Styl międzynarodowy w architekturze. Styl międzynarodowy w architekturze

(1)

Styl międzynarodowy w architekturze

(2)

Ważne daty

1914 – zakończenie budowy fabryki obuwia Fagus w Alfeld Waltera Gropiusa 1925‑1926 budowa budynku Bauhausu w Dessau Waltera Gropiusa

1927 – projekt bloku na osiedlu mieszkaniowym Weissenhof Miesa van der Rohe’a na wystawę Werkbundu w Stuttgarcie

1927‑1929 – lata budowy Lovell House w Los Angeles Richarda Neutra 1929 – pawilon w Barcelonie Miesa van der Rohe’a

1929 – 1931 – lata budowy Villi Savoye w Poissy Le Corbusiera

1930 – zakończenie budowy Willi Tugendhatów w Brnie Miesa van der Rohe’a

1932 – utworzenie określenia stylu międzynarodowego przez Philipa Johnsona i Henry'ego‑Russella Hitchcocka w publikacji Styl Międzynarodowy: Architektura od 1922roku

1938 – powstanie Gropius House w Lincoln

1947 – powstanie Willi Kaufmanna w Palm Springs Richarda Neutra 1952 – powstanie osiedla Unité d’Habitation w Marsylii Le Corbusiera Scenariusz lekcji dla nauczyciela

I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych i środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:

I.2. wymienia cechy sztuki poszczególnych epok, kierunków i tendencji;

I.4. prawidłowo sytuuje w czasie i w przestrzeni geograﬁcznej poszczególne epoki, style, kierunki i tendencje w sztuce;

I.5. charakteryzuje i opisuje sztukę powstałą w obrębie poszczególnych epok, kierunków i tendencji;

II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi osiągnięciami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

II.1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;

II.13.a) w architekturze: planu, układu przestrzennego, opisu fasady i elewacji, wnętrza, II.2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;

II.4. zna plany i układy przestrzenne najbardziej znanych dzieł architektury oraz dzieł charakterystycznych dla danego stylu i kręgu kulturowego;

Styl międzynarodowy w architekturze

(3)

II.9. identyﬁkuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;

III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

III.1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;

III.2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;

III.4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;

III.5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Gio o, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Bo celli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael San , Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintore o, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Del , Antoine Wa eau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Ma sse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magri e, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacome , Constan n Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belo o, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Gro ger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoﬀer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);

IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką, techniką wykonania. Uczeń:

IV.1. deﬁniuje terminy związane z opisem formy i struktury dzieła architektonicznego, w tym określenia dotyczące typów i elementów planów budowli, elementów konstrukcyjnych i dekoracyjnych (dekoracji fasady i wnętrza) oraz układu przestrzennego;

IV.5. analizując i opisując dzieła architektoniczne, właściwie stosuje terminy i pojęcia dotyczące struktury architektury;

V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:

(4)

V.3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje;

V.4. łączy dzieło z fundatorem, mecenasem lub marszandem, dla którego powstało.

Nauczysz się

określać genezę stylu międzynarodowego wyjaśniać źródło nazwy kierunku;

omawiać cechy wskazanych obiektów architektury rozpoznać budowle i ich autorów.

Geneza stylu międzynarodowego

Styl międzynarodowy to jeden z nurów modernistycznych w architekturze XX wieku, rozwijający się w latach 20. i 30. XX wieku, najpierw w Europie, później także w innych częściach świata, m.in. na Bliskim Wschodzie i USA. Termin ten został utworzony przez krytyków architektury i projektantów, Philipa Johnsona i Henry'ego‑Russella Hitchcocka w 1932 roku w eksponowanej w nowojorskiej galerii MoMA:

Styl Międzynarodowy: Architektura od 1922. Hitchcock i Johnson ustalili kryteria estetyczna, które miały ją charakteryzować. Jako istotę architektury wyznaczyli kształtowanie ograniczonej przestrzeni, która powinna być regularna i zmodularyzowana, funkcjonalna, oparta na asymetrii rzutu i pozbawiona dekoracyjności. Budownictwo zerwało z dotychczasowym historyzmem i eklektyzmem. Po II wojnie światowej styl międzynarodowy stał się dominującym prądem modernizmu i utrzymał się do lat 90.

