31594
n r
PIENIE
EZECHIASZA
KOMENTARZEM OBJAŚNIŁ
o\r6 SFr-. i j c i f t a
©i cTcofogii,
W KRAKOWIE,
W D R U K A R N I « C Z A S U » F R . K L U C Z Y C K I E G O I S P Ó Ł K I pod zarządem Józefa Łakocińskiego.
1894'.
3f59f Ti
Perlegi nihilique. inveni, quod fidei vel bonis m oribus adversetur.
Cracovie die 26 Junii 1894.
D r J u lia n u s B u ko w ski,
Censor librorum argum enti religiosi.
N. 2759.
I M P R I M I P E R M 1 T T IT U R . Cracovie die 30 Junii 1894.
Sede vacante
Vicarius Capitularis Dioecesis Cracoviensis.
L. S.
B. Gawroński.
u i
.0 , ^ 0 ,
NAKŁADEM AUTORA.
PR Z E D M O W A .
Jeżeli poezyę w ogóle cenimy dlatego, że uszlachetnia duszę, podnosi z poziomu zwykłego życia na wyżyny ideałów, uczy kochać, co piękne i prawdziwe, czynić, co dobre, a w świat oziębły, zmateryalizowany wpuszcza iskrę zapału, to szczególnie zasługuje na uznanie poezya hebrajska S. Z., która będąc kwiatem wyrosłym na gruncie czysto teokratycznym, jakim było życie społeczne i polityczne Hebreów, ma na względzie stosu
nek człowieka do Boga. Już w ogóle Pismo św. z tego powodu, że zawiera część objawienia Bożego, stanowi niewyczerpaną kopalnię głębokiej mądrości i nauki świętej, jest źródłem po
znania Boga, tak, że św. Hieronim (in Is. Prol.) mógł pisać:
»nieznajomość Pisma św. jest nieznajomością Chrystusa«. W księ
gach poetycznych ta mądrość jest zarazem nadobnie przedsta
wioną, tak, że pięknością swą olśniewa, wzniosłością w zdumie
nie wprawia, potęgą uczucia zapala, pobudza do rzeczy wielkich, boskich, tak, że słusznie zdania Ojców św. przedstawiających Pismo św. jako łąkę żyzną i ogród najrozkoszniejszy, w którym trzódka Pańska w dziwny sposób i pokarmem się posila i roz
koszą upaja (św. Aug. serm. 26, 24; św. Ambr. in Ps. cxvni, serm. 19, 2), do poezyi hebr. odnieść można.
Ona proroctwa wypowiedziane usty natchnionych mężów odziewa szatą ozdobną, zwyczajem wschodnim rozmaitych tro
pów, figur krasomówczych używa, natchnionego poety uczucie wdzięczności czy pokory, czy uwielbienia dla Stwórcy w słowach harmonijnie złożonych, w obrazach barwnych wyraża, wszędzie rozlewając wdzięk święty, budząc nastrój pobożny.
Nic też dziwnego, żę zawsze byli poeci, którzy wzorów i natchnienia szukali w poezyi hebrajskiej, mówcy form kraso
mówczych, a wszystkie literatury tłómaczeniami ogółowi zro
zumienie tejże przystępne czyniły. Jeżeli jednak utwory swoj
skich poetów wyjaśnienia potrzebują, to tem bardziej dzieła
obcych literatur, a przedewszystkiem dzieła z natchnienia Ducha św. spisane. Zachęcony encykliką wielkiego papieża Leona XIII (Providentissimiis Deus 18 List. 1898) ośmieliłem się zapuś
cić w kopalnię Pisma św. i przy świetle łaski Boga, nauki Kościoła św., przy pomocy uczonych komentatorów, skarby wy
dobywać i literaturze ojczystej przyswoić. Mając na uwadze przedewszystkiem tych, którzyby z tekstem hebr. zaznajomić się chcieli i ducha języka zbadać, gdyż żadne tłómaczenie orygi
nałowi nie dorówna, tekst hebr. w niniejszej pracy podaję i tru dniejsze miejsca wyjaśniam. Obok tlómaczenia literalnego podaję moralne, tu i owdzie mistyczne, mogące niejednej düszy po
służyć za pokarm duchowny. Tłómaczenie Wujka zostawiam, zmieniając tylko pisownię, formy nieużywane, wyrazy mające inne dzisiaj znaczenie.
W pracy tej korzystałem z uwag uczonych komentatorów Pisma św. jak:
św. Hieronima (operum D. H ieronym i a M ariano Victoria Reatino Romae
m d l x x it.
iv ) .Corneliusa a Lap. (Commentaria in 4. Prophetas Major es Antverpiae
m d cc x x v iii).Foreriusa (Gommentarium in Isaiam w Cursus Scripturae Sacrae t. xviii ed. Mignę).
Alliolego (Krótki komentarz w Biblii wydanej w Landshut 1845).
Pawłowskiego (Psałterz, czyli Księga Psalmów z przyd a t
kiem pieśni biblijnych... t. iv. Kraków 1872).
Knabenbauera (Erklärung des Propheten Jsaias Freiburg in Breisgau 1881).
Ks. Pawłowski zostawił znakomity komentarz tylko do psalmów, pieśni, hymnów, trenów; lecz z postępem czasu umie
jętność biblijna doskonali się przez odkrycie pomników hist.
Wschodu i nowemi wiadomościami archeologicznemi wyjaśnia, a potrzeba dokładnego komentarza do całego Pisma św. ze względu na tłómaczów, racyonalizmem zarażonych, co dzień staje się widoczniejszą. Wiem, że praca podjęta w celu wyjaśnie
nia Pisma św. jest olbrzymia, na którą się składały całe wieki i pokolenia, lecz powolny wezwaniu Ojca św. we wspomnianej wyżej Encyklice, chciałbym choć jedne cegiełkę do wielkiej a zbożnej budowy dorzucić i polską literaturę teologiczną na tem polu ubogą wzbogacić.
A utor.
*
P ienie Ezechiasza (Iz. 38, 10—20).
Tło h isto ryczn e.
Ezechiasz, król Judzki (727 — 598) odnowiciel ducha teokratycznego, słynny z pobożności, w sile wieku swego ł) ciężką chorobą został dotknięty.
Na rozkaz Boży przybywa do niego prorok Izajasz i koniec życia zapo
wiedziawszy, ostatnie rozporządzenie uczynić każe. Wiadomość ta , niby grom straszny, serce królewskie przeraża, lecz nie łamie ufającego w Panu. Pocznie tedy rzewnie płakać, zwłaszcza, źe jeszcze nie ma potomka, z którego według obietnicy Dawidowi danej Chrystus ma pocho
dzić, i Panu w prośbie przedkłada, jako: „chodziłprzed n im w p r a w dzie i w sercu doskonałem, a czynił, co jest dobrego przed oczyma P a n a “. I nie zawiodła go nadzieja, oparta na obietnicy (Iz. 30, 19):
„Płacząc nie będziesz p ła k a ł, sm /iłujący, zm iłuje się n a d tobą: n a głos w ołania twego skoro u słyszy, odpowie tobie“. Bo oto rzecze Bóg do Izajasza: „Idź a pow iedz Ezechiaszowi: To m ów i P a n Bóg D aw ida ojca twego: słyszałem modlitwę twoją; otóż j a p rzyczyn ię n ad d n i twoje piętnaście lat“. Prorok oznajmia rozkaz Boży królowi i każe uczynić plastr z fig i na ranę przyłożyć.2) Gdy to uczyniono, król zdrowie odzyskał. Pełen radości pyta, co za znak będzie, że jeszcze zostanie mię
dzy żyjącymi. Na znak danej obietnicy cofnął się cień na zegarze słone
cznym o dziesięć linij (stopni): „i wróciło się słońce dziesięcią lin ij po sto p n ia c h , przez które było zstąpiło“.
Ze serca przepełnionego uczuciami wdzięczności i uwielbienia król pieśń zanucił, w której opiewa sm utek, że bez potomka w wieku męzkiej dojrzałości w krainę umarłych przejść musi i boleści straszne, które
J) W edług Ł Król. 18, 2. 25 la t m u b y ło , gdy począł królow ać, a 29 lat pa
nował. Gdy zaś Bóg 15 lat cudownie uzdrowionem u dodał, wice 14. roku panow ania, a 39 roku życia ciężko zachorował.
2) W zm ianka o plastrze z fig- znajduje się we w ierszu 21, więc po hymnie.
Związek atoli dom aga się, aby zastosow anie środka leczniczego nastąpiło po obietnicy, źe zdrow y będzie, a w ięc m a być umieszczona między 6 a 7 wierszem. Z a te m p rz e m aw ia między innym i św. T o m asz: h ic ordo s a n a tio n is tr a n s p o s itu s est et debet esse a n te s ig n i d a tio n e m , u t p a te t 4 Reg. 20.
6
w chorobie przecierpiał, wyraża wdzięczność za cudowne ocalenie i posta
naw ia nie tylko resztę żywota na chwalę P ana obrócić, lecz nadto następnym pokoleniom przekazać, aby prawdę i wierność Boga w obie
tnicach wychwalały.
O snow a.
Pienie podzielić można na dwie części. W pierwszej (w. 1 0 — 16) opowiada swój sm utek, cierpienia i modlitwę o zdrowie zanosi.
W drugiej (w. 17 — 20) przedstaw ia, dlaczego Bóg nad nim się zlitował i przyrzeka zachować wdzięczne serce i chwałę opowiadać.
9. Pismo Ezechiasza króla Judzkiego, gdy był zachorował i ozdrowiał z niemocy swojej.
10. Ego d ix i: I n dim idio dierum ińeorum va d a m a d por- tas inferi. Quaesivi residuum a n n o ru m m eo ru m ;
11. d ix i: N on videbo D om i
n u m D eum in terra viventim n.
N on aspiciam kom inem ul
tra, et habitatorem quietis.
