływ śm ierci (przysposabiającego lub przysposabianego) na m ożliwość orzeczenia przysposobienia
Z godnie z § 1753 ust. 1 BGB orzeczenie p rzysposobienia nie może n a s tą p ić po śm ierci dziecka. N ato m iast m ożliw e je s t orzeczenie p rzysposobienia po śm ierci przysp o sab iająceg o i w ów czas m a ono ta k i sam sk u te k , ja k gdyby n a s tą p iło za życia p rzysposabiającego. M ożliwość o rzeczenia w ta k ie j sy tu a cji przy sp o so b ien ia w chodzi w rach u b ę, gdy p rz y sp o sa b ia jąc y złożył w niosek o przysposobienie do są d u albo zlecił złożenie ta k ieg o w n iosku n o ta riu szo w i (§ 1753 ust. 2 i 3 ) .15
Skutki przysposobienia
W raz ie p rzysposobienia dziecka przez oboje m ałżonków albo w raz ie p rz y sp o so b ien ia dziecka w spółm ałżonka — zasadniczy sk u te k przysposobienia polega n a
15 N a g r u n c ie o b o w ią z u ją c y c h d o ty c h c z a s p rz e p is ó w w y r a ż o n y z o s ta ł p rz e z B . W a l a s z - k a ( P r z y s p o s o b ie n ie (...), o p . c it., s tr . 85—86) d a le k o id ą c y p o g lą d , że w w y p a d k u g d y w ła ś c iw e p ra w o o b c e ( k tó r e s te n o w i, że a d o p c ja n a s tę p u je p rzez z a w a rc ie u m o w y p o d le g a ją c e j z a tw ie r d z e n iu p rz e z są d ) d o p u sz c z a m o ż liw o ść z a tw ie r d z e n ia u m o w y p rz e z są d p o ś m ie r c i p rz y s p o s a b ia ją c e g o , to a r t. 6 p r . p r. m ięd z. n ie s ta n o w i p r z e s z k o d y d o z a tw ie r d z e n ia t a k i e j u m o w y p rz e z s ą d p o ls k i. P o g lą d te n w z e s ta w ie n iu z tr e ś c ią a r t . 587 k .p .c . w z w ią z k u z a r t .
38 J a n C i s z e w s k i N r 2 (242)
u zy sk an iu przez dziecko sta n o w isk a (pozycji) d ziecka pochodzącego z m ałżeń stw a osób przy sp o sab iający ch . W pozostałych w y p a d k a c h przysposobiony u zy sk u je s ta now isko p ra w n e dziecka m ałżeńskiego p rzy sp o sab iająceg o (§ 1754 ust. 1 i 2).
Z chw ilą p rzysposobienia w y g a sa sto su n ek p o k re w ie ń stw a dziecka (i jego p o tom ków ) do dotychczasow ych k re w n y c h oraz w y g a sa ją w y p ły w ają ce stą d p raw a i obow iązki. Je d n a k ż e na sk u te k p rzy sp o so b ien ia nie w y g a sa ją ro szczen ia dziecka istn ie ją c e w m om encie przysposobienia; dotyczy to np. roszczeń ren to w y c h , ale nie dotyczy roszczeń o d o starczen ie śro d k ó w u trzy m an ia .
W raz ie przy sp o so b ien ia dziecka pozam ałżeńskiego swojego w spó łm ałżo n k a w y gasa je d y n ie sto su n ek p o k re w ie ń stw a do dru g ieg o ro d zica i jego k re w n y c h (§ 1755 ust. 1 i 2).
N ieco odm iennie — z n a tu ry rzeczy — o k reślo n e zo stały sk u tk i p rzysposobienia w ów czas, g d y p rz y sp o sa b ia jąc y są z dzieckiem sp o k rew n ien i lu b spow inow aceni. W ta k ie j sy tu a cji w ygasa je d y n ie sto su n e k p o k re w ie ń stw a dziecka (i jego potom ków ) do rodziców oraz w y g a sa ją w y n ik a ją c e stą d p r a w a i obow iązki. Je że li zaś m a ł żonek przy sp o sab ia dziecko pochodzące z m a łż e ń stw a sw ojego w spółm ałżonka oraz jeżeli to poprzednie m ałżeń stw o u sta ło w w y n ik u śm ierci, to nie w y g asa sto su n ek p o k rew ie ń stw a w obec k rew n y ch zm arłego ro d zica (§ 1756 ust. 1 i 2).