Wśród jego najwybitniejszych przedstawicieli znaleźli się: Le Corbusier, Walter Gropius, Ludwig Mies van der Rohe, Richard Neutra.

Przykłady budowli w stylu międzynarodowym

Do rozwoju stylu międzynarodowego przyczyniła się przedwojenna realizacja Waltera Gropiusa (1883‑1969), zaprojektowana wspólnie z Adolfem Meyerem fabryka obuwia Fagus w Alfeld (1911–1914), pierwsza budowla na świecie, w której w pełni wykorzystano elementy architektoniczne, które miały określić styl międzynarodowy – szkło i stal.

Walter Gropius i Adolf Meyer, „Fabryka Fagus”, Alfeld, 1911-1912/14, Niemcy, ads c.com, CC BY 3.0

Do najwyżej cenionych jego dzieł Gropiusa należy siedziba uczelni artystyczno‑rzemieślniczej Bauhausu, w Dessau (1925–1926). Gmach stał się nie tylko nową siedzibą szkoły założonej w 1906 roku przez księcia Weimaru, ale i dziełem programowym stylu międzynarodowego. Składający się z prostych brył kompleks składa się z trzech części – każda z nich dostosowana jest do pełnionych funkcji, ale wszystkie zostały połączone łącznikiem biegnącym nad ulicą. Budowla posiada żelbetową konstrukcję. Gropius pozbawił zewnętrzne ściany funkcji nośnej, stosując konstrukcję cofniętą od krawędzi stropowych płyt. Szklane kurtyny łączą się z otoczeniem, zastępując okna.

(5)

1. Na założenie składają się: warsztaty, salę teatralną, stołówkę oraz akademik usytuowano po jednej stronie ulicy

2. Szkoła miejska.

3. Dwukondygnacyjny łącznik z pomieszczeniami administracyjnymi na niższej kondygnacji oraz pracowniami Waltera Gropiusa i Adolfa Meyera na wyższej.

4. Estetyka oparta jest na geometrycznych układach tynkowanego muru i przeszkleń.

Walter Gropius, „Główny budynek Bauhausu”, 1925-1926, Dessau, Niemcy, wikimedia.org, CC BY 3.0

Przykładem stylu międzynarodowego jest dom własny artysty, Gropius House, zbudowany w 1938 roku w Lincoln, w stanie Massachusetts. Zgodnie z ﬁlozoﬁą Bauhausu każdy aspekt domu i otaczającego go krajobrazu został zaplanowany z myślą o maksymalnej wydajności i prostocie. Gropius starannie zlokalizował dom na trawiastym wzniesieniu otoczonym murami z kamienia, pośród mokradeł i sadu.

Budynek został pomyślany jako część krajobrazu, w którym Gropius wykorzystywał przestrzenie zewnętrzne, aby podkreślić związek między strukturą a miejscem. Przesłonięty ganek został

umieszczony w taki sposób, że pomaga podzielić teren wokół domu na strefy adekwatne z pokojami domu. Konstrukcja składa się z tradycyjnej drewnianej ramy słupowo‑belkowej. W domu znajduje się salon, który ma otwarty plan z jadalnią, kuchnią, biurem, szwalnią, trzema sypialniami i czterema łazienkami. Jedną z najbardziej znaczących różnic między Domem Gropiusa a sąsiednimi domami jest płaski dach.

Walter Gropius, „Gropius House”, 1938, Lincoln, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, CC BY 3.0

1

2 3 4

(6)

Zupełnie nowatorski pogląd na architekturę prezentował Ludwig Mies Van der Rohe (1886‑1969). Po klasycyzującym okresie twórczości i zaskakujących projektach koncepcyjnych, w latach 1925‑1927 opracował budynki mieszkalne w Berlinie i Stuttgarcie, świadczące o powrocie do stylu

międzynarodowego, oparte o racjonalizm oraz założenia funkcjonalizmu.

