Typy genetyczne skał oraz mikrofacje paleogeografia wapienia cechsztyńskiego (Ca 1) w strefie Koszalina – Chojnic

UlCD S52.SII.5':5&1.'1!8.3.0i22+5I1.83I1A:561.35~0ł1 (_.17 strefa KOł28lin-Chojnlcl!l)

E1żbteta CZAJOR, R)"IlrZIItd WAGNER

Typy · genetyczne

oraz mikrofocie

paleogeografia wapienia

(Co 1) w strefie Koszalina - Choinie

Określanie zmienności mikrofacjalnej poziomów węglanowych cech- sztynu jest częścią badań formacji permskiej prowadzonych w Instytucie Geologicznym. Prace petrograficzne, których zadaniem było wyróżnie­

nie typów genetycznych skał w poziomach Cal, Ca2 i Ca3, zostały ukoń­

czone w 1972 r. Typ genetyczny określa skałę, która odznacza się zdecy-

dowaną przewagą jednego ze składników pierwotnych (składniki orga- nogeniczne i terygeniczne) nad pozostałymi, jak również. zdetermino-

waną rozmieszczeniem tych składników. W przypadku gdy dwa lub więcej składników pierwotnych występuje w zbliżonych ilościach, wyróżniono

ogniwa przejściowe między poszczególnymi typamI. Pojęcie mikrofacji jest szersze od typu genetycznego. Mikrofacja obejmować może nawet kilka typów genetycznych i ich odmiany przejściowe zależnie od skali

dokładności opracowania. Na podstswie podobnych kryteriów dokonano

wcześniej podziału facjalnego dolomitu głównego (Ca2) p6łnocno-wschod­

niej części NRD (F. Theillg, 1966; E. P. Miiller, F. Theilig i in., 1968).

Wyróżnione typy genetyczne skał zestawiono w schematsch, które stanowUy podstawę opracowanych w Instytucie Geologicznym ilościo­

wych map mikrofacjalnych poziomów Cal i Ca2 obszaru północnej

i wschodniej Polski oraz analogicznych map monokliny przedaudeckiej . zestswionych przez pracowników Zjednoczenia Górnictwa Naftowego.

Szczegółowe omówienie kryteriów wydzieleń poszczególnych typów ge- netycznych skal i zasad korelacji mikrofacja1nej wykrsczs poza ramy tego

artykułll. Są one przedmiotem' szczegółowych studiów współautorki ni- niejszego artykułu, których rezultsty zostsną opublikowane w terminie

późniejszym. .

Opracowanie mikrofacji poziomu Cal w strefie Koszslina - Chojnic jest próbą interpretscji jakościowej, którą można wykorzystsć w analizie paleogeograficznej. Dane szczegółowe zestawiono z wybranych profilów otworów wiertniczych, mających kluczowe znaczenie dla rozpoznania mi- krofacji. We wnioskach paleogeograflcznych wykorzystano dane z 59 otworów wiertniczych.

472

TYPY GENETYCZNE SKAŁ W APIENIA CECHSZ~SKIEGO Skały, które w strefie Koszalina - Chojnic odpowiadają stratygra- ficznie wapieniowi cechsztyńskiemu, wykazują znaczną zmienność mikro-

facjalną. Spośród kilikunastu typów . genetycznych skał tego poziomu,

wyróżnionych uprzednio w północnej i wschodniej Polsce, 7 występuje

w strefie Koszalina - Chojnie. Wykształciły się tu ponadto liczne od- miany przejściowe złożone zdw6ch lub więcej typów.

Badania petrograficzne wapienia cechsztyńskiego w strefie Koszali- na - Chojnic ujawniły obecność następujących typ6w genetycznych:

1. Skały węglanowe', warstwowane materiałem ilastym i czę&to bi- tuminami (fig. 1). Odznaczają się doskonale widoczną teksturą kierun-

kową rownoległą oraz niejednokrotnie wyraźną oddzielnością łupkową.

Osady tego typu gromadziły się w głębszych strefach zbiornika, w wa- runkach bardzo spokojnej sedymentacji.

2. Skały węglanowe masyWne (pozbawione lamin ilastych) (fig. 2).

Ujawniają na ogół teksturę bezładną, rzadziej kierunkową, uwarunko-

waną zróżnicowaniem struktury skały. Osady te odpowiadają strefom

płytkowodnym o warunkach sprzyjających chemicznemlł wytrącaniu się węglanu wapnia z wód zbiornika.

3. Skałyalgowe odznaczające się poziomym rozmieszczeniem poje- dynczych form algowych (fig. 3). Częste są tli osobniki typu makroonko- litów o wyraźnie jednokierunkowym narastaniu powłok stromatolitowych, niejednokrotnie obficie pokrytych materiałem ilastym. Skały te, bardzo pospolite w strefie Koszalina - Chojnic, powstawały w warunkach spo- kojnej sedymentacji na obszarach płytkowodnych, do których przynaj- mniej okresowo docierała zawiesina ilasta. . .

4. Skały z matami algowymi (fig. 4) ubogie

w

pływu zawiesiny ilastej.

5. Skały mszywiołowe zbudowane. z licznych i na ogól dobrze za'cho- wanych fragmentów mszywiołów (fig .. 5). Ten typ skal wyznacza bardzo

płytką strefę zbiornika znajdującą się w bezpośrednim sąsiedztwie kolonii

mszywiołów.

6. Skały stromatolitowe (fig. 6) reprezentujące duże ,kolonie algowe

związane ze strefą pływów.

