P O D K A R P A C K A O K R Ę G O W A I Z B A I N Ż Y N I E R Ó W B U D O W N I C T W A 3 5 – 0 6 0 R z e s z ó w , u l . S ł o w a c k i e g o 2 0 N I P : 8 1 3 - 3 2 - 9 8 - 4 6 8 R e g o n 6 9 1 6 9 8 9 9 1
Telefony: 17/850 77 05, 17/850 77 06 fax 17/850 77 07 sekretariat@inzynier.rzeszow.pl www.inzynier.rzeszow.pl
Projektowanie, realizacja i inwentaryzacja powykonawcza obiektów budowlanych w aspekcie współczesnych technologii geodezyjnych
oraz znowelizowanego prawa geodezyjnego i kartograficznego,
prawa budowlanego i projektu kodeksu urbanistyczno-budowlanego
( Materiały szkoleniowe )
Rzeszów, 02 – 09 lutego 2015 r.
Wykładowca: mgr inż. Jerzy Gajdek
Spis treści
1. Otoczenie prawne procesu inwestycyjno – budowlanego z zakresu geodezji i kartografii
... str. 1 – 13
2. Opracowania geodezyjno – kartograficzne do celów projektowych ...str. 14 – 45 3. Geodezyjne wyznaczanie (wytyczanie) obiektów budowlanych ...str. 46 – 49 4. Czynności geodezyjne w toku budowy ...str. 50 – 55 5. Czynności geodezyjne po zakończeniu budowy...str. 56 - 58
6. Sprawdzanie niwelatorów ...str. 59 - 62
1. Otoczenie prawne procesu inwestycyjno - budowlanego z zakresu geodezji i kartografii
Wstęp
Wykonywane aktualnie czynności geodezyjne i kartograficzne w ramach procesu inwestycyjno-budowlanego są wypadkową Prawa budowlanego, Prawa geodezyjnego i kartograficznego, oraz przepisów wykonawczych do tych Praw.
Aby możliwa była właściwa
interpretacja i ocena
tych obowiązujących aktów prawnych należy prześledzić kolejność stanowienia i wybrane zapisy z Prawa budowlanego, Prawa geodezyjnego i kartograficznego oraz adekwatnych przepisów wykonawczych. Może być to pomocne w ustanowieniu kompletnych, bez luk i niedomówień, zapisów w przyszłym Kodeksie urbanistyczno – budowlanym, który ma być uchwalony dopiero przez przyszły parlament.1.Prawo budowlane z 1928 roku [2].
Przepisy budowlane zaczęły się wyodrębniać z prawa administracyjnego w połowie XVIII wieku. Do 1795 roku, a więc do III-go rozbioru Polski obowiązywały jeszcze powszechnie rodzime normy przepisów budowlanych, zastąpione później przepisami zaborców. Aż dziesięć lat po odzyskaniu niepodległości trwało ujednolicanie różniących się między sobą przepisów budowlanych pruskich, austriackich i rosyjskich, które w 1928 roku uzyskały po raz pierwszy nazwę
Prawo Budowlane i Zabudowanie Osiedli
[2]. Zapisy dotyczące geodezji w tym Prawie były skromne, a z dzisiejszego punktu widzenia najbardziej urzekającym jest zapis „plany (czytaj też-mapy do celów projektowych) powinny być rysowane na trwałym papierze lub płótnie ...”.2.Ustawa Prawo budowlane z 1961 roku [3].
Autorami tego prawa byli również żyjący twórcy Pb z 1928 r. co nadmienia autor w [1].
Wypada zauważyć, że to Prawo powstało w nowych warunkach geopolitycznych, 16 lat po zakończeniu II wojny światowej. Zapisy dotyczące geodezji są obszerniejsze z których warto odnotować te z Art. 46 :
„ ... należy uzyskać wyznaczenie tych obiektów (budowlanych) w terenie przez organ państwowej służby geodezyjnej albo przez uprawnione do takich czynności osoby prawne lub fizyczne.”
„ ... prawidłowość usytuowania poziomego oraz posadowienia wysokościowego realizowanego obiektu budowlanego powinna być sprawdzona w początkowym stadium budowy przez organ państwowej służby geodezyjnej. „
Uszczegółowienie czynności geodezyjnych zawarte jest w zarządzeniu [4] uchwalonym na mocy Art. 49 wspomnianego powyżej Prawa. Istotnym poszerzeniem zagadnień geodezyjnych w tym Rozporządzeniu w stosunku do Ustawy jest zgodnie z §7.1 przewidzenie
„sporządzenia dokumentacji geodezyjnej dla inwestora ...” co w dzisiejszym języku oznacza
„inwentaryzację powykonawczą”.
3.Ustawa Prawo budowlane z 1974 roku [5].
Zapisy dotyczące zagadnień geodezyjnych ograniczone zostały do art. 20 ust.1 pkt.2, gdzie mowa jest o opracowaniu tzw. planu realizacyjnego. Natomiast art. 25 dał delegację do uchwalenia obszernego rozporządzenia [6], które kompleksowo ujęło wszystkie istotne zagadnienia geodezyjne.