Mies van der Rohe, Blok na osiedlu mieszkaniowym Weissenhof na wystawę Werkbundu w Stu garcie, 1927, wikimedia.org, CC BY 3.0

Największym osiągnięciem artysty z tego okresu był niemiecki pawilon zaprezentowany na światowej wystawie w Barcelonie w roku 1929. Pawilon, założony na prostym planie, miał być pusty, bez

eksponatów, pozostawiając jedynie konstrukcję towarzyszącą pojedynczej rzeźbie i specjalnie

zaprojektowanym meblom (krzesło). Ten brak wyposażenia umożliwił Miesowi traktowanie pawilonu jako ciągłej przestrzeni, spoczywającej na cokole z trawertynu. Architekt chciał, aby ten budynek stał się

„idealną strefą spokoju”. Ponieważ w pawilonie brakowało prawdziwej przestrzeni wystawienniczej, eksponatem miał stać się sam budynek.

Mies van der Rohe, Pawilon w Barcelonie, plan, 1929, wikimedia.org, CC BY 3.0

Mies van der Rohe, Pawilon w Barcelonie, bryła, 1929, wikimedia.org, CC BY 3.0

Rozwiązania znane z pawilonu w Barcelonie zostały zastosowane także podczas realizacji projektu prywatnego domu Tugendhatów w Brnie z 1930 roku. Budynek jest położony na nierównym terenie, co Mies wykorzystał do rozłożenia poszczególnych kondygnacji – od strony ulicy usytuował wyższe, natomiast niższe (widoczne na zdjęciu) znajdują się od strony ogrodu. Prosta bryła pozbawiona jest dekoracji i posiada dużo swobodnej przestrzeni i jest dobrze oświetlona. Wnętrze ozdabiają szlachetne materiały – onyks i drewno mahoniowe.

Mies van der Rohe, Willa Tugendhatów, 1930, Brno, Czechy, wikimedia.org, CC BY 3.0

Wyjątkowe miejsce wśród architektów zajmuje Le Corbusier. W 1915 roku architekt stworzył rysunek, zawierający sześć żelbetowych słupów i trzy poziome płyty połączone tylko schodami, a będący kwintesencją stylu budowy opartego na konstrukcji żelbetową, pozwalającej na dowolność układu wewnętrznych ścian. Z takich rozwiązań korzystał w późniejszych projektach, czego przykładem jest Villa Savoye (1929‑1931), będąca symbolem modernizmu i stylu międzynarodowego. Budynek został wzniesiony na słupach, zwanych pilotis, a kondygnacja parteru cofnięta. Wrażenie unoszenia się budowli nad ziemią Le Corbusier osiągnął poprzez pomalowanie cofniętej elewacji parteru na ciemny kolor oraz konstrukcję słupowo‑płytowa Poszczególne kondygnacje zostały ukształtowane każda inaczej. Budynek ma przestronne wnętrza, jest przepełniony słonecznym światłem i otoczony zielenią.

(7)

Kate Wagner (fot.), Le Corbusier, „Villa Savoye”, Poissy, Francja, 1929 – 1931, wikimedia.org, domena publiczna Villa Savoye – galeria

Kate Wagner (fot.), Le Corbusier, „Villa Savoye”, Poissy, Francja, 1929 – 1931, wikimedia.org, domena publiczna

Kate Wagner (fot.), Le Corbusier, „Villa Savoye”, Poissy, Francja, 1929 – 1931, widok z boku, wikimedia.org, domena publiczna

LStrike (fot.), Le Corbusier, „Villa Savoye”, Poissy, Francja, 1929 – 1931, wnętrze, schody, wikimedia.org, CC BY 3.0

 



 



(8)

Od czasu II wojny światowej w twórczości Le Corbusiera główne miejsce zajmowały przedsięwzięcia na wielką skalę. Powojenne zapotrzebowanie na mieszkania wpłynęły na zaprojektowanie w Marsylii Unité d’Habitation (1947‑1952), nazywanego później Blokiem Marsylskim lub Jednostką Mieszkaniową.

