Elementy dekoracyjne map i atlasów: ekspozycja on-line

Oprac. Ewa Pierzchała

Wystawa on-line została pomyślana jako próba pokazania piękna dawnych map i ich wartości poznawczych. Są to arcydzieła kartograficzne i artystyczne. Historia zapisana na mapie wyłania się dzięki bogatym, często fantastycznym rysunkom uzupełniającym przedstawione terytorium państwa. Mapy te były czytelne dla ludzi tamtego okresu, obecnie są zrozumiałe a wspaniała szata graficzna przybliża je dzisiejszym odbiorcom.

wspaniała szata graficzna przybliża je dzisiejszym odbiorcom.

Zapraszamy do obejrzenia wystawy

Zapraszamy do obejrzenia wystawy

Zapraszamy do obejrzenia wystawy

Zapraszamy do obejrzenia wystawy

WW

WW ostatnichostatnichostatnich latachostatnich latachlatachlatach obserwujeobserwujeobserwujeobserwuje sisisię znacznysi znacznyznacznyznaczny wzrostwzrostwzrostwzrost zainteresowaniazainteresowaniazainteresowaniazainteresowania mapami

mapami mapami

mapami historycznymihistorycznymihistorycznymi powstałymihistorycznymi powstałymipowstałymi wpowstałymi www XVIXVIXVIXVI---- XIXXIXXIXXIX wiekuwiekuwiekuwieku.... MaMaMa toMa tototo zwizwizwiązekzwi zekzekzek nie

nie nie

nie tylkotylkotylkotylko zzzz faktem,faktem,faktem,faktem, iiiiż mapymapymapymapy zawierajzawierajzawierajzawierają wielewielewielewiele cennychcennychcennych informacjicennych informacjiinformacjiinformacji historycznych,

historycznych, historycznych,

historycznych, geograficznychgeograficznychgeograficznychgeograficznych iiii elementówelementówelementówelementów charakterystycznychcharakterystycznychcharakterystycznychcharakterystycznych dladla

dladla terenuterenuterenuterenu przedprzedprzed stawianegoprzed stawianegostawianegostawianego nananana mapie,mapie,mapie, leczmapie, leczleczlecz taktaktaktakżeeee zzzz uwagiuwagiuwagi nauwagi nana ichna ichichich bardzo

bardzo bardzo

bardzo wysokiwysokiwysoki poziomwysoki poziompoziompoziom edytorskiedytorskiedytorskiedytorski....

S S S

Są totototo pierwszepierwszepierwszepierwsze wizerunkiwizerunkiwizerunkiwizerunki miast,miast,miast,miast, statkistatkistatkistatki zzzz tamtejtamtejtamtej epoki,tamtej epoki,epoki,epoki, herbyherbyherbyherby tych

tych tych

tych ziem,ziem,ziem, herbyziem, herbyherbyherby iiii drzewadrzewadrzewadrzewa genologicznegenologicznegenologiczne rodzingenologiczne rodzinrodzinrodzin szlacheckich,szlacheckich,szlacheckich,szlacheckich, S

S S

Są totototo pierwszepierwszepierwszepierwsze wizerunkiwizerunkiwizerunkiwizerunki miast,miast,miast,miast, statkistatkistatkistatki zzzz tamtejtamtejtamtej epoki,tamtej epoki,epoki,epoki, herbyherbyherbyherby tych

tych tych

tych ziem,ziem,ziem, herbyziem, herbyherbyherby iiii drzewadrzewadrzewadrzewa genologicznegenologicznegenologiczne rodzingenologiczne rodzinrodzinrodzin szlacheckich,szlacheckich,szlacheckich,szlacheckich, portrety

portrety portrety

portrety ksiksiksiksiążątttt iiii władcówwładcówwładców....władców Mapy

Mapy Mapy

Mapy tetetete pozwalajpozwalajpozwalajpozwalają równierównierównierównież przeprzeprzeprześledziledziledziledzić zmianyzmianyzmianyzmiany zachodzzachodzzachodzącezachodz cecece wwww samym

samym samym

samym procesieprocesieprocesie tworzeniaprocesie tworzeniatworzeniatworzenia iiii opracowywaniaopracowywaniaopracowywania mapopracowywania mapmap....map

PISMO PISMOPISMO

PISMO jestjestjestjest podstawowympodstawowympodstawowym elementempodstawowym elementemelementemelementem mapy,mapy,mapy,mapy, czyniczyniczyniczyni mapmapmapmapę zrozumiałzrozumiałzrozumiałzrozumiałą iiii czyczyczy----czy teln

telnteln

telną orazorazoraz woraz ww duw dudużejdu ejejej mierzemierzemierze decydujemierze decydujedecyduje odecyduje ooo jejjejjej praktycznymjej praktycznympraktycznym upraktycznym uuużyciuyciuyciu....yciu Napisy

NapisyNapisy

Napisy nananana jednejjednejjednej mapiejednej mapiemapiemapie mogmogmogmogą róróróróżninininić sisisisię pomipomipomiędzypomi dzydzydzy sobsobsobsobą stylemstylemstylemstylem pisma,pisma,pisma,pisma, rozmiarami

rozmiaramirozmiarami

rozmiarami iiii rozstawieniemrozstawieniemrozstawieniemrozstawieniem literliterliterliter aaaa taktaktaktakżeeee barwbarwbarwą....barw Dawne

DawneDawne

Dawne mapymapymapymapy obfitujobfitujobfitujobfitują www przykładyw przykładyprzykładyprzykłady rozmaitychrozmaitychrozmaitychrozmaitych rodzajówrodzajówrodzajówrodzajów pismapismapismapisma (kapitałka(kapitałka(kapitałka(kapitałka iiii in

inin

in....),),),), przewaprzewaprzeważnieprzewa nienienie okrokrokrokrągłegogłegogłego iiii ozdobnegogłego ozdobnegoozdobnegoozdobnego.... NowNowNowNową epokepokepokepokę stosowaniastosowaniastosowaniastosowania pismapismapismapisma wprowadził

wprowadziłwprowadził

wprowadziłwprowadził GerardGerardGerardGerard MerkatorMerkatorMerkatorMerkator wwww miejscemiejscemiejsce słabomiejsce słabosłabo czytelnegosłabo czytelnegoczytelnegoczytelnego pismapismapismapisma gotyckiegogotyckiegogotyckiegogotyckiego wprowadziłwprowadził

wprowadził GerardGerardGerardGerard MerkatorMerkatorMerkatorMerkator wwww miejscemiejscemiejsce słabomiejsce słabosłabo czytelnegosłabo czytelnegoczytelnegoczytelnego pismapismapismapisma gotyckiegogotyckiegogotyckiegogotyckiego wprowadził

wprowadził wprowadził

wprowadził czytelneczytelneczytelneczytelne pismopismopismopismo łaciłaciłaciłacińskie,skie,skie, któreskie, którektóre odktóre odod kood kokokońcacacaca XVIXVIXVIXVI wiekuwiekuwiekuwieku zaczynazaczynazaczynazaczyna przewa

przewaprzewa

przeważaaaać wwww kartografiikartografiikartografiikartografii....

Pismo PismoPismo

Pismo dododo dzido dzidzidziś wystwystwystępujewyst pujepujepuje nananana drukach,drukach,drukach,drukach, posiadaposiadaposiada pewneposiada pewnepewne geometrycznepewne geometrycznegeometrycznegeometryczne kształty,

kształty,kształty,

kształty, wynikajwynikajwynikającewynikaj cece zzzz wystce wystwystępujwyst pujpujpującychcychcychcych wwww nichnichnichnich liniiliniilinii prostychlinii prostychprostych iiii łukówprostych łukówłukówłuków kółkółkółkół....

NAJSTARSZYM sposobem wykonywania map i ilustracji NAJSTARSZYM sposobem wykonywania map i ilustracji NAJSTARSZYM sposobem wykonywania map i ilustracji NAJSTARSZYM sposobem wykonywania map i ilustracji w atlasach był drzeworyt. Najprawdopodobniej dotarł on w atlasach był drzeworyt. Najprawdopodobniej dotarł on w atlasach był drzeworyt. Najprawdopodobniej dotarł on w atlasach był drzeworyt. Najprawdopodobniej dotarł on do Europy z Chin i Japonii.

do Europy z Chin i Japonii. do Europy z Chin i Japonii.

do Europy z Chin i Japonii.

Pocz PoczPocz

Począwszy od XVI wieku zaczyna rozwijaPocz wszy od XVI wieku zaczyna rozwijawszy od XVI wieku zaczyna rozwijawszy od XVI wieku zaczyna rozwijać sisisisię drzeworyt drzeworyt drzeworyt drzeworyt PoczPocz

Począwszy od XVI wieku zaczyna rozwijawszy od XVI wieku zaczyna rozwijawszy od XVI wieku zaczyna rozwijawszy od XVI wieku zaczyna rozwijać sisisisię drzeworyt drzeworyt drzeworyt drzeworyt barwny, naniesienie kolorów odbywało si

barwny, naniesienie kolorów odbywało sibarwny, naniesienie kolorów odbywało si

barwny, naniesienie kolorów odbywało się rrrręcznie.cznie.cznie.cznie.

W WIEKU XVII i XVIII obok drzeworytu rozwija si W WIEKU XVII i XVIII obok drzeworytu rozwija siW WIEKU XVII i XVIII obok drzeworytu rozwija si

W WIEKU XVII i XVIII obok drzeworytu rozwija się sztuka miedziosztuka miedziosztuka miedziosztuka miedzio---- rytnicza

rytnicza rytnicza

rytnicza zaliczajzaliczajzaliczajzaliczająca sica sica sica się do techniki druku wkldo techniki druku wkldo techniki druku wkldo techniki druku wklęsłego. słego. słego. Miedzioryt słego. Miedzioryt Miedzioryt Miedzioryt zwany jest równie

zwany jest równiezwany jest równie

zwany jest również

sztychem lub grawiatur sztychem lub grawiatur sztychem lub grawiatur sztychem lub grawiatur

ą

klasyczn klasyczn klasyczn klasyczn

ą

. . . .

Odbitki Odbitki Odbitki Odbitki miedziorytnicze (ilustracje, frontispisy, zdobnicze karty tytułowe) miedziorytnicze (ilustracje, frontispisy, zdobnicze karty tytułowe) miedziorytnicze (ilustracje, frontispisy, zdobnicze karty tytułowe) miedziorytnicze (ilustracje, frontispisy, zdobnicze karty tytułowe) wykonywane były na prasie r

wykonywane były na prasie rwykonywane były na prasie r

wykonywane były na prasie ręcznej, ryte w blasze miedzianej.wykonywane były na prasie r cznej, ryte w blasze miedzianej.cznej, ryte w blasze miedzianej.cznej, ryte w blasze miedzianej.

wykonywane były na prasie rwykonywane były na prasie r

wykonywane były na prasie ręcznej, ryte w blasze miedzianej.cznej, ryte w blasze miedzianej.cznej, ryte w blasze miedzianej.cznej, ryte w blasze miedzianej.

Pod koniec XIX wieku zostaje wprowadzona nowa technika Pod koniec XIX wieku zostaje wprowadzona nowa technika Pod koniec XIX wieku zostaje wprowadzona nowa technika

Pod koniec XIX wieku zostaje wprowadzona nowa technika

lito lito lito lito---- grafia

grafia grafia

grafia

, zaliczana do techniki druku płaskiego. Do druku u, zaliczana do techniki druku płaskiego. Do druku użyto jako, zaliczana do techniki druku płaskiego. Do druku u, zaliczana do techniki druku płaskiego. Do druku u yto jakoyto jakoyto jako formy specjalnego kamienia, nale

formy specjalnego kamienia, naleformy specjalnego kamienia, nale

formy specjalnego kamienia, należącego do wapniaków warstwicego do wapniaków warstwicego do wapniaków warstwicego do wapniaków warstwi---- cowych.

cowych.cowych.

cowych.

ATLAS ATLASATLAS

ATLAS jest wydawnictwem złojest wydawnictwem złojest wydawnictwem złożonym z map, planów, ilustracji, jest wydawnictwem zło onym z map, planów, ilustracji, onym z map, planów, ilustracji, onym z map, planów, ilustracji, tablic itp. opracowanych i uło

tablic itp. opracowanych i ułotablic itp. opracowanych i uło

tablic itp. opracowanych i ułożonych w pewnym przez autoraonych w pewnym przez autoraonych w pewnym przez autoraonych w pewnym przez autora ustalonym porz

ustalonym porz ustalonym porz

ustalonym porządku. Tekst ma w atlasie znaczenie drugorzdku. Tekst ma w atlasie znaczenie drugorzdku. Tekst ma w atlasie znaczenie drugorzdku. Tekst ma w atlasie znaczenie drugorzę---- dne.

dne. dne.

dne.

Atlasy mog Atlasy mogAtlasy mog

Atlasy mogą bybybybyć dziełem jednego lub widziełem jednego lub widziełem jednego lub widziełem jednego lub więcej autorów, posiacej autorów, posiacej autorów, posiacej autorów, posia---- daj

dajdaj

dają zazwyczaj kartzazwyczaj kartzazwyczaj kartę tytułowzazwyczaj kart tytułowtytułowtytułową okreokreokreokreślajlajlajlająccccą rodzaj (geograficzny, rodzaj (geograficzny, rodzaj (geograficzny, rodzaj (geograficzny, astronomiczny, historyczny).

astronomiczny, historyczny).astronomiczny, historyczny).

astronomiczny, historyczny).astronomiczny, historyczny).

astronomiczny, historyczny).astronomiczny, historyczny).

astronomiczny, historyczny).

Nazwy Nazwy Nazwy

Nazwy

atlas atlas atlas atlas

w znaczeniu zbioru map uw znaczeniu zbioru map uw znaczeniu zbioru map uw znaczeniu zbioru map użył po raz pierwszy kartoył po raz pierwszy kartoył po raz pierwszy kartoył po raz pierwszy karto---- graf flamandzki Gerard Merkator swoim dziele „ Atlas sive cos graf flamandzki Gerard Merkator swoim dziele „ Atlas sive cosgraf flamandzki Gerard Merkator swoim dziele „ Atlas sive cos graf flamandzki Gerard Merkator swoim dziele „ Atlas sive cos---- Mographicae [...] „wydanym w 1595 roku.

Mographicae [...] „wydanym w 1595 roku.Mographicae [...] „wydanym w 1595 roku.

Mographicae [...] „wydanym w 1595 roku.

MAPA (łac. m MAPA (łac. m MAPA (łac. m

MAPA (łac. m appa= chusta appa= chusta appa= chusta appa= chusta ) obraz powierzchni lub wn ) obraz powierzchni lub wn ) obraz powierzchni lub wn ) obraz powierzchni lub wnę---- trza ziemi, pełny lub fragmentaryczny, przedstawiony trza ziemi, pełny lub fragmentaryczny, przedstawiony trza ziemi, pełny lub fragmentaryczny, przedstawiony trza ziemi, pełny lub fragmentaryczny, przedstawiony na płaszczy

na płaszczy na płaszczy

na płaszczyźnie w pomniejszeniu wg przyj nie w pomniejszeniu wg przyj nie w pomniejszeniu wg przyj nie w pomniejszeniu wg przyjętych reguł tych reguł tych reguł tych reguł matematycznych przy pomocy linii, barw i umownych matematycznych przy pomocy linii, barw i umownych matematycznych przy pomocy linii, barw i umownych matematycznych przy pomocy linii, barw i umownych znaków.

znaków.

znaków.

znaków.

Nazwa pojawia si Nazwa pojawia si Nazwa pojawia si

Nazwa pojawia się w j. polskim w dopiero w XVIII wieku. w j. polskim w dopiero w XVIII wieku. w j. polskim w dopiero w XVIII wieku. w j. polskim w dopiero w XVIII wieku.

Nazwa pojawia si Nazwa pojawia si Nazwa pojawia si

Nazwa pojawia się w j. polskim w dopiero w XVIII wieku. w j. polskim w dopiero w XVIII wieku. w j. polskim w dopiero w XVIII wieku. w j. polskim w dopiero w XVIII wieku.

Dawniej u Dawniej u Dawniej u

Dawniej używano okre ywano okre ywano określenia: ywano okre lenia: lenia: lenia: „wypisanie”, „opisanie”, „wypisanie”, „opisanie”, „wypisanie”, „opisanie”, „wypisanie”, „opisanie”,

„malowanie krainy” „krajobrazy”.

„malowanie krainy” „krajobrazy”.

„malowanie krainy” „krajobrazy”.

„malowanie krainy” „krajobrazy”.

Mapy dzielimy ze wzgl Mapy dzielimy ze wzglMapy dzielimy ze wzgl

Mapy dzielimy ze względu na tredu na tredu na tredu na treść: ogólnogeograficzne, spe: ogólnogeograficzne, spe: ogólnogeograficzne, spe----: ogólnogeograficzne, spe cjalne,

cjalne,cjalne, cjalne, ze wzgl ze wzglze wzgl

ze względu na technikdu na technikdu na technikę wykonania: rdu na technik wykonania: rwykonania: rękopiwykonania: r kopikopikopiśmienne, powielane,mienne, powielane,mienne, powielane,mienne, powielane, ze wzgl

ze wzglze wzgl

ze względu na sposób zakonserwowania: ludu na sposób zakonserwowania: ludu na sposób zakonserwowania: luźne, oprawne, du na sposób zakonserwowania: lu ne, oprawne, ne, oprawne, ścienne, oprawne, cienciencien---- ne, zebrane w

ne, zebrane w ne, zebrane w

ne, zebrane w atlasyatlasyatlasy sztuczneatlasy sztucznesztucznesztuczne, na rolkach, kieszonkowe itp.,, na rolkach, kieszonkowe itp.,, na rolkach, kieszonkowe itp.,, na rolkach, kieszonkowe itp., ze wzgl

ze wzglze wzgl

ze względu na podziałkdu na podziałkdu na podziałkę (dawniej zwandu na podziałk (dawniej zwan(dawniej zwaną(dawniej zwan

skal skal skal skal

ą

), ), ), ),

ze wzgl ze wzglze wzgl

ze względu na rzut odwzorowania: warstwicowe, szarfowane itp.ze wzgl du na rzut odwzorowania: warstwicowe, szarfowane itp.du na rzut odwzorowania: warstwicowe, szarfowane itp.du na rzut odwzorowania: warstwicowe, szarfowane itp.

ze wzglze wzgl

ze względu na rzut odwzorowania: warstwicowe, szarfowane itp.du na rzut odwzorowania: warstwicowe, szarfowane itp.du na rzut odwzorowania: warstwicowe, szarfowane itp.du na rzut odwzorowania: warstwicowe, szarfowane itp.

....

Atlasy sztuczne Atlasy sztuczne Atlasy sztuczne

Atlasy sztuczne

ssssą zbiorem map złozbiorem map złozbiorem map złozbiorem map złożonych z map wydawniczo onych z map wydawniczo onych z map wydawniczo onych z map wydawniczo samoistnych, uło

samoistnych, ułosamoistnych, uło

samoistnych, ułożonych dowolnie przez zbieracza razem opraonych dowolnie przez zbieracza razem opraonych dowolnie przez zbieracza razem opra----onych dowolnie przez zbieracza razem opra wionych.

wionych.wionych.

wionych.

RAMKI mapy to zespół linii ograniczaj RAMKI mapy to zespół linii ograniczaj RAMKI mapy to zespół linii ograniczaj

RAMKI mapy to zespół linii ograniczających rysunek cych rysunek cych rysunek cych rysunek kartograficzny (np. podziałk

kartograficzny (np. podziałk kartograficzny (np. podziałk kartograficzny (np. podziałkę). ). ). ).

Ramka zewn Ramka zewn Ramka zewn

Ramka zewnętrzna słu trzna słu trzna słu trzna służy do nadania mapie zako y do nadania mapie zako y do nadania mapie zako y do nadania mapie zakończo czo czo czo nego wygl

nego wygl nego wygl

nego wyglądu, a tak du, a tak du, a tak du, a także ozdoby. W dawnych wydawni e ozdoby. W dawnych wydawni e ozdoby. W dawnych wydawni---- e ozdoby. W dawnych wydawni nego wygl

nego wygl nego wygl

nego wyglądu, a tak du, a tak du, a tak du, a także ozdoby. W dawnych wydawni e ozdoby. W dawnych wydawni e ozdoby. W dawnych wydawni---- e ozdoby. W dawnych wydawni ctwach kartograficznych wyst

ctwach kartograficznych wyst ctwach kartograficznych wyst

ctwach kartograficznych występuj puj pują ramki skromne, puj ramki skromne, ramki skromne, ramki skromne, czasami bardzo bogate, fantazyjne np. wplecione mo czasami bardzo bogate, fantazyjne np. wplecione mo czasami bardzo bogate, fantazyjne np. wplecione mo czasami bardzo bogate, fantazyjne np. wplecione mo---- tywy ro

tywy ro tywy ro

tywy roślinne, putta. linne, putta. linne, putta. linne, putta.

ZDOBNICTWO ZDOBNICTWOZDOBNICTWO

ZDOBNICTWO materiałówmateriałówmateriałówmateriałów kartograficznychkartograficznychkartograficznychkartograficznych podporzpodporzpodporządkowanepodporz dkowanedkowanedkowane byłobyłobyło

było panujpanujpanujpanującymcymcymcym stylomstylomstylomstylom wwww architekturzearchitekturzearchitekturzearchitekturze.... WiekWiekWiek XVIWiek XVIXVIXVI –––– XVIIXVIIXVIIXVII wprowadza

wprowadzawprowadza

wprowadza skromnskromnskromną ornamentykskromn ornamentykornamentykornamentykę....

W WW

W XVIIIXVIIIXVIII wiekuXVIII wiekuwieku zarysowujwieku zarysowujzarysowujzarysowują sisisisię trzytrzytrzytrzy kierunkikierunkikierunkikierunki wwww sztucesztucesztucesztuce::::

monumentalny, monumentalny,monumentalny,

monumentalny, patetycznypatetycznypatetyczny barokpatetyczny barokbarokbarok.... rokokorokokorokokorokoko ((((frfrfr....fr

roc roc---- roc roc

skałaskała,,,,skałaskała

rocaille rocaille rocaille rocaille

---- kamyki

kamykikamyki

kamyki iiii muszlemuszlemuszle zdobimuszle zdobizdobizdobiącycycycy grotgrotgrotę)))).... Ornamentgrot OrnamentOrnament rokokowyOrnament rokokowyrokokowy cechujerokokowy cechujecechujecechuje lekka

lekkalekka

lekka formaformaforma:::: motywforma motywmotywmotyw muszli,muszli,muszli,muszli, kraty,kraty,kraty,kraty, koronki,koronki,koronki, wiekoronki, wiewiewieńcówcówców iiiiców

girlandy girlandy girlandy girlandy

(kwiaty (kwiaty(kwiaty

(kwiaty przewi(kwiaty przewiprzewiprzewiązanezanezane wstzane wstwstwstęggggą)))) ....

(kwiaty(kwiaty

(kwiaty przewiprzewiprzewiprzewiązanezanezane wstzane wstwstwstęggggą)))) ....

Na NaNa

Na przełomieprzełomieprzełomie XVIIIprzełomie XVIIIXVIIIXVIII iiii XIXXIXXIX wiekuXIX wiekuwiekuwieku utrwalautrwalautrwalautrwala sisisisię prostyprostyprostyprosty stylstylstyl opartystyl opartyopartyoparty n

nn

naaa wzoracha wzorachwzorach antycznychwzorach antycznychantycznychantycznych

neoklasycyzm neoklasycyzm.... neoklasycyzm neoklasycyzm

WystWystWyst

Występujepujepujepuje powrótpowrót dopowrótpowrót dododo symetrii,symetrii,symetrii,symetrii, ornamentykaornamentykaornamentykaornamentyka tototo lito lililiściecieciecie akantu,akantu,akantu,akantu, girlandy

girlandygirlandy

girlandy

,,,,

wiewieńcewiewie cecece splecionesplecionesplecionesplecione zzzz lililiści,li ci,ci,ci, kwiatów,kwiatów,kwiatów,kwiatów, owocówowocówowoców iiii wstowoców wstwstwstęg,g,g, wazy,g, wazy,wazy,wazy, kandelabry

kandelabrykandelabry kandelabry....

Wiek XVIII wprowadza na mapach kompozycje: sceny rodzajowe Wiek XVIII wprowadza na mapach kompozycje: sceny rodzajowe Wiek XVIII wprowadza na mapach kompozycje: sceny rodzajowe Wiek XVIII wprowadza na mapach kompozycje: sceny rodzajowe a

aa

albo lbo lbo lbo alegoryczne, portrety władców panujalegoryczne, portrety władców panujalegoryczne, portrety władców panujących wykonywane alegoryczne, portrety władców panuj cych wykonywane cych wykonywane cych wykonywane technik

techniktechnik

techniką miedziorytniczmiedziorytniczmiedziorytniczmiedziorytniczą . Tekst na nich zepchni. Tekst na nich zepchni. Tekst na nich zepchni. Tekst na nich zepchnięty został na ty został na ty został na ty został na drudrudrudru---- gigigi

gi plan.plan.plan.plan.

Na mapach figurował tylko tytuł, niektóre zawierały wszystkie Na mapach figurował tylko tytuł, niektóre zawierały wszystkie Na mapach figurował tylko tytuł, niektóre zawierały wszystkie Na mapach figurował tylko tytuł, niektóre zawierały wszystkie podstawowe dane

podstawowe dane podstawowe dane

podstawowe dane –––– autora, tytuł, wydawcautora, tytuł, wydawcautora, tytuł, wydawcautora, tytuł, wydawcę, rok wydania, ró, rok wydania, ró, rok wydania, różniły , rok wydania, ró niły niły niły si

sisi

się jedynie graficznym układem. si jedynie graficznym układem. jedynie graficznym układem. jedynie graficznym układem.

sisi

się jedynie graficznym układem. jedynie graficznym układem. jedynie graficznym układem. jedynie graficznym układem.

Elementy identyfikuj Elementy identyfikujElementy identyfikuj

Elementy identyfikujące obiekt wystce obiekt wystce obiekt występowały wce obiekt wyst powały wpowały wpowały w

kartuszach kartuszach kartuszach kartuszach

wypowypo----wypowypo sasasa

sażonychonychonychonych w bogatw bogatw bogatw bogatą dekoracjdekoracjdekoracjdekorację. Przedstawiały . Przedstawiały . Przedstawiały . Przedstawiały

putta ( putta ( putta ( putta (

małych nagich małych nagich małych nagich małych nagich chłopców

chłopcówchłopców

chłopców), uskrzydlone ), uskrzydlone ), uskrzydlone ), uskrzydlone amorki, amorki, amorki, amorki,

maszkarony maszkarony maszkarony maszkarony

( stylizowane głowy( stylizowane głowy( stylizowane głowy( stylizowane głowy ludzkie na pół zwierz

ludzkie na pół zwierz ludzkie na pół zwierz

ludzkie na pół zwierzęce o zdeformowanych rysach) ce o zdeformowanych rysach) ce o zdeformowanych rysach) ce o zdeformowanych rysach) , , , , girlandy girlandy girlandy girlandy kwiatowe, rogi obfito

kwiatowe, rogi obfitokwiatowe, rogi obfito

kwiatowe, rogi obfitości, delikatne pejzaci, delikatne pejzaci, delikatne pejzaże, antyczne i alegoryczne ci, delikatne pejza e, antyczne i alegoryczne e, antyczne i alegoryczne e, antyczne i alegoryczne postacie.

postacie.postacie.

postacie.

KARTUSZ to dekoracyjne obramowanie, tablicy inskrypcyjnej, lub KARTUSZ to dekoracyjne obramowanie, tablicy inskrypcyjnej, lub KARTUSZ to dekoracyjne obramowanie, tablicy inskrypcyjnej, lub KARTUSZ to dekoracyjne obramowanie, tablicy inskrypcyjnej, lub ornament w formie ozdobnej tarczy herbowej lub zwoju.

ornament w formie ozdobnej tarczy herbowej lub zwoju.ornament w formie ozdobnej tarczy herbowej lub zwoju.

ornament w formie ozdobnej tarczy herbowej lub zwoju.

Kartusz otrzymywał ornamentyk Kartusz otrzymywał ornamentykKartusz otrzymywał ornamentyk

Kartusz otrzymywał ornamentykę w postaci w postaci w postaci w postaci

obramie obramie obramie obramie

ń

rolwerkow rolwerkow rolwerkow rolwerkow---- ych

ych ych

ych, ornamentu , ornamentu , ornamentu okuciowego , ornamentu okuciowego okuciowego i ornamentu chrz okuciowego i ornamentu chrz i ornamentu chrz i ornamentu chrz

ą

stkowo stkowo stkowo stkowo----mał mał mał mał

ż

owi owi owi owi---- nowego.

nowego. nowego.

nowego.

Ornament Ornament Ornament

Ornament okuciowy okuciowy okuciowy okuciowy

to dekoracja nato dekoracja naśladujto dekoracja nato dekoracja na ladujladująca ozdobne okucia laduj ca ozdobne okucia ca ozdobne okucia żeeee----ca ozdobne okucia lazne

laznelazne

lazne (a(a(a(ażurowe płytki, listwy, taurowe płytki, listwy, taurowe płytki, listwy, taurowe płytki, listwy, taśmy) uzupełnione my) uzupełnione my) uzupełnione kaboszamimy) uzupełnione kaboszamikaboszamikaboszami i i i rai rara----ra utami

utamiutami

utami (imitujutami (imituj(imituj(imitujące główki gwoce główki gwoce główki gwoce główki gwoździ i nitów) oraz motywami groteskodzi i nitów) oraz motywami groteskodzi i nitów) oraz motywami groteskodzi i nitów) oraz motywami grotesko---- utamiutami

utami (imituj(imituj(imituj(imitujące główki gwoce główki gwoce główki gwoce główki gwoździ i nitów) oraz motywami groteskodzi i nitów) oraz motywami groteskodzi i nitów) oraz motywami groteskodzi i nitów) oraz motywami grotesko---- wymi

wymiwymi

wymi, ro, ro, roślinnymi i figuralnymi., ro linnymi i figuralnymi.linnymi i figuralnymi.linnymi i figuralnymi.

Ornament zwijany Ornament zwijany Ornament zwijany

Ornament zwijany

,,,, rollwerk, typ ornamentu przypominajrollwerk, typ ornamentu przypominajrollwerk, typ ornamentu przypominajrollwerk, typ ornamentu przypominający formy cy formy cy formy cy formy wyci

wyciwyci

wycięte z blachy, o podgite z blachy, o podgite z blachy, o podgite z blachy, o podgiętych lub zwinitych lub zwinitych lub zwinitych lub zwiniętych spiralnie tych spiralnie tych spiralnie zakotych spiralnie zakozakozakończeczeczecze---- niach

niachniach

niach czczczęsto łcz sto łsto łsto łączono z ornamentem czono z ornamentem czono z ornamentem czono z ornamentem okuciowymokuciowymokuciowymokuciowym....

Chrz Chrz Chrz

Chrz

ą

stkowo stkowo stkowo stkowo----mał mał mał mał

ż

owinowy owinowy owinowy owinowy

ornament ornament ornament ornament typ kompozycji dekoracyjnej typ kompozycji dekoracyjnej typ kompozycji dekoracyjnej typ kompozycji dekoracyjnej zło

złozło

złożonej ze stylizowanych motywów chrzonej ze stylizowanych motywów chrzonej ze stylizowanych motywów chrząstkowych z półkolistymi onej ze stylizowanych motywów chrz stkowych z półkolistymi stkowych z półkolistymi stkowych z półkolistymi wypukło

wypukłowypukło

wypukłościami przypominajciami przypominajciami przypominajciami przypominający małcy małcy małżowincy mał owinowinę usznowin usznusznuszną....

BARDZO popularne stały si BARDZO popularne stały siBARDZO popularne stały si

BARDZO popularne stały się

ffffrontispisy rontispisy rontispisy rontispisy

wszywane przed wszywane przed wszywane przed wszywane przed kart

kartkart

kartą tytułowtytułowtytułowtytułową atlasów, atlasów, atlasów, atlasów, kształtowane kształtowane kształtowane kształtowane na wzorach starona wzorach starona wzorach starona wzorach starożytnych.ytnych.ytnych.ytnych.

Tekst kart tytułowej uj Tekst kart tytułowej uj Tekst kart tytułowej uj

Tekst kart tytułowej ujęty był czty był czty był czty był często w ramy ornamentu o sto w ramy ornamentu o sto w ramy ornamentu o sto w ramy ornamentu o momomomo---- tywach

tywachtywach

tywach architektonicznych i figuralnych. Karty tytułowe przearchitektonicznych i figuralnych. Karty tytułowe przearchitektonicznych i figuralnych. Karty tytułowe przearchitektonicznych i figuralnych. Karty tytułowe prze---- ładowane były wizerunkami postaci alegorycznych i

ładowane były wizerunkami postaci alegorycznych i ładowane były wizerunkami postaci alegorycznych i

ładowane były wizerunkami postaci alegorycznych i

panoplii panoplii panoplii panoplii

(motyw zło (motyw zło(motyw zło

(motyw złożony z elementów ony z elementów ony z elementów ony z elementów –––– pancerza, broni, sztandarów, pancerza, broni, sztandarów, pancerza, broni, sztandarów, pancerza, broni, sztandarów, hełmu).

hełmu). hełmu).

hełmu).

Wn WnWn

Wnętrze atlasów oWn trze atlasów otrze atlasów ożywiajtrze atlasów o ywiajywiają kartusze, zamkniywiaj kartusze, zamknikartusze, zamknikartusze, zamknięte w prostokte w prostokte w prostokte w prostokątne tne tne tne WnWn

Wnętrze atlasów otrze atlasów otrze atlasów ożywiajtrze atlasów o ywiajywiają kartusze, zamkniywiaj kartusze, zamknikartusze, zamknikartusze, zamknięte w prostokte w prostokte w prostokte w prostokątne tne tne tne ramy

ramy ramy

ramy , , , ,

inicjały inicjały inicjały inicjały

, , , , drzewa genealogiczne rodów panujdrzewa genealogiczne rodów panujdrzewa genealogiczne rodów panujdrzewa genealogiczne rodów panujących w cych w cych w cych w dadadada---- nymnymnym

nym papapapaństwiestwiestwie, widoki miast wykonane z perspektywy tzw. stwie, widoki miast wykonane z perspektywy tzw. , widoki miast wykonane z perspektywy tzw. , widoki miast wykonane z perspektywy tzw. WiWiWiWi---- doki z lotu

doki z lotu doki z lotu

doki z lotu ptaka uzupełniane elementami dekoracyjnymi.ptaka uzupełniane elementami dekoracyjnymi.ptaka uzupełniane elementami dekoracyjnymi.ptaka uzupełniane elementami dekoracyjnymi.

POCZPOCZ

POCZPOCZĄTKOWETKOWETKOWETKOWE literyliterylitery rozdziałów,litery rozdziałów,rozdziałów, czylirozdziałów, czyliczyliczyli

inicjały inicjały inicjały inicjały

wwww

akapitach akapitach akapitach akapitach

(pocz (pocz (pocz

(początektektek nowegotek nowegonowegonowego ustustustustępu)pu)pu) wyrópu) wyrówyróżnianowyró nianonianoniano rozmiaramirozmiaramirozmiaramirozmiarami iiii bogatymbogatymbogatymbogatym zdobieniem,

zdobieniem, zdobieniem,

zdobieniem, aaaa niekiedyniekiedyniekiedyniekiedy wypełnianowypełnianowypełniano małymiwypełniano małymimałymimałymi barwnymibarwnymibarwnymibarwnymi obraobraobraobra---- zkami

zkami zkami

zkami.... OzdabianoOzdabianoOzdabiano jeOzdabiano jejeje ornamentamiornamentamiornamentami oornamentami oo motywacho motywachmotywachmotywach rorororoślinnych,linnych,linnych,linnych, róró

róróżnegonegonegonego rodzajurodzajurodzajurodzaju pnpnpnpnączamiczamiczamiczami ((((ffff

loraturami loraturami),),),), loraturami loraturami

stylizowanymistylizowanymistylizowanymistylizowanymi rysrysrys----rys unkami

unkami unkami

unkami zwierzzwierzzwierząt,zwierz t,t,t, główniegłówniegłówniegłównie rybrybryb iiii ptaków,ryb ptaków,ptaków, zapełnianoptaków, zapełnianozapełnianozapełniano marginesymarginesymarginesymarginesy unkami

unkami unkami

unkami zwierzzwierzzwierząt,zwierz t,t,t, główniegłówniegłówniegłównie rybrybryb iiii ptaków,ryb ptaków,ptaków, zapełnianoptaków, zapełnianozapełnianozapełniano marginesymarginesymarginesymarginesy iiii wolnewolnewolnewolne miejscamiejscamiejsca pomimiejsca pomipomiędzypomi dzydzydzy kolumnamikolumnamikolumnamikolumnami lublublublub wwww tektektektekściecieciecie zwanezwanezwanezwane

prze prze prze prze---- rywnikami

rywnikami rywnikami

rywnikami

przyjmujprzyjmujprzyjmujprzyjmującececece formformformformę koronkowkoronkowkoronkowkoronkową bbbbądddźd

maureski maureski (s maureski maureski (s (s (s

tytytyty---- lizowany

lizowany lizowany

lizowany ornamentornamentornamentornament rororoślinny)ro linny)linny)linny)....

Na ko Na ko Na ko

Na końcu drukowany tekst ko cu drukowany tekst ko cu drukowany tekst ko cu drukowany tekst kończono czono czono czono winietk

winietk winietk

winietką najcz najcz najcz najczęściej maj ciej maj ciej maj ciej mających form cych form cych formę cych form trójk

trójk trójk

trójkąta plecionkowego lub rozetkowego ta plecionkowego lub rozetkowego ta plecionkowego lub rozetkowego ta plecionkowego lub rozetkowego zwanego

zwanego zwanego

zwanego zwanego finalikiem. finalikiem. finalikiem. finalikiem.

zwanego zwanego

zwanego finalikiem. finalikiem. finalikiem. finalikiem.

DZIEJE DZIEJE DZIEJE

DZIEJE naukinaukinaukinauki wskazujwskazujwskazują,,,, żeeee postwskazuj postpostpostępypypy jednejpy jednejjednejjednej dziedzinydziedzinydziedziny znajdujdziedziny znajdujznajdujznajdują zastosowanie

zastosowanie zastosowanie

zastosowanie iiii przyczyniajprzyczyniajprzyczyniają siprzyczyniaj sisisię dododo rozwojudo rozwojurozwojurozwoju innejinnejinnej gałinnej gałgałgałęzizizi naukizi naukinaukinauki....

Wynalezienie Wynalezienie Wynalezienie

Wynalezienie takichtakichtakichtakich instrumentówinstrumentówinstrumentówinstrumentów jakjakjak:::: gnomon,jak gnomon,gnomon, kwadrant,gnomon, kwadrant,kwadrant,kwadrant, sekstans

sekstans sekstans

sekstans czyczyczy zegar,czy zegar,zegar, budowanozegar, budowanobudowanobudowano zzzz mymymyśllllą omy oo wykorzystaniuo wykorzystaniuwykorzystaniuwykorzystaniu ichichichich w

w w

w badaniachbadaniachbadaniach astronomicznych,badaniach astronomicznych,astronomicznych, któreastronomicznych, którektóre znalazłyktóre znalazłyznalazły zastosowanieznalazły zastosowaniezastosowaniezastosowanie ww

ww geografiigeografiigeografii iiii kartografiigeografii kartografiikartografiikartografii....

Wspaniałym Wspaniałym Wspaniałym

Wspaniałym osiosiosiosiągnignignignięciemciemciemciem naukowymnaukowymnaukowym iiii technicznymnaukowym technicznymtechnicznymtechnicznym starostarostarożystaro yyy---- tnej

tnej tnej

tnej GrecjiGrecjiGrecjiGrecji byłobyłobyło wynalezieniebyło wynalezieniewynalezieniewynalezienie

astrolabium astrolabium astrolabium astrolabium

.... PrzyrzPrzyrzPrzyrzPrzyrządddd udoudoudo----udo skonalił

skonalił skonalił

skonalił

Klaudiusz Klaudiusz Klaudiusz Klaudiusz Ptolemeusz Ptolemeusz Ptolemeusz.... Ptolemeusz

SkładałSkładał siSkładałSkładał sisisię zzzz klikuklikukliku koncenkliku koncenkoncen----koncen trycznych

trycznych trycznych

trycznych krkrkręgówkr gówgówgów poczpoczpoczpoczątkowotkowotkowotkowo drewnianych,drewnianych,drewnianych,drewnianych, pópópópóźniejniejniejniej miedziamiedziamiedziamiedzia---- nychnych

nychnych iiii srebrnychsrebrnychsrebrnych.... Astrolabiumsrebrnych AstrolabiumAstrolabiumAstrolabium jestjestjest modelemjest modelemmodelemmodelem rzutówrzutówrzutówrzutów niebaniebanieba nanieba nanana płask

płask płask

płaską powierzchnipowierzchnipowierzchnipowierzchnię iiii pokazujepokazujepokazuje pozycjpokazuje pozycjpozycjpozycję obiektówobiektówobiektów niebaobiektów niebanieba wnieba ww okrew okreokreokre---- Ślonymlonymlonymlonym czasieczasieczasieczasie lublublublub dacie,dacie,dacie,dacie, jakojakojako widocznejako widocznewidocznewidoczne zzzz danejdanejdanej szerokodanej szerokoszerokoszerokościcicici geograficznej

geograficznej geograficznej

geograficznej nananana powierzchnipowierzchnipowierzchnipowierzchni ZiemiZiemiZiemi....Ziemi

HISTORIA pocz HISTORIA pocz HISTORIA pocz

HISTORIA początków pomiaru czasu jest bardzo długa tków pomiaru czasu jest bardzo długa tków pomiaru czasu jest bardzo długa tków pomiaru czasu jest bardzo długa i wi i wi

i wi i wiąże si e si e się z rozwojem bada e si z rozwojem bada z rozwojem badań astronomicznych. Wyzna z rozwojem bada astronomicznych. Wyzna astronomicznych. Wyzna astronomicznych. Wyzna---- czanie czasu odegrało wa

czanie czasu odegrało wa czanie czasu odegrało wa

czanie czasu odegrało ważn n ną rol n rol rol rolę w kartografii i jest po w kartografii i jest po w kartografii i jest po w kartografii i jest po---- wi

wi wi

wiązane z astronomi zane z astronomi zane z astronomią, opart zane z astronomi , opart , opartą na pozornym ruchu Sło , opart na pozornym ruchu Sło na pozornym ruchu Sło na pozornym ruchu Słońca ca ca ca po sklepieniu niebieskim.

po sklepieniu niebieskim. po sklepieniu niebieskim.

po sklepieniu niebieskim. po sklepieniu niebieskim.

po sklepieniu niebieskim. po sklepieniu niebieskim.

po sklepieniu niebieskim.

Egipcjanie wprowadzili przeno Egipcjanie wprowadzili przeno Egipcjanie wprowadzili przeno

Egipcjanie wprowadzili przenośne zegary słoneczne ne zegary słoneczne ne zegary słoneczne ne zegary słoneczne oparte na długo

oparte na długo oparte na długo

oparte na długości cienia. ci cienia. ci cienia. ci cienia.

POST POST POST

POSTĘ Ę Ę Ę PY rozwoju optyki i budowa lunet PY rozwoju optyki i budowa lunet astronomi PY rozwoju optyki i budowa lunet PY rozwoju optyki i budowa lunet astronomi astronomi---- astronomi cznych

cznych cznych

cznych spowodowały wykorzystanie przez uczonych spowodowały wykorzystanie przez uczonych spowodowały wykorzystanie przez uczonych spowodowały wykorzystanie przez uczonych i wynalazców

i wynalazców i wynalazców

i wynalazców do do do do śśśświadcze wiadcze wiadcze wiadczeńńńń na polu dokładniejszego na polu dokładniejszego na polu dokładniejszego na polu dokładniejszego wykonywania pomiarów terenowych.

wykonywania pomiarów terenowych.

wykonywania pomiarów terenowych.

wykonywania pomiarów terenowych.

Do tego celu słu Do tego celu słu Do tego celu słu

Do tego celu służżżżyły specjalnie wykonane przyrz Do tego celu słu yły specjalnie wykonane przyrz yły specjalnie wykonane przyrz yły specjalnie wykonane przyrząąąądy dy dy dy Do tego celu słu Do tego celu słu

Do tego celu służżżżyły specjalnie wykonane przyrz yły specjalnie wykonane przyrz yły specjalnie wykonane przyrz yły specjalnie wykonane przyrząąąądy dy dy dy

: teodolit : teodolit : teodolit

: teodolit (instrument do pomiaru k (instrument do pomiaru k (instrument do pomiaru k (instrument do pomiaru kąąąątów poziomych tów poziomych tów poziomych tów poziomych i pionowych w terenie),

i pionowych w terenie), i pionowych w terenie),

i pionowych w terenie), kwadrant kwadrant kwadrant kwadrant słu słu słu służą żą żą żą cy do pomiarów cy do pomiarów cy do pomiarów cy do pomiarów astronomicznych

astronomicznych astronomicznych

astronomicznych i i i kartograficznych. i kartograficznych. kartograficznych. kartograficznych.

Rozwini Rozwini Rozwini

Rozwinięęęęciem pomysłu kwadrantu był ciem pomysłu kwadrantu był ciem pomysłu kwadrantu był ciem pomysłu kwadrantu był sekstans. sekstans. sekstans. sekstans.

Podstawow Podstawow Podstawow

Podstawowąąąą cz cz cz część ęść ęść ęść przyrz przyrząąąądu stanowił łuk z po przyrz przyrz du stanowił łuk z po du stanowił łuk z po---- du stanowił łuk z po działk

działk działk

działkąąąą, dwa zwierciadła oraz lunet , dwa zwierciadła oraz lunet , dwa zwierciadła oraz lunet , dwa zwierciadła oraz lunetaaaa. Instrument . Instrument . Instrument . Instrument miał i nadal ma zastosowanie w nawigacji do wy miał i nadal ma zastosowanie w nawigacji do wy miał i nadal ma zastosowanie w nawigacji do wy miał i nadal ma zastosowanie w nawigacji do wy---- znaczania szeroko

znaczania szeroko znaczania szeroko

znaczania szeroko ci geograficznej zarówno ci geograficznej zarówno ci geograficznej zarówno ci geograficznej zarówno

miał i nadal ma zastosowanie w nawigacji do wy miał i nadal ma zastosowanie w nawigacji do wy miał i nadal ma zastosowanie w nawigacji do wy miał i nadal ma zastosowanie w nawigacji do wy---- znaczania szeroko

znaczania szeroko znaczania szeroko

znaczania szerokośśśści geograficznej zarówno ci geograficznej zarówno ci geograficznej zarówno ci geograficznej zarówno w dzie

w dzie w dzie

w dzieńńńń jak i w nocy. jak i w nocy. jak i w nocy. jak i w nocy.

POST POST

POST POSTĘ Ę Ę ĘP techniczny, który dokonał si P techniczny, który dokonał si P techniczny, który dokonał si P techniczny, który dokonał sięęęę w ostatnim w ostatnim w ostatnim w ostatnim stuleciu, był wi

stuleciu, był wi stuleciu, był wi

stuleciu, był więęęększy ni kszy ni kszy ni kszy niżżżż w poprzednich okresach. w poprzednich okresach. w poprzednich okresach. w poprzednich okresach.

Najbardziej znacz Najbardziej znacz Najbardziej znacz

Najbardziej znacząąąące zmiany dokonuj ce zmiany dokonuj ce zmiany dokonuj ce zmiany dokonująąąą si si si sięęęę we we we we współczesnej kartografii. Wykorzystanie nowo współczesnej kartografii. Wykorzystanie nowo współczesnej kartografii. Wykorzystanie nowo współczesnej kartografii. Wykorzystanie nowo---- Czesnego sprz

Czesnego sprz Czesnego sprz

Czesnego sprzęęęętu, rozwój grafiki komputerowej, tu, rozwój grafiki komputerowej, tu, rozwój grafiki komputerowej, tu, rozwój grafiki komputerowej, Czesnego sprz

Czesnego sprz Czesnego sprz

Czesnego sprzęęęętu, rozwój grafiki komputerowej, tu, rozwój grafiki komputerowej, tu, rozwój grafiki komputerowej, tu, rozwój grafiki komputerowej, odpowiednie oprogramowanie zrewolucjonizo odpowiednie oprogramowanie zrewolucjonizo odpowiednie oprogramowanie zrewolucjonizo odpowiednie oprogramowanie zrewolucjonizo---- wało kartografi

wało kartografi

wało kartografi

wało kartografięęęę....