4.Rozporządzenie z 1975 roku w sprawie czynności geodezyjnych [6].
W rozporządzeniu ustawodawca przewidział, że „roboty geodezyjne” wykonywane będą na zamówienie
„inwestora lub innej jednostki”
. Te „roboty geodezyjne” ujmują przede wszystkim zapisy zgrupowane czterech rozdziałach, na potrzeby dalszych analiz oznaczonych literami A, B, C, D i dotyczące :A. Opracowań geodezyjno-kartograficznych do celów projektowych (Rozdział 2)
„ Do opracowania planu realizacyjnego (projektu) wykorzystuje się aktualną mapę sytuacyjno – wysokościową ...” , „ ...w postaci lewostronnej matrycy ...” (na kalkach technicznych lub foliach kreślarskich).
B. Wyznaczania obiektów budowlanych w terenie (Rozdział 3)
„ Geodezyjnemu wyznaczeniu w terenie na podstawie zatwierdzonych planów realizacyjnych oraz projektów obiektów budowlanych podlegają obiekty budowlane ...”(wszystkie!).
„ Jeżeli istniejąca osnowa geodezyjna (pozioma i wysokościowa) jest niewystarczająca do realizacji inwestycji budowlanej, wykonawca robót geodezyjnych powinien założyć nową osnowę lub uzupełnić dotychczasową”.
„ Plan realizacyjny należy opracować geodezyjnie w celu określenia, w stosunku do osnowy geodezyjnej, danych liczbowych potrzebnych do wyznaczenia w terenie położenia ...
obiektów budowlanych ...”.
Wykonawca czynności geodezyjnych” o których mowa powyżej „dokonuje odpowiedniego wpisu do dziennika budowy”.
C. Rodzaju i zakresu robót geodezyjnych w toku budowy(Rozdział 4)
„Sprawdzenia zgodności położenia fundamentów z projektem obiektu budowlanego należy dokonać, jeżeli potrzeba takiego sprawdzenia została określona w projekcje albo gdy zażąda tego inwestor lub inna zainteresowana jednostka. W szczególności sprawdzenia należy dokonać przy budowie mostów, wiaduktów i kominów przemysłowych”.
„ Geodezyjną obsługę budowy i montażu obiektu budowlanego, niezbędną do zapewnienia prawidłowej realizacji obiektu, wykonuje się na wniosek inwestora lub innej zainteresowanej jednostki”.
„W celu zapewnienia bezpieczeństwa budowy obiektu budowlanego oraz bezpieczeństwa jego eksploatacji wykonuje się pomiary osiadania i przemieszczeń obiektu i jego podłoża oraz pomiary odkształceń obiektu” . Wymienione prace „wykonuje się w przypadkach przewidzianych w projekcie obiektu budowlanego lub na wniosek inwestora albo innej zainteresowanej jednostki”.
„Okresowe pomiary geodezyjne osiadania i przemieszczeń wykonuje się w zależności od potrzeb na wniosek zainteresowanej jednostki, przy czym są one obowiązkowe dla budowli trwale piętrzących wodę przekraczającą 5 m”.
„Wykonanie każdego z etapów robót geodezyjnych (§ 14 i 15) potwierdza się wpisem do dziennika budowy ...”
„W razie stwierdzenia niedopuszczalnych rozbieżności między wynikami pomiarów a ustaleniem projektu obiektu budowlanego, fakt ten należy odnotować w dzienniku budowy”.
D. Rodzaju i zakresu robót geodezyjnych po zakończeniu budowy(Rozdział 5)
„Inwestor, będący jednostką gospodarki uspołecznionej, po zakończeniu budowy poszczególnych obiektów budowlanych (czyli wszystkich!) jest obowiązany zapewnić sporządzenie powykonawczych pomiarów inwentaryzacyjnych w celu zebrania odpowiednich danych geodezyjnych dotyczących zagospodarowania terenu, w tym także ukształtowania pionowego”.
„Pomiary powykonawcze urządzeń podziemnych należy wykonać przed ich zasypaniem”.
„Sporządzona w wyniku realizacji inwestycji ostateczna dokumentacja geodezyjno – kartograficzna powinna zawierać dane niezbędne do wniesienia zmian do mapy zasadniczej, ewidencji gruntów i budynków i katastru uzbrojenia terenu”.
„Wykonawca robót geodezyjnych przekazuje : 1) inwestorowi – kopię mapy powstałej w wyniku powykonawczych pomiarów inwentaryzacyjnych ...”.
5.Ustawa Prawo geodezyjne i kartograficzne (PGiK) z 1989 roku [7].
