Wstęp . . . 11
Rozdział 1 Relacje jednostki i środowiska w cyklu życia jednostki 1.1. Stanowiska i kontrowersje psychologiczne dotyczące wzajemnej zależności jednostki i środowiska . . . 15
1.2. Osobowość jako zadanie i cel rozwoju jednostki . . . 18
1.2.1. Teorie rozwoju osobowości . . . 18
1.2.2. Rozwój osobowości we wczesnej dorosłości . . . 21
1.2.3. „Wschodząca dorosłość” jako problem rozwoju osobowości na progu dorosłości (kończenia studiów) . . . 23
1.2.4. Krystalizacja tożsamości jako zadanie rozwojowe . . . 25
1.3. Środowiskowe konteksty rozwoju jednostki w cyklu życia . . . 27
1.3.1. Środowisko życia jako kontekst rozwoju jednostki . . . 27
1.3.2. Wybrane koncepcje kontekstu rozwoju w psychologii . . . 28
1.3.2.1. Koncepcja Wygotskiego . . . 29
1.3.2.2. Koncepcja Bronfenbrennera . . . 30
1.3.2.3. Koncepcja Horowitz . . . 32
1.3.2.4. Koncepcja kontekstualizmu Lernera . . . 33
1.3.3. Znaczenie środowiska jako kontekstu rozwoju w okresie wczesnej dorosłości (kończenia studiów) . . . 34
1.3.3.1. Poziomy powiązań między rozwojem a otoczeniem jednostki w okresie wczesnej dorosłości . . . 34
1.3.3.2. Przejście z edukacji do rynku pracy jako podstawowe zadanie i źródło kryzysu normatywnego w okresie wczesnej dorosłości . . . 36
1.3.4. Wybrane koncepcje kontekstu jako teorie rozwoju kariery z perspektywy tranzycji rozwojowej do dorosłości . . . 39
1.3.4.1. Poznawcze podejście do podejmowania decyzji związanych z karierą według Petersona, Sampsona, Jr., Lenza i Reardona . . . 39
1.3.4.2. Teoria wyboru zawodu jako dopasowania jednostki i środowiska według Hollanda . . . 40
1.3.4.3. Teoria odpowiedniości osoba – środowisko według Dawisa . . . 42
1.3.4.4. Teoria life-spanu, life-space’u według Supera . . . 45
1.3.4.5. Teoria wartości zawodowych i kulturowych według Browna . . . 48
1.3.4.6. Społeczna teoria uczenia się w zakresie podejmowania decyzji o karierze według Krumboltza . . . 51
1.3.4.8. Teorie rozwoju kariery jako teorie wyboru ścieżki i stylu życia
(konstruktywistyczna teoria kariery Savickasa) . . . 56
Rozdział 2 Kariera jako problem psychologiczny w cyklu życia 2.1. Pojęcie kariery w psychologii współczesnej . . . 59
2.1.1. Tradycyjne i współczesne pojęcie kariery . . . 59
2.1.2. Zadanie rozwojowe wyboru kariery jako wyboru zawodu . . . 63
2.1.3. Zadanie życiowe wyboru kariery jako wyboru przestrzeni i koncepcji życia . . . 65
2.2. Przestrzenny i kulturowy kontekst wyboru kariery . . . 65
2.2.1. Kariera krajowa (w wymiarze narodowym) jako tradycyjna perspektywa tożsamości indywidualnej i społecznej . . . 66
2.2.2. Kariera międzynarodowa jako forma „kariery bez granic” . . . 67
2.2.2.1. Narodowość i transnarodowość (transnationalism) jako problem psychologiczny . . . 67
2.2.2.2. Pojęcie kariery bez granic . . . 72
2.2.2.3. Specyfika karier bez granic w kontekście międzynarodowym . . . 73
Rozdział 3 Otwartość na przemieszczenia przestrzenne i (e)migracje jako źródło i skutek adaptacji do zmian we współczesnych kontekstach rozwoju jednostki 3.1. Otwartość na przemieszczenia przestrzenne w perspektywie kontekstu rozwoju jednostki dawniej i dzisiaj . . . 76
3.1.1. Przemieszczenia przestrzenne jako nowa forma przystosowania w epoce industrialnej . . . 77
3.1.2. Przemieszczenia przestrzenne jako nowa forma przystosowania w dobie globalizacji pracy i kariery . . . 78
3.2. Otwartość na przemieszczenia przestrzenne w typologii podróżników . . . 80
3.3. Otwartość na przemieszczenia z perspektywy czynników indywidualnych . . . 81
3.3.1. Otwartość na przemieszczenia przestrzenne z perspektywy zmiennych osobowościowych („osobowość migranta”) – badania Bonevy i Frieze . . . 82
3.3.2. Otwartość na przemieszczenia przestrzenne z perspektywy nastawień i oczekiwanych korzyści – badania Tharenou . . . 85
3.3.3. Otwartość na przemieszczenia przestrzenne z perspektywy motywacji emigracyjnej jako ekspresji podstawowych motywacji i wartości – badania Tartakovsky’ego i Schwartza . . . 89
3.4. Otwartość na przemieszczenia przestrzenne z perspektywy procesu podejmowania decyzji . . . 91
3.5. Otwartość na przemieszczenia przestrzenne z perspektywy wyboru tożsamości . . . 92
3.5.1. Doświadczanie siebie i świadoma adaptacja tożsamości do środowiska . . . 93