7. Skały węglanowe z regularnymi laminami drobnych, doskonale obtoczonych ziarn kwarcu (fig. 7). Skały te zawierają często liczne gniazda kalcytu. Ten' typ osadów odpowiada strefom zbiornika, kt6re znajdowały się w zasięgu dopływu wód rzecznych.

W wapieniu·cechsztyńskim strefy Koszalina -Chojnic nie występują

grubsze kompleksy onkolitowe, charakterystyczne dla brzeżnych partii ówczesnego zbiornika sedymentacyjnego (np, wschodnia i południowa część obniżenia perybałtyckiego). Onkolity stanowią w tej strefie zwykle

składnik podrzędny innych typów skał- głównie algowych i mszywio-

łowych.

l' w defi,:ncjaCh ,pOaczeg6.1nyc.b typ6w gEmetycznyeh znr.zygnaw.aJID oZ nazw od,pOwiada'ą­

eycb. łlkładowt mt.nerakt.emu 8.Itał (doloaI:łIt. W'łClień)', 1eat ^'0111 boWtem 'pt'odukJtec:n fkM1nym

Ulł'6wDo proceabw lIed.ymenta.cY1nych, jak ł. poeed.ymentacyj'Dy.ch przeobMrtetl. ł.l8Bd.u.

Typy genetyczne skal oraz mlkralacje wapiettia cech.ztyń!tklego 473:

Fli. 1 Fig. 2

Fig. 3 Fig. 4

Fig. 5

·474 ^Elżbiela Czajor, RYtizar·d Wagner.

FIg. 7 F·iII.8

:Fig. 7. Skala >węg\aIJDwa ~ dNYvvn!ow-"m kJwaroem; wid.ocz;ne laminy kw..., • oirupiełllia lr.alIcy>tu; pow. dk. 30 X

oa.t>onate rodk lam_ted with fine~1.ned qum1!<; viBibleare qlJMtz lmni!w.e arn:I "wlc.U. 3Q=u.laJtion.s. Eol. 1IPpro:xlimalely X 30

.Fig. 8. Breireja _owej serii d<rucb!>wej; wd<loozne olm'uchy dolan:it6w dewoń­

_ h , kwarc i _ ; jDW. 10 X

Br'f<l<ia ol the l>ottan _ BEri .. ; _ """ frll1!Clents ol 1he DevMlan doi<lmiteB, qt1artz end mkrotauna. Enl. X 10

.Fig. 1~ Skała węgtllanowa WIBIl"Strwawrana.; rwtLdoazne lrównCJległe Ilamii!ny i!la:Ste; porw.

ok. 80 X

Slrati:fied cartn>ate rodk; viSible are pa<allel ciay _ . EoL approxl- mMely X 80

.Fig. 2, SkJala .... ęglanowa ma9Y'Wl18; paw. ok. 60 X c..rtJioam<be rock, !OOl!8ive. l!lnIl. approXlimateJ.y X 60

.Foig. 3. S _ >w~ 8!Ieowa; wlidoocrz.ne 'h<rymn_e rozmies7laroI>e formy

~; &~1Dwyd>; llioE:tóre pow.

"""""'<1

_lok

Alga! carbonate rodt; vilible are algal forms distributed bod-z;ontally;

9Cme ·lndiVllduals Show .. ~ ~ ol ~ envelOip ...

EoL X 15

:Fig. 4. Silała w<Ponowa alguwa; 'WiIdoazne :z<'daysta1iwwane maty alg<>w.o; pow.

10 X

AlgO! <lIIIbmate rodI:; 'I/Wb}e are rearys1a1lłzed al(I&! m&ta. Eol. X 10 :Fig. 5. Skała węg<la:a.<llWa mns:z;yWi.oIowB; wIIcloome fmgmenty rnazy,wioł6w; paw.

10 X

Bryozoan carbonate rock; vi'S1ble are fragments of bryozoa.ns. En'l. X 10 Fig. 6. Sk.aJa w~ st1\4il6ll>li1lowB; 'WIIodoc:lIna pioTywa .. tromBIIx1IiłDwa • form;!'

Ioopu/owuł>e; ~<relrie między P""""'U'«6Inymi fmmamł ~ doi<lmit . .,.. ~, bogiaty :w

ma_

Sbroma1lDl1llte

...-te

be1l"...

ro

Typy genetreme skal or.8Z m1krafaeje waplente eeebsztyńsldego 475

MIKROFACJE I PALEOGEOGRAFIA WAPIENIA CECHSZTYN'SKIEGO W STREFIE KOSZALINA - CHOJNIC

W)T6żnione typy genetycme skał odpowiadają określonym warunkom batymetryemym zbiornika, zależnym od morfologii powierzchni przed-

cechsztyńskiej oraz od synsedymentacyjnych ruch6w poszczeg6lnych blo- ków tektoniemych strefy Koszalina - Chojnic. W czerwonym _spągowcu

był to obszar wyniesiony o przewadze denudacji, z kt6rego produkty wietrzenia zostały odprowadzone i osadzone w miejscach niżej położo­

nych. szeregu Przedcechsztyńskie wypiętrzeń (R. Dadlez, praca w druku) o proeesy tektoniczne doprowadziły zr6żnicowanej do powstania morfo- logii, kt6rych kulminacje (nazwane dalej wyniesieniami) odmaczają się

pierwotnym brakiem osad6w wapienia zbudowane były z r6żnych ogniw siratygraficznych starszego paleozoiku cechsztyńskiego. Wyniesienia te (ordowik - sylur) oraz dewonu i karbonu, Obecność wyniesień bez po- ziomu wapienia cechsztyńskiego była na tym obszarze _już sygnalizowana w opracowaniach wcześniejszych (J. Poborski, L. CimaszeWllki, 1961;

R. Zagęszczenie Wagner, 1968; H. Szaniawski, 1970; w ostatnich latach siatki otwor6w wiertniczych ~. Pokorski, R. Wagner, 1972). i przepro- wadzenie badań mikrofacji wapienia cechsztyńskiego pozwoliło na próbę

okontUrowania tych wyniesień i określenia ich wpływu na przebieg se- dymentacji osad6w węglanowych.