Kiedy powstawało Prawo budowlane to wykorzystywano wcześniejsze zapisy z Prawa administracyjnego. Podobnie było z Prawem geodezyjnym i kartograficznym. Też wykorzystano wiele wcześniejszych zapisów, ponieważ na dodatek Ustawa PGiK z 1989 r.
scaliła akty normatywne z zapisami dotyczącymi geodezji rozproszone w kilkunastu resortach [8], w tym również część zapisów z Rozporządzenia z 1975 roku o czynnościach geodezyjnych [6], będącego aktem wykonawczym do Prawa budowlanego z 1974 roku [5].
Jak wcześniej zostało to odnotowane, z rozporządzenia [6] można było wyodrębnić cztery etapy prac geodezyjnych biorących w przygotowaniu i realizacji inwestycji budowlanych, oznaczonych dla ułatwienia w dalszych analizach także literami A, B, C i D
A. Opracowania geodezyjno-kartograficznych do celów projektowych
Bazą do opracowania geodezyjno – kartograficznego do celów projektowych powinna być aktualna mapa zasadnicza zgodnie z [7-Art. 4], uzupełniona dodatkową treścią niezbędną do projektowania [9], ustaloną w warunkach technicznych zlecenia. Artykuł [9] został napisany we współpracy z doświadczonymi projektantami z Biura Projektów Budownictwa Komunalnego w Rzeszowie. Sporządzane ówcześnie analogowe lewostronne matryce ( w kroju sekcyjnym, w układzie jednostkowym lub w układzie jednostkowym wstęgowym) można było zaliczyć zgodnie z [7-Art.19] do „specjalistycznych prac geodezyjnych i kartograficznych”.
PGiK w [7-Art..27] postanowiło, że „
inwestorzy
są obowiązani uzgadniać usytuowanie projektowanych sieci uzbrojenia terenu z terenowymi organami administracji państwowej stopnia wojewódzkiego” czyli przewidziało czynność nie występującą w [6], co było krokiem w dobrym kierunku. Pierwszy Zespół Uzgadniania Dokumentacji Projektowej (ZUDP) powstał w Polsce w 1967 r. w Warszawie dając kres koszmarowi związanemu z projektowaniem i wykonawstwem uzbrojenia podziemnego [10], [11]. Ta pionierska Uchwała Rady Narodowej m.st. Warszawy zaistniała 22 lata przed ustanowionym w 1989 r. PGiK.Za ciekawostkę można uznać fakt, że na tej samej konferencji temu autorzy [12] postulowali, iż zasadnicze elementy projektów powinno się opracowywać w postaci współrzędnych, będących efektem geodezyjnego opracowania obowiązującego wówczas tzw. planu realizacyjnego co wtedy wymagało sporego wysiłku obliczeniowego. Dziś ten postulat realizuje się „sam” kiedy projektuje się na mapach elektronicznych i wtedy geodezyjne opracowanie traci na znaczeniu. Projekt budowlany z szanującego się biura projektów wychodzi współcześnie jako kompletny produkt w postaci formatu dxf , który może być szybko uzgodniony, a do tego po wczytaniu do kontrolera odbiornika satelitarnego może być z marszu wytyczany nawet w warunkach nocnych. Natomiast wczytany do tachimetru z systemem Windows też może być też wytyczany z marszu metodą biegunową, ale raczej w warunkach dziennych.
B. Geodezyjne wyznaczania obiektów budowlanych w terenie
Zgodnie z zapisem w [7-Art.27]
inwestorzy
są obowiązani „zapewnić wyznaczenie, przez jednostki uprawnione do wykonywania prac geodezyjnych, usytuowania obiektów budowlanych wymagających pozwolenia na budowę, ...”. Zacytowany zapis choć ulokowany w Rozdziale 5 – „Inwentaryzacja i ewidencja sieci uzbrojenia terenu” dotyczy usytuowania wszystkich obiektów budowlanych.C. Czynności geodezyjne w toku budowy
Skala czynności geodezyjnych wykonywanych w toku budowy jest obszerna. Przynajmniej część zapisów z Rozporządzenia [6] powinna się znaleźć w nowo powstałym PGiK [7].
D. Czynności geodezyjne po zakończeniu budowy
Zagadnienie inwentaryzacji powykonawczej też zostało odnotowane w PGiK w [7-Art. 27], są za nią odpowiedzialni też
inwestorzy
. Nasuwa się podobna uwaga jak w części B – geodezyjne pomiary inwentaryzacyjne dotyczą też wszystkich obiektów budowlanych.6.Ustawa Prawo budowlane z 1994 roku [13] wraz z najnowszą nowelizacją z 2013 roku.
W tej Ustawie zwiększona została radykalnie liczba zapisów dotyczących geodezji i kartografii. To bardzo ważne z punktu widzenia branży geodezyjnej. Zapisy te nie zmieniły w przedziale czasowym 1994-2013 i są następujące :
Dokumentacja powykonawcza to m. innymi oznacza „geodezyjne pomiary powykonawcze” – Art.3 .
„Każdy ma prawo do zabudowy nieruchomości gruntowej, jeżeli wykaże prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane ...” , co dokumentuje się wypisami i wyrysami z ewidencji gruntów i budynków – Art.4 .