N azwisko przysposobionego
Z asa d ą jest, że dziecko przysposobione o trz y m u je nazw isko (rodow e) p rz y sp o sabiającego, p rzy czym do n az w isk a tego n ie dodaje się tego jego członu, k tó re zostało do d an e n a sk u te k za w arcia przez p rzy sp o sab iająceg o m ałżeństw a. Z m ian a nazw isk a rozciąga się na n azw isko m ałżo n k a osoby przysposobionej, jeżeli w y ra ził o n n a to zgodę (§ 1757 ust. 1 ).18
Zmiana im ienia przysposobionego
N a w niosek przysp o sab iająceg o o raz za zgodą dziecka lub jego prze d staw ic ie la u staw ow ego (por. § 1746 ust. 1) sąd o p iek u ń czy m oże zm ienić im ię dziecka, dodać m u now e imię, ja k rów nież może dodać do dotychczasow ego nazw isk a nazw isko p rzysposabiającego, jeżeli w ażne pow ody p rz e m a w ia ją za tym , że ta k a zm iana b ę - d żie zgodna z do b rem d ziec k a (§ 1757 u st. 2).
Tajem nica przysposobienia
Zgodnie z § 1758 BGB n ie po d leg a u ja w n ie n iu bez zgody p rzysposabiającego i dziecka fa k t p rzysposobienia i jego okoliczności, ch y b a że w y m ag a tego in te re s publiczny.
R ozw iązanie przysposobienia
W m yśl poprzednio o bow iązujących przepisów rozw iązanie (uchylenie) p rzy sp o so b ie n ia następ o w ało n a m ocy um ow y m iędzy p rzy sp o sa b ia jąc y m a dzieckiem i 16
16 Co do u s ta le n ia p r a w a w ła ś c iw e g o d la k w e s tii n a z w is k a (z m ia n y im ie n ia ) p r z y s p o s a b ia n e g o d o m in u je p o g lą d (p o r. B. W a l a s z e k : P rz y s p o s o b ie n ie (...), o p. c it., s tr. 286 i E . M ę d r z y c k a , K. O l e j n i c z a k : P r a k t y k a s ą d ó w (...), op. c it., s tr . 48), że p r a w e m t y m je s t p ra w o rz ą d z ą c e a d o p c ją ( s ta tu t a d o p c ji). W ś w ie tle p o w y ż sz e g o p r a w o o jc z y s te p rz y s p o s a b ia ją c e g o je s t p ra w e m , n a p o d s ta w ie k tó r e g o n a le ż y u s ta lić , c z y p rz y s p o s o b io n y n a b y w a n a z w is k o p rz y s p o s a b ia ją c e g o z m o c y p r a w a , czy te ż n a w n io se k .
N r 2 (242) N o w e praw o a d o p cyjn e w RFN 39
ty m i p o to m k a m i dziecka, n a k tó r e ro zc iąg a ły się skuitki p rzysposobienia. U m ow a ta k a w y m ag a ła z a tw ie rd z en ia przez sąd (por. § 1750, 1751 i nast.).
N a m ocy zaś now ych p rze p isó w — analogicznie ja k p rz y tw o rze n iu sto su n k u p rzy sp o so b ien ia — o ro z w ią z a n iu p rzy sp o so b ien ia o rze k a sąd opiekuńczy. Z godnie z ogólną n o rm ą § 1759 sto su n ek p rzysposobienia m oże być rozw iązan y ty lk o w w y p a d k a c h określo n y ch w §§ 1760 i 1763 BGB.
W św ietle ty c h p rzep isó w sto su n e k przy sp o so b ien ia może być ro zw iązan y przez sąd, jeżeli p o w stał on bez w n io sk u p rzysposabiającego, bez zgody dzieck a lu b bez w y m ag a n ej zgody ro d zica (§ 1760 u st. 1).
N ieskuteczność zaś w n io sk u lu b zgody m a m iejsce w ów czas, gdy osoba sk ła d a ją c a ośw iadczenie:
a ) b y ła w sta n ie nieśw iadom ości, b y ła n iezdolna do ozynności p raw n y ch , albo gdy dziecko, k tó re w y ra ziło zgodę, nie ukończyło 14 la t lu b było całkow icie n ie zd o ln e do czynności p raw n y ch ;
b) nie w iedziała, że chodzi o przysposobienie, albo n ie ch ciała złożyć w n io sk u (w yrazić zgody) o przysposobienie, albo w reszcie gdy zaszła p om yłka co do osoby;
c) zo stała skłoniona do złożenia ośw iadczenia w sk u te k podstępnego w p ro w a d ze n ia je j w b łą d co do isto tn y ch okoliczności;
d) złożyła ośw iadczenie po d w p ły w em bezp raw n ej groźby;
e) w y ra ziła zgodę n a przysposobienie przed u p ły w em ośm iu tygodni od urodzenia dziecka (§ 1760 ust. 2).