3.5.2. Otwartość a tożsamości możliwe i wielopostaciowe . . . 94
3.6. Otwartość na przemieszczenia przestrzenne z perspektywy doświadczania otoczenia (otwartość a dopasowanie jednostki i środowiska) . . . 95
Rozdział 4
Uwarunkowania otwartości na karierę międzynarodową u studentów kończących studia
4.1. Koncepcja otwartości na karierę międzynarodową Bańki . . . 97
4.2. Osobowościowe uwarunkowania otwartości na karierę międzynarodową . . . 98
4.2.1. Styl życia i tożsamość . . . 98
4.2.2. Wartości . . . 101
4.2.3. Poczucie samoskuteczności . . . 104
4.2.4. Poszukiwanie doznań . . . 106
4.2.5. Poczucie jakości życia . . . 108
4.2.6. Lęk . . . 110
4.2.7. Afekt pozytywny i negatywny . . . 112
4.3. Kontekstualne/środowiskowe uwarunkowania otwartości na karierę międzynarodową . . . 114
4.3.1. Uwarunkowania kontekstualne dystalne . . . 114
4.3.1.1. Środowisko rodzinne (postawy rodzinne i status socjoekonomiczny) . . . 114
4.3.1.2. Doświadczenia dystalne związane z kontekstem międzynarodowym . . . 118
4.3.1.3. Zakorzenienie i przywiązanie do miejsca . . . 119
4.3.2. Uwarunkowania kontekstualne proksymalne . . . 121
4.3.2.1. Wsparcie i więzi społeczne w środowisku . . . 121
4.3.2.2. Doświadczenia proksymalne związane z kontekstem międzynarodowym . . . 123
4.4. Postrzegane bariery i zachęty w karierze międzynarodowej . . . 123
Rozdział 5 Problem i metody badań 5.1. Problem pracy, pytania i hipotezy badawcze . . . 125
5.2. Metody zastosowane w pracy . . . 136
5.2.1. Metody wykorzystane do pomiaru zmiennych osobowościowych . . . 136
5.2.1.1. Skala Orientacji Czasowych Preferowanych Stylów Życia A. Bańki . . . 136
5.2.1.2. Skala Oceny Wartości P. Olesia . . . 138
5.2.1.3. Skala Uogólnionej Własnej Skuteczności R. Schwarzera, M. Jerusalema i Z. Juczyńskiego (GSES) . . . 139
5.2.1.4. Podskala Poszukiwania Doznań ze Skali Ekstrawertyczności Inwentarza NEO-PI-R P.T. Costy, Jr. i R.R. McCrae . . . 139
5.2.1.5. Drabina Cantrila . . . 139
5.2.1.6. Podskala Lęku ze Skali Neurotyczności Inwentarza NEO-PI-R P.T. Costy, Jr. i R.R. McCrae . . . 140
5.2.1.7. Skala Pozytywnego i Negatywnego Afektu D. Watsona, L.A. Clark i A. Tellegena (PANAS) . . . 140
5.2.2. Metody wykorzystane do pomiaru zmiennych kontekstualnych/ środowiskowych . . . 141
5.2.2.1. Obraz Postaw Rodzinnych M. Braun-Gałkowskiej . . . 142
5.2.2.2. Skala Przywiązania do Miejsca A. Bańki . . . 142
5.2.4. Skala Otwartości na Karierę Międzynarodową A. Bańki (SOKM) . . . 143
5.3. Procedura badawcza . . . 143
5.4. Charakterystyka badanych osób . . . 144
Rozdział 6 Struktura badanych zmiennych 6.1. Grupowanie wartości – struktura czynnikowa wartości akceptowanych . . . 146
6.2. Struktura poczucia samoskuteczności – rezultaty analizy czynnikowej . . . 149
6.3. Struktura poszukiwania doznań – rezultaty analizy czynnikowej . . . 150
6.4. Struktura lęku – rezultaty analizy czynnikowej . . . 152
6.5. Struktura afektu pozytywnego i negatywnego wobec perspektywy samodzielnego życia – rezultaty analizy czynnikowej . . . 153
6.6. Grupowanie zachęt – struktura czynnikowa zachęt indywidualnych i środowiskowych . . . 155
6.7. Grupowanie barier – struktura czynnikowa barier indywidualnych i środowiskowych . . . 158
6.8. Struktura otwartości na karierę międzynarodową – rezultaty analizy czynnikowej . . . 161
Rozdział 7 Osobowościowe i kontekstualne/ środowiskowe korelaty otwartości na karierę międzynarodową 7.1. Osobowościowe korelaty otwartości na karierę międzynarodową . . . 164
7.1.1. Orientacje czasowe preferowanych stylów życia a otwartość na karierę międzynarodową . . . 165
7.1.2. Akceptacja wartości a otwartość na karierę międzynarodową . . . 167
7.1.3. Poczucie samoskuteczności a otwartość na karierę międzynarodową . . . 169
7.1.4. Poszukiwanie doznań a otwartość na karierę międzynarodową . . . 170
7.1.5. Poczucie jakości życia a otwartość na karierę międzynarodową . . . 172
7.1.6. Lęk a otwartość na karierę międzynarodową . . . 173
7.1.7. Afekt pozytywny i negatywny w perspektywie własnego samodzielnego życia a otwartość na karierę międzynarodową . . . 174
7.1.8. Postrzeganie indywidualnych zachęt a otwartość na karierę międzynarodową . . . 177
7.1.9. Postrzeganie indywidualnych barier a otwartość na karierę międzynarodową . . . 179