Wybitną rolę w paleogeografii wapienia cechsztyńskiego odegrały wy- niesienia (fig. 12):

1. Jamna - Kościernicy - Brdy, zbudowane gł6wnie z odpornych na wietrzenie kulminację wypiętrzenia skał dewonu Jamna -i karbonu dolnego. Wyniesienie to Miastka t. . stanowiło

2. Stobna, zbudowane ze skał dewonu, będące kulminacją wypiętrze­

nia Stobna.

3. Bobolic i Kłanina, kt6re _stanowiły kulminacje wypiętrzenia Bie- siekierza - Bobolic, zbudowanego ze skał karbonu dolnego.

4. Darłowa - Trzebielina, zbudowane z łupków sylurskich. Wynie- sienie to powstało prawdopodobnie jako wt6rny rezultat utworzenia się

doliny erozyjnej Darłowo - Wierzchoeina na p6łnocny wschód od wy- niesienia Jamna - Brdy. Dolina ta majdowała się w strefie kontaktu utworów staropaleozoicmych z młodopaleozoicznymi, wzdłuż linii szwu tektonicznego Sianów - Polan6w - Stobno.

Mało dynamiczna transgresja cechsztynu zajęła przede wszystkim naj niżej położone obszary strefy Koszalina - Chojnic. Powyżej zwier-

ciadła w6d znalazły się om6wione poprzednio wyniesienia, kt6re dopiero w czasie p6żniejszej fazy sedymentacji wapienia cechsztyńskiego zostały częściowo zalane wodami zbiornika, częściowo jednak zachowały charak- ter lądowy w czasie dalszej sedymentacji cechsztynu.

Z wyniesieniami nie pokrytymi przez wody zbiornika cechsztyńskiego

w czasie jego transgresji wiązać należy serie skał okruchowych, które lokalnie wysiępują w spągu (seria spągowa) lub stropie (seria stropowa) utwor6w węglanowych, bądź też towarzyszą im w formie przewarstwień.

476 ^Ełlbieta Czajor, RYI!lzard Wagner

Skały okruchowe nie zostały dotąd wystarczająco zbadane. Na podstawie dotychczasowych badań można jednak z całą pewnością stwierdzić, że są one zróżnicowane litologicznie oraz wzajemnie diachroniczne. Stosun- kowo najlepiej zostały poznane utwory typu brekcji należące do serii

spągowej (Jamno 3, Biesiekierz .1). Są one zbudowane z nieobtoczonych okruchów dolomitów dewońskich oraz okruchów kwarcu spojonych pro- duktami sedymentacji chemicznej, którym towarzyszy mikrofauna ceCh-

sztyńska (fig .. 8). Brekcje te często utożsamiane stratygraficznie zpozio- mem zlepieńca podstawowego cechsztynu zasługują na szersze omó- wienie.

•

Pozycja stratygraficzna zlepieńca podstawowego jest jednoznaczna - stanowi on naj starszy produkt sedymentacji cechsztyńskiej, związany

z przesuwaj ącymi się brzegami zbiornika, w czasie generalnej trans- gresji morza cechsztyńskiego. Tworzył się on w strefie kipieli, mógł za- tem powstawać jedynie na tych odcinkach, gdzie transgresja była wysta:r-

czająco dynamiczna, aby przerobić zWietrzelinę podłoża. Biorąc pod uwa-

gę ogólny charakter transgresji cechsztyńskiej trzeba przyjąć, że warunki

sprzyjające powstawaniu zlepieńca podstawowego musiały występować

tylko lokalnie.

Blaly Bór 7 ·Polanów l Nowa Karczma 1

Q 10 20 lO

~ waq.

Fig. 9. P<IO!!.ile Iroreliacyjne m _ j i głębszej strefy zbiorlllika

Correlatioln Profil"" ^{al the} miIcJ:ofa<li"" ot deeper :ocne ot the bosin

1 _ ~ m1edzl.oD.oAne; 2 - dolomity waratWOW'8l'lle.j 3 - .dolomity IllSBy'WIIle z prze- waratW1e:n:1ami wazwtwow.anyc.b. (odmiana przejściowe)j ol - do1omirty algawe . 1 _ cq;II)er .. beariog mat.es; 2: - lItl'a:tWed do1omłtelil; I - malSive dolomirtes wWl .Lu.

terealatlons, at .m-atifrled ODS (otlrans:l.don -..riety); ol - algal dolom1te1i1

Typy genetyczlie skal oraz mikralacje wapieni,,' cechszlyil.klego 477 _ _ _ ...:..::c=---

Nie budzącym wątpliwości utworem tego typu slj osatlypsefitowe

występujące pod łupkiem miedzionośnym w Turyngii. Zbudowane są

one z okruchów zwietrzałej, przypowierzchniowej warstwy podłoża spo- jonych produk'tami sedymentacji ChemicZI1ej; wśród któryCh Występuje

fauna ceChsztyńska. Zlepieńce występujące pod łupkiem miedzionośnym

w innych rejonach NRD ·nie zawierają fauny, a ślady przerobienia sta- ryCh zwietrzelin są tu niejednokrotnie słabo widoczne. To samo dotyczy utworów, ;które w 'północnej i wsChodniej Polsce określane są jako .. zle- pieniec podstawowy. Wobec braku fauny ICh pozycja stratygraficzna jest dyskusyjna, mogą one bowiem odpowiadać zarówno najstarszemu ceCh- sztynowi, jak i okresom starszym. W jednym i drugim przypadku zle-

pieńce te są jednak starsze od łupku miedzionośnego.

Brekcje występujące w strefie Koszalina - Chojnic odpowiadają wprawdzie zlepieńcowi podstawowemu pod względem składu petrogra- ficznego, jednak dotyChczas nie stwierdrono w iCh stropie fupku miedzio-

nośnego, którego obecność określałaby je stratygraficzni e jako najstarszy ceChsztyn. Powyżej brekcji występują natomiast utwory facji 'najpłyt­

szyCh (skały mSZYWiołowe), które w strefie Koszalina - Chojnic rozwi-

nęły się w póżniejszym okresie sedymentacji. wapienia cechsztyńskiego.

Utwory typ~ brekcji nie były zatem związane z główną fazą trans- gresji ceChsztynu,po której osadzały się utwory facji najgłębszej, lecz ze znacznie młodszymi synsedymentacyjnyml zmianami linii brzegowej zbiornika wapienia ·cechsztyńskiego. Należy przypuszczać; że litwory ana- logiczne do brekcji strefy Koszalina - Chojnic mOllły powstawać tam, gdzie główna faza' transgresji ceChsztynu pozostawiła nie zalane obszary wyniesione. Utwory tego typu są na pewno wzajeJnnie diachroniczne. W strefie Kosza,lina.- Chojnlc mogą one odpowiadać czasowo skałom wę­

glanowym wapienia ceChsztyńskiego, a częściowo nawet anhydrytom Werra.

•

Spośród profilów otworów, które przewierciły naj starsze osady ceCh_

sztyńskie, wybrano do badań mikrofacjalnych materiał skalny z otworów

Biały Bór 1, Grzybnica IG 1 i Nowa Karczma l. Przyspągowe c7ięści tyCh profilów (fig. 9) stanowią łupki miedzionośne (Biały Bór, Nowa Karczma) i dolomity warstwowane (Grzybnica).

Skały te stanowią, mimo różnic litologicznyCh, odmiany tego samego typu genetycznego; będącego produktem sedymentacji w warunkach blis- kiCh facji sapropelowej. Należy przypuszczać, że odmiany te ^są przynaj- mniej częściowo synChroniczne, a iCh odrębność litologiczna jest związana

z ówczeaną morfologią dna. Osadem głębszej strefy był niewątpliwie łu­

pek miedzionośny. Powstawał · on . ^poniżej granicy utleniania w ^warun~

kach nie sprzyjających wytrącaniu się węglanów. Osadzał się tu głównie materiał ilasty i pelit kwarcowy. Zasięg występowania łupku mledzionoś~

nego został pokazany na mapie mikrofacji (fig. 13). Obszar jego wsp6lwy"-

stępowania ·z warstwowanymi .osadami węglanowymi, któryCh miąższość

w tym przypadku nie osiąga na ogół 10 m (fig. 12), wyznacza strefę o naj- spokojniejszej sedymentacji odbywającej się z dala od wyniesień. Nieco

płytszą strefę reprezentują skały w profilu Grzybnicy, wykazujące tek"-

478 Elibieta Czajor, R)'1Izan!. Wagner

8turę i oddzielność identyczną z łupkami, a różniące się miąższością i za- wi .. rające znacznie mniej części nierozpuszczalnych. .

Powyżej utworów warstwowanych w. profilach Grzybnicy, Białego

Boru i Nowej Karczmy występują osady przejściowe, które wyrażają Bialy 80r 1 Kowa Karczma 1 Nowa WiBŚ 1

m

~ .

=,

= ⁼

~ ~ ~ I.:,:.: .. :.;~:.l ~.1 ~8 L:::...:::..1'

FdI!. 10, Pmf>ile loarelacyjne _ a c j [

w' Ue'

ClmTelatlon profil... 100: the micrIOIfades ot shiaJlower """" cif llibe , _

l - dolomI.ty m8lllli)'lWlDei 2: - doluDity Dl8I;pwae z poJed~zym1 algami (odmla.na .. P1'nd6c1ow.a); 3 ... dQllomjrt;y·, aiJ8Dwe; ł - dolomlIt,. lamJ:DClW"ane d:ro~ym

kwSJE'ceDl. z łltda2XtlR;lld lImleyW.i Ił - 'UWIry etrop[JW~ tM!Irl! OknIchOWlej; e - lWtWOI'y

~j SM.t.i okIruchowej; '1 - BlDhy4ryi Wcmra ..

1 - mMI1ve dolIocImteeI; J - mqai.ve daJ.ocaLt. w.Isth ldnaJle &lpe (tr.and.t!an V8Il"!et.y);

3 - aJ.pl dolomtte.; 4. - 'doiI.ClIIDldl!II 'J.amd.nated. wJ.tb. ~ed .QIl)IIIl'Iłz; 6 - f«ma- tlGN1 ol tJhe top ~ aederi 8 - form8lUonl: ot 'Ule botta:nclaatlic eer.Lea; 'l - Wen:a en,hydr.lte

powolne spłycenie zbiornika. Kompleka ten odznacza się alternacją skał

warstwowanych i algowych (Grzybnica lG 1) lub warstwowanych i ma- sywnych (Biały Bór 1, Nowa Karczma 1). Ten sam typ utworów stanowi

przy5pągowa część profilu wapienia cechsztyńskiego

w

Kompleka przejściowy kończy serię skał, która powstała w począt­

kowej fazie sedymentacji cechsztyńskiej. Miąższość poszczególnych typów genetycznych tej serii była zależna od lokalnie zróżnicowanej subsydencji, a ich sekwencja w profilach pionowych wskazuje na rytmiczny charakter sedymentacji.