12. Generatio m ea ablata est, et convoluta est a me, quasi tabe'rnacidum pastorum :
Praecisa est velut a texente, vita m ea: du m adhuc ordirer, suc- cidit m e: de m ane usque a d vesperam finies me.
13. Sperabam usque a d m a ne, quasi leo sic contrivit om nia ossa m ea: De m ane usque ad vesperam finies me:
14. sicut p u llu s h iru n d in is sic clamabo, m editabor u t co- lum ba: A ttenuati su n t oculi met, suspicientes in excelsm n: D om i- ne v im patior, responds pro me.
Jam rzekł: w połowicy dni moich pójdę do bram piekielnych.
Szukałem ostatka lat moich;
rzekłem: nie ujrzę Pana Boga na ziemi żyjących.
Nie oglądam więcej człowieka, i obywatela pokoju.
Wiek mój przeminął, i zwinion jest odemnie jako namiotek pa
sterski :
Przerzniony jest jako od tka
cza żywot mój: gdym jeszcze za
czynał, przerżnął mię, od zarania aż do wieczora dokonasz mię.
Miałem nadzieję aż do zarania, jako lew tak połam ał wszystkie kości m oje: od zarania aż do wie
czora dokonasz mię:
jako młode jaskółcze, tak będę szczebiotał, a będę stękał jako gołębica: Zemdlały oczy m oje, po~
■ glądając ku górze: Panie gwałt cierpię, odpowiedz za mię.
15. Quid d ica m , aut quid respondebü m ihi, cum ipse /'<>- cerit?
Becogitabo tibi om nes annos meos i n a m a ritu d in e anim ae meae.
16. D om ine s i sic vivitur, et in talibus v ita sp iritu s mei, cor- ripies me et vimfi'cabis me.
17. Ecce in pace am aritudo m ea am a rissim a :
Tu autem eruisti a n im a m m eam ut no n p e rire t, projecisti post tergum tu u m om nia peccata mea.
18. Quia non in fe rn u s con- fitebitur tibi, neqne mors ląuda- bit te: n o n expectabunt, q u i des
cendant in la c u m , veritatem tuam .
19. Vivens, vivens ipse con- fitebitur tibi, sicut et ego hodie:
p a ter filiis notam faciet verita
tem tuam.
20. Dom ine sa lvm n m e fac, et psalm os nostros cantabim us cunctis diebus vitae nostrae in domo D om ini.
.i'S n r o v n i r i S n a r mi : T i« V : - i- <st
"O' 'o*i3 '.rms* o x .10
-rr*** r : * * : -t j*-;
: 'r w “in' 'mns yixo*
i t i vr* • ;I v - \ js : -:i - :T»“iX3 iT n x ix -x b 'm o x .n
\ V J V ; V.T T J V ; v i • : - tTiy d ix O’OX'X“ Ds,nn
i ) '* (, i ’r T r - i a *
:
Cóż rzekę albo eo mi odpowie, gdyż sam uczynił?
Będęć rozmyślał wszystkie łata moje, w gorzkości duszy mojej.
Panie jeśli tak żyją, i tak ży
wot ducha mego, pokarzesz m ię, i ożywisz mię.
Oto w pokoju gorzkość moja bardzo gorzka:
Aleś ty wyrw ał duszę moją, aby nie zginęła, zarzuciłeś w tył twój wszystkie grzechy moje.
Albowiem nie piekło wyznawać ci będzie, ani śmierć chwalić cię będzie: nie będą czekać, którzy w dół zstępują, prawdy twojej.
Żywy, żywy, ten ci wyznawać będzie, jako i ja dzisiaj: ojciec sy
nom będzie opowiadał prawdę twoją.
Panie zachowaj mię, a psalmy nasze śpiewać będziemy w domu Pańskim, po wszystkie dni żywota naszego.
Rzekłem: wśród szczęścia dni moich pójdę do bram krainy um ar
łych, pozbawiony ostatka lat moich.
Powiedziałem : nie oglądam P a na, Pana na ziemi żyjących; nie zobaczę więcej człowieka z m ie
szkańcami grobu.
8
S n sa ■'sa j?D3 ń n
.12n V ia . n ś a 'm a p
• • • ; - : J T - • - - < • • I T • : - I . A -
: a o ' ^ n •i” •: - T - Divaj*
]3 Hs;a "n'ji^ .is nS 'y-pi? ni’a ' n i a r ; - ^ ‘laty,
T -A“ - ) ' AT : T r * “ :
: a a ^ a 'p
H in« rj'is^x ]3 D1D3 .M -nptyy ni.T’ ainaP a ’p
I r : IT ; T - " iP
p~n i i ^
A T -: a s n y ^
*1** '.T rKim ’P— ^asi n s n K - n a
j ; i.* - i t ; ; • • - • : i t .10r t r s i na-py ’n ü ^ -p s nnn x n^i?
!• : - J- " i." : • i" - ■■ at Tins-paPi r n ' Qn’py a n x .ic
I v T T : A : r - v • • (t ~: .: "mm a a ’Pnm ’n n ”n
. , . . - ; | - . H > . . J** -nrixi n a ^ m a
T - : A T : - d ip( T : j^
pnan .n
J - •n p p ^ r p s ’Ps nnaPa 'a*a3 n p ^ n
: ’x a n - p s p a ^ n x
i t T T ( ' : r - j- - :i-
n a
V J f T \ vn nin Pixtf xP—’S
^ ; I-.is -px n i.r - ’-ni'' n s i ^ - x P n PPn’
c • • : i j : - : 1 t ' a v : - ;Di’n a a s pm ' xin 'n 'n .19
A - • j T r .
: p n a x -p x ypm' DaaP px
Żywot mój przem inął i zniknął odemnie (zwinięty) jako namiot pasterza, przeciąłem jako tkacz życie swe, od końców osnowy odetnie mię, od zarania aż do nocy dokonasz mię.
Uspakajałem (duszę swą) (cier
pliwie znosiłem) aż do rana, jako lew gruchocze wszystkie kości moje, od rana aż do wieczora do
konasz mię.
Jako jaskółka żałosna tak świe- gotałem, jęczałem (stękałem) jak gołąb; wzniosły się oczy moje w górę o Panie, ucisk mam, ręcz za mnie.
Cóż powiem? i rzekł mi i sam uczynił; przebiegnę (myślą) wszyst
kie lata moje w gorzko,ści duszy mojej.
Panie tymi rzeczami ż y ją , i w nich wszystkich życie duszy m ej, uzdrowisz mię i ożywisz mię.
Oto w pokoju, dla mnie gorz- kość, gorzkość, aleś ty miłością objął duszę mą z przepaści znisz
czenia, gdyż w tył twój zarzuciłeś wszystkie grzechy moje.
Albowiem nie piekło wyznawać ci będzie, (ani) śmierć chwalić cię będzie, nie będą się spodziewać prawdy twojej w dół zstępujący.
Żyw7y, żywy sam wyznawał ci będzie tak jak ja dzisiaj: ojciec synom będzie oznajmiał (drogę) do prawdy twej.
r s i m t ? n in ' .20 'v—: s- i*: •a" • i : vt :
: “ in '1 n '2 '^ y "2'-bz
i t : j " {.•— ) " : T
Pan ku zachowaniu mię (ocalił mię), dlatego • psalmy hasze śpie
wać będziemy po wszystkie dni żywota naszego w domu Pana.
Napis »pismo Ezechiasza« wskazuje, że autorem był król Ezechiasz po odzyskaniu zdrowia, a Izajasz umieścił je w zbiorze swych proroctw.
W. 10. „Jam rsekł: w połow icy d n i moich pójdę do bram p ie kielnych. S zukałem ostatka lat m oich;“
Rozmyślałem nad tern : zaledwie połowę wieku naznaczonego prze
ciętnie ludziom do życia (za czasów Ezechiasza 80 lat, obecnie 60) do
biegłem (miał wtedy 39 lat), gdy nagle ogłoszono m i, że mam przejść w krainę um arłych; gdzież reszta lat? których mógłbym użyć na pracę zbaw ienną?
rzekłem (w sercu) = rozważałem. W »połowicy« hebr. 'p h od Hp"!
r= przeciąć, zakończyć, przestać, przenoś, spoczynek, szczęście. Vulg. słusznie tłómaczy, »in dimidio« w połowie, bo przez przecięcie całości dwie po
łowice m am y; aczkolwiek nierównie przeciąć można, tu jednak 39 lat za połowę życia bierze. LXX tłómaczyli przez iv
rä
fty«, t. j. iv «hora, czytając zapewne 'D l za ' p i z powodu podobieństwa liter "1 i“T,
iv rę vipei = na szczycie, czyli w środku. Aquila, Symm. Theodot, następnie Forerius tłómaczą »w milczeniu (spokoju) dni moich« t. j. bez potomka,»milczenie« jako brak potomka pojmując. Pojmowanie takie acz dalsze, jednak tralne. Zapewne nie tyle smucił się król pobożny tern, że w sile wieku um ierać musi, jak tem, że nie zostawi potomka, z któregoby po
chodził przyszły Mesyasz. Quaesivi, szukałem — desiderare, deesse, gdyż szuka się tego, czego brakuje. Hebr. bplpB we formie pual ma tosamo znaczenie, co w czynnej t. j. niedostawać przy liczeniu, brakować.
Scheol OIKp*, LXX «<%, Vulg. infernus, inferi, inferus) miejsce podziemne, dokąd dusze po śmierci zstępowały.
W. 11. „Rzekłem: nie ujrzę P a n a Boya n a ziem i żyjących. Nie oglądam więcej człowieka, i obywatela pokoju.1-1
Rozważałem następnie: Więc nie będę mógł więcej uczęszczać do przybytku Pańskiego, aby z żyjącym ludem pokłon i cześć Bogu oddawać, poddanych swym przykładem budować, ani nie będę cieszyć się pomy
ślnością i szczęściem obywateli? (Porów. Ps. 87, 11. 12. »Iźali umarłym cuda czynić będziesz... iżali kto w grobie będzie opowiadał miłosierdzie twoje, i prawdę twoję w zginieniu«?)
Człowiek prawem towarzyskości potrzebuje ludzi, z którymiby dzielił swoje losy, nieraz wśród życzliwego grona znajomych troski ukojenie
10
znalazł. W ęzeł koleżeński na ławie szkolnej zadzierzgnięty często ni prze
strzenią, ni odmiennemi zapatrywaniami w późniejszym wieku rozerwać się nie da; węzeł z krwi pochodzący ściślejszy jeszcze i wielkie przynosi korzyści. Ciepło ogniska rodzinnego niejednego do pracy poważnej za
grzewa, tradycye domowe zachowują członków rodu w świętości obycza
jów. Związki to naturalne i miłe, dlatego niejeden wśród twardej pracy zawodowej tęskni za zbliżeniem się do koleżeńskiego grona, aby wśród niego wytchnąć i zachęty do życia nabrać. Nic tedy dziwnego, że w chwili rozstania się z tymi, którzy nam byli blizkimi czy przyjaźnią, czy pokre
wieństwem, wyrywa się ze serca bolesne Ezechiasza: »nie oglądam więcej człowieka«.
Ci, którzy w N. Z. m ają tak wielką miłość Boga, że pokonali miłość siebie i świata, tęsknią z Pawłem świętym za chwilą, w której uwolnieni z więzów ciała mogą być z Chrystusem.
Ezechiasz, acz sprawiedliwy, nie mógł się wznieść nad pojęcia S. Z.
o życiu pozagrobowem, nie mógł też tęsknić za bezpośredniem połącze
niem się z Bogiem, które dopiero przyszły Mesyasz miał wysłużyć i spra
wiedliwych z piekieł oswobodzić.
Powtórzenie w tekście heb. ,rP iT naprowadza niektórych tłómaezów na myśl, że wyraz drugi raz powtórzony oznacza Chrystusa Pana i tłó- maczą »Deum Dei« albo »Deum de Deo«. »Jam m oriturus sum, pisze Corn., unde non videbo Christum hominem factum de stirpe et sanguine meo, quern brevi nasciturum et a me videndum sparabam. Unde S. H ieron.:
timet, ait, rex quod non nascetur de semine ejus Christus«. Słuszne zdanie św. Hieronima, lecz nie Corn., bo mógł się obawiać, że z jego rodu nie wyjdzie Chrystus, lecz nie mógł się smucić, że go nie zobaczy, wszak wiedział o przepowiedni danej Judzie, usty umierającego Jakóba (Gen.
49, 10). Na podstawie takiego wykładu przez »człow ieka, obywatela pokoju« rozumieją Chrystusa.
Tekst hebr. różni się nieco od Vulg., lecz myśl ta sama.
W. 12- „ Wieli mój p rze m in ą ł i zw inion jest odemnie ja ko n a - miotek pasterski: Przerzniony jest ja k o od tkacza żywot mój: g d y m jeszcze zaczynał, p rzerżn ą ł mię, od za ra n ia cd do wieczora doko
nasz m ię“.
Powiedział poprzednio, że przykro mu ten świat opuszczać. Tern bardziej (w. 12), że krótkie dni jego życia minęły szybko podobnie, jak pasterze namiot swój zwijają i przenoszą na inne miejsce. Zaledwie zaczynał tkaninę, którą miał w wieku męskim dokonać, aliżei Bóg prze
cina pasmo dni jego i zdaje się, że najdłużej do wieczora pożyje.
Piękne i trafne porównanie krótkiego życia z szybkiem przenosze
niem się koczujących pasterzy z miejsca na miejsce. Tak długo bawią na jednem miejscu, dopóki stado paszy nie zje, poczem zwinąwszy namiot,
11.
szukają świeżych pastwisk. Podobnie dusza po krótkim pobycie na ziemi opuściwszy lepiankę ciała, na nowe lepsze pastwiska się przenosi. Szczę
śliwy, kto splótł wzorzystą tkaninę życia swego z uczuć pobożnych, myśli czystych, uczynków miłosiernych, lecz biada temu, który nic nie uczynił dobrego, a Bóg pasmo dni jego przeciął.
“lii — pewien okres czasu, wiek (100 lat), przenoś, znaczenie
»mieszkanie« stąd ciało jako mieszkanie duszy; arab d a a rz rm ia sto . LXX tłómaczą “l i i przez jevsä lub avyyhua — ro d zaj, pokolenie.
Tak św. Hieron. św. Tomasz, Corn.: generatio id est stirps mea, et posteritatis spes ablata est, prole careo, ex qua nascatur Christus, Davidi et consequenter semini meo promissus: quare mihi domum non aedificabo, sed ea instar tabernaculi mox convolvetur et auferetur.
Hebr. raz. uważa za tkacza Boga, raz samego króla. T H S p od słowa
— dokonać, zakończyć, intr. skurczyć się, zwinąć. Niektórzy z now
szych tłómaczów jak Delitsch, Drechsler
"JSp
tłómaczą przez zwinąć, zwinąłem jako tkacz życie swe, t. j. jak tkacz zwija ukończoną tkaninę, czyli byłem pewien, źe umrę. Nie ma jednak powodu, aby odstępować od pierwotnego pojmowania Rabbinów »odciąć« — succidi sicut textor vitam meam, gdyż jest dawniejsze i Vulg. z niem się zgadza z tą różnicą, źe używa strony biernej. Vulg. dum adhuc ordirer succidit me, oddaje dobrze hebr. »od końców osnowy odcina mię« (por. Malv. VIIF. i Calm, succidit fila a textrina mea). Podług Delitscha »H^T« są to końce osnowy na wałkach ramy tkackiej, które im bardziej tkanina postępuje, tern są krótszem i, wreszcie tkacz nożycami odcina od nich tkaninę.« »gdym jeszcze zaczynał« t. j. wiek męski, albo podług innych, gdy zacząłem rozmyślać nad przyszłością z powodu braku potomka. »Od zarania aż do wieczora dokonasz mię = tak sroga choroba, że za dzień mię zniszczy«.W. 13. „Miałem nadzieję ab do zarania, jako lew tak p o ła m a ł wszystkie kości m oje: Od za ra n ia ab do wieczora dokonasz mię.“
Poprzednio wyraził obawę, że wieczór skona; gdy atoli śmierć się nie zjawiła, błysnął promyk nadziei, że noc ból uśmierzy, lecz niestety choroba tak się srożyła, że się zdawało, jakoby lew ciało rozdzierał;
rany się rozjątrzyły tak , źe według wszelkiego prawdopodobieństwa wieczór chyba przez śmierć ulgę przyniesie.
T. hebr. przez użycie czasownika 'TTW (od HW = być gładkim, wyrównanym bez wzniesienia i zagłębienia, w Piel. r W = wyrównać, stąd przenoś, uspokoić (duszę), (cierpliwie znosić) zaznacza, że chory starał się boleści cierpliwie znosić; Vulg. zaś, jak zauważa Knabenbauer, zaznacza, że się spodziewał polepszenia (co psychologicznie wytłómaczyć można), skoro do wieczora śmierć się nie zjawiła, czego w poprzednim wierszu obawę wyraził, zwłaszcza zaś mógł się spodziewać polepszenia nad ranem, jak to często w chorobach się zdarza. Słusznie wskazuje
św. Hironim na Joba (7, 4), który ściśnięty cierpieniami ciała, pocieszał się nadzieją, w dzień nocy pożądając, a wśród cieni nocnych brzasku dziennego oczekiwał, mniemając, że ze zmianą czasu, zmienią się boleści.
Corn, powołując się na Sancheza, zauważa, że hebr. = dokonasz mię, można przetłómaczyć ukoisz mię „in pace constitues me i. e. in morte, haec enim vocatür p a x , aeque ac quies et silentium , pra esertim s i sit m ors piorum . Unde m ortuis apprecam ur: Bequies-
cant i n pa ce.“
W ujek przyłączył do w. 13 z 14. »jako młode jaskółcze«....
W. 14. „Jako m łode jaskółcze, tak będę szczebiotał, a będę stękał ja ko gołębica, zem dlały oczy moje, poglądając k u górze: P anie g w a łt cierpię, odpowiedz za m ię.“
Ściśnięty srogimi bólami cichy głos z piersi wydobywa, nieustannie litości od Pana żebrząc, nareszcie choroby przemocą przywalony, niby dłużnik w rękach wierzyciela w oła: ach Panie poręcz za m nie, abym był uwolniony.
Vulg. przedstawia Ezechiasza spokojnie znoszącego cierpienia, gdyż hebr. D^D3 tłómaczy »jako młode jaskółcze«. imię ptaka przelotnego znającego czas odlotu; według Trg. Syr. Sa’adja oznacza żórawia. LXX zatrzymali ’dyoio. O L = 1) koń, 2) jaskółka tak w słowni
kach; lepiej czytać D'D (sis) = jaskółka, od głosu do dźwięku sis podobnego (onomatopeia). Niektórzy biorą za przymiotnik ze znaczeniem »ża
łośnie ćwierkająca«; podobnie jak ją Ovid. (Trist. 5, 1, 60) querula a Horae.
(Od. 4, 12, 5) flebiliter gemens zowie. Jeżeli się przetłómaezy »jako żó- raw i jaskółka, to oprócz cichego stękania, trzeba przypuszczać, że głośno zawodził. (Porówn. Osor. Maid. For. Calm. Schegg; podobnie Hier. Jer.
8, 7 "WIJ?) D1C1 przetłómaczył grus et hirundo).
Choćbyśmy chcieli widzieć go, podług niektórych tłómaczów, wiją
cego się z bólu wśród jęku żałosnego, nie jestto pasowanie się z chorobą rozpaczliwe i pełne niecierpliwości, gdyż oczy chorego wciąż spoglądały błagalnie do Pana, aby z pomocą przybywał i przed gwałtowną chorobą, która jakoby wierzyciel na dłużnika się rzuca, obronił lub poręczył.
Mówię »poręczył«, nie należy bowiem czytać z Vulg. responde, lecz sponde gdyż słowo ŁÓJ oprócz pierwotnego »splatać« znaczy poręczyć, wziąć w obronę, chyba, że Vulg. »wziąć w obronę« chce wyrazić przez »re
sponde« jakoby Bóg w obronie przemawiał.
»Panie gwałt cierpię«, gdyż niewinnie te cierpienia ponoszę, tak św. Hieron. Haymo, św. Tom .; lepiej może byłoby z Corn, gwałtowność choroby rozumieć. Tenże Corn, przytacza uwagi piękne, lecz mistyczne św. Bernarda do tego wierszu: »Gdy jutrzenka łaski, jakby jaskółka, szczebiocąca wita nas swoim uśmiechem i zaprasza, dzięki będę czynił za nawiedzenie; gdy zaś wieczór zapadnie nie braknie ofiary wieczornej,
13 w sm utku bowiem jako gołąb żałośnie zajęczę. Żalem zdjęty, łzy będę ronił wieczorem, abym mógł z wesołem sercem ranka używać, .ledno i drugie Bogu się podoba, i grzesznik skruszony i sprawiedliwy Jem u odd an y ; przeciwnie nie miłym jest Panu sprawiedliwy niewdzięczny, jako też grzesznik obojętny».
W. 15. „C di rzekę albo co m i odpowie, g d y z sa m uczynił? Będęć ro zm yśla ł w szystkie lata moje, w gorzkości duszy m ojej“.
Jakże mogę P ana o obronę prosić, wszak w jego ręku jestem, może ze m ną uczynić, co mu się podoba. Jedynie jako prośbę mógłbym ofiaro
wać przyrzeczenie moje, że w duchu pokuty spędzę resztę dni życia mego.
Między Vulg. a Hebr. zachodzi tu różnica. W hebr. podług zdania:
«Cóż powiem ? i rzekł mi i sam uczynił;» król już zdrowie odzyskał, więc cóż m a więcej mówić, wszak Bóg rzekł, a słowo Jego wszechmocne przywróciło mu siły. W hebr. od tego w. zaczyna się część druga. Vulg.
zaś drugą część pienia zaznacza w 17. wierszu przez «aleś ty w y rw ał...
Niektórzy chcą pogodzić obydwa texty. Sanchez 1 conv. tłómaczy w tym celu przyczynowo: «Quid dicam ? quia dicet Deus, quem contra percu- tientem patronum advoco, quia ipse fecit..» Forer. chce zapytanie powtó- zryć: «quid loquar? et quid dicet mihi?»
Pawłowski korzystał widocznie ze słownika Geseniusa, dlatego tłó
maczy r n ’W «będę pokornie chodził,» gdyż u Ges. r n 1"! znaczy powoli iść, przenoś, szczęściem się nie unosić. Inni wyprowadzają z nieuż, m a Hitp. r r n n , arab. dadaa = szybko iść. Dlatego lepiej tłómaczyć z Vulg.
«rozmyślać,» gdyż słusznie zauważył Forer. «perambulare annos vitae»
quid aliud est, quam recogitare ac recolere.
W. 16. „Panie jeżeli tak żyją. i tak żywot ducha mego, pokarzesz m ię i ożywisz m ię “.
Poprzednio przyrzekł, że w duchu pokuty resztę życia spędzi, i słu
sznie, bo takie życie ludzkie, (w. 16) że wiele w niem przecierpieć trzeba;
a ponieważ w tern jest siła i życie duszy, że przez cierpienia doświad
czona będzie, więc chętnie ucałuje chłoszczącą prawicę Bożą, byle przy życiu pozostał.
Hebr. «Panie tymi rzeczami żyją, i w nich wszystkich życie duszy m ej...» jest zbliżony do Vulg. dosłownie znaczy «ponad nie» ro
zumie się «lata,» jak chce Forer.: super hos vivunt, m i d o m in ę ; ultra hos annos pleriąue hom ines vivere soleni, et in ipsis vita spiritus m e i; id est inter eos, nem pe qui plures annos quam 39 vivunt, posset quidem aclhuc spiritus m eus vita m ducere, et inter quinquagenarios a u t sexagenaries agere.
Połączenie suff. EH i ]H rodzaju męz. i żeń. służy w Hebr. na wyrażenie wszystkich rzeczy w pewnym rodzaju. Trafne jest także odnie-
u
sienie suff. DH.i ]H w DH'/l? i ]H3 do słowa Bożego uzdrawiająceg.
«dixit» i do przywrócenia zdrowia, o czem mowa we w. 15. jak to między innymi Malv. X. zauważył: Domine per haec vivitur i. e. per haec, quae dicis et facis; etiam iis singulis inest vita spiritus mei; i. e.
non aliunde vivo, quam ex verbo procedente ab ore tuo, bis facis, ut revalescam, et vivum conserva me. = somniare me facies = n a
wiedzisz mię chorobą na chwilę jakby przez sen, tak Forer. inni «do bram śmierci mię zawiedziesz» (śmierć krótko trw a jakhy sen). Dla pogodzenia Vulg. z Hebr. najlepiej czytać n zam. n '’j p ^ r i r i = uderzysz, wstrzą
śniesz, pokarzesż. «Si» Vulg. jest niepotrzebne według zdania wykładaczy, prawie powszechnego. Knabenbauer radzi, aby »si« tłómaczyć przez pytanie, jak to Vulg. często używa (Mat. 12, 10; Luc. 22, 49).
W. 17. „Oto w pokoju gorzkość m oja najbardziej gorzka: Aleś ty w y rw a ł duszę moje, aby nie zginęła, zarzuciłeś w ty ł twój wszystkie grzechy moje“.
Nieustając prosić jak w w ierszu. 16., dodaje: Zlituj się Boże, wszak choroba straszna, zagrażająca śmiercią przypadła w kwiecie wieku, gdy mi się wszystko uśmiechało, przeto boleśniejsza. Jak słońce, czarnym chmur całunem długo przesłaniane, nagle ukazawszy się spragnionych światła rozwesela, tak Bóg przywracając zdrowie królowi, zbolałą dusze ukoił i spokój jej przywrócił. Jakby z ciężkiego snu przebudzony, w któ
rym widział się nad przepaścią piekieł, woła: «Aleś ty wyrw ał duszę m oje...» i zapomniałeś nieprawości moich, które w tej groźnej chwili przed oczyma stanęły.
«W pokoju» ==■ w kwiecie wieku, gdy ludzie pełni zdrowia pracują wesoło. «W tył zarzucić» = zapomnieć zupełnie, zniszczyć (por. 3 Kr.
14, 9 i Ez. 23, 35; Ps 49, 17. Mich. 7, 19).
Ocalony może chwalić Boga żyjącego i dziękować za łaskę zdrow ia;
dlatego
W. 18. „Albowiem nie piekło w yznaw ać ci będzie, a n i śmierć chwalić cię będzie; nie będą czekać, którzy w d ó ł zstępują p ra w d y twojej“.
W. 19. „Żywy, żywy, ten ci w yznaw ać będzie, ja k o i j a dzisiaj:
ojciec synom będzie opow iadał praw dę twoję“.
Prawdę == wierność w obietnicach, gdyż teraz żywy mogę się spo
dziewać potomka, z którego ma pochodzić Mesyasz. Ci, co do piekieł zstępują, nie będą mogli doświadczać na sobie, że Bóg jest wierny w obie
tnicach swoich, że wołających o pomoc wysłucha. Łatwo też można pojąć to przekonanie w S. Z., że nie można chwalić Boga w krainie śmierci z pojęcia o piekłach (inleri, Scheol) i z tej uwagi, że pojęcie o życiu
15
pozagrobowem nie było należycie rozwinięte, chociaż wiara w nieśmier
telność była powszechna (Por. Ps. 6, 6; 29, 10; 87, 12; 113, 17.).
Sanchez wyjaśnia: że życie ludzkie pożądane jest z dwojakiego względu: a) aby chwalić Boga b) aby opłakać grzechy. Dla tej przyczyny pragnął żyć Job (10, 20).
Pragnienie życia dla chwały Boga powstaje z poznania Boga, dla opłakania grzechów z poznania siebie.
Snadź pierwszą pobudką zniewolony woła:
W. 20. Panie zachowaj m ię, a p sa lm y nasze śpiewać będziemy w dom u P ańskim , po wszystkie d n i żywota naszego.
Vulg. przetłómaczył «zachowaj mię» wyrażając życzenie, zam. hebr.
wyrażenia twierdzącego «zachował mię».
«W domu Pańskim wielu uczonych (powiada For.) bierze zam. chociaż można “51? tłomaczyć przez «obok, w pobliżu»
t. j. że nie koniecznie mieli grać na instrum entach i śpiewać wewnątrz O ', lecz także zewnątrz (IP) jak to dzisiaj na procesyach uroczystych się zdarza.
Kościół św. umieścił tę pieśń w brewiarzu (Fer. 3. ad Landes), aby
śmy w znaczeniu mistycznem chorobę Ezechiasza do choroby grzechowćj odnosili i Pana Boga prosili, aby nas z niej uleczył i duchem skruszonym i upokorzonym nie wzgardził; i w offic. def. ad Landes, chcąc w obrazie wołającego o pomoc króla widzieć dusze wznoszące z czysca wzrok smutny i ręce błagalne do Boga, aby im męki skrócił i między żyjącymi w królestwie niebieskiem umieścił.
Biblioteka Śląska w Katowicach Id: 0030000738938
III 31594
H i
■i
1' '‘’r
m m S m
»I -H;
a a i ü
i ä 1»
: ^ i S i
i Ai.'i
■
M . - i . : ;
’
# 1 1 1 ^
P'
■'••' - . ' V ' : ‘
‘ ,v'
; ^ 4 ,
. '
I H I fiV:
ii S i
. . . " 5* i
• .