7.2. Kontekstualne korelaty otwartości na karierę międzynarodową . . . 180
7.2.1. Postawy rodzicielskie a otwartość na karierę międzynarodową . . . 181
7.2.2. Postrzeganie zachęt środowiskowych a otwartość na karierę międzynarodową . . . 182
7.2.3. Postrzeganie barier środowiskowych a otwartość na karierę międzynarodową . . . 183
Rozdział 8
Typy osób w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową oraz ich osobowościowe i środowiskowe charakterystyki 8.1. Cel i metoda podziału badanych na grupy homogeniczne
pod względem czynników otwartości na karierę międzynarodową . . . 186 8.2. Podział na grupy ze względu na wyniki
w czynnikach otwartości na karierę międzynarodową . . . 187 8.2.1. Charakterystyka grup . . . 187 8.2.2. Zmienne osobowościowe a typy osób
w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 190 8.2.2.1. Orientacje czasowe preferowanych stylów życia a typy osób
w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 190 8.2.2.2. Akceptowane wartości a typy osób
w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 192 8.2.2.3. Czynniki poczucia samoskuteczności a typy osób
w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 194 8.2.2.4. Czynniki poszukiwania doznań a typy osób
w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 195 8.2.2.5. Perspektywy czasowe poczucia jakości życia a typy osób
w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 195 8.2.2.6. Czynniki lęku a typy osób
w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 196 8.2.2.7. Czynniki afektu pozytywnego i negatywnego w perspektywie
samodzielnego życia a typy osób w różnym stopniu
otwartych na karierę międzynarodową . . . 197 8.2.2.8. Postrzegane zachęty indywidualne do kariery międzynarodowej
a typy osób w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 197 8.2.2.9. Postrzegane bariery indywidualne w karierze międzynarodowej
a typy osób w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 200 8.2.3. Zmienne kontekstualne/ środowiskowe
a typy osób w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 201 8.2.3.1. Środowiskowe zmienne dystalne
a typy osób w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 201 8.2.3.1.1. Postawy rodzicielskie i status socjoekonomiczny a typy osób
w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 201 8.2.3.1.2. Doświadczenia dystalne związane z pracą za granicą a typy osób
w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 204 8.2.3.1.3. Przywiązanie do kraju jako miejsca życia a typy osób
w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 207 8.2.3.2. Środowiskowe zmienne proksymalne a typy osób
w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 209 8.2.3.2.1. Posiadane wsparcie i zapotrzebowania na nie a typy osób
w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 209
związane z pracą za granicą a typy osób
w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 211
8.2.3.2.3. Postrzegane zachęty środowiskowe do kariery międzynarodowej a typy osób w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 212
8.2.3.2.4. Postrzegane bariery środowiskowe w karierze międzynarodowej a typy osób w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 213
8.2.4. Zmienne socjodemograficzne i geograficzne a typy osób w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 215
8.2.5. Kompetencje w zakresie języków obcych a typy osób w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 219
8.2.6. Chęć wyjazdu za granicę i deklaracja długości pobytu a typy osób w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 221
8.2.7. Podsumowanie . . . 222
Rozdział 9 Dyskusja wyników: psychologiczna charakterystyka uwarunkowań otwartości na karierę międzynarodową 9.1. Charakterystyka otwartości na karierę międzynarodową . . . 227
9.2. Wybrane modele przyczynowe otwartości na karierę międzynarodową . . . 228
9.3. Zakres i poziom weryfikacji hipotez badawczych . . . 237
9.4. Psychologiczna charakterystyka typów osób w różnym stopniu otwartych na karierę międzynarodową . . . 247
9.5. Osobowościowe i kontekstualne/ środowiskowe uwarunkowania otwartości na karierę międzynarodową – próba syntezy . . . 252
9.6. Implikacje wynikające z badań . . . 254
Zakończenie . . . 257
Bibliografia . . . 259
Aneksy . . . 278
Spis rycin . . . 288
Spis tabel . . . 289