Strefa, w której utwory głębszej facji nie są podścielone łupkiem miedzionośnym, znajdowała się znacznie bliżej wyniesień. Węglanowe skały warstwowane występują tu często w spągu kOmpleksów płytko­

wodnych, a nawet rafowych. Osady warstwowane gromadziły się rów-

nież wokół lokalnych płycizn i w zatokach wcinających się głęboko w wy- niesienia (fig. 13). W zatokach tych, osłoniętych od otwartego morza wy- niesieniami lub płyciznami, panowały prawdopodobnie warunki laguno- we. Utworom węglanowym towarzyszą

tu

Typy genetyczne skal oraz mlkrof""je wapienia cecbsztym'klego 479

Jamnc/oS 6rzyómco /61 6ozd2 SIobno2

O 10

m

[;

(Darłowo 2, Skibno l, Okunino l, Karsin 1). ,Mii!ższość utworów tej facji waha się od kilku do kilkudziesięciu metrów (fig. 12).

Późniejsza sedymentacja wapienia cechsztyńskiego strefy Koszalina - Chojnic przebiegałą w odmiennych _niż poprzednio warunkach. Zbiornik

uległ generalnemu spłyceniu, przy jednoczesnym zwiększeniu zasięgu se- dymentacji morskiej kosztem obszarów wyniesionych. Wyjaśnienie przy- , czyn tych zjawisk jest trudne z uwagi na wiele możliwości interpretacji.

Nie ulega jednak wątpliwości, że w tym czasie działały, czyriniki natury tektonicznej, _dążące ao wyr6wnania deniwelacji dna zbiornika. Dla ba-

dań Inikrofacjalnych _ważny jest fakt, że z chwilą zwi!:kszenia 'się zasięgu

zbiornika we wszystkich badanych profilach wapienia cechsztyńskiego pojawiają się utwory facji płytkich, które rozpoczynają drugą fazę sedy- mentacji tego poziomu.

W strefie płytkowodnej na obszarze dotychczasowej sedymentacji utworów zbiornika, głębszego (Grzybnica IG l" Polan6w l, Biały Bór l, Nowa Karczma l) ,powstawał kompleks skał węglanowych zbudowany z dwóch typów genetycznych: dolomitów masywnych _{i skał} algowyCh, oraz odmiany przejściowej, zawierającej skadniki obu typów (Grzybnica

480 ^El)żbieta Cza,Jor, RY'Szard Wag.ner

- - N

- - O

~ ,.

~

=

#l}.

•

...

:;: \

I I

'"

O

.,

II

• •

..

~

.~

'"'

Typy genetyczne ska! oraz mikrofacje wapienia cecht%lyftsklego 481

Fig. 1~. M _ mlążBr.<l6di (pI...atnych) w~ cecbsz:ty_ego (CaL) Map of prima1"y 1Ihfulm ... ofthe Zechsteilll<allt (Cal)

1 - 8tłU'EY pałeozoIk (or.d.oM.k - 8ylm); Z - dewon (1lłównie g6ro.y); 3 - -kar,bon dolny; ł - koari)on g6my (-Z8S11l!1 ~czec61nycb Ml"11 według R. Oadleza); Iii - plenwo\my

,z_si,.

n.t.emym brakJu ot:adów Cad; 8 - otwory wiel"'CQ.cze o pier wotnym braGclu OIJadaw Ca.1; 10 - JWIIlery otworów: 1 - iBY't6w 1'0 ilj l. - Trzeblel1no 1; I - lDl'etyń l: ł - Darłowo II; B - Darłowo IIi « - 9k1bno 1; 'l - Pol&nłiw li 8 - Okumno 1; II - Wlel'&Cbocina 1;

10 - W.iemobocl.Da 4:; 11 - NO'Na lKarczma :1; 112 - N'Owa wtei; 13 - Bn1a .3; lł - Brd.a .2; 015 - Brda '1; 16 - KoClIC08.ła l; U - 'KlaRka ~;

18 - lIIIiBStlko 1; II - Waetko 3; 10 - Polanów 2; 11 - Kurowo I; II: - Kłan'iono 2; 31 - :Kła:oioo 1;-Jł - KOIkIlerDica 1; la - :Wycebó~ 1; 26 -.Jamno !)Xl 1; Zl - Jamno la 2; • - rlamDO 10 't; • - 8acbl.no97o 1; aG - o.trome ~ l;, at - iK<a:allo lG l.

M - Nle1tłon1ce 1: ,., - ·~lerz l: M - KaorIWlo .: • - ~o l; • - Gl'Z}'bDIca [O li 17 - ,J\,&ftJl.D. 1; J8 - Kurowo l;

'. - Gcmd II; 40 - GOIIJd 1; C1 - lD.rzewd.an:v l; łI - BOOolice f; 43 - 'Wltndlowo l: M - 'WIleracb<rwo 8; 45 - WLentCbQ-..G I;

fi - 'W1erzchow'o łi ft - Bały Bór li .. - BzeczeUca l: łI - Ozłu.ch6w X} (1.; 60 - 'Babilon li 11 - Cłlojni.ce fi -SI - Krojaaty .li 13 - NicpoDie li Ił - !LUtom l, ID - atobno 1; ae - oCbojntce 5i fil - ~ 2; 18 - .cho}nice 3: sa .,... stobDo oli

1 - Ołd.er lPalaeozoie (Ordov101a.n~hIrlan); J - Devon1a.n (mai.nly U,pper Dev<Jnian)i 13 - f..owier Car-bootterOUf!l; , - 1JPpE!r Oł.rbo.n11eoous (erten.t o:t rtb.e 1nddviduail Pe1;aeozos.c .eriea accordlnc to B~ Dadlln - :ł.n pr1Dt); fi - primary estemt al Cal;

łI ...;.. iBoIPaobytes ot Cal b metreB: '1 - bolle bole. p1ercing Cal depoailt8: f1glureill mean: in numeraItOr - IJILIIllIber ot .bora hole,

ln 4enami'Ila.tor - thldkn . . in metres; 8 - bore holeII showing a tecton1c laok ot 'Cal· depoel.1II: 9 - bore hole. 8bcJw1og the primary 1ack. of ,Cal depOIRłlI: 10 - num.bem ot bore hOles

Fig. IB. Mapa m&krofacjalna lWapl..u.. cechmyńsk:legoo (Cal) . lI!Iiorofaola'l map of the Z<.ch.o_.alk (Cal)

1 <I II - głębUa strefa zbiornika - t)'Ip l, pod~e "łyp 3 (1 - z łupk.łem m1.edz.looo9nYID, .t-- belE łupk.u IDiedziooomeeo): 3 -

pQo1.ka strefa zblO'ł'nłlra - typ li l 3, :k)ka1nle tw) łi ł - łtomplekQ" rafowe - .t)'lp II •. klka1Dle t7,P 6; 6 - pi,e:rwotay Z8IIlęg

o.adów 'CłII1i fo '1. 8, - otwory IW'iel"'tlnieze :Jak na fi •. li .

l and I - deeper 2IOne ot ·buJa - type l, IUbotdin:ately type ~ (l - wlth copper~bear,i,n,g .hale, li - wd:thout eopper-tbee.rd.ng ~ale)i a - lIłlaINow ZOIle ot baBin - tY'Peal aod. 3, locally type fi 4 - l'eal cOIllple.xee - t)"pe II, locaU,. ,typa 6i II - prlmary extent ot Ce:l -d.epo8iWi 8, '1, 8 - bGre holet ^a& in Fi.g. la

....

'"

'"

I li:

lO

R

'al 1Il

[

::;j

li

Typy genetyczne skal oraz mikrafacje Wapienia eechsztyilskiego 483

IG 1). Do kompleksu tego należą również skały z matami algowymi wy-

stępujące w profilu otworu Nowa Wieś 1. Sekwencja obu typów genetycz- nych w poszczególnyCh profilach '(fig. 'lO) wskazuje; że wahania głębo­

kości dna zbiornika były w tym czasie lokalnie zróżnicowane. Podczas gdy w rejonie Nowa Wieś - ~owa Karczma panowały na ogół wyrów- nane warunki batymetrycme, które ^sprzyjały rozwojowi alg, to na ob-, szarze wyznaczonym otworami Grzybnica IG 1 i Polanów 1 zachodziły

niewielkie zmiany głębokości dna prowadzące do okresowego zaniku tych organizmów; Obszar'występowania , facji płytkowodnej' ,ograniczony ^był' do wąskich stref przybrzeżnych oraz podwodnych płycizn (fig. 13).

Kompleksy rafowe wymaczają najpłytszą strefę sedymentacji wapienia

cechsztyńskiego. Zajmują one wąskie pasy płycim obrzeżających obszary wyniesione (fig. ~3). Do kompleksów rafowych należą skały mszywiołowe'

z otworów Jamno IG3, Biesiekierz l" Gozd :I i, Stobno 2, stromatolity Grzybnicy oraz skały przejściowe (Biesiekierz 1" Gozd 2), reprezentowane' przez typ masywny z nielicznymi fragmentami mszywiołów (fig. 11). Ska-

ły mszywiołowe stwierdzono również w otworach Wierzchocina 1 i 4. SIj, to osady, które powstawały w najbliższym sąsiedztwie większych kolonii

mszywiołów, o czym świadczy BÓŚĆ i stan zachowania fragmentów tycn organizmów. Poza mszywiołami obecna jest mikrofauna, rzadziej skorup- ki małżów i ramienionogów (Jamno IG 3) oraz sporadycznie fragmenty liliowców (Stobno 2). Onkolity są nieliczne i bardzo źle zachowane. '

Kompleks stromatolitowy Grzybnicy jest litologicznie zróżnicowany_

W skład skał tego kompleksu wchodzą stromatolity oraz utwory wypeł-, niające lnter!ltycja. Stromatolity Grzybnicy rozwijały się niewątpliwie w optymalnych warunkach związanych ze strefą pływów. Przynależność te- go kompleksu do strefy brzegowej potwierdza skład utworów wypełnia­

jących interstycja (nie warstwowany osad węglanowy, bardzo bogaty w drobny materiał terygenicmy).

Z facją płytkowodną i rafową związane jest występowanie stropowej serii okruchowej (polanów l, Wierzchocina '1), której ^obecność !/twierdzo-' no na pograniczu wapienia cechsztyńskiego z anhydrytem Werra. Są to

mułowce i piaskowce zawierające mikrofaunę typoWą dla wapienia cech-

sztyńSkiego (S. Woszczyńska - inf. ustna).

Utwory płytkowodne wapienia cechsztyńskiego w strefie Koszalina- Chojnic wykazują znaczne różnice miąższości (fig. lO, 11 i 12). Trudno jednak określić, w jakim stopniu miąższość poszczególnych kompleksów

uzależniona była od subsydencji. ^Należy tu bowiem uwzględnić fakt, ^że zarówno kolonie mszywiołowe, jak I algowe tworzyły struktury sedymen-' tacyjne znacznych rozmiarów. W płytkich strefach zbiornika mogły za- tem, nawet przy równomiernej subsydencji, ^powstawać w tym samym czasie osady o różnej miąższości. . "

Podobne trudności wiążą się z, synchronizacją mikrofacji. Typy gene- tyczne skał i ich sekwencja w poszczególnych profilach pozwalają wpraw- dzie

na

znaczną synchronizację. '

484

WNIOSKI

Przeprowadzona analiza mikrofacji i paleogeografii wapienia cech-

sztyńskiego strefy Koszalina - Chojnic. pozwoliła· na ustalenie następu-

jących faktów: .

1. Zróżnicowanie mikrofacja1ne wapienia cechsztyńskiego było zależ­

ne od morfologii powierzchni przedcechsztyńskiej , którą uformowały pro- cesy tektoniczne i erozyjne.

2. Transgresja cechsztynu zajęła początkowo najniżej położone obszary strefy Koszalina - Chojnic, na których osadziły się utwory facji głęb­

szych: łupek miedzionoŚllY i węglanowe osady warstwowane pierwszej fazy sedymentacji.

3. Powyżej zwierciadła wód znalazło się szereg wyniesień stanowią­

cych kulminacje przedcechsztyńskich wypiętrzeń.

4. Wyniesienia były źródłem materiału dla skał okruchowych, stano-

wiących serię spągową i stropową, oraz tworzących wkładki w obrębie skał węglanowych.

5. Częściowe zalanie wyniesień przez wody zbiornika, przy jednoczes-·

nym jego spłyceniu, rozpoczyna drugą - płytkowodną fazę sedymentacji wapienia cechsztyńskiego.

6. Utwory typu brekcji, powstające na obszarach zalanych przez mo- rze w drugiej fazie sedymentacji, nie mogą odpowiadać stratygraficznie

zlepieńcowi podstawowemu.

7. Występowanie kompleks6w.pły,tkowodnych ograniczone jest do wą­

skich stref przybrzeżnych i lokalnych płycizn. Takie rozmieszczenie facji

płytkich wapienia cechsztyńskiego spowodowane było zróżnicowaniem

warunków batymetrycznych strefy Koszalina - Chojnic.

Zakład Pet!nlpaf.1f. 4 GeoabeIDti ara ZaJkład GeologU. Ropy i Ga!ZU N.łaf:u

lnat)'ltutu Geologlcz:n.eglO Wa:nIZaW8, uL Bakowd.ecIka ł Nede8łano doia 30 stycznia 11m l'\.

PISl\IIENNICTWO

DADLEZ R. (Jpr<IICa :w dI'Ulw) - Tecbooiic pBiti<llll ol Westem Pomera<Jia (NW Po- _ ) In pre-U!IlPe1" _ tlme.

MULLER E. P., THEiLIG F., MAAS8 I., GETSSLlilR C., DOSTAL P. (1968) -

me

izo1lrope Zusammenoe'tzulng des KJaIjJenajoffs In _ t e n des Penn.s und ihre Bedeutung fUr die Fazies. - Z.f. angew. Geol., 14, H. 5, p. 2.50- --f.I57 Berlin.

PQKQilSKI J., WAGNER R. (197.2) - stmtyil1"'l& i paleog~afia permu. W: Stn-

~ie i pai!eogeograif/ll permu, triolou i jury w Polsce, ~ć III. Biul.

Iin&t. GeoI., !5li. p. 121-;134. WIIrso:awa.

POBORSKI J., ClMASZEWSKl L. (19f11) - Z pe1eogeog>r8'l1i permu na Pomorzu:

Pnegl. 1I<.<l!l., 9, p. 576-57J1o, nr 1~. WarIIZ8IW&.

Streszczenie 485

WAGNER R. (.968) - Cechs7llyn "" rej"""le_" .uysliQlkac"jnej . Kc«ząl!Ina. Prz. lleol., 18, p. rM3---0lfi, nr 5. W~.

SllANIAWSKI H. (1970) - $tmt;ygrda, aed.)'1llt!ll·tacja i PBl_eografia cechsztynu

"a ot>ozane ~. Acta geol. pol, Z~, p. 411&--638, nT l. ~wa.

THEILIG F. (JQ66) - F_ą.tIigr<IIPhle und F.w ... des st..f.l>I'IIkaTbon..ts. ElrcIijl - - Erdgas Inf., 9, P. 5--8. Gommem.

3JI&l1<6enl 1fA1I:op, PwmaPA BAl'HEP

rEHE1'H'łEC.KIł THIlbl noPO,lI A TAIOKE MIIlCl'OITłAQHH H I1A.IIEOI'EOI'PA.HlI I.\ElUU'NAHOBOI'O HlIIEC11llIKA (Ca 1) B 30HE KOIIIAJIUH - XOAHmu! (C)

nOJIblllJl)

PC310Me

YC1&IIOBJIeBHe ~olt lt3Me8'DDIOCTII ap6o ... TIIJoIX cepJdt ~ lIIlJJJRn'ClI 'lIlCTWO liCCJIe,I\oBaBlllt _ _ omOJ<emdł, upoBOI\I!MłoJX B rOOJlOlTlec:l:OM lU!<:TInyre.

DopoA&I. KOTOpwe B lORC Komamma.·XoI:B:Bl:{ COOTBeTC'I'B)'lOT 110 Clpa:ntrpa~ . . ~IIITdbIo­

BOMY 1t:mec'I1Wy, 0 6 _ T 6om.mol ~olt ~. B mrx B>l,l\OIIOHO

7 OCHO"""'" ~ecED TIIII01I upOOBaTIIJoIX ·lJDpoA (Pr. 1-7), lU:,I\IodI B3 mTopwx 06pa.

30BaJICJI B lD!I.vt C"AItMe1lTIU\JIOHIIlolX ycJIOB_. OcHOBOIt BJ.J,l\eJIelID OTI\OIIIoIIloIX nOrOB CJl'j>IJIJrB

opr8.HOl'e1DUaIe Jt Tepp:aremr&le KOMIIOHeHTl>l li RKC1YPY DOpO,IJ;&I~

1IopB_ MOJllllOCTlo (~. 12) " ~ ~BBHHOCTIo =TellaOBOro

JISBOCl'BD& (4IHr. 9, 10, 11, 13) 38BHC<JDI OT MOpc(JoJIOrHB AO~BOI IIOBepDlOCIH, """",,pu c4>0PMBPOBSJJB<:r. IIOA ~ . . . . renolDl'leCD/X II 9po3I[OJIIWX upo~B. Q _ _ TPItJICIPOCCB'JI OXBat1J.Jl8. CaMIaIC JUDDre IIJIOIItJl.Jl';H 30Blil KollI8.JIliHa.XolB::IiI:.-, Ha mTOJ)łoIX onJ'(8.-

l\l>IIIIlJIIIC& 1I0po,l(lol 60""" rJIY60mBOIUlloIl< 4JanHI-MOJleHocm.xI ClWIeQ II ClIO"""'.

_60-

BaTllloRl OTlI"""'HD _BOI ... ce,l\IDrem8lllDr. HlI,I\ ypoBllOM MOPlI JIOOHOCIIlJClI PKA 1I038W- lIIOlIIIII, JIBlIJIK)IItl!l<CJI IIYJIJ.MIOI~ AO~BYX ooA_. _ _ JIBJWIlIci.

HCIOUB);:OM OMOM01[80rO MI1TepJlaJIa, COCTIlBJUIlOm,ero DO,ll;OIIIBCHBYJO R lI:pOBCJIhBjJo cepBlO.

a 'I'8Dl:e 38J1enuolI(e:I'O B ~e IIpOUJJacTJtO~ B xap60H8'111Li1X nopo,qu:. 1łacnrmoe sammaJDle B03BlIIIIJeIId MapeM DPR OAHOBpeMeRHOM ero MCJICHKH JIJłJ1IIeTC8: H8.1J8JIOM BTopol', MeJID)BO,ęoI:, ... ~ ~BOro B3BOCT1łJ1X1L OrJlOlllellHJI TIIIIIl 6penn: ("'Hr. 8), 06p83)'- IOD:tReCa ADXPOHB1fecIB Ha TeppliTopBJlX. 3IUDJTJioIX MOpcM BO BTOpol q,a..,e ce,D;IlMeBT8QIUI. HCMOryT crpa~ COOTBeTCTBO:aan. OCHOBBOMY KOHI'JIOMCpa:Iy. 3aJIera.BHe MeJIKOBO~ JE:OMJ1De- :ECOB orpamA08C,.ra: 'y.mtMB upK6pexuvua 3OHDot .. Jlomm.1IiI:M:H MeJIJIMll. Ta:me pa3l't(e.

_ MeJIroBOAHoIt łomm u.emrreIBoBOro lI3BeCTJI8& ('''1''", .. ",,,,,,, ^~'\lkII

6aTJDoerpIl'leCmX )'CJIOBd 30 .... KOIllllJD/H-Xo~.

486 EJmie'ta Czajor, Ryszard Wagner

ElzbleleCZAJOR, R~ WAGNER

GENETIC TYPES OF ROCKS, M1CROFACIES AND 'PALAEOGEOGRAPIIY OF THE ZBCB8'1'BINKALK (Ca I) IN THE ZONE KOSULIN-cBOJNICB

(NORTH-WEST POLANDI Sum.mary

Determination <xf microfacies variability of the Zechsteln .carbonate series is part ,of the 1"'I!EGroh on the Permian Jlormaition caarled on in the Geoklgicall Im!1zI,tute.

Rocks tbat lIn the .I{nezalln-<Jhol<>iee .,.,.,., oon:esp>nd 8tr~ to the Zeohstei_. rev ... 1 a considerable mlcrofacies varillbllily. There are distinguished h .. e, ~ ,maJn l!eDetiad .~ of, ~

"""*",

The primary thickn.... (Fig. ue) and the mlcrofacies 1ilfferentlatkm of ~he

Zechste~ (F1Ig:o. 9, 10. ,u and 10) dt1Pended ^\JpQD. tile mmpiwlogy 'Of' .the pre- -ZecihsIEIin SUl'fece _ e d by _ _ eroaIooiBl proc....,... ^{The ZechateID}

transgression covered the lowest areas of the K08zalin-Chojnfce' zone, where

farttnBJtlans ^{D.f deeper}

fact.,.

i.e.

These 1JIiIiliB y!e!l<led ori.glnej materials !ior clastic rocks lh1lt constituted the bottom _ IIo!P . _ . as _n as sOmednterc.8J.atlons,wI1lhin

u,.;

inundation of the upliffB iJy the wa1>oro of the _ . wtOOh at ·the same tIm<! ,booame

.halaoow1!r.

~omPlexes l~ r""flrlcled 110 some

,;,...<;;..

'bai.hyme1ll'ic ocmddt.iJorul j;n :1lh., ~-OhojlnJi"" ~one.