Obiektowi budowlanemu m. innymi należy zapewnić „odpowiednie usytuowanie na działce budowlanej”, co oznacza w praktyce właściwe zaprojektowanie i wybudowanie
poszczególnych obiektów względem siebie i granic działki a zwłaszcza budynków w stosunku do granic działki – Art.5. Mamy tu do czynienia z delikatnym zagadnieniem dotyczącym jakości granic [15], [15A].
„Do podstawowych obowiązków
kierownika budowy
należy : protokolarne przejęcie od inwestora ... punktów osnowy geodezyjnej ... zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu ... przygotowanie dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego ...” – Art. 22. „Budowa przyłączy, o których mowa w Art. 29 ust. pkt 20 ( nie wymagających pozwolenia na budowę) wymaga sporządzenia planu sytuacyjnego na kopii aktualnej mapy zasadniczej lub mapy jednostkowej przyjętej do państwowego zasobu geodezyjnego lub kartograficznego” – Art. 29a
„Projekt budowlany powinien zawierać : projekt zagospodarowania działki lub terenu, sporządzony na aktualnej mapie ( mapie do celów projektowych wg. [14] ), obejmujący : określenie granic działki lub terenu, usytuowanie, obrys i układy istniejących i
projektowanych
obiektów budowlanych, sieci uzbrojenia terenu, sposób odprowadzania lub oczyszczania ścieków, układ komunikacyjny i układ zieleni ze wskazaniem charakterystycznych elementów, wymiarów, rzędnych i wzajemnych odległości obiektów, w nawiązaniu do istniejącej iprojektowanej
zabudowy terenów sąsiednich ...” – Art. 34 . „Pracami przygotowawczymi są :
wytyczenie geodezyjne obiektów w terenie
...”– Art. 41 .
„Obiekty budowlane wymagające pozwolenia na budowę oraz obiekty, o których mowa w Art. 29 ust.1 pkt 20, podlegają geodezyjnemu wyznaczeniu w terenie, a po ich wybudowaniu geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej, obejmującej położenie ich na gruncie ... obiekty lub elementy obiektów budowlanych, ulegających zakryciu podlegają inwentaryzacji przed ich zakryciem ...” – Art.43.
„Do zawiadomienia o zakończeniu budowy obiektu budowlanego lub wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie inwestor jest obowiązany dołączyć : ... inwentaryzację geodezyjną powykonawczą ...” – Art. 57. Zgodnie z Art.22 i Art. 43 zleconą uprawnionemu geodecie przez
kierownika budowy.
7. Rozporządzenie z 1995 roku w sprawie czynności geodezyjnych [14].
Rozporządzenie to niewiele się różni od rozporządzenia z 1974 r. [6] jeżeli chodzi o zapisy dotyczące czynności geodezyjnych. Natomiast nie określa, w przeciwieństwie do rozporządzenia [6], kto zleca poszczególne etapy czynności (robót) geodezyjnych. W rozporządzeniu [6] postanowiono w Rozdziale 1 (przepisy wstępne), że „roboty geodezyjne”
wymienione w częściach A, B, C i D wykonywane będą na zamówienie „
inwestora lub innej jednostki wykonawczej
”, z tym że do zlecania czynności opisanych w części „D”zobowiązany był tylko i wyłącznie
inwestor
. Natomiast w nowym otwarciu prawnym [13], [14] zapisy, kto jest odpowiedzialny za zlecanie czynności geodezyjnych przejęłaUstawa Prawo budowlane
[13]. Poniżej przedstawione będą poszczególne części rozporządzenia [14] ze wskazaniem różnic w stosunku do rozporządzenia [6] i kto zgodnie z ustawą [13] jest za nie odpowiedzialny.A. Opracowania geodezyjno-kartograficznych do celów projektowych (Rozdział 2) W tej części w miejsce „planu realizacyjnego” wprowadzono pojęcie „mapy do celów projektowych” (MDCP) w postaci „kopii aktualnej mapy zasadniczej” a więc w postaci mapy analogowej. Natomiast w Pb [13] odnotowano : „Do obowiązków
inwestora
należy ...opracowanie projektu budowlanego i, stosownie do potrzeb, innych projektów ...” – Art.18.
Wyraźnie trzeba stwierdzić, że obowiązki i uprawnienia inwestora sformułowane w Art. 18 i Art. 19
ani słowem nie wspominają o wytyczaniu i inwentaryzacji powykonawczej obiektów budowlanych.
B. Geodezyjne wyznaczania obiektów budowlanych w terenie (Rozdział 3)
Do nazwy rozdziału dodano słowo „geodezyjne”, co oznaczało konieczność tzw.
„opracowania geodezyjnego” (określenia współrzędnych) projektu zagospodarowania działki lub terenu. W efekcie obiekty budowlane powinny być wytyczane z osnowy geodezyjnej
Obowiązkiem „zapewnienia geodezyjnego wytyczenia obiektu” został obarczony zgodnie z Pb [13] jeden z czterech uczestników procesu budowlanego [13-Art. 17] a mianowicie
kierownik budowy
[13-Art. 22].Ponadto konieczność wytyczania obiektów budowlanych (wszystkich) stwierdza się w [13 : Art. 29, Art. 34 i Art. 41].
