www.delab.uw.edu.pl delab@uw.edu.pl +48 22 55 27 001 DELab UW
ul. Dobra 56/66 00-312 Warszawa
SZKOLNA KULTURA CYFROWA
A WYMOGI WSPÓŁCZESNEGO RYNKU PRACY
dr Justyna Pokojska DELab UW
Założenia
wstępne
Pytanie badawcze:
W jakim stopniu program nauczania informatyki oraz
ścieżki międzyprzedmiotowe prowadzone w ramach
edukacji ogólnokształcącej na poziomie szkoły średniej
odpowiadają wymaganiom rynku pracy w dobie
postępującej digitalizacji i w jakim stopniu przygotowują
uczniów do samodzielnego wejścia na rynek pracy?
Aktorzy procesu
Szkoła
Nauczyciele
Rynek pracy
Uczniowie
Metodologia badania
1. Wizyty studyjne w wybranych pięciu szkołach średnich na Mazowszu:
Obserwacja przestrzeni szkolnej
Indywidualne wywiady pogłębione:
- wywiady eksperckie z nauczycielami informatyki w szkole średniej - wywiady eksperckie z doradcami zawodowymi w szkole średniej Ankieta audytoryjna z uczniami liceów ogólnokształcących
Mini-fokusy z uczniami szkół średnich
2. Wywiady eksperckie z managerami i pracownikami branży HR
Lokalizacje badania
Sochaczew
1. Warszawa 2. Płock
3. Sochaczew
4. Siedlce
Warszawa
VII LO im. Juliusza Słowackiego V LO im. Ks. Józefa Poniatowskiego
Płock
LO im. Ignacego Łukasiewicza
Sochaczew
LO im. Fryderyka Chopina
Siedlce
II LO z Oddziałami Dwujęzycznymi im. św. Królowej Jadwigi
Szkolna kultura cyfrowa
Swoista kultura organizacyjna placówki oświatowej, charakteryzująca się
dojrzałym i świadomym wykorzystaniem nowych technologii cyfrowych do
usprawnienia procesu dydaktycznego, jak również wyposażenia uczniów w
kompetencje niezbędne do samodzielnego odnalezienia się na współczesnym
rynku pracy (np. umiejętność obsługi programów wymaganych przez
pracodawców, znajomość narzędzi potrzebnych w pracy w gospodarce
cyfrowej, świadomość specyfiki rynku pracy w dobie gospodarki 4:0, itd.).
Kultura organizacyjna
Termin szkolna kultura cyfrowa nawiązuje do pojęcia zaczerpniętego z obszaru socjologii organizacji, tj. kultury organizacyjnej, która definiowana jest jako:
1.Właściwy klimat organizacyjny, sposób zarządzania, podzielane znaczenia, symbole i schematy poznawcze, wymogi zachowania (Nogalski 1998, s. 15);
2.Niepisane, często podświadome zasady, które wypełniają przestrzeń między pisanymi regułami a rzeczywistością (Zbiegień-Maciąg 1999, s. 15);
3.System wzorów myślenia i działania, które są utrwalone w środowisku społecznym organizacji i mają znaczenie dla realizacji jej celów formalnych (Sikorski 2002, s. 4);
4.Niepisane, postrzegane często podświadomie zasady, które wypełniają lukę między tym, co napisane, a tym, co się rzeczywiście dzieje. Kultura dotyczy wspólnych przekonań, oczekiwań i norm (K.S. Cameron, R.E. Quinn 2006, s. 28-59).
Elementy szkolnej kultury cyfrowej
Na wysoki poziom szkolnej kultury cyfrowej składają się:
- odpowiednia infrastruktura, umożliwiająca wdrażanie technologii ICT w proces nauczania;
- otwarta i proaktywna postawa dyrekcji i kadry dydaktycznej, która swoim przykładem pokazuje uczniom kierunek zmian w dobie rewolucji cyfrowej;
- stosowanie technologii cyfrowych w pracy i kontaktach z uczniami (i rodzicami);
- współpraca z otoczeniem rynkowym i realne przygotowywanie uczniów do wejścia na rynek pracy;
- świadomi uczniowie socjalizowani do życia w ucyfrowionej rzeczywistości (tzn. „cyfrowi tubylcy”), zorientowani na wymogi dzisiejszego rynku pracy.
Zoperacjonalizowane kategorie badacze:
UCYFROWIENIE
- infrastruktura cyfrowa - dojrzałość cyfrowa
ORIENTACJA PRORYNKOWA - świadomość rynku pracy
- prorynkowa postawa uczniów
Orientacja prorynkowa
•
Gotowość do ciągłego uczenia się / poszerzania wiedzy;Analfabetami XXI wieku nie będą ci, którzy nie znają Excela lub nie potrafią programować, ale ci, którzy nie potrafią się uczyć nowych rzeczy i oduczać starych (Toffler 1970)
•
Elastyczność / świadomość zmian;•
Znajomość języków obcych;•
Kompetencje miękkie (komunikacja);•
Umiejętność pracy w zespole;•
Doświadczenie (najlepiej zagraniczne);•
Dobrze przygotowane CV.Analiza danych
Tabela 1. Wymiary zróżnicowania typów szkolnej kultury cyfrowej
Poziom ucyfrowienia Orientacja prorynkowa
Typ szkolnej
kultury cyfrowej Infrastruktura
cyfrowa Dojrzałość cyfrowa Świadomość rynku pracy Prorynkowa postawa uczniów
Subsydiarna
- + + +
Odczarowana
+ + + -
Fasadowa
+ - - -
Podręcznikowa
- + + -
Subsydiarna szkolna kultura cyfrowa
Ten typ szkolnej kultury cyfrowej występuje w większych miastach, w których wskaźnik ucyfrowienia młodzieży jest najwyższy – niemal wszyscy uczniowie posiadają komputery i smartfony, biegle korzystają też z nowych technologii cyfrowych.