P om im o je d n a k istn ie n ia pow yższych p rze słan e k n ie m oże n astąp ić rozw iązanie przysposobienia, jeżeli sk ła d a ją c y ośw iadczenie •— po u sta n iu w ym ienionych w yżej sy tu a c ji — ponow nie w y ra z ił zgodę albo ponow nie złożył w n io sek lub podał do w idom ośći, że sto su n ek p rzy sp o so b ien ia p o w in ie n być u trz y m a n y (§ 1760 ust. 3).
P o n ad to ro zw iązan ie przy sp o so b ien ia je s t w yłączone w ted y , gdy p rzy o rzek an iu przysp o so b ien ia uzn an o za niecelow e, żeby rodzic, k tó ry nie b y ł w sta n ie złożyć ośw iadczenia lu b któ reg o m iejsce p o b y tu nie było znane, ponow nie w y ra ż a ł zgodę albo żeby po d ał do w iadom ości, iż stosunek p rzy sp o so b ien ia pow in ien być u trz y m any, ja k rów nież w ted y , gdy p rze słan k i u p o w aż n iając e do zastępczego w y rażen ia zgody zostały spełnione p rzy o rz e k a n iu przysposobie ni a albo w chw ili ro zp o zn a w an ia w n io sk u o ro zw ią zan ie przysposobienia (§ 1760 ust. 5 i § 1761 ust. 1).
N iezależnie od w y m ienionych w yżej sy tu a c ji rozw iązanie przysposobienia n ie m oże m ieć m ie jsc a w ted y , gdy m ogłoby to n aru sz y ć dobro dziecka z w y jątk iem w y p ad k u , gdy ro zw ią zan ia przysp o so b ien ia w y m a g a ją w ażne in te resy p rzy sp o sa biająceg o (§ 1761 ust. 2).
D alsze p rz e sła n k i ro zw iązan ia przysposobienia
U p ra w n io n y m do złożenia w niosku o rozw iązanie przysposobienia je st tylk o ten, bez którego w n io sk u lu b zgody orzeczone zostało przysposobienie. W w y p ad k u gdy dziecko lu b p rzy sp o sa b ia jąc y są niezdolni do czynności praw n y ch , w niosek w im ien iu ty c h osób może złożyć p rze d sta w ic ie l 'ustaw ow y.
W niosek o ro zw iązan ie przysp o so b ien ia może być złożony tylk o w ciągu 1 ro k u , a p o n ad to ty lk o w tedy, gd y od orzeczenia o p rzysposobieniu nie u p ły n ą ł okres 3 la t. Bieg te rm in u rocznego rozpoczyna się w chw ili ok reślo n ej w u staw ie, w za sadzie — w chw ili u s ta n ia przeszkody, np. stw ie rd z en ia pom yłki, błędu, u sta n ia groźby itp . (§ 1763 ust. 1 i 2).
40 J a n C i s z e w s k i N r 2 (242)
N iezależnie od opisanego w yżej tr y b u i p rze sła n e k ro zw iązan ia przysposobienia, dopuszcza się też m ożliw ość ro zw ią zan ia z u rzę d u — przysp o so b ien ia z w ażnych pow odów , gdy dziecko je s t m ałoletnie, je że li p rz y ty m w y m ag a tego dobro dziecka oraz je ż e li ro zw ią zan ie przy sp o so b ien ia um ożliw i ponow ne przysposobienie. W r a zie zaś p rzy sp o so b ien ia dziecka pnzez m ałżo n k ó w dopuszcza się m ożliw ość ro zw ią zania p rzy sp o so b ien ia m iędzy dzieckiem a je d n y m ty lk o z m ałżonków , jeżeli d ru g i z m a łżo n k ó w gotów je s t p rze jąć o piekę i w y ch o w an ie d ziecka oraz jeżeli ta k a sy tu a c ja n a przyszłość n ie będzie sp rzeczn a z do b rem dziecka (§ 1763). w
Skuteczność orzeczenia o rozw iązaniu przysposobienia
O rzeczenia o rozw iązaniu p rzysposobienia są skuteczne od d a ty ich w y d an ia. W zw ią zk u z ty m że dopuszcza się m ożliw ość ro zw iązan ia p rzy sp o so b ien ia po śm ierci p rzy sp o sab iająceg o lu b przy sp o sab ian eg o , § 1764 stanow i, iż o rzeczenia ta kie w y w o łu ją ta k ie sk u tk i, ja k b y ro zw ią zan ie n a stą p iło za życia ty c h osób.