Le Corbusier osiedle „Unité d’Habita on”, 1952, Marsylia, Francja, wikimedia.org, CC BY 4.0

Styl międzynarodowy swoim zasięgiem objął też Stany Zjednoczone, między innymi za sprawą Richarda Neutry, specjalizującego się w domach jednorodzinnych. Przełomowym projektem artysty była

rezydencja doktora Philipa Lovella – Lovell House (1927‑1929) w Los Angeles, pierwszy dom

jednorodzinny w Stanach Zjednoczonych o stalowej konstrukcji. W willi widoczne są wpływy Miesa van der Rohe’a i Le Corbusiera.

Richard Neutra, „Lovell House”, 1927-1929, Los Angeles, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, CC BY 3.0 Le Corbusier, „Villa Savoye”, Poissy, Francja, 1929 – 1931, plany i przekroje, pinimg.com, CC BY 3.0

(9)

Polecenie 1

Porównaj dowolną willę Miesa van der Rohe’a lub Le Corbusiera z Lovell House. Wnioski z postrzeżeń zapisz poniżej.

W 1947 roku powstała letnia willa Kaufmanna w Palm Springs w Kalifornii, dzieło Neutry, które przyniosło mu sławę. Ten pięciopokojowy dom z pięcioma łazienkami został zaprojektowany tak, aby podkreślić połączenie z pustynnym krajobrazem, jednocześnie oferując schronienie przed surowymi warunkami klimatycznymi. Duże przeszklone ściany otwierają przestrzeń mieszkalną i główną sypialnię sąsiednim patio. Połączona przestrzeń mieszkalna i jadalna znajduje się w centrum domu.

W projekcie Neutra zastosował szklano‑aluminiowe trakty, altanę-belweder na dachu i basen, w którego taﬂi odbija się budynek. Za pomocą dachu wspartego na belce, spoczywającej na słupie architekt

przeniósł konstrukcję na zewnątrz i uzyskał wnętrze wolne od słupów.

Richard Neutra, „Willa Kaufmanna”, 1947, Palm Springs, Stany Zjednoczone, pinimg.com, CC BY 3.0

Ćwiczenie 1 Ćwiczenie 2

(10)

Ćwiczenie 3

Połącz obiekty z miejscowościami, w których się znajdują.

Alfeld, Los Angeles, Poissy, Brno, Marsylia

Fabryka Fagus Willa Tugendhatów Villa Savoye Unité d’Habita on Lovell House

Ćwiczenie 4 Ćwiczenie 5

Uzupełnij dane o obiekcie.

(11)

Ćwiczenie 6

Rozpoznaj autora planu budowli i wskaż miejscowość, w której się znajduje.

Ćwiczenie 7 Polecenie 2

Na podstawie wybranych dwóch obiektów wskaż cechy stylu międzynarodowego.

Słownik pojęć

Altana

budowla ogrodowa lekkiej konstrukcji, często z ażurowymi ścianami, obsadzona roślinami pnącymi.

Belweder

budowla ogrodowa położona na wzniesieniu, skąd roztacza się rozległy i piękny widok.

Filar

1) pionowa podpora, najczęściej wolno stojąca, spełniająca podobną funkcję jak kolumna (może mieć również bazę, głowicę, nasadnik), o przekroju wielobocznym, z kamienia, cegły, betonu itp.; znany od starożytności, szeroko stosowany do dzisiaj; w architekturze gotyckiej główny element systemu przyporowego; ﬁlary w budownictwie mostowym służą do oparcia przęseł.