W szkole o takim modelu kultury cyfrowej pewne technologie traktowane są jako naturalne, nie przykłada się więc szczególnej wagi do ich regularnego stosowania (np. tablice multimedialne czy komputery stosowane są tu rzadziej niż w innych szkołach).
Rolą szkoły jest wyposażenie uczniów w dodatkowe kompetencje, uzupełniające ich własną wiedzę.
Tabela 1. Wymiary zróżnicowania typów szkolnej kultury cyfrowej (1) Typ szkolnej
kultury cyfrowej
Infrastruktura
cyfrowa Dojrzałość
cyfrowa Świadomość rynku pracy
Prorynkowa postawa uczniów
Subsydiarna - + + +
Odczarowana / racjonalna szkolna kultura cyfrowa
W tym modelu szkolnej kultury cyfrowej kluczową rolę odgrywa racjonalna kalkulacja i świadomość konieczności przygotowania się do wejścia na rynek pracy. Wszelkie działania zmierzające do wdrażania nowych technologii i unowocześniania programu nauczania skrojone są na miarę oczekiwań potencjalnych pracodawców i mają przyczynić się do ułatwienia absolwentom znalezienia zatrudnienia.
Tabela 1. Wymiary zróżnicowania typów szkolnej kultury cyfrowej (2) Typ szkolnej
kultury cyfrowej
Infrastruktura
cyfrowa Dojrzałość
cyfrowa Świadomość rynku pracy
Prorynkowa postawa uczniów
Odczarowana + + + -
Fasadowa / chaotyczna szkolna kultura cyfrowa
Ten model szkolnej kultury cyfrowej charakteryzuje się wprowadzaniem w toku edukacji ogólnokształcącej wybranych nowych technologii (np. komputery, tablice multimedialne) bez uprzedniego przygotowania kadry dydaktycznej i uczniów do świadomego z nich korzystania.
Zmiany w kierunku digitalizacji zostały już zamarkowane, jednak są one niekonsekwentne i chaotyczne – placówka może pochwalić się odpowiednimi wskaźnikami wymaganymi przez władze, jednak wprowadzone innowacje nie przyczynią się do realnego polepszenia sytuacji edukacyjnej uczniów.
Tabela 1. Wymiary zróżnicowania typów szkolnej kultury cyfrowej (3) Typ szkolnej
kultury cyfrowej
Infrastruktura
cyfrowa Dojrzałość
cyfrowa Świadomość rynku pracy
Prorynkowa postawa uczniów
Fasadowa + - - -
Podręcznikowa szkolna kultura cyfrowa
W tym modelu szkolna kultura cyfrowa jawi się jako „modelowa”, spełniająca wymagania zmieniającej się rzeczywistości edukacyjnej, jednak nowe technologie wdrażane są w myśl nieco anachronicznej wizji rynku pracy, bez uwzględnienia ewoluujących wymagań pracodawców.
Tabela 1. Wymiary zróżnicowania typów szkolnej kultury cyfrowej (4) Typ szkolnej
kultury cyfrowej
Infrastruktura
cyfrowa Dojrzałość
cyfrowa Świadomość rynku pracy
Prorynkowa postawa uczniów
Podręcznikowa - + + -
A może…
James G. March i Johan P. Olsen ?
Logika stosowności:
Dostosowanie do oczekiwań otoczenia Przewidywalność
Nacisk na natychmiastowe konsekwencje Logika konsekwencji:
Racjonalna kalkulacja
Maksymalizowanie efektywności
Długotrwałe konsekwencje
Podejście nauczycieli
Podsumowanie
• Digitalizacja procesu edukacyjnego postępuje w zróżnicowanym tempie (ale postępuje!);
• Uczniowie pozytywnie przyjmują zmiany w szkołach i innowacyjne sposoby przekazywania wiedzy;
• Szkoły szukają różnych form współpracy i prób aktywizacji uczniów, aby zachęcić ich do podejmowania starań związanych z rozwijaniem kompetencji zawodowych;
• Najczęściej są to działania pozainstytucjonalne, ponieważ - jak twierdzą badani - prawdziwe doradztwo zawodowe musi być zindywidualizowane;
• Uczniowie są generalnie aktywni, posiadają duży potencjał, kreatywność i zapał, ale wymagają zachęty i wskazania dobrego kierunku rozwoju;
• Licealiści mają ambicje i marzenia, najczęściej myślą o studiowaniu w Polsce lub dobrej, satysfakcjonującej pracy zawodowej.
www.delab.uw.edu.pl delab@uw.edu.pl +48 22 55 27 001 DELab UW
ul. Dobra 56/66 00-312 Warszawa