Skutki rozwiązania przysposobienia
Z ch w ilą ro zw ią zan ia przysposobienia u s ta je p o w sta ły w w y n ik u przysposo b ie n ia sto su n e k p o k rew ie ń stw a dziecka i jego p o to m k ó w do d otychczasow ych k re w n ych o ra z w y n ik a ją c e z tego p ra w a i obow iązki, a jedno cześn ie przyw rócone zo stają: sto s u n e k p o k rew ie ń stw a dziecka i jego potom ków do n a tu ra ln y c h k re w nych dzieck a oraz w y n ik a ją c e stą d p ra w a i obow iązki, ale w zasadzie ju ż bez w ładzy rodzicielsk iej (§ 1764 ust. 2). S ąd o p ie k u ń cz y bow iem p rzy w ra c a n a tu r a l nym rodzicom dziecka w ład zę ro d zicielsk ą ty lk o w ted y , gdy n ie je s t to sprzeczne z d o b rem dziecka. G dy zaś sprzeczność ta k a zachodzi, n a s tą p i w ów czas u sta n o w ien ie o p ie k u n a lu b k u r a to r a (§ 1764 ust. 3 i 4).
N azw isko dziecka po rozwiązaniu przysposobienia
Z ch w ilą ro zw ią zan ia p rzysposobienia d ziecko tra c i p ra w o do u ży w a n ia n az w isk a p rzy sp o sa b ia jąc eg o ja k o sw ojego nazw iska. P o sta n o w ie n ie to n ie m a zastosow a nia w ra z ie ro zw ią zan ia przysp o so b ien ia w obec jednego z p rzy sp o sa b ia jąc y ch m a ł żonków (§ 1765 ust. 1). J e d n a k ż e n a w n io sek d ziec k a sąd o piekuńczy m oże p rzy ro zw ią zan iu p rzysposobienia orzec, że dziecko p o zo staje p rzy nazw isku, ja k ie o trz y m ało p rze z przysposobienie, jeżeli m a ono u za sa d n io n e pow ody do noszenia tego n az w isk a (§ 1765 ust. 2). P o n ad to jeżeli n az w isk o o trzy m an e przez przysposobienie stało się n az w isk ie m m ałżeńskim , to sąd o p iek u ń czy — n a w sp ó ln y w niosek m a ł żonków — m oże orzec, że m ałżonkow ie b ę d ą nosić ja k o nazw isko m ałżeń sk ie to nazw isko, ja k ie dziecko nosiło p rze d przy sp o so b ien iem (§ 1765 u st. 3).
U stanie stosunku przysposobienia
U sta n ie sto su n k u p rzysposobienia — oprócz w y p ad k ó w ro zw ią zan ia przysposo b ie n ia n a m ocy orzeczenia sądow ego — n a s tę p u je w raz ie za w arcia m a łżeń stw a 17
17 R ó w n ie ż n a g r u n c ie p o ls k ie g o p r a w a p r z y j m u je się , ż e w s p ó ln e p r z y s p o s o b ie n ie p rz e z m a łż o n k ó w ro d z i s to s u n e k p rz y s p o s o b ie n ia m ię d z y p r z y s p o s o b io n y m a k a ż d y m z p rz y s p o s a b ia ją c y c h m a łż o n k ó w . P o w s ta ją w te d y d w a s to s u n k i, k t ó r e n ie są ze so b ą z w ią z a n e w t a k im s to p n iu , ż e b y je d e n z n ic h n ie m ó g ł is tn ie ć b e z d r u g ie g o (p o r. o rz e c z e n ia S ą d u N a jw y ż sz eg o : z d n ia 2.III.1955 r. I I CR 1749/59, O SN 1956, p oz. 36, z d n ia 8.VIII.19S7 r . I CR 120/67, O S N C P n r 12/1968, poz. 210 i z d n ia 4.XII.1968 r . I I CR 375/68, O S N C P 1969, poz. 147).
N r 2 (242) N ow e p raw o a d o p cyjn e w RFN 41
(w brew przepisom p ra w a m ałżeńskiego) przez p rzysposabiającego z p rzy sp o so b io nym lu b z jego poto m k iem (także w ra z ie u n ie w a żn ien ia takiego m ałżeństw a).