C. Czynności geodezyjne w toku budowy (Rozdział 4)
Też została zmieniona nieco nazwa rozdziału, natomiast czynności geodezyjne sformułowane zostały podobnie. Powinni je wnioskować, jak stwierdzono ogólnie, „uczestnicy procesu budowlanego”. Bez wątpienia
kierownik budowy
powinien przewidzieć i zlecić geodecie uprawnionemu „geodezyjną obsługę budowy i montażu obiektu budowlanego” obiektów skomplikowanych [26], a „pomiary przemieszczeń obiektu i jego podłoża oraz pomiary odkształceń” może przewidziećprojektant
, lub zawnioskować w sytuacji awaryjnejinspektor nadzoru inwestorskiego.
D. Czynności geodezyjne po zakończeniu budowy(Rozdział 5)
Oprócz zmienionej nazwy rozdział ten zawiera istotną, o czym będzie we wnioskach, zmianę.
Za inwentaryzację powykonawczą też zgodnie z Pb [13] odpowiada
kierownik budowy
– Art. 22, a nie inwestor jak było to postanowione w [6]. A w przypadku Pb [13] konieczność wykonywania inwentaryzacji powykonawczych też została wzmocniona zapisami w Art. 29 ,Art. 43 i Art. 57. Trzeba też dodać, że inwentaryzacja powykonawcza zgodnie z Pb [13]obejmuje wszystkie obiekty budowlane.
E. Geodezyjna dokumentacja powykonawcza (Rozdział 6)
Tej części nie ma w rozporządzeniu [6]. Jest w niej mowa o tym jakie materiały powinni otrzymać uczestnicy procesu budowlanego i jakie materiały przekazuje wykonawca prac geodezyjnych do ośrodka dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej.
8. Rozporządzenie z 2011 r. w sprawie standardów technicznych [19]
Rozporządzenie jest bardzo obszerne i reguluje też zagadnienia mające związek z procesem inwestycyjno – budowlanym. Jest aktem wykonawczym do PGiK. Omówienie zapisów będzie miało konwencję przyjętą przy omawianiu rozporządzenia [6] oraz rozporządzenia [14].
A. Opracowania geodezyjno-kartograficznych do celów projektowych
„Mapę do celów projektowych (MDCP) edytuje się na arkuszu formatu A-4 lub jego wielokrotności ... w zależności od rodzaju i wielkości inwestycji mapę sporządza się w układzie sekcyjnym, jednostkowym, wieloarkuszowym ...” - § 82.
„Treść MDCP w zakresie konturów użytków gruntowych i konturów klas gleboznawczych musi być zgodna z treścią mapy ewidencyjnej” - § 79.
„Na MDCP, w granicach projektowanej inwestycji budowlanej, wyróżnia się linią przerywaną w kolorze brązowym grunty obciążone służebnościami gruntowymi ujawnionymi w księgach wieczystych oraz umieszcza się skrótowy opis treści lub sposobu wykonywania tych służebności ... w przypadku gdy MDCP została wykonana bez ustaleń obciążeń ...
wykonawca zamieszcza na tej mapie stosowną informację w tej sprawie” - § 80.
„Na potrzeby przygotowania inwestycji budowlanych ... na wniosek uczestników procesu budowlanego wykonuje się pomiary sytuacyjne i wysokościowe, mające na celu :
1.opracowanie przekrojów istniejących lub projektowanych tras, cieków lub zbiorników
2.obliczenie przemieszczeń mas ziemnych
3. ustalenie wielkości strzałki zwisu przewodów i prześwitu pod nimi
4.szczegółową inwentaryzację obiektów budowlanych planowanych do remontu, obejmującą w szczególności :
1. elewacje budowli
2. rzuty poziome i pionowe pomieszczeń i elementów konstrukcyjnych obiektów budowlanych
3. rozmieszczenie urządzeń wewnątrz pomieszczeń
4. określenie wysokości charakterystycznych punktów obiektów budowlanych oraz terenu” - § 50.
„Skanowanie map wykonuje się na skanerze zapewniającym rozdzielczość rzeczywistą 400 dpi (linii na cal)...” - § 48.
Jakie materiały wykorzystuje się do sporządzenia i jaka powinna być treść opisu MDCP określają § 78, § 79, § 80 i § 81 z czego treść § 79 ust. 5 wymaga osobnego komentarza.
Geodeta sporządzający MDCP nie ma i nie musi mieć na tym etapie prac wiedzy w jakiej odległości od granic działki sytuowane będą obiekty budowlane w tym budynki. Wszystkie granice otaczające działkę powinny być „
pewne
”. W związku z tym zlecający MDCP, inwestor lub umocowany przez niego projektant, powinien w warunkach technicznych na wykonanie MDCP umieścić klauzulę o obowiązkowym pomiarze kontrolnym wszystkich stabilizowanych (znaków granicznych) i niestabilizowanych punktów granicznych. Zgodnie z § 67 ust. 5 i 6 odchylenie liniowe między matematycznym przedstawieniem tego samego punktu granicznego ustalonym na podstawie danych z pomiaru oraz danych pozyskanych z PZGiK (Państwowego Zasobu Geodezyjnego i Kartograficznego) nie powinno przekraczać odpowiednio wartości 0.15 m i 0.25 m. Pomiar kontrolny jest absolutnie konieczny, bo znak graniczny może być nieświadomie albo celowo przesunięty lub też uszkodzony z możliwością przesunięcia.Przekroczenie wartości 0.15 m może oznaczać konieczność przeprowadzenia pełnej procedury wznowienia znaku granicznego natomiast przekroczenie wartości 0.25 może oznaczać konieczność przeprowadzenia postępowania rozgraniczeniowego. A w sumie, w razie sporu strony mogą wystąpić do sądu o rozstrzygnięcie sprawy [20 – Art. 39].
Zagadnienia związane z granicami i innymi ważnymi aspektami dla branży budowlanej zostały przedstawione w [15] a dla geodetów w [15A].
B. Geodezyjne wyznaczania obiektów budowlanych w terenie
„Pomiary mające na celu geodezyjne wyznaczenie obiektów budowlanych w terenie ...
wykonuje się w oparciu o osnowę geodezyjną, pomiarową lub realizacyjną” - § 51.
„Pomiary mające na celu geodezyjne wyznaczenie obiektów budowlanych w terenie ...
wykonuje się na podstawie wyników geodezyjnego opracowania :
a. projektu zagospodarowania działki lub terenu, o którym mowa w art.34 ust.1 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane
b. planu sytuacyjnego, o którym mowa w art.29a ust.1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r.
– Prawo budowlane
„Tyczenie ( w poziomie [x,y] i pionie [H]) wykonuje się metodami , o których mowa w § 32 oraz w § 37 pkt 1-3” - § 57.
Zagadnienia związane z wytyczaniem (wyznaczaniem) obiektów budowlanych poruszane są
jeszcze w § § 52, 53,54,56,58 i 59.
C. Czynności geodezyjne w toku budowy
„Pomiary mające na celu geodezyjną obsługę budowy i montażu obiektów budowlanych, pomiaru przemieszczeń i odkształceń obiektów budowlanych ... wykonuje się w oparciu o osnowę geodezyjną, pomiarową lub realizacyjną” - § 51.
„Geodezyjną obsługę budowy i montażu obiektu budowlanego oraz pomiary przemieszczeń obiektów i ich podłoża, a także pomiary odkształceń obiektu, wykonuje się w przypadkach i na zasadach określonych przepisami wydanymi na podstawie art. 43 ust. 4 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane” - § 60.
D. Czynności geodezyjne po zakończeniu budowy
„Geodezyjną inwentaryzację powykonawczą (§ 61) wykonuje się w celu :
1) ustalenia danych określających położenie i kształt wybudowanych obiektów budowlanych w państwowym systemie odniesień przestrzennych,
2) ustalenia niezbędnych danych do wprowadzenia zmian w :
bazie danych ewidencji gruntów i budynków w zakresie użytków gruntowych i budynków
bazie danych geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu w zakresie sieci uzbrojenia
sporządzenia operatu geodezyjnego, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. ust. 4 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane tzn. w [14]
uczestnicy procesu budowlanego mogą rozszerzyć zakres geodezyjnych pomiarów wykonawczych, w szczególności dotyczących pionowości elementów konstrukcyjnych i trzonów windowych oraz stanu wyjściowego obiektów wymagających w trakcie użytkowania okresowego badania przemieszczeń obiektu i podłoża i odkształceń obiektu”
- § 61.
Inwentaryzacje powykonawcze (sytuacyjne i wysokościowe) wykonuje się metodami przedstawionymi w § 32 i § 37 oraz metodą skaningu laserowego - § 43.
9. Rozporządzenie z 2012 roku w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego [16]
To rozporządzenie jest wykładnią i przewodnikiem przede wszystkim dla projektanta.
Zapisy związane z geodezją i kartografią mają miejsce w Rozdziale 2. Najważniejsze z nich to :
„ Na stronie tytułowej projektu budowlanego należy zamieścić : „ ... oraz jednostkę ewidencyjną, obręb i numery działek ewidencyjnych, na których obiekt jest usytuowany” - § 3.1 .
„Projekt zagospodarowania działki lub terenu powinien zawierać część opisową oraz część rysunkową sporządzoną na
mapie do celów projektowych
...” - § 8.1 . „Część rysunkowa (projektu), sporządzona na mapie , ..., powinna określać : granice działki budowlanej lub terenu, usytuowanie, obrys i układ istniejących i projektowanych obiektów budowlanych ...” - § 8.1 .