Funkcjonalizm

kierunek w architekturze skupiający się na funkcji budynku jako najważniejszej wytycznej branej pod uwagę przy jego projektowaniu. Forma i konstrukcja mają tu znaczenie drugorzędne, służebne wobec i bezpośrednio wynikające z funkcji.

Ganek

(12)

Ganek

1) parterowa lub piętrowa przybudówka przed wejściem do budynku, nakryta przeważnie daszkiem dwuspadowym, wsparta na ﬁlarach, kolumnach lub słupach; charakterystyczny element polskich dworów; 2) długie przejście na zewnątrz budynku w formie otwartego korytarza, balkonu, krużganku, wsparte bezpośrednio na murze lub ﬁlarach, słupach, wspornikach.

Mahoń

drewno otrzymywane z różnych gat. drzew rosnących gł. w obu Amerykach i Afryce.

Onyks

odmiana agatu o naprzemianległych warstewkach jasnych i ciemnych; minerał, mineraloid, rzadziej skała lub substancja pochodzenia organicznego oraz produkt syntetyczne wykorzystywane

w jubilerstwie i zdobnictwie.

Pa o

w architekturze hiszpańskiej mały otwarty dziedziniec wewnętrzny, zwykle o kamiennej posadzce, często otoczony krużgankami.

Pilo s

wolno stojące podpory, na których budynek wznosi się ponad otaczający teren. Określenie wprowadzone przez Le Corbusiera

Strop

poziomy element konstrukcyjny oddzielający kondygnacje budynku.

Trakt

ciąg pomieszczeń usytuowanych na jednej osi, zwykle równoległej do osi podłużnej budynku.

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

encyklopedia.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

Walter Gropius i Adolf Meyer, „Fabryka Fagus”, Alfeld, 1911-1912/14, Niemcy, ads c.com, CC BY 3.0

(13)

Walter Gropius, „Główny budynek Bauhausu”, 1925-1926, Dessau, Niemcy, wikimedia.org, CC BY 3.0

Walter Gropius, „Gropius House”, 1938, Lincoln, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, CC BY 3.0

Mies van der Rohe, Blok na osiedlu mieszkaniowym Weissenhof na wystawę Werkbundu w Stu garcie, 1927, wikimedia.org, CC BY 3.0

(14)

Mies van der Rohe, Pawilon w Barcelonie, bryła, 1929, wikimedia.org, CC BY 3.0

Mies van der Rohe, Willa Tugendhatów, 1930, Brno, Czechy, wikimedia.org, CC BY 3.0

 



 



(15)

Kate Wagner (fot.), Le Corbusier, „Villa Savoye”, Poissy, Francja, 1929 – 1931, widok z boku, wikimedia.org, domena publiczna

LStrike (fot.), Le Corbusier, „Villa Savoye”, Poissy, Francja, 1929 – 1931, wnętrze, schody, wikimedia.org, CC BY 3.0

(16)

Bibliograﬁa

Banham R. R., Rewolucja w architekturze, Z.Wyd. Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1979.

Białostocki J., Sztuka XX wieku, PWN, Warszawa 1971.

Le Corbusier osiedle „Unité d’Habita on”, 1952, Marsylia, Francja, wikimedia.org, CC BY 4.0

Richard Neutra, „Lovell House”, 1927-1929, Los Angeles, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, CC BY 3.0

Richard Neutra, „Willa Kaufmanna”, 1947, Palm Springs, Stany Zjednoczone, pinimg.com, CC BY 3.0

(17)

Flint A., Le Corbusier. Architekt jutra, W.A.B., Warszawa 2016.

Sudic D., B jak Bauhaus: a jak autentyk, b jak bauhaus, c jak cztery kółka: alfabet współczesności, Karakter, Kraków 2014.

Szolginia W., Architektura, Sigma NOT, Warszawa 1992.

Ilustrowany leksykon architektoniczno‑budowlany pod red. Wojciecha Skowrońskiego, Arkady, Warszawa 2008.