II. PRZYSPOSOBIENIE O S 0B PEŁNOLETNICH
J a k ju ż podano n a w stęp ie, now e u n o rm o w an ie przysposobienia z a w a rte je s t w dw óch działach, z k tó ry c h d ru g i dotyczy p rzysposobienia osób p e łn o le tn ic h .18
Otóż w m yśl § 1767 ust. 1 BG B przysposobienie osoby pełn o letn iej je s t d o puszczalne ty lk o w ted y , gdy je s t to u sp raw ie d liw io n e obyczajowo. M a to m iejsce zw łaszcza w ów czas, gdy m ięd zy p rzy sp o sa b ia ją c y m a p rzy sp o sa b ia n y m p o w sta ł ju ż sto su n ek o d p o w iad a ją cy sto su n k o w i, ja k i p o w sta je m iędzy rodzicem a d ziec kiem . 'O m aw ian e przy sp o so b ien ie nie m oże być orzeczone, gdyby było to sprzeczne z w ażnym i in te re sa m i dzieci p rzy sp o sab iająceg o lu b przysposabianego (§ 1769).
W niosek o p rzy sp o so b ien ie osoby p ełn o letn iej m oże złożyć zarów no p rz y sp o sa - b ając y ja k i p rzy sp o sa b ia n y (§ 1768 ust. 1).
Skutki przysposobenia osoby pełnoletniej
Z asadą jest, że sk u tk i p rzy sp o so b ien ia osoby p ełn o letn iej nie ro zc iąg a ją się na k rew n y ch p rzy sp o sab iająceg o o raz że p ra w a i obow iązki w y n ik ające ze sto su n k u p o k rew ie ń stw a p rzysposabianego i jego potom ków w obec k rew n y ch n ie z o sta ją n aruszone przez przysposobienie (§ 1770 ust. 1 i 2). P rz y sp o sab iają cy je s t je d n a k zobow iązany do d o sta rc za n ia śro d k ó w u trz y m a n ia przysposobionem u i jego p o to m kom z p ie rw sz eń stw e m p rze d jego k re w n y m i n a tu ra ln y m i (§ 1770 u st. 3).
P rz y o rzek an iu p rzy sp o so b ien ia osoby p ełn o letn iej sąd opiek u ń czy m oże n a w niosek p rzysposabiającego lu b przy sp o sab ian eg o orzec, że p rzysposobienie w y w o łu je s k u tk i ta k ie ja k p rz y p rzy sp o so b ien iu m ałoletniego (§ 1754 — § 1756).19 O rzeczenie ta k ie je s t je d n a k m ożliw e ty lk o w ted y , gdy m ałoletnie ro d ze ń stw o przysposabianego zostało ju ż przysposobione przez tegoż p rzysposabiającego, gdy przy sp o sab ian y ju ż ja k o m a ło le tn i z o stał p rz y ję ty do rodziny p rzy sp o sa b ia jąc eg o albo gdy p rzy sp o sa b ia jąc y p rzy sp o sa b ia sw oje dziecko pozam ałżeńskie lu b dziecko w spółm ałżonka (§ 1772).
R ozw iązanie stosunku przysposobienia
S ąd o piekuńczy może ro zw ią zać sto su n ek przysposobienia, ja k i p o w sta ł w obec osoby p ełn o letn iej, jeżeli zachodzą w ażn e k u te m u pow ody. W niosek o ro zw ią zan ie p rzysposobienia m oże złożyć p rz y sp o sa b ia jąc y lub przysposobiony.
P onadto m ożliw ość ro zw ią zan ia p rzy sp o so b ien ia istn ie je w ów czas, gdy p rz y sp o sobienie zostało orzeczone bez w n io sk u lu b zgody dzieck a (por. § 1760 ust. 1—5, § 1771). 80
W p ozostałym z a k resie do p rzy sp o so b ien ia osoby p ełnoletniej sto s u je się o d pow iednio p rzepisy o p rzy sp o so b ien iu m ało letn ich (§ 1767 u st. 2). * 19 20
38 Z g o d n ie z a r t. 114 § 1 k .r .o p rz y s p o s o b ić m o ż n a j e d y n ie o so b ę m a ło le tn ią . N a le ż y p rz y ją ć , że. są d p o ls k i n ie m ó g łb y o rz e c p rz y s p o s o b ie n ia o so b y p e łn o le tn ie j, a lb o w ie m n a p rz e s z k o d z ie te m u s ta n ę ła b y k la u z u la p o r z ą d k u p u b lic z n e g o (p o r. B. W a l a s z e k : P rz y s p o so b ie n ie (...), o p . c it., s tr . 235 o ra z E. M ę d r z y c k a i K. O l e j n i c z a k : P r a k t y k a s ą d ó w (...), o p. c it., s tr . 38). 19 P o r. j a k . w y ż e j. 20 P o r. j a k w y ż e j.
