Hieronim E. Wyczawski
"Mapa adminsitracyjna Diecezji
Tarnowskiej", Jan Rzepa, Warszawa
1977 : [recenzja]
Studia Theologica Varsaviensia 17/1, 304-305
3 0 4 H IE R O N IM W Y C Z A W S K I [ 1 8 ]
darczych. Zwrócił uwagę na sytuację m aterialną niektórych zw olenni ków nowatorstw a, jak Pileckiego i Stadnickiego, sugerując istnienie zw iązku m iędzy nią a ich przejściem do reform acji. Na uwagę zasłu guje też ustalenie powiązań rodzinnych czy sąsiedzkich między po szczególnym i rodzinam i protestanckim i w diecezji i w Polsce, które zw iększało poczucie ich siły w w ystąpieniach antykościelnych. Ponadto obraz rozw oju protestanckiej reform acji uzupełnił autor pew nym i uściśleniam i, jak np. że K rzysztof P ileck i w Łańcucie n ie usunął w 1548 r. duchow nych z kościoła parafialnego. Zwrócił także uw agę na niezależną pozycję Dubiecka Stadnickich w stosunku do Zboru m ało polskiego, co osłabiało jedność tego ostatniego. U stalił w reszcie w spo sób przekonujący liczbę kościołów, zabranych katolikom przez pro testanckich kolatorów, przy czym okazało się, że była ona przynajmniej w tym okresie m niejsza niż dotąd przyjmowano.
W odniesieniu do duchow nych, którzy przeszli do protestanckiej re form acji (12), zwrócił autor uw agę na ich związki z protestanckim i ro dzinami w diecezji. W nich w łaśn ie siedm iu duchow nych w sw ej działalności reform acyjnej m iało oparcie. Pięciu duchownych reform a torów w diecezji było przybyszami z innych diecezji. W stosunku do najgłośniejszego później reform atora Marcina K rowickiego praca ks. Śliw y nie w nosi now ych elem entów . To samo trzeba powiedzieć o w y powiedziach autora o ks. S tanisław ie Orzechowskim. Pod koniec roz prawki przedstaw ił autor w ysiłk i bp. Jana Dziaduskiego, jakie podej m ował, głów nie na synodach, by zatam ować rozwój protestantyzm u w sw ej diecezji.
Sądzę, że autor, znany już chlubnie z e sw ych prac n ie tylko o die cezji przem yskiej, ale i o Cerkwi prawosławnej oraz gnecko-katolickiej
(H is t o r ia K o ś c io ła w P o ls c e , t. 1 Poznań 1974 s. 254—256. 383—391; t. 2 s. 87— 100. 259—261. 309—323. 458—478. 481—486). ukończy studium o reform acji w diecezji przem yskiej w następnych dziesięcioleciach XVI i XV II w. i ogłosi je w którym ś z pism naukowych.
H ie r o n im E . W y c z a w s k i
Jan R z e p a , Mapa administracyjna Diecezji Tarnowskiej,
W arszawa (1977), Druk. PPW K, cm 107 X 114.
Po opublikowaniu dwóch gruntownych S c h e m a ty z m ó w D ie c e z ji T a r n o w s k ie j, na rok 1972 i 2-tomoWego na rok 1977 (zob. rec. w STV 16
(1978) nr 1 s. 259—263), ks. J. R z e p a w ydał z kolei mapę w ym ien io nej diecezji, przedstaw iającą stan z 1976 r. N ie jest to mapa o prze kroju historycznym , lecz — jak zaznaczono w jej tytu le — o charak terze w yłącznie kościelno-adm inistracyjnym . Stąd podane w niej ele m enty treściow e zostały przez autora bardzo ograniczone. Nie uw zględ niono w ięc na terenie diecezji granic politycznych, jak w ojew ództw i gmin, a z geografii oznaczono tylko rzeki, w ięk sze jeziora, lin ie ko lejow e oraz ważniejsze drogi. Mapa n ie posiada też skali, w jakiej ją wykonano.
Na treść kościelno-adm inistracyjną m apy składają się: granice deka natów i parafii oraz kościoły: dekanalne, parafialne, w ikariatów pa rafialnych, kościoły pomocnicze i kaplice. Odnośnie do kościołów k ła
-H E C E N Z J E 3 0 5
•sztornych ich sieć nie jest ptełna. Zniknęły te, które równocześnie sp eł niają funkcje kościołów parafialnych, a figurują tylko niektóre, n ie- prow adzące parafialnego duszpasterstwa. Na tej zasadzie oznaczono klasztory w Pilznie, Sędziszow ie, Starym Sączu, Zakliczynie, ale nie m a ich na m apie w Now ym Sączu, Szczyrzycu, Tuchowie; w idnieją, le cz tylko jako kościoły parafialne. Przy założeniu oznaczenia na ma p ie tylko kościołów, zw iązanych z duszpasterstw em parafialnym , otrzy m aliśm y odpowiednio rzadką sieć m iejscow ości. Podano m ianow icie
tylko m iasta i w sie z kościołam i i kaplicam i, pom inięto natom iast m iej scowości bez św iątyni. Poniew aż w sam ym Tarnowie istn ieje w iele pa rafii, a naw et są tam dwa dekanaty, przydałaby się mapka poboczna, obrazująca sieć kościołów w tym m ieście.
Prezentow ana mapa jest bardzo przejrzysta i czytelna, a pojęta ja ko ilustracja adm inistracji kościelnej na terenie diecezji jest bez za rzutu. Można w szakże mieć nadzieję, że ks. J. Rzepa przy sw ym grun tow n ym przygotow aniu opracuje jeszcze — z w ykorzystaniem osiągnięć i doświadczeń lubelskiego Instytutu Geografii H istorycznej Kościoła w Polsce ·— m apę sw ej diecezji o treści historycznej. Lepsza byłaby w m niejszym form acie, za to z dołączoną obszerną legendą.
H ie r o n im E . W y c z a w s k i
