System planowania przestrzennego RFN w aspekcie rozwoju regionalnego 51
Administratio Locorum 12(2) 2013
Acta Sci. Pol., Administratio Locorum 12(2) 2013, 5165
Adres do korespondencji Corresponding author: Grzegorz Olejniczak, Geodätisches Institut der Technischen Universität Darmstadt Fachgebiet Landmanagement, Petersenstr. 13, 64287 Darmstadt, Niemcy, e-mail: golejniczak@o2.pl
SYSTEM PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO RFN W ASPEKCIE ROZWOJU REGIONALNEGO
Grzegorz Olejniczak
1, Józef Hernik
21 Uniwersytet Techniczny w Darmstadt
2 Uniwersytet Rolniczy w Krakowie
Streszczenie. System planowania przestrzennego RFN ma za zadanie zapewnienie po- rz¹dku przestrzennego, jak równie¿ z³agodzenie konfliktów wystêpuj¹cych na ró¿nych p³aszczyznach planowania. W artykule przeprowadzono analizê celów i zasad porz¹dku przestrzennego na szczeblu europejskim, federalnym, krajów zwi¹zkowych i regional- nym w Niemczech. Jest to o tyle wa¿ne, i¿ ustalenia te wywieraj¹ wp³yw na treci za- warte w planach przestrzennych szczebla lokalnego. Zasada pionowoci systemu plano- wania wywiera tak¿e wp³yw na wystêpowanie poszczególnych instrumentów polityki przestrzennej na ró¿nych p³aszczyznach.
Planowanie regionalne w Niemczech ma na celu konkretyzacjê celów porz¹dku prze- strzennego, które okrelono w planach i programach przestrzennych w poszczególnych krajach zwi¹zkowych. Umo¿liwia tak¿e gminom zg³aszanie w³asnych pomys³ów doty- cz¹cych przeznaczania terenów na okrelone cele oraz ich uwzglêdnianie w planach re- gionalnych, a co za tym idzie powoduje unikanie ewentualnych konfliktów na szczeblu gminnym w zakresie planowania przestrzennego. W planach regionalnych zawarte s¹ za- sady i cele porz¹dku przestrzennego w danym regionie oraz ustalenia, które s¹ wi¹¿¹ce dla wszelkich dzia³añ planistycznych na p³aszczynie lokalnej.
S³owa kluczowe: planowanie przestrzenne, polityka regionalna, RFN
WSTÊP
Porz¹dek przestrzenny w Niemczech zwi¹zany jest z systemem planowania prze- strzennego na szczeblu ponadlokalnym obejmuj¹cym zasiêgiem ca³y obszar kraju. Sys- tem planowania przestrzennego ma za zadanie zapewnienie i zabezpieczenie ³adu prze- strzennego, z³agodzenie konfliktów wystêpuj¹cych na ró¿nych p³aszczyznach planowania. Wszystkie ustalenia zawarte w lokalnych planach przestrzennych musz¹ uwzglêdniaæ cele tego porz¹dku.
Grzegorz Olejniczak, Józef Hernik
Acta Sci. Pol.
Table 1 System planowania przestrzennego w Republice Federalnej Niemiec
Spatial planning system in Germany a
i n a w o n a l p l e b e z c z S
g n i n n a l p f o l e v e l e h T
a z c w a d o w a t s u a j c n e t e p m o K
e c n e t e p m o c e v i t a l s i g e L
e n w a r p y t k A
t c a l a g e L
e n z c y t s i n a l p y t n e m u r t s n I
s t n e m u r t s n i g n i n n a l P m
y n l a k o l d a n o p u l b e z c z s a n e i n a w o n a l P
l e v e l l a c o l - r e t n i e h t n o g n i n n a l P
1 2 3 4
o g e n n e z r t s e z r p u k d
¹ z r o p o w a r P
r e d r o l a i t a p s f o e l u r e h T
1 p ê t s u 5 7 . t r a ( e w o m a r o w t s w a d o w a t s u
) i j c u t y t s n o K 4 r n
5 7 . t r a ( n o i t a l s i g e l k r o w e m a r f e h t
) n o i t u t i t s n o C 4 . o n 1 h p a r g a r a p
m y n n e z r t s e z r p u k d
¹ z r o p o a w a t s u a n l a r e d e F
) z t e s e g s g n u n d r o m u a R (
r e d r o l a i t a p s n o w a L l a r e d e F
z t e s e g s g n u n d r o m u a R (
k a r b
e n o n
u l b e z c z s a n e n n e z r t s e z r p e i n a w o n a l P
m y w o j a r k
l e v e l s ' y r t n u o c e h t n o g n i n n a l p l a i t a p S
i j c a g e l e d e i w a t s d o p a n e w o k z
¹ i w z e j a r k
j e n l a r e d e f w j e t r a w a z j e z c w a d o w a t s u
) G O R ( m y n n e z r t s e z r p u k d
¹ z r o p o e i w a t s u
e h t f o s i s a b e h t n o s e t a t s l a r e d e f e h t
l a r e d e f e h t n i d e n i a t n o c n o i t a g e l e d e v i t a l s i g e l
) G O R ( r e d r o l a i t a p s n o w a l
w ó j a r k o g e n n e z r t s e z r p a i n a w o n a l p y w a t s u
) z t e s e g s g n u n a l p s e d n a L ( h c y w o k z
¹ i w z
s e t a t s l a r e d e f e h t n i s w a l g n i n n a l p
) z t e s e g s g n u n a l p s e d n a L (
o g e n n e z r t s e z r p u j o w z o r y m a r g o r p e w o j a r k
) m m a r g o r p s g n u l k c i w t n e m u a R (
s m a r g o r P t n e m p o l e v e D l a i t a p S l a n o i t a N
) m m a r g o r p s g n u l k c i w t n e m u a R (
o g e n n e z r t s e z r p u j o w z o r y n a l p
s n a l P t n e m p o l e v e D l a i t a p S
e n l a n o i g e r y n a l p
s n a l p l a n o i g e r
a i n a w o k t y
¿ u n a l p y n l a n o i g e r
u n e r e t
n a l p e s u d n a l l a n o i g e r e h t
e
n z c y t s i l a j c e p s e i n a w o n a l P
g n i n n a l p c i t s i l a i c e p S
e n l a r e d e f o w t s w a d o w a t s u e n z c
¹
³ y w
n o i t a l s i g e l l a r e d e f e v i s u l c x e
e c
¹ j u r u k n o k o w t s w a d o w a t s u
n o i t a l s i g e l g n i t e p m o c
e w o m a r o w t s w a d o w a t s u
n o i t a l s i g e l k r o w e m a r f
h c y w o k z
¹ i w z w ó j a r k o w t s w a d o w a t s u
) h c y n l a r e d e f w a t s u a i n a w o z y t e r k n o k s o d (
e h t e z i l a n i f o t ( n o i t a l s i g e l s e t a t s l a r e d e f e h t
) s w a l l a r e d e f
u h c u r o g e i k e l a d h c a g o r d o a w a t s u a n l a r e d e f
c i f f a r t d a o r n o / s y a w r o t o m n o w a l l a r e d e F
r a f
h c a g o r d o y w a t s u e w o j a r k
t c A s d a o R l a n o i t a N
e i w t c i n j e l o k o a w a t s u
m y z c i n t o l e i c r o p s n a r t o a w a t s u l i a r n o t c A
t r o p s n a r T r i A n o w a L
h c y n d o w h c a g o r d o a w a t s u
s y a w r e t a w e h t n o t c A
j e n z c y t e g r e n e e c r a d o p s o g o a w a t s u
t n e m e g a n a M y g r e n E n o t c A
o d e i n
o n d o i m a i n e l a t s u z y n a l p
a i c ê i z w ê i s d e z r p o g e n a d
y w o d u b a z y n a l p
t c e j o r p e h t r o f d e e r g a s n a l P
n a l p n o i t c u r t s n o c g n i d l i u b
System planowania przestrzennego RFN w aspekcie rozwoju regionalnego53
Administratio Locorum 12(2) 2013
1 i l e b a t . d c
1 e l b a t . t n o c
1 2 3 4
w ó d a p d o u i n a w o r a d o p s o g a z o a w a t s u
i m a d a p d o e c r a d o p s o g i
e t s a w d n a l a s o p s i d e t s a w n o t c A
t n e m e g a n a m
i m a b o s a z u i n a w o r a d o p s o g o a w a t s u
i m y n d o w
t n e m e g a n a m s e c r u o s e r r e t a w n o t c A
y d o r y z r p e i n o r h c o o a w a t s u
t c A n o i t a v r e s n o C e r u t a N
w ó t n u r g u i n e l a c s o a w a t s u
w n o i t a d i l o s n o c d n a l n o t c A
m y n l a k o l u l b e z c z s a n e i n a w o n a l P
l e v e l l a c o l e h t n o g n i n n a l P o
g e n n e z r t s e z r p a i n a w o n a l p o w a r P
w a l g n i n n a l p l a i t a p s e h T
e c
¹ j u r u k n o k o w t s w a d o w a t s u
n o i t a l s i g e l e v i t e t e p m o c
) h c u b z t e s e g u a B ( y n a l w o d u B s k e d o K
) h c u b z t e s e g u a B ( e d o C g n i d l i u B
u i n a w o k t y
¿ u m y n a l w o d u b o e i n e z d
¹ z r o p z o R
) g n u n d r o r e v s g n u z t u n u a B ( i c
o m o h c u r e i n
y t r e p o r p e s u - n o i t c u r t s n o c f o n o i t a l u g e R
) g n u n d r o r e v s g n u z t u n u a B (
u n a l p u k n u s y r o e i n e z d
¹ z r o p z o R
) g n u n d r o r e v n e h c i e z n a l P (
g n i w a r d n a l p e h t f o n o i t a l u g e R
) g n u n d r o r e v n e h c i e z n a l P (
u n e r e t a i n a w o k t y
¿ u n a l p
) n a l p s g n u z t u n n e h c ä l F (
) n a l p s g n u u a b e B ( y w o d u b a z n a l p
n a l p e s u d n a L
) n a l p s g n u z t u n n e h c ä l F (
) n a l p s g n u u a b e B ( a e r a n a l P
o g e n a l w o d u b u k d
¹ z r o p o w a r P
w a l r e d r o g n i d l i u b e h T
i i n i p o e i w a t s d o p a n e w o k z
¹ i w z e j a r k
o g e n j y c u t y t s n o K u
³ a n u b y r T o g e n l a r e d e F
. r 4 5 9 1 a c w r e z c 6 1 a i n d z
e h t f o s i s a b e h t n o s e t a t s l a r e d e f e h T
t r u o C l a n o i t u t i t s n o C l a r e d e F e h t f o n o i n i p o
4 5 9 1 e n u J 6 1 f o
u k d
¹ z r o p ) y w a t s u ( a w a r p e w o j a r K
) g n u n d r o u a B ( o g e n a l w o d u b
n o i t c u r t s n o c e h t f o ) t c A e h t ( s w a l l a n o i t a N
) g n u n d r o u a B ( r e d r o
w ó p ê t s d o o d e i n
o n d o y s i p e z r p
e i w o d u b a z h c y c
¹ j a g e l d o p e i n
r o f t o n s a e r a e h t r o f s n o i t a l u g e r
g n i d l i u b
a i n e l o w z o p a i n a w a d y w a r u d e c o r p
ê w o d u b a n
g n i u s s i r o f e r u d e c o r p e h t
s t i m r e p n o i t c u r t s n o c
ród³o: opracowanie w³asne Source: own study
W artykule przeanalizowano ró¿ne p³aszczyzny i instrumenty planowania przestrzenne- go, od p³aszczyzny Unii Europejskiej poprzez p³aszczyznê federaln¹, krajów zwi¹zkowych a¿ do p³aszczyzny regionalnej w Niemczech. Na p³aszczynie Unii Europejskiej obowi¹zuje nieformalny dokument, w którym zawarte s¹ tak¿e cele porz¹dku przestrzennego. Doku- mentem tym jest Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego [European Spatial...
1999], która ma jednak charakter zalecaj¹cy pewne dzia³ania, a nie charakter nakazuj¹cy.
Przepisy zawarte w art. 75 Konstytucji Republiki Federalnej Niemiec przyznaj¹ federa- cji kompetencje ustawodawstwa ramowego w zakresie porz¹dku przestrzennego [Grund- gesetz... 1949].
Prawo porz¹dku przestrzennego nie zawiera ustaleñ odnonie do ca³ociowego pla- nowania przestrzennego dla terytorium Republiki Federalnej Niemiec, lecz organizacyjne, proceduralne i merytoryczne przepisy w zakresie zagospodarowania przestrzennego na szczeblu federalnym i krajów zwi¹zkowych. Kraje zwi¹zkowe, opieraj¹c siê na ramach stworzonych przez federaln¹ ustawê o porz¹dku przestrzennym (Raumordnungsgesetz), uchwalaj¹ w³asne ustawy, w których zawarte s¹ zasady i cele porz¹dku przestrzennego na ponadlokalnej p³aszczynie, a tak¿e zasady polityki przestrzennej w poszczególnych krajach zwi¹zkowych. Tymi aktami prawnymi s¹ krajowe ustawy planowania przestrzen- nego (Landesplanungsgesetz) [Raumordnungsgesetz 1997].
Instrumentami urzeczywistniaj¹cymi zawarte w tych ustawach zasady i cele s¹ pro- gramy i plany rozwoju przestrzennego, plany regionalne i inne. Przepisy reguluj¹ce treæ i formê tych instrumentów polityki przestrzennej na p³aszczynie kraju zwi¹zkowego oraz na p³aszczynie regionalnej s¹ zawarte w krajowych ustawach o planowaniu przestrzen- nym (por. tab. 1). Istniej¹ce ró¿nice miêdzy ustawami z poszczególnych krajów zwi¹zko- wych (wspólne s¹ tylko ramy wyznaczone przez federaln¹ ustawê o porz¹dku prze- strzennym Raumordnungsgesetz) powoduj¹, i¿ poszczególne instrumenty krajowej lub regionalnej polityki przestrzennej tak¿e s¹ odmienne w krajach zwi¹zkowych.
EUROPEJSKIE PRAWO PORZ¥DKU PRZESTRZENNEGO
Problematyka polityki przestrzennej staje siê coraz wa¿niejszym obszarem dzia³añ Unii Europejskiej i dlatego te¿ od kilku lat Komisja Europejska powiêca szczególn¹ uwagê tematyce rozwoju przestrzennego na obszarze Unii Europejskiej. Kraje cz³onkow- skie wspó³pracuj¹ z Komisj¹ Europejsk¹ w komisji do spraw rozwoju przestrzennego.
Ministrowie pañstw cz³onkowskich, odpowiedzialni w swoich krajach za politykê prze- strzenn¹, spotykaj¹ siê na nieformalnych spotkaniach, na których uzgadniaj¹ wspólny kierunek dalszych dzia³añ w ramach rozwoju przestrzennego. W Poczdamie opraco- wano Europejsk¹ Perspektywê Rozwoju Przestrzennego (European Spatial Develop- ment Perspective ESDP), która ma za zadanie zapewnienie spójnoci i wzajemnego uzupe³niania siê strategii rozwoju przestrzennego w krajach cz³onkowskich oraz omówie- nie aspektów porz¹dku przestrzennego we wspólnej polityce unijnej. Pe³na jej nazwa brzmi Europejska Perpsektywa Rozwoju Przestrzennego. Na drodze do przestrzennie zrównowa¿onego i wywa¿onego rozwoju Unii Europejskiej. Dokument ten przyjêto 1011 maja 1999 r. i s³u¿y on jako polityczne ramy maj¹ce za zadanie polepszenie wspó³-
System planowania przestrzennego RFN w aspekcie rozwoju regionalnego 55
Administratio Locorum 12(2) 2013
pracy miêdzy pañstwami cz³onkowskimi oraz regionami w zakresie polityki przestrzennej.
Na podstawie norm w nim zawartych przysz³e przedsiêwziêcia pañstw cz³onkowskich lub wybranych regionów powinny byæ spójne, poniewa¿ bêd¹ musia³y spe³niaæ wspólnie ustalone cele rozwoju przestrzennego. Jednak dokument ten nie ma charakteru wi¹¿¹cego, lecz jedynie wskazuj¹cy wspólnie ustalone kierunki dzia³añ w ramach polityki przestrzennej.
G³ównym zadaniem Europejskiej Perspektywy Rozwoju Przestrzennego jest zapewnie- nie ró¿norodnoci na obszarze Unii Europejskiej. Ta kulturowa ró¿norodnoæ, skoncen- trowana na ma³ym obszarze UE, jest jej charakterystyczn¹ cech¹. Dlatego polityka nie mo¿e, poprzez wp³yw na unijn¹ strukturê przestrzenn¹ i osadnicz¹, ujednolicaæ to¿samo-
ci lokalnej i regionalnej [European Spatial... 1999]. Koncepcja ta zawiera unormowania maj¹ce na celu doprowadzenie do urzeczywistnienia trzech g³ównych celów polityki Unii Europejskiej [European Spatial... 1999]:
gospodarczej i socjalnej spójnoci, przez co nale¿y rozumieæ zmniejszenie ró¿nic roz- wojowych i standardu ¿ycia miêdzy regionami;
rozwoju zrównowa¿onego;
wzmocnienia, a zarazem wyrównania, zdolnoci konkurencyjnej dla poszczególnych europejskich regionów.
Dla wszystkich osób bior¹cych udzia³ w dzia³aniach w ramach rozwoju przestrzenne- go na p³aszczynie europejskiej, pañstwowej, regionalnej czy lokalnej obowi¹zuj¹ nastê- puj¹ce polityczne cele zawarte w Europejskiej Perspektywie Rozwoju Przestrzennego (ESDP) [European Spatial... 1999]: Policentryczny rozwój przestrzenny i nowe relacje miê- dzy miastem i wsi¹, równy dostêp do infrastruktury i wiedzy, rozwa¿ne podejcie do rodowi- ska i dziedzictwa kulturowego.
Policentryczny rozwój przestrzenny i nowe relacje miêdzy miastem i wsi¹. Taki model rozwoju przyczynia siê do zmniejszenia nadmiernej koncentracji spo³eczeñstwa oraz go- spodarczej, politycznej i finansowej wydajnoci na poszczególnych obszarach. Poprzez rozwój zdecentralizowanej i wywa¿onej struktury miejskiej umo¿liwi siê zwiêkszenie po- tencja³u wszystkich europejskich regionów oraz doprowadzi do zmniejszenia nierówno-
ci regionalnych.
Równy dostêp do infrastruktury i wiedzy. Wspieranie zintegrowanych koncepcji trans- portu i komunikacji ma za zadanie stworzenie równego dostêpu do infrastruktury i wie- dzy na ca³ym obszarze Unii Europejskiej. Infrastruktura komunikacyjna i telekomunika- cyjna jest wa¿nym rodkiem pomagaj¹cym osi¹gn¹æ cele gospodarczej i socjalnej spójnoci regionów. Poprzez ni¹ obszary peryferyjne i centralne zostan¹ ze sob¹ po³¹- czone. W spo³eczeñstwie europejskim du¿e znaczenie ma tak¿e dostêp do wiedzy.
W obecnej sytuacji jest on nierównomiernie roz³o¿ony i koncentruje siê g³ównie na ob- szarach charakteryzuj¹cych siê du¿¹ dynamik¹ rozwoju gospodarczego. Rozwi¹zaniem tej niekorzystnej sytuacji jest podniesienie poziomu wykszta³cenia na pozosta³ych ob- szarach, co mia³oby nast¹piæ poprzez wprowadzanie nowych technologii.
Rozwa¿ne podejcie do rodowiska i dziedzictwa kulturowego. Cel ten nale¿y realizowaæ poprzez tworzenie lub dalsze rozwijanie warunków umo¿liwiaj¹cych zachowanie rodo- wiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego jako potencja³u rozwojowego. Ro- zwój przestrzenny odgrywa znacz¹c¹ rolê w zachowaniu i zrównowa¿onym u¿ytkowaniu biologicznej ró¿norodnoci. Chroniona przyroda i kultura stanowi¹ tak¿e wa¿ny czynnik gospodarczy w procesie rozwoju danego regionu.
Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego przedstawia nie tylko wizjê przy- sz³ego rozwoju przestrzennego Unii Europejskiej i ramy decyduj¹ce o dopuszczeniu wa¿- nych przestrzennie decyzji, ale pomaga tak¿e znaleæ lepsze powi¹zanie zadañ ró¿nych instytucji administracyjnych i zintegrowaæ w pañstwach cz³onkowskich ró¿norodne struktury terytorialnie. Poza tym normy zawarte w tym dokumencie daj¹ publicznym i prywatnym orodkom decyzyjnym wzór dla formu³owania w³asnej polityki i sposobu postêpowania.
FEDERALNA USTAWA O PORZ¥DKU PRZESTRZENNYM (RAUMORDNUNGSGESETZ)
Najwa¿niejsz¹ ustaw¹ z zakresu porz¹dku przestrzennego i polityki przestrzennej na p³aszczynie pañstwa, w ramach ustawodawstwa ramowego (art. 75 Konstytucji) [Grund- gesetz 1949] jest federalna ustawa o porz¹dku przestrzennym (Raumordnungsgesetz), któr¹ uchwalono 18 sierpnia 1997 r. Ustawa ta nie zawiera ustaleñ odnonie do ca³ocio- wego planowania przestrzennego dla terytorium Republiki Federalnej Niemiec, lecz orga- nizacyjne, proceduralne i merytoryczne przepisy w zakresie zagospodarowania prze- strzennego na szczeblu federalnym i krajowym.
CELE PORZ¥DKU PRZESTRZENNEGO W REPUBLICE FEDERALNEJ NIEMIEC Federalna ustawa o porz¹dku przestrzennym (Raumordnungsgesetz) sk³ada siê z 4 rozdzia³ów. Pierwszy rozdzia³ zatytu³owany Przepisy ogólne zawiera g³ówne zada- nia, cele i zasady porz¹dku przestrzennego obowi¹zuj¹ce na ca³ym terytorium Republiki Federalnej Niemiec oraz objanienie pojêæ zwi¹zanych z porz¹dkiem przestrzennym. Za- daniem porz¹dku przestrzennego jest stworzenie dla ca³ego terytorium federacji, jak i jej wybranych obszarów zbiorczych, planów porz¹dku przestrzennego, a tak¿e dopasowanie do siebie wa¿nych zabiegów planistycznych. W tym celu nale¿y dopasowaæ ró¿nego ro- dzaju wymagania, jak i rozwi¹zywaæ ró¿nego rodzaju konflikty pojawiaj¹ce siê na ró¿- nych p³aszczyznach planowania oraz podj¹æ dzia³ania odnonie do pojedynczych funkcji i sposobu wykorzystania przestrzeni. Jako ich podstawê przyjmuje siê rozwój zrównowa-
¿ony, który godzi socjalne i gospodarcze wymagania z ekologicznymi funkcjami prze- strzeni i który prowadzi do trwa³ego, wywa¿onego i rozpocieraj¹cego siê na du¿¹ prze- strzeñ porz¹dku. W tym celu nale¿y:
zagwarantowaæ rozwój jednostki w spo³eczeñstwie z zachowaniem odpowiedzialnoci przed przysz³ymi pokoleniami;
chroniæ i rozwijaæ naturalne podstawy ¿ycia;
stworzyæ niezbêdne warunki dla rozwoju gospodarczego;
zapewniæ mo¿liwoci kszta³towania d³ugotrwa³ego wykorzystania przestrzeni;
zwiêkszyæ ró¿norodnoæ obszarów przestrzeni;
stworzyæ jednakowe warunki ¿ycia na wszystkich obszarach;
System planowania przestrzennego RFN w aspekcie rozwoju regionalnego 57
Administratio Locorum 12(2) 2013
wyrównaæ przestrzenne i strukturalne nierównoci miêdzy obszarami, które przed zjed- noczeniem Niemiec nale¿a³y do odrêbnych pañstw;
stworzyæ przestrzenne warunki do spójnoci w Unii Europejskiej i na kontynencie europejskim.
Przepisy tej ustawy ustanawiaj¹ zasadê sprzê¿enia zwrotnego (Gegenstromprinzip) jako podstawê wszelkich dzia³añ. W ustalaniu zasad rozwoju, porz¹dku i bezpieczeñstwa dla ca³ego obszaru Republiki Federalnej Niemiec nale¿y zawsze uwzglêdniaæ faktyczne dane i wymagania obszarów na obszarze federacji. Musi to byæ tak¿e przestrzegane w trakcie ustalania zasad rozwoju, porz¹dku i bezpieczeñstwa dla poszczególnych obsza- rów Republiki Federalnej Niemiec. Przepisy te nie mog¹ byæ sprzeczne z zasadami przyjê- tymi i obowi¹zuj¹cymi dla ca³ej federacji i powinny byæ podporz¹dkowane obowi¹zuja- cym tam zasadom porz¹dku przestrzennego.
ZASADY PORZ¥DKU PRZESTRZENNEGO W REPUBLICE FEDERALNEJ NIEMIEC W federalnej ustawie o porz¹dku przestrzennym zawarte s¹ tak¿e g³ówne zasady tego porz¹dku, które s¹ podporz¹dkowane zrównowa¿onemu rozwojowi terytorium RFN.
G³ównymi zasadami porz¹dku przestrzennego s¹ [Raumordnungsgesetz 1997]:
1. Rozwój na terenie ca³ego pañstwa wywa¿onej struktury obszarów zurbanizowa- nych i niezurbanizowanych: w tym celu nale¿y zapewniæ zdolnoæ funkcjonowania przy- rody na obszarach zurbanizowanych i niezurbanizowanych; na wszystkich obszarach nale¿y d¹¿yæ do wyrównania warunków gospodarczych, infrastrukturalnych, socjalnych, ekologicznych i kulturalnych.
2. Zachowanie zdecentralizowanej (rozproszonej) struktury osadniczej z zachowa- niem ró¿norodnych, sprawnie dzia³aj¹cych, regionalnych centrów i regionów miast: po- nowne wykorzystanie powierzchni zurbanizowanych, które musz¹ zostaæ zrewitalizowa- ne, ma pierwszeñstwo przed zajêciem dla celów osadniczych nowych, do tej pory nieu¿ytkowanych powierzchni.
3. Zachowanie i rozwój wielkoprzestrzennej struktury wolnej przestrzeni: nale¿y za- pewniæ w³asne funkcje wolnych przestrzeni umo¿liwiaj¹cych w³aciw¹ ochronê gleb, go- spodarki wodnej, wiata zwierzêcego i rolinnego, klimatu oraz przywróciæ ich w³aciw¹ funkcjê. Gospodarcze i socjalne u¿ytkowanie wolnych przestrzeni musi zagwarantowaæ zachowanie ich ekologicznych funkcji. Struktura wolnych przestrzeni jest wzorcem jako-
ciowym i ilociowym, a tak¿e uk³adem miêdzy u¿ytkowaniem i funkcj¹ w stanie natural- nym [Turowski 2001].
4. Infrastruktura musi byæ zgodna ze struktur¹ osadnictwa i wolnych przestrzeni:
nale¿y zapewniæ na ca³ym obszarze kraju dostêp spo³eczeñstwa do podstawowej infra- struktury technicznej s³u¿¹cej zarówno zaopatrzeniu, jak i utylizacji, natomiast infrastruk- turê socjaln¹ nale¿y lokalizowaæ w miejscowociach centralnych.
5. Zapewnienie zagêszczonych (gêsto zabudowanych i zamieszka³ych) przest- rzeni jako orodków mieszkaniowych, przemys³owych i us³ugowych: rozwój przestrzeni osiedli nale¿y pilotowaæ poprzez skierowanie na zintegrowany system komunikacyjny