„Projekt zagospodarowania działki lub terenu powinien być sporządzony na mapie w skali dostosowanej do rodzaju i wielkości obiektu lub zamierzenia budowlanego i zapewniającego jego czytelność” - § 10.
Rozporządzenie powołuje kilka norm, a wśród nich normę PN-B-01027/2002 r. [17], w której w Tablicy 4 –Wymiarowanie, podano dwa sposoby wymiarowania – miary liniowe do istniejącej sytuacji i
współrzędne
. Należy też zauważyć, że omawiane rozporządzenie [16]nie precyzuje na jakim nośniku, analogowym czy elektronicznym ma być sporządzona mapa do celów projektowych. Poprzednie [18] i wcześniejsze rozporządzenia mówiły o mapie analogowej – „kopii aktualnej mapy zasadniczej”.
Choć w publikacji „Wspólny mianownik pilnie wskazany „ [27] oraz wcześniej w [25]
zostało udowodnione i uzasadnione, że projektanci mogą się też posługiwać produktem w postaci mapy elektronicznej, jaką jest skalibrowana mapa rastrowa, to kolejne zapisy porażają archaizmami jak np. „Mapę do celów projektowych edytuje się na arkuszu A4 lub jego wielokrotności” w Rozporządzeniu [19 - § 82] mającym być na wskroś nowoczesnym.
Można też wyrazić zdziwienie dlaczego nie zalecono w rozporządzeniu [16] aby projekt budowlany był sporządzony też w
postaci elektronicznej
i np. w dwóch a nie w czterech egzemplarzach o czym stanowi § 6 ust.5. Postać elektroniczna byłaby przeznaczona dla wszystkich czterech uczestników procesu inwestycyjnego oraz do archiwum właściwego organu nadzoru budowlanego i dla organu wydającego pozwolenie na budowę. Dwa analogowe egzemplarze przeznaczone powinny być dodatkowo dla inwestora i kierownika budowy.Takie rozwiązanie jest możliwe. Flagowy budynek „V” Politechniki Rzeszowskiej został wybudowany na podstawie dokumentacji elektronicznej. Potrzebne rysunki były drukowane na bieżąco. Złożone w osobnym pomieszczeniu tomy dokumentacji papierowej pokryte zostały pajęczymi nićmi [26].
Technologia BIM zdaje się być o
lata świetlne
przed rozporządzeniem [16].10. Ustawa Prawo geodezyjne i kartograficzne (PGiK) z 1989 roku [7] z obszerną nowelizacją w 2014 roku [20].
Ustawa [7] była kilkakrotnie nowelizowana. Poniżej przedstawiona analiza dotyczyć będzie tego co aktualnie jest obowiązujące w jednolitym tekscie [20].
A. Opracowania geodezyjno-kartograficznych do celów projektowych
Zapisy dotyczące map do celów projektowych (MDCP) rozproszone są różnych artykułach Ustawy [20] i wraz z zapisami z Rozporządzenia [19], stanowią właściwą wykładnię dotyczącą projektowania (sytuowania ) obiektów na MDCP.
W Art.2 odnotowano, że prace geodezyjne m. innymi oznaczają wykonywanie opracowań geodezyjno – kartograficznych oraz czynności geodezyjnych na potrzeby budownictwa.
Tymi opracowaniami są też mapy do celów projektowych (MDCP) tworzone na bazie mapy zasadniczej rozumianej jako wielkoskalowe opracowanie kartograficzne „zawierające informacje o przestrzennym usytuowaniu : punktów osnowy geodezyjnej, działek ewidencyjnych, budynków, konturów użytków gruntowych, konturów klasyfikacyjnych, sieci uzbrojenia terenu, budowli i urządzeń budowlanych oraz innych obiektów topograficznych, a także wybrane informacje opisowe dotyczące tych obiektów” – Art. 2. ust.2). MDCP powinna zawierać też dane ustalone w czasie zawierania umowy z wykonawcą prac geodezyjnych [9].
„Dla terenów miast oraz zwartych zabudowanych i przeznaczonych pod zabudowę obszarów wiejskich zakłada się i prowadzi w systemie teleinformatycznym bazy danych obiektów topograficznych o szczegółowości zapewniającej tworzenie standardowych opracowań kartograficznych w skalach 1:500 – 1: 5000, ... w bazach danych gromadzi się także dane stanowiące wynik geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej obiektów budowlanych innych niż budynki i sieci uzbrojenia terenu ... standardowymi opracowaniami kartograficznymi, tworzonymi na postawie odpowiednich zbiorów zawartych w bazach danych są mapy ewidencyjne i zasadnicze w skalach : 1:500, 1:1000, 1:2000, 1:5000 ...” – Art. 4.
„Do czasu przekształcenia ewidencji gruntów i budynków w kataster nieruchomości przez użyte w niniejszej ustawie pojęcie „kataster” rozumie się tę ewidencję” – Art. 53a
„Organ administracji może prowadzić mapę zasadniczą w postaci analogowej do czasu jej przekształcenia do postaci cyfrowej ... nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2013 r. ... w okresie od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2016 r. mapa zasadnicza może być prowadzona w postaci wektorowej
na zasadach stosowanych przed 1 stycznia 2014 r. lub w postaci rastrowej uzupełnianej systematycznie danymi wektorowymi”” – Art. 53b.
Do zadań starosty należy w szczególności : „koordynacja usytuowania projektowanych sieci uzbrojenia terenu” – Art. 7d. 2).
Art. 28b. 3. „Po otrzymaniu od inwestora lub projektanta dokumentów zawierających propozycję usytuowania projektowanych sieci zamieszczoną na planie sytuacyjnym lub kopii aktualnej mapy zasadniczej, starosta wyznacza sposób, termin i miejsce przeprowadzenia narady koordynacyjnej ...”
„Starosta udostępnia informacje zawarte w operacie ewidencyjnym w formie : wypisów z rejestrów, kartotek i wykazów tego operatu; wyrysów z mapy ewidencyjnej, ..., plików komputerowych ...” – Art.24 .
„Geodezyjna ewidencja sieci uzbrojenia terenu obejmuje informacje o
projektowanych, znajdujących się w trakcie budowy
oraz istniejących sieciach uzbrojenia terenu ...” - Art.27. Aktualnie obowiązujący wykaz znaków kartograficznych (277 pozycji) dla obiektów stanowiących treść mapy zasadniczej znajduje się w załączniku nr 7 – „Standardy techniczne tworzenia mapy zasadniczej” z Rozporządzenia [21]. Wykaz zawiera też znaki : projektowane budynki (EGBB02) oraz projektowane przewody uzbrojenia podziemnego ( 20 kodów).
Na otrzymanej MDCP projektanci stosują oznaczenia graficzne z Polskiej Normy [17].
Po nowelizacji Pgik utraciło moc Rozporządzenie [22] Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 2 kwietnia 2001 w sprawie geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu oraz zespołów uzgadniania dokumentacji projektowej - Dz. U. Nr 38/2001 r.
B. Geodezyjne wyznaczania obiektów budowlanych w terenie
„Wykonawcą prac geodezyjnych lub kartograficznych może być przedsiębiorca, jednostka organizacyjna, a także osoba legitymująca się uprawnieniami zawodowymi w dziedzinie geodezji i kartografii ...” Art. 11.
„Wykonawca prac geodezyjnych lub prac kartograficznych
zgłasza je przed rozpoczęciem
... właściwym starostom jeżeli celem lub zakładanym wynikiem tych prac jest ...wytyczenie budynku lub sieci uzbrojenia terenu
, dokumentacja geodezyjna w postaci map ...” – Art. 12 „Wykonawca prac geodezyjnych i kartograficznych zawiadamia organ Służby Geodezyjnej i Kartograficznej , do którego zostały zgłoszone prace geodezyjne zawiadomienie o zakończeniu prac, przekazując : ...” – Art. 12a.
„Obowiązek zawiadomienia o zakończeniu prac geodezyjnych związanych z wytyczaniem obiektów budowlanych, jeżeli w okresie nie dłuższym niż 30 dni od dnia wytyczenia tych obiektów zostaną przekazane do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego dokumenty zawierające wyniki geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej tych obiektów” – Art. 12c .
Ustawa znosi będący w sprzeczności z Prawem budowlanym zapis z Art. 27, że inwestor jest zobowiązany zapewnić wyznaczenie i inwentaryzację powykonawczą zrealizowanych obiektów budowlanych.
C. Czynności geodezyjne w toku budowy
W toku budowy dotycza się sukcesywnie obiekty przewidziane w harmonogramie prac, jak również inwentaryzuje się na bieżąco zrealizowane obiekty, zwłaszcza ulegające zasypaniu, co jest zgodne z Art. 12 .
Za swego rodzaju słabość, czy niedopatrzenie trzeba uznać brak w kolejnych nowelizacjach Pgik zapisów dotyczących geodezyjnej obsługi budowy i montażu oraz geodezyjnego wyznaczania przemieszczeń obiektu i jego podłoża.
D. Czynności geodezyjne po zakończeniu budowy
„Wykonawca prac geodezyjnych lub prac kartograficznych zgłasza je przed rozpoczęciem ... właściwym starostom jeżeli celem lub zakładanym wynikiem tych prac jest ... geodezyjna inwentaryzacja obiektów budowlanych ...wytyczenie budynku lub sieci uzbrojenia terenu...” – Art. 12.1.3).
Brak tu również zapisów o pomiarach stanu wyjściowego obiektów wymagających w trakcie użytkowania okresowego badania przemieszczeń i odkształceń.
11.Kodeks Urbanistyczno-Budowlany
PROJEKT – wersja podstawowa z kwietnia 2014 r. [24]
Choć kodeks jak na razie nie obowiązuje i prawdopodobnie uