Głównymi podmiotami rynku franchisingu są systemy franchisingowe, które swoją działalność prowadzą poprzez jednostki (placówki) związane umową franchisingu

(1)

UWAGA:

Chcąc cytować tekst zawarty w niniejszej publikacji pamiętaj, iż respektując prawa autorskie przysługujące twórcy tego artykułu, jesteś zobowiązany do stworzenia przypisu bibliograficznego, wskazującego autora, tytuł, wydaw- nictwo, rok i miejsce publikacji, strony:

A. Antonowicz: Franchising w polskiej gospodarce – stopień nasycenia i perspektywy rozwoju, w: „Współczesne modele biznesu – diagnoza i perspektywy” pod red. P. Antonowicza, FRUG, Sopot 2011, s. 93-102

Spełnienie powyższego warunku oznacza, iż autor niniejszej publikacji wyra- ża zgodę na jej wykorzystywanie w procesie dydaktycznym i naukowym.

Baza dostępnych artykułów autorstwa Alicji Antonowicz:

http://antonowicz.wzr.pl/

(2)

Alicja Antonowicz^*

Franchising w polskiej gospodarce – stopień nasycenia i perspektywy rozwoju

Wstęp

Wzrost zainteresowania polskich przedsiębiorców franchisingową formułą prowadzenia działalności jest widoczny już od momentu pojawienia się w Pol- sce pierwszej sieci franchisingowej.¹ Prowadzi to do sukcesywnego powiększa- nia się rozmiarów polskiego rynku franchisingu, jak również determinuje jego zmiany jakościowe. Głównymi podmiotami rynku franchisingu są systemy franchisingowe, które swoją działalność prowadzą poprzez jednostki (placówki) związane umową franchisingu. W latach 1989-1998 na polskim rynku pojawiło 71 sieci franchisingowych, w kolejnych pięciu latach ich liczba wzrosła do 216, by w latach 2004-2008 zwiększyć rozmiary polskiego rynku franchisingu aż ponad dwukrotnie – czyli o kolejne 264 systemy. W konsekwencji na koniec 2008 roku funkcjonowało w Polsce już 480 sieci franchisingowych, które pro- wadziły działalność przy wykorzystaniu 26,6 tys. placówek związanych umową franchisingową. Rezygnacja przedsiębiorstw z rozwoju poprzez franchising ma w Polsce charakter incydentalny, a coroczny przyrost nowych systemów jest na tyle wysoki, że rozwój całego rynku można określić jako dynamiczny. Zmia- nom w zakresie liczby systemów franchisingowych towarzyszą przeobrażenia struktury branżowej i geograficznej sieci. Warto podkreślić, że kierunki tych zmian są w znacznej mierze zbieżne z długookresowymi tendencjami obserwo- wanymi na rynkach franchisingowych innych państw.

Celem niniejszego artykułu jest określenie stopnia rozwoju polskiego rynku franchisingu poprzez porównanie jego parametrów z największymi na świe- cie rynkami franchisingowymi. Opracowanie niniejsze powstało również z za- miarem oceny nasycenia polskiej gospodarki przedsiębiorstwami franchisingowymi, które w sposób bezpośredni wpływa na perspektywy dalszego rozwoju tej formy współdziałania przedsiębiorstw w Polsce.

Główną metodę badawczą, wykorzystaną w artykule, stanowi analiza po- równawcza wybranych parametrów rozwoju rynków franchisingowych. Dane liczbowe dotyczące polskiego rynku franchisingu zaczerpnięte zostały z rapor- tów opracowywanych cyklicznie przez firmę Profit System.² Dane na temat

* Doktor, Katedra Ekonomiki Przedsiębiorstw, Wydział Zarządzania, Uniwersytet Gdański, aan- tonowicz@wzr.ug.edu.pl

1 Za pioniera franchisingu w Polsce uznawana jest francuska sieć kosmetyczna Yves Rocher, która na terytorium Polski swoją pierwszą placówkę za zasadzie franchisingu utworzyła w roku 1989.

2 Raport o franchisingu w Polsce 2003/2004, Profit System, Warszawa 2004; Raport o Polskim Rynku Franchisingu 2004/2005, Profit System, Warszawa 2005; Raport o franczyzie i systemach agencyjnych w Polsce 2005/2006, Profit System, Warszawa 2006, Raport 2006/2007: Rynek

(3)

stopnia rozwoju franchisingu na świecie pochodzą natomiast z badań własnych autorki.³

1. Polski rynek franchisingu na tle największych rynków franchisin- gowych – porównanie rozmiarów i dynamiki rozwoju

Obecnie franchising jest wykorzystywany przez przedsiębiorców już na wszystkich zamieszkanych kontynentach świata. Rynki franchisingowe po- szczególnych państw różnią się jednak zarówno rozmiarem jak i stopniem rozwoju. Pod względem wielkości rynku, mierzonej liczbą funkcjonujących w jego ramach systemów i placówek franchisingowych, liderami są Stany Zjednoczo- ne, gdzie w 2005 roku prowadziło działalność 2,8 tys. sieci o charakterze franchisingowym. W czołówce znajdują się również Chiny z 2,3 tys. systemów, Korea Południowa z 1,3 tys. sieci oraz Kanada i Japonia, na terenie których funkcjonowało w 2005 roku odpowiednio 1,2 i 1,1 tys. systemów franchisingowych. W pozostałych krajach liczba sieci nie przekraczała w analizowanym okresie 1 tys.

Dla oceny stopnia rozwoju polskiego rynku franchisingu stworzone zosta- ło zestawienie (tablica 1) wielkości charakteryzujących dwa największe rynki franchisingowe na świecie: Stany Zjednoczone i Chiny. Ponadto dla zapewnie- nia podłoża porównawczego bliższego uwarunkowaniom polskim zestawienie to zostało uzupełnione o pięć największych rynków franchisingowych Europy:

Francję, Niemcy, Wielką Brytanię, Włochy oraz Hiszpanię.⁴ Analiza danych zawartych w tablicy 1 wskazuje na występowanie znacznych dysproporcji po- między polskim rynkiem franchisingu a największymi rynkami franchisingowymi. Różnice dotyczą zarówno liczby sieci franchisingowych i działających w ich ramach placówek, jak również dynamiki ich przyrostu, struktury branżowej i struktury pochodzenia sieci, a także stopnia aktywności rodzimych sieci poza granicami kraju. Obserwowane dysproporcje są w znacznej mierze uwarunko- wane faktem, iż odmiennie w poszczególnych krajach prezentuje się długość okresu występowania umowy franchisingowej w obrocie gospodarczym (rysunek 1). W bezpośredni sposób przekłada się to na posiadane przez przedsiębior- ców doświadczenie w zakresie formuły prowadzenia działalności przy wykorzystaniu koncepcji franchisingu.

franczyzy i systemów agencyjnych w Polsce, Profit System, Warszawa 2007; Raport o franczyzie

w Polsce 2008, Profit System, Warszawa 2008; Raport

o franczyzie w Polsce 2009, Profit System, Warszawa 2009; B. Pokorska, Ekspansja polskich systemów franchisingowych na rynki zagraniczne, „Raport z badań IRWiK” za 2005 rok pt. „Ry- nek i Konsumpcja”, IRWiK, Warszawa 2006.

3 Dane te zostały pozyskane drogą wywiadu mailowego i telefonicznego, przeprowadzonego z 67 stowarzyszeniami franchisingowymi, z których każde reprezentuje rynek franchisingowy innego kraju. Szerzej nt. przeprowadzonych badań w pozycji: A. Antonowicz, Franchising - uwarunko- wania i perspektywy rozwoju, Novae Res, Gdynia 2010.

4 Homogeniczność analizy poszczególnych rynków franchisingowych została zachowana w miarę dostępności danych w określonym obszarze dla poszczególnych państw. Dla zachowania jednoli- tego kryterium czasowego dla wszystkich państw do analizy przyjęto dane za rok 2005.

(4)

Tablica 1. Polski rynek franchisingu na tle wybranych największych rynków fran- chisingowych (dane dla 2005 roku)

a) Wartość obliczona na podstawie danych za rok 1998 i 2005; ^b) Wartość obliczona na podstawie danych za rok 1997 i 2005; ^c) Wartość obliczona na podstawie danych za lata 2003-2005; ^d) War- tość obliczona na podstawie danych za lata 2002-2005; ^e) Dane za rok 2000; ^f) Dane za rok 2002;

g) Dane za rok 2006; ^h) Wartość obliczona na podstawie danych za lata 2002-2006.

Źródło: Opracowanie własne.

LpCharakterystyka rynkuUSAChinyFrancjaNiemcyW. BrytaniaWłochyHiszpaniaPolskag) 1Rok powstania pierwszego systemu/jednostki franch.19001987191119571950197119701989 2Liczba systemów franchisingowych2 8002 320929870759735712360 3Średni roczny przyrost systemów (w l.2000-2005)80,1a)382,071,627,018,834,629,441,2 4Dynamika przyrostu systemów (w l.2000-2005)3,2%a)45,1%10,3%3,5%2,7%5,5%4,9%23,2% 5Średnia liczba systemów na 1 mln mieszkańców9,41,815,210,712,512,515,69,4 6Liczba jednostek franchisingowych640 000168 00039 50048 70033 50046 30048 30020 592 7Średni roczny przyrost jednostek franch. (w l.2000-2005)40000b)49000c)1 5002 300900d)3 0004 5001861h) 8Dynamika przyrostu jednostek franch. (w l.2000-2005)9,1%b)55,7%c)4,5%5,6%2,8%d)8,1%13,8%11,9%h) 9Średnia liczba jednostek franchisingowych na 1 system228,672,442,556,044,163,067,857,2 10Średnia liczba jednostek franch. na 1 mln mieszkańców2 139,8128,1645,4591,0553,7784,71 061,5540,1 11Struktura systemów franch.: krajowe / zagraniczne70% / 30%95% / 5%90% / 10%90% / 10%80% / 20%90% / 10%80% / 20%71% / 29% 12Rodzime systemy franch. za granicą: liczba (udział %)500 (26%)e)b.d.237 (28%)b.d.204 (34%)85 (13%)f)73 (13%)27 (11%) 13Dominujące branże (%) gastrono- mia (28%), usługi dla biznesu (11%)

gastrono- mia (32%), supermar- kety (9%) usługi (z wył. gastrono- mii) (26%), art. użytku osobistego (24%)

b.d.

biura nierucho- mości (24%), usługi dla biznesu (21%) odzież i obuwie (21%), produkcja i usługi specjalist. (9%)

odzież (21%), gastrono- mia (15%) odzież i obuwie (24%), gastrono- mia (14%)

(5)

Rysunek 1. Rok pojawienia się pierwszej placówki franchisingowej w wybranych państwach

Wlk.Brytania

Francja

USA Chiny

Niemcy Hiszpania Włochy Polska

1 9 0 0 1 9 1 1 1 9 5 0 1 9 5 7 1 9 7 0 1 9 7 1 1 9 8 7 1 9 8 9

Dane zaprezentowane na rysunku 1 wskazują, iż okres obecności kontraktu franchisingowego w analizowanych ośmiu państwach ma bardzo zróżnicowaną długość i mieści się w przedziale od 21 lat w przypadku Polski do 110 lat w przypadku Stanów Zjednoczonych. W zakresie doświadczenia w wykorzy- stywaniu umowy franchisingowej do Polski zbliżone są jedynie Chiny, na obszarze których franchising pojawił się zaledwie dwa lata wcześniej. Pod wzglę- dem liczby uczestników rynków franchisingowych kraje te już jednak zdecy- dowanie różnią się od siebie. Pod względem liczby systemów i jednostek Pol- ska odbiega dalece od wszystkich zaprezentowanych w tablicy 1 państw. Rysu- nek 2 obrazuje odległości, jakie dzielą w tym zakresie poszczególne rynki od siebie. Bezsprzecznymi liderami pozostają Stany Zjednoczone i Chiny, a w przypadku największych rynków europejskich można mówić o stosunkowo zwartej grupie, do której polskiego rynku franchisingu nie można jednak jeszcze zaliczyć.

Rysunek 2. Porównanie rozmiarów rynków franchisingowych wybranych państw

0 1 50 3 00 4 50 6 00 7 50

0 5 00 1 00 0 1 5 00 2 000 2 5 00 3 00 0

L iczb a sy stem ó w fra n ch isin go w y ch Liczba jednostek franchisingowych (w tys.)

n ajw ięk sze ryn k i eu ro p ejsk ie P o lsk a

C h in y

U S A

Spośród analizowanych państw najbliższy pod względem rozmiarów polskiemu rynkowi franchisingu jest rynek hiszpański, lecz, jak wskazują dane zawarte w tablicy 1, dysponuje on dwukrotnie wyższą liczbą sieci niż rynek

(6)

polski. Biorąc jednak pod uwagę, iż okres obecności umowy franchisingowej w Hiszpanii jest dwukrotnie dłuższy niż w Polsce, można wnioskować o zbli- żonym tempie rozwoju franchisingu w obu krajach.

Wyraźnie widoczne w Polsce jest szybkie tempo przyrostu nowych syste- mów i jednostek, co jest cechą charakterystyczną dla „młodych” rynków franchisingowych. Dane zaprezentowane na rysunku 3 wskazują, iż dynamika rozwoju franchisingu w Polsce jest jedną z najwyższych spośród poddanych analizie państw. W zakresie dynamiki przyrostu liczby placówek wyższy od Polski wskaźnik osiągnęły tylko Hiszpania i Chiny, natomiast w zakresie dynamiki przyrostu sieci Polska zajmuje drugie miejsce za liderem, jakim również w tym obszarze pozostają Chiny.

Rysunek 3. Porównanie tempa wzrostu rynków franchisingowych wybranych państw

0%

15%

30%

45%

60%

0% 10% 20% 30% 40% 50%

D yn am ik a p rzyrostu system ów fran ch isingow ych Dynamika przyrostu jednostek franchisingowych

P olsk a U SA

N iem cy W łoch y

W . B rytania H iszpan ia

Francja

C h iny

Obserwacja zmian zachodzących na „dojrzałych” rynkach franchisingowych, wskazuje, iż od momentu pojawienia się na ich obszarze pierwszego systemu franchisingowego dynamika przyrostu nowych uczestników rynku osiąga bardzo wysoki poziom. Wraz z upływem czasu proces ten ulega jednak stop- niowemu spowolnieniu i stabilizuje się na poziomie 5-10% w skali roku. Po- twierdzeniem tego faktu są wielkości zaprezentowane na rysunkach 4 i 5, z któ- rych wynika, iż państwa o krótkim okresie obecności franchisingu w gospodarce wykazują wyższy średnioroczny przyrost zarówno systemów jak i jednostek franchisingowych od państw z dłuższym „doświadczeniem franchisingowym”.

(7)

Rysunek 4. Dynamika przyrostu systemów franchisingowych w wybranych pań- stwach

p o w . 15 % 1 1 - 15 %

d o 5% 6 - 10 % 11 - 1 5% 6 - 1 0 % d o 5 %

r ozw ój ry nk u fran chising u

W lk . B ry ta n ia W łoch y H iszp an ia P olsk a N iem cy F ra n cja C h in y U S A

Rysunek 5. Dynamika przyrostu placówek franchisingowych w wybranych pań- stwach

pow . 15%

11 - 15%

do 5% 6 - 10% 11 - 15% 6 - 10% do 5%

rozw ój ryn ku fran ch isingu

W lk . Brytania W łochy H iszpania P olska N iem cy F ran cja C hiny U SA

Znajomość liczby podmiotów franchisingowych funkcjonujących na da- nym rynku pozwala wyznaczyć rozmiar przeciętnej sieci. W Polsce parametr ten (57,2 placówki w 2005 roku) nie odbiega od innych analizowanych państw i mieści się w granicach przedziału stworzonego przez pięć największych ryn- ków franchisingowych Europy, w których na jedną sieć przypada średnio od 44 do 68 jednostek. Jednocześnie daleko poza tymi statystykami plasuje się rynek amerykański, na którym stopień koncentracji sieci franchisingowych jest dużo wyższy - przeciętny system działa w oparciu o ponad 220 placówek.

(8)

2. Polski rynek franchisingu na tle największych rynków franchisin- gowych – porównanie stopnia nasycenia

Próbę zrelatywizowania wyników w obszarze prowadzonej analizy po- równawczej może stanowić odniesienie liczby systemów i placówek franchisingowych do liczby mieszkańców poszczególnych państw. Średnia liczba syste- mów przypadająca na milion mieszkańców umożliwia porównanie rynków franchisingowych między sobą w wielkościach względnych, a ponadto pozwala w pewnym stopniu na ocenę stopnia „nasycenia” poszczególnych państw podmiotami prowadzącymi działalność w oparciu o formułę franchisingu (rysunek 6). Polska przyjmuje w tym zakresie wskaźnik na poziomie Stanów Zjednoczo- nych (9,4 systemy/mln mieszkańców), przy czym zamieszczone w tablicy 1 wielkości charakterystyczne dla państw europejskich wskazują, iż w zakresie tym pozostaje w Polsce jeszcze duża luka (rzędu 3-5 systemów/mln mieszkań- ców). Przy założeniu, iż omawiany wskaźnik mógłby w Polsce osiągnąć poziom Hiszpanii, do której Polska jest często porównywana w różnego rodzaju zestawieniach gospodarczych, liczba sieci franchisingowych na polskim rynku powinna wzrosnąć do poziomu 595.

Rysunek 6. Porównanie stopnia nasycenia sieciami i placówkami franchisingowymi wybranych państw

0 500 1 000 1 500 2 000 2 500

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18

L iczba system ów franchisingow ych przypadająca na 1 m ln m ieszkańców

Liczba jednostek franchisingowych przypadająca na 1 mln mieszkańców

C hiny

Polska U SA

N iem cy W łochy

W lk.

B rytania H iszpania Francja

Odniesienie liczby jednostek franchisingowych do liczby mieszkańców kraju wskazuje, iż w Polsce istnieje w tym zakresie równie duża luka jak w przypadku sieci franchisingowych (rzędu 100-500 placówek/mln mieszkań- ców). Na analizowanych rynkach europejskich na milion obywateli przypada od 500 do 1000 jednostek franchisingowych, przy czym w Stanach Zjednoczonych dostęp przeciętnego obywatela do placówki franchisingowej jest jeszcze ła- twiejszy - wskaźnik ten przyjmuje dla rynku amerykańskiego poziom powyżej 2,1 tys. placówek/mln mieszkańców. Przyjmując za możliwy do osiągnięcia przez Polskę poziom Hiszpanii (1,1 tys. jednostek/mln mieszkańców), można

(9)

wnioskować, iż istnieje na polskim rynku miejsce dla ponad 40 tys. placówek franchisingowych, a więc ich liczba może wzrosnąć jeszcze półtorakrotnie.

3. Polski rynek franchisingu na tle największych rynków franchisin- gowych – porównanie struktury sieci

Struktura systemów franchisingowych ze względu na ich pochodzenie wy- kazuje w Polsce zbliżony kształt do rynku Stanów Zjednoczonych, gdzie śred- nio 7 na 10 sieci ma charakter rodzimy (rysunek 7). Oczekiwać można jednak, ze względu na bliższe polskiemu rynkowi realia europejskie, że struktura ta zmieni się w kierunku proporcji charakterystycznych dla Włoch czy Hiszpanii, w których 80-90% sieci powstało w wyniku aktywności przedsiębiorstw krajowych.

Rysunek 7. Struktura pochodzenia sieci franchisingowych w wybranych pań- stwach

sieci krajowe

Wlk. Brytania Włochy Hiszpania Polska Niemcy Francja Chiny USA

sieci zagraniczne

70% 30%

95% 5%

90% 10%

80% 20%

90% 10%

80% 20%

70% 30%

Ostatnie kryterium porównawcze stanowi ekspansja sieci franchisingowych poza granice kraju, która w przypadku Polski odbiega od pozostałych poddanych analizie państw, obejmując niespełna 11% sieci rodzimych (rysunek 8). Najwyższe wskaźniki w tym zakresie (25-35%) charakteryzują rynki państw, w których franchising jest obecny od 50-100 lat. Biorąc pod uwagę wielkości osiągane przez największe rynki franchisingowe oraz intensywność zmian zachodzących na polskim rynku, można oczekiwać zwiększenia tego wskaźnika dla Polski w najbliższych latach.

(10)

Rysunek 8. Udział sieci dokonujących ekspansji zagranicznej w strukturze rodzi- mych sieci franchisingowych w wybranych państwach

p o w . 3 0 % 2 1 - 3 0 %

d o 1 0 % 1 1 - 2 0 %

r o z w ó j r y n k u f r a n c h i s i n g u

W l k . B r y t a n i a W ł o c h y H i s z p a n i a P o l s k a F r a n c j a

U S A 2 6 %

2 8 %

3 4 % 1 3 %

1 3 % 1 1 % s i e c i d o k o n u j ą c e e k s p a n s j i z a g r a n i c z n e j

Zakończenie

Na podstawie przeprowadzonych badań trudno jest jednoznacznie stwier- dzić, ilu lat potrzebuje rynek franchisingu do osiągnięcia pełnej dojrzałości.

Poddane analizie rynki o najwyższym stopniu rozwoju liczyły od niespełna pięćdziesięciu lat w przypadku Niemiec do ponad stu lat w przypadku Stanów Zjednoczonych. Natomiast większość rynków, na których umowa franchisingu jest obecna nie dłużej niż 30 lat, czego przykładem są Włochy i Hiszpania, nie prezentuje jeszcze pełnego stopnia dojrzałości.

W oparciu o obserwowane tendencje zmian zachodzących na rynkach franchisingowych na świecie można oczekiwać następujących procesów na polskim rynku franchisingowym:

- dalszego przyrostu zarówno liczby systemów jak i placówek franchisingowych,

- wyższej dynamiki przyrostu placówek franchisingowych w porównaniu z dynamiką przyrostu sieci,

- zwiększenia udziału w strukturze sieci krajowych,

- intensyfikacji procesu ekspansji polskich sieci franchisingowych poza granice kraju.

Środowiska franchisingowe są zgodne co do tego, że rynek franchisingu będzie się w Polsce nadal rozwijał. Nie ma jednak wśród nich jednomyślności w zakresie tego, jak duży będzie jeszcze jego wzrost. Przeprowadzona w niniejszym artykule analiza sugeruje istnienie w Polsce jeszcze znacznej luki w obszarze franchisingu zarówno po stronie podażowej (w zakresie systemów) jak i popytowej (w zakresie placówek). Wyniki przeprowadzonej analizy pozwalają przy- puszczać, iż do osiągnięcia pełnej dojrzałości polski rynek franchisingowy potrzebuje jeszcze kilkunastu lat, a istnienie luki w zakresie franchisingu stwarza

(11)

duże możliwości rozwoju zarówno dla krajowych jak i zagranicznych przedsię- biorstw chcących opierać swoją działalność na kontrakcie franchisingowym.

Literatura

1. Antonowicz A. (2010), Franchising - uwarunkowania i perspektywy rozwoju, Novae Res, Gdynia.

2. Pokorska B. (2006), Ekspansja polskich systemów franchisingowych na rynki zagraniczne, w: Raport z badań IRWiK za 2005 rok pt. „Rynek i Konsumpcja”, IRWiK, Warszawa.

3. Raport o franchisingu w Polsce 2003/2004 (2004), Profit System, Warsza- wa.

4. Raport o franczyzie i systemach agencyjnych w Polsce 2005/2006 (2006), Profit System, Warszawa.

5. Raport o franczyzie w Polsce 2008 (2008), Profit System, Warszawa.

6. Raport o franczyzie w Polsce 2009 (2009), Profit System, Warszawa.

7. Raport o Polskim Rynku Franchisingu 2004/2005 (2005), Profit System, Warszawa.

8. Raport 2006/2007: Rynek franczyzy i systemów agencyjnych w Polsce (2007), Profit System, Warszawa.

Streszczenie

W artykule przedstawiony został wycinek badań autorki w zakresie rozwoju franchisingu na świecie. W oparciu o informacje uzyskane z międzynarodowych stowarzy- szeń franchisingowych możliwe było wyodrębnienie rynków o największych rozmia- rach i najwyższym stopniu rozwoju na poszczególnych kontynentach. Dane te stały się tłem porównań dla polskiego rynku franchisingu i pozwoliły na ocenę stopnia jego nasycenia oraz perspektyw rozwoju. Przeprowadzona analiza wykazała, iż polski rynek franchisingu odbiega jeszcze znacznie od światowych liderów, przy czym niski stopień jego dojrzałości jest konsekwencją stosunkowo krótkiego okresu obecności kontraktu franchisingowego w polskim obrocie gospodarczym. Polska gospodarka wykazała stosunkowo niski stopień nasycenia franchisingiem, mierzony liczbą systemów i placówek franchisingowych przypadających na milion mieszkańców. Wyniki analizy sugerują istnienie luki w zakresie franchisingu zarówno po stronie podażowej jak i popytowej, co wskazuje na istnienie perspektyw dla dalszego rozwoju tej formy aktywności gospodar- czej w Polsce.

Franchising in polish economy – degree of saturation and prospects of de- velopment (Summary)

In the article has been presented a part of the widest authors’ research in area of franchising development in the world. On the base of information from international franchising associations have been singled out markets about biggest sizes and highest development degree on chosen continents. This data become the background of com- parison for polish franchising market, allow his estimate the degree of saturation and the prospects of development.