ĆWICZENIA Z PEDAGOGIKI (wskazania aa rok 1954/55 ^

Władysław Choma

ĆWICZENIA Z PEDAGOGIKI (wskazania aa rok 1954/55 ^

Wobec braku nowego programu» regulująoego dokładnie spra­

wę ćwiczeń z pedagogiki i praktyki pedagogicznej» na pod­

stawie dawnego programu z r. 1950, dyskusji prowadzonej na

Krajowej Konferencji Pedagogów WSP w Krakowie 1953 r. i własnej praktyki, wprowadzamy wspólne dla wszystkich wy­

działów погщу prowadzenia ćwiczeń.

«

Pedagogika prowadzona jest obecnie tylko na II roku, a tylko w planie studiów trzyletnich na roku III fil. rosyj­

skiej, matematyki i fizyki. Cbecnię jest 1 godzina ćwiczeń z pedagogiki tygodniowo.

Zgodnie z programem pedagogiki (1954) celem ćwiczeń jest :

1. wyjaśnianie, i Ilustrowanie wykładów;

Ü. zapoznanie studentów z podstawowymi tekstami i obowiąz­

kową lekturą i prasą pedagogiczną;

3. zaznajamianie z wypowiedziami przedstawioicii Partii i Rządu, w sprawach szkoły i wychowania;

4-, prowadzenie planowej i systematycznej obserwacji pra- oy szkół ćwiozeń;

Pracę ze studentami należy rozpocząć od dokładnego omć- wienla z nimi programu, planu, metod pracy i warunków uzna­

nia ćwiczeń. Studentom należy podać, że na wiadomości, Któ­

re winni posiadać składają się wykłady, ćwiczenia i lektura.

To razem stanowi całość. Radzić studentom, jak winni postę­

pować, aby we właściwym czasie mogli swoje zadaniu wykonać

ad, 1 , Konieczne j e s t dokładne omawianie, wyjaśnianie i

•ilu stro w a n ie przykładami wykładów, co s z c z e g ó ln ie w pierw­

szych m iesiącach ma duże znaczenie, p ó źn ie j przeohodzimy n a v formę seminariów t a k , aby w m iesiącach od marca w łącznie, ten sposób stosowaó w c a ł e j r o z c i ą g ł o ś c i . Tematy referatów podaó do 20 s t y c z n i a . Prowadzący św ieżenia na samym p o c z ą t­

ku wskaże obowiązkową le k tu rę i p r z y ję t y podręcznik Ogorod- nikoY/a i Szimbiriewa. Ćwiczenia dadzą możność przekonania się o i l e stu d en ci rozumieją i pamiętają t r e ś ć wykładów oraz przypadających na dany okres le k t u r .

ad. 2 . Na pierwszych ćwiczeniach należy podać studentom le k tu rę obowiązkową. Oprócz lektury obowiązkowej poda s l^

także le k t u r ę pożądaną. Z podanego s p is u student winien wy­

brać jedną i opracować ją do 15 maja (le k tu r a pożądana).

Cprawdzanio znajomości poszczególnych le k tu r n astąpi na k o n s u lta c ja c h .

Lektura obowiązkowa:

#

A. Makarenko - Poemat Pedagogiczny. . . opracować do 15 l i s t o p . Wychowanie w r o d z in ie " do 20 grudnia , Problemy wychowania w szkole radź. 20 sty c z n ia R. Polny - P o l i t e c h n i z a c j a • do 20 marca E . Raskin - K s z t a łc e n ie świadomej d yscy p liny do 30 kw ietnia

Bez stw ierd zen ia u studenta znajomości wymienionych d z i e ł A* Makarenki nie można uznać ćwicztnl za I semestr.

ar

Lektura pożądana:

A. Makarenko - Książka dla rodziców

<• •

- Chorągwie na wieżach

N. Ałpatow - Praca p ozalek cyjn a w szkołach

■)

M. C z e m ie w ic z - Praca p o zalekcyjna i pozaszkolna4 A. Lewin - Problemy wychowania kolektywnego

R. M i ł l e r - O rganizacja zespołu uczniowskiego w sz k ole podsta­

wowej

290

E. Wigdorowa - Moja klasa

M. K a l i n i n - 0 wychowaniu komunistycznym

"Iskry "„-rf 0 komunistycznej m oralności W. Lenin - Zadania związków młodzieży

J . S t a l i n - Do młodzieży

B. B i e t u t - UpoY/szechnienie k ultury

Mogą hy<5 inne dzieła, które poda się jako pomoc do opra­

cowania referatów lub ustalone z prowadzącym świeżenia.

Czasopisma ped a go giczn e:

N ależy studentom pokazaó i przyzwyczajaó ich do c z y t a ­ n ia czasopism pedagogicznych:

Nowa S z k o ła Ż y c ie Szkoły

G łos N a u c z y c i e l s k i

S o w ie ts k a ja Podagogika

Każdy student omówi w dzienniku p ra k ty k i jeden a r t y k u ł na sem estr. Każdego m ie sią c a z e sp ó ł studentów opracuje r e f e ­ r a t sprawozdawczy z pracy p ed a go giczn ej i nowości wydawnie czy ch w tym z a k r e s i e . N ależy tam również uwzględnić d z i e ł a b e l e t r y s t y c z n e z ż y c i a s z k o ł y .

Zachęcać studentów do prenumeraty przynajm niej"G łosu N a u c z y c i e ls k i e g o " ( k w a r t . prenumerata 3 , 6 0 z ł ) .

ad. 3 . Należy p i l n i e ś l e d z i ć w s z e lk ie wypowiedzi p rzed ­ s t a w i c i e l i P a r t i i i Rządu na temat s t k o ły i wychowania i na­

tychm iast omawiać je na ćw iczen iach . W c ią g u m ie s ią c a p a ź­

d ziern ik a krótko przypomnieć wypowiedzi poprzednie (P rz e ­ mówienia B . B i e r u t a do absolwentów i na Z je ź d z ie ZNP, Uchwa­

ł y I I Plenum i i n . ) ,

ad. 4 . Planowa i systematyczna obserwacja pracy szk oły ćwi­

czeń b ęd zie omawiana zarówno na ćw iczen iach , jak i p r a k t y c e ,

n

trącyjny. Dowodem stałej i planowej obserwacji to zapiski w dzienniku praktyki.

W c e lu u n ik n ię c ia chaosu i braku kierunku w czy n ien iu o b s e r w a c ji, należy ze studentami u s t a l i ć te zagadn ienia, k t ó ­ r e wiążą s i ę z ic h pracą np. karność w s z k o l e , stosunek nau­

c z y c i e l a do u c z n ia i odwrotnie, k s z t a łt o w a n ie św iatop og lą­

du naukowego, moralność s o c j a l i s t y c z n a w postępowaniu ucz­

niów, d z i a ł a l n o ś ć o r g a n i z a c j i młodzieżowych ( s z c z e g ó l n ie ZMP i OH) stosowanie zasad dydaktycznych przez n a u c z y o i e l i , metody pracy, imprezy szkolne, dyżury, d z ia ła ln o ś ć Komitetów

■Rodzicielskich . Student wybierze so b ie jedno lub więoej za­

gadnień poda je do 31 paźdz. i na te n temat spisywać będzfte swe obserw acje. Prowadzący ć w iczen ia winien p r z e jr z e ć to do 31 s t y c z n i a i podać swą o p in ię .

Dziennik p ra k ty k i

Każdy student prowadzi d zien n ik p r a k t y k i , w którym do­

k ła d n ie n o tu je wyniki o b s e r w a c ji, p r z e b ie g l e k c j i , n o t a t k i z k o n fe r e n o ji ,uwagi własne i t d .

D zien n ik t j . zwykła około 60-kartkowa notatka d z i e l i s i ę na tr z y c z ę ś c i : a) s p o s tr z e ż e n ia i obserwacje h o s p i t a c y j n e , b ) sprawozdanie z przeprowadzonych z a j ę ć , o) fiotatki z l e k ­ t u r y ,

a ) s p o s t r z e ż e n i a i o b s e r w a c j e h o s p it a c y jn e omówione będą w d z i a l e p r a k ty k i;

b) s p r a w o z d a n i e z w y k o n a n y c h p r a c : j e ś l i student b r a ł u d z i a ł np. w przygotowaniu ga*

z e t k i hospitowanej s z k o ł y , o r g a n i z a c j i imprezy, a także sa­

morzutnej h o s p i t a c j i w t e r e n i e , poza h o s p ita c ja m i obowiąz­

kowymi, w pisuje w tym d z i a l e p r z e b ie g pracy czy h o s p i t a c j i i własne uwagi.

c) n o t a t k i z l e k t u r y : na temat każdej obowiązkowej le k tu r y winien student wpisać w dzienniku prak­

t y k i swoje uwagi, świadczące o znajomości i rozumieniu t r e ś ­

-

-

c i k s i ą ż k i . P r a k ty c z n ie wygląda to w te n sposób,że omówi on jedno z zagadnień poruszanych w k s i ą ż c e , np. przy Poemacie pedagogicznym: internacjonalizm i patriotyzm w wychowaniu na k o l o n i i im. Gorkiego, własność prywatna i społeczna,

przykłady sta ra ń wychowanków o zaspokojenie potrzeb m a t e r i a l ­ nych k o l o n i i , powstawanie kolektywu na k o l o n i i i t p .

77 notatkach winien byó omewiony jeden z artykułów z cza­

sopisma pedagogicznego w ciągu semestru. Na f i l . r o s y j s k i e j na dwa artyku ły w ciągu roku, jeden winien byó zaczerp n ięty

z czasopisma r a d z ie c k ie g o .

Dziennik winien byó oddany do przeglądu na k i l k a dni przed każdą k o n s u l t a c j ą .

K o n su lta c je

Z góry wyznaczone godziny przeznaczone są na k o n s u lt a c j e .

\'I

W c z a s i e k o n s u l t a c j i , studenci składać będą sprawozda­

nia nopracow anej le k tu r y . Treść k s i ą ż k i omawiać będzie prowadzący ćw iczenia z grupą 4-.3 studentów.

Poza dobrowolnymi zg ło sze n ia m i, prowadzący ćw iczenia b ę ­ d z ie wzywał na k o n s u lt a c je studentów do składania sprawoz­

dań z le k tu r y i innych według własnego uznania.

W c z a s ie tych rozmów należy zbadać stan znajomości i różu- mienia t r e ś c i wykładów oraz sto p ie ń zainteresowania studen­

t a czasopismami pedagogicznymi.

Po zło że n iu sprawozdania z p r z e c z y ta n e j k s i ą ż k i przez przynajmniej połowę studentów, n a leży na ćwiczeniach przepro­

wadzić seminarium na temat j e j t r e ś c i , podając przedtem za­

g a d n ie n ia , które będą poruszane.

-

293

Seminaria

W marou, ćw iczen ia winny przybrać formę seminariów. Temata­

mi zespołowo opracowanych referatów winny być zagadnienia, poruszane na wykładach lub a k tu aln e. W r e fe r a ta c h ty c h win­

n i stu d en ci opierać s i ę na wskazanej l i t e r a t u r z e oraz powo­

ływać na własne s p o s t r z e ż e n ia , poczynione w c z a s ie p r a k ty k i.

Tematy referatów i zespoły do ic h opracowania winny być wyznaozone do 31 s t y c z n i a . Prowadzący ćw iczenia wskaże r e f e ­ rentom dokładną l i t e r a t u r ę ( d z i e ł o lub jego r o z d z i a ł ) a t y ­ d zień przed wygłoszeniem r e f e r a t u otrzyma go do przeglądu.

Z ćw iczeń otrzymują stu d en ci oceny w in d e k sie za każdy semestr. Studenci p i s z ą p rotok ół po k o l e i , z każdych ćwi­

czeń w osobnej na to przeznaczonej n o t a t c e . Protokół winien być zaaprobowany przez prowadzącego ćw iczenia i odczytany na następnych ćw iczeniach.

I I I rok ( f i l . r o s y j s k a , matematyka i f i z y k a )

Ćw iczenia w formie seminariów. R e fe r a ty zespołowe na tema­

t y wymienione w programie i podane przez prowadzącego ćw icze­

n i a . R e fe r a ty sprawozdawcze z czasopism i nowości b i b l i o g r a ­ f i c z n y c h r a z na m ie s ią c .

Lektura obowiązkowa

A. Makarenko - problemy wychowania w sz k ole r a d ź . do I5 l i s t o p ) ^ A. Lewin - Problemy wychowania kolektywnego 15 grudnia I . Nowikow - O rganizacja pracy dydaktyczno-wycho­

wawczej 20 s t y c z n i a

N. Ałpatow - Praca po za lek cyjn a w sz k oła ch o g ó l­

n o k sz ta łc ą c y ch 2 8 lu t y

Lektura pożądana:

ja k na I I roku i ew. podane p rzez prowadzącego ćw iczenia.

- 294 -

Czasopisma pedagogiczne

Jäk na I I roku z tym, że stu d en ci obowiązani są z ło ż y ć spra­

wozdanie z dwćch artykułów, wskazanych przez prowadząoego ćw iczen ia ( 2 0 . XI i 2 0. I ) R u s y cy ś ci 1 a r ty k u ł wskazany z p ra ­ sy pedagogicznej r a d z i e c k i e j .

W szystkie inne wskazania ( d z ie n n ik p r a k t y k i , protokoły posiedzeń, k o n s u l t a c j e , ocena, term iny, podania tematów) jak na roku I I .

W c elu p o g łę b ie n ia wiadomości z p edagogiki i zaspokoje­

n ia zainteresowań studentów zagadnieniami pedagogicznymi zo r ­ ganizowane j e s t Koło Pedagogów, z którym winni współpraco­

wać wszyscy pracownicy naukowi Katedry P e d a g o g ik i.

Praktyka pedagogiczna

Brak o f i c j a l n e g o programu w tym z a k r e s ie spowodował u j ę ­ c i e ty c h zagadnień, na podstawie d y s k u s ji K o n fe r e n cji Peda­

gogów w 1953 r . i własnego dośw iadczenia,

w

Praktyka pedagogiczna ma na celu:

1 . bezpośrednie p r z y jr z e n ie s i ę realiz ow a n iu celów wycho­

wawczych oraz zasad i metod dydaktycznych, aby na t e j pod­

stawie móc rzeczowo to omówić;

2 . z e t k n ię c ie s i ę z n a u c z y c ie la m i, m łodzieżą i objawami ży oia s z k o ły ;

3 . zapoznanie s i ę z d z i a ł a l n o ś c i ą o r g a n iz a c j i m łodzieżo­

wych i formami pracy p o z a le k c y jn e j i p o z a s z k o ln e j;

£ . zapoznanie s i ę z o r g a n iz a c ją s z k o ł y , in s ty tu c ja m i oświatowymi i kulturalnymi oraz z czynnikami współpracują­

cymi ze s z k o łą (Komitety R o d z i c i e l s k i e i Opiekuńcze).

Terenem obserw acji i odbywania p ra k ty k i będą zasadniczo wyższe k la s y szkoły podstawowej oraz l i c e a o g ó ln o k s z t a łc ą ­ ce , pedagogiczno i d la wychowawczyń p r z e d s z k o li a także szkoły d la p racujących .

- 295 -

Studenci winni poznać Dom D ziecka, Młodzieżowy Dom K u ltu ­ r y , Dom Ku ltury Z .Z . i ś w i e t l i c ę dowolnego zakładu pracy.

Hospitowanie s z k ć ł sp ecjaln ych winno byé dokonywane t y l ­ ko w miarę czasu.

Winno s i ę hospitować l e k c j e w s z y s tk ic h przedmiotów, nie u n ik a jąc przedmiotu kierunkowego (tym zajmie s i ę p r z e c ie ż metodyk) a le t e ż nie zajmując s i ę nim s p e c j a l n i e .

W c z a s i e h o s p i t a c j i winni studenci zwracać uwagę na spra­

wy ogólne ( j a k schemat omówienia) nie wchodząc w sz czeg ó ły metodyczne danego przedmiotu. Chodzi o konstrukcję l e k c j i , zasady i metody nauczania, s t sunek ćo uczniów, sposoby ba­

dania wiadomości i t p .

Ponieważ stu d en ci I I roku nigdy n ie s p o ty k a li s i ę z dydak­

tyką i pedagogiką n ie można ic h prowadzić na h o s p it a c je bez uprzedniego przygotowania te o r e ty c z n e g o . W tyn celu czas do 20 li s t o p a d a należy z u .yć na zaznajomienie ic h z tymi wia­

domościami, któro do celowej h o s p i t a c j i są potrzebne. Chodzi o wymienione już: kon stru k cję l e k c j i , zasady, metody, typy l e k c j i i t d .

Dobre wyprowadzenie do dydaktyki dokonane w o k resie po­

czątkowym zadecyduje o w a rto ści h o s p i t a c j i . Należy omówić ze szczegółam i sposób zachowania s i ę hospitantów w c z a sie l e k ­ c j i , i c h stosunek do n a u c z y c ie la , uczniów i sz k o ły , z k t ó ­ r e j g o ś c in n o ś c i będą k o r z y s ta ć .

Studenci będą wpisywali do swego dziennika praktyki spos­

t r z e ż e n ia .

S p o s tr z e ż e n ia i obserwacje odnoszą s i ę przede wszystkim dû l e k c j i i w szelk ich h o s p i t a c j i , gdzie student występuje w r o l i obserwatora.

Należy u s t a l i ć n a jp r o s ts z e formy prowadzenia tych obser­

wacji-, TYeźmy np, sp o str z eż en ia czynione w c z a s ie h o s p i t a c j i l e k c j i : Student notuje t r e ś c iw ie p r z e b ie g l e k c j i na połowic stronyj obok umieszczając swoje uwagi, Przy końcu winien wy­

powiedzieć s i ę na temat k o n s t r u k c j i , stosowania

zasad

tod.

296

7/ c e lu u ła t w ie n ia c z y n ie n ia rozumnych uwag, należy podać studentom przykładowy schomat według k tó r y c h ’ winna być l e k ­ c j a omawiana. Może on wyglądać w sposób n astępu jący:

Data:

S z k o ł a : K la s a : Przedmiot:

Temat l e k c j i :

Realizowany punkt programu:

Zgodność z rozkładem m ateriału : P rz eb ieg l e k c j i :

Koonstrukcja l e k o j i , ogniwa i czas przeznaczony na każde z n ic h :

Typ l e k c j i :

C e l l e k c j i : dydaktyczny i wychowawczy:

Metoda praoy:

Zasady dydaktyczne - ich stosowanie (z e szczególnym uwzględ­

nieniem zasady poglądowośoi i świadomej aktywności uczniów) Wynik l e k c j i - czego s i ę n a u c z y li - ic h wiadomości - sposób badania:

S to p ie ń przygotowania n a u o z y c ie la pod względem r z e c z o ­ wym i metodycznym:

Stosunek n a u c z y c ie la do uczniów:

Karność:

Jak uwzględniono metody wychowawcze:

Czy i o i l e l e k c j a p r z y c z y n iła s i ę do k s z ta łto w a n ia świa­

topoglądu naukowego u czn ia :

Czy i jak uwzględniono a k t u a l i z a c j ę i u p o l i t y c z n i e n i e : Co mi s i ę s z c z e g ó ln ie na l e k c j i podobało:

Czego chciałbym uniknąć:

Inno uwagi:

Czy student winien uwzględnić w omówieniu w s z y s tk ie po­

dane tu punkty? Przyjm ując, że początku jący prawdopodobnie n ie ma ani wiadomości, ani doświadczenia, aby omówić d ok ład -

- 297 -

n ie np. stosowanie zasad czy karność w k l a s i e w cza sie le k ­ c j i , a odpowiadać będzie r a c z e j krótko (wypowiedzi powinny być poparte dowodem np. n a u cz y cie l stosow ał zasadę poglądo- wości w sposób właściwy, bo pokazywał uczniom i w y jaś n ia ł obrazy, a uczniowie wykazywali ic h rozum ienie), będziemy o czek iw a li wypowiedzi na w szystk ie punkty, choć w ra z ie ro­

zumnego opracowania ty lk o n ie k tó ry ch momentów ocenimy to dodatnio.

Prowadzący praktykę winien p r z e c z y ta ć w szystkie d z ie n n i­

ki i do 20 grudnia omówić ic h dodatnie i ujemne strony na zebraniu ze studentami. Na każdym dzienniku winien on umieś­

c i ć swoją o p in ię o jego w a r to ś c i.

Nieobecność na dwóch h o s p it a c j a c h w ciągu semestru_upraw­4

n ia do odmowy uznania p r a k t y k i.

Należy zaczynać od h o s p i t a o j i l e k c j i typowych o w s z y s t- kioh ogniwach. Studenci winni znać przedtem temat l e k o j i .

W zasadzie winno s i ę hospitować jedną le k c j ę i tę bezpo­

średnio po h o s p i t a c j i należy omówić. Oprócz l e k c j i winni stu denci hospitować przynajmniej raz godzinę wychowawcy k l a s o ­ wego, konferencję Hady P e d a g o g ic z n e j. ZOZ, Komitetu R odzi­

c i e l s k i e g o i Komitetu Opiekuńczego, k ółk a przedmiotowego, ć w i e t l i c ę szkolną, zebranie ZMP i OIL Byłoby dobrze, gdyby mogli wziąć u d z ia ł w organizowaniu w y c ie c z k i“s z k o l n e j , im­

prezy a r t y s t y c z n e j i zabawy s z k o ln e j. Należy próbować zorga­

nizować asystowanie opiekunom klasowym przy '.tiedzaniu do­

mów uczniów*

< •

Te h o s p i t a c j e winny być przedtem s z c z e g ó ln ie t r o s k l iw i e przygotowane.

H o s p it a c je w godzinach pozaszkolnych są dość trudne do.

zorganizowania. Są próby d z i e l e n ia zespołów studenckich na małe grupki i równoczesnego w y syłania i c h do k ilk u szkó£,

Tylko z jedną może być prowadzący praktykę. Okazało s i ę , że przynajmniej w początkach wytyłcnic grupy bez wykładowców przynosi bardzo małe albo żadne w y niki.

- 298 -

Winien być prowadzony p r o to k ó ł k o n f e r e n c j i p o h o s p i t a c y j - TJiych (z o b a c z : ć w i c z e n i a ) .

Do n a le ż y t e g o przygotowania do h o s p i t a c j i winni studen­

c i opracować I . Nowikowa - O r g a n iz a c ja pracy dydaktyczno- wychowawczej do 2 0 grudnia. Przedtem lub w tym c z a s i e winni s tu d e n c i zetknąć s i ę z dyrektorem sz k oły ćwiczeri, k tóry przedstaw i im sposób zorganizowania pracy w s z k o le (p r z y g o ­ towanie roku sz k o ln e g o , przyjmowanie uczniów, obsada p e r s o ­ nalna, plan pracy dydaktycznej i wychowawczej d y r e k t o r a ) .

Zależnie od d z i a ł u h o s p i t a c j i n a le ż y omówić ze s tu d e n ta ­ mi odpowiednie r o z d z i a ł y podręcznika Ogorodnikowa czy l e k ­

tury p o ż ą d a n e j.

- J e s t kon ieczn e rozważenie właściwego stosunku pedagoga do l e k c j i metodycznych w kierunku s p e c j a l i z a c j i , p r a k ty k i c i ą g ł e j i innych p r a c , prowadzonych p rzez metodyków danego przedmiotu. Uzgodnienie postępowania z metodyki j e s t k o ­ n ie c z n e. Te dwa d z i a ł y pracy stanowią nierozerwalną c a ł o ś ć , musi być tedy jednakowa t e r m in o lo g ia pedagogiczna* wspólne 1 jednakowe wymagania i oceny.

Sprawa ta wymaga osobnego omówienia.

2 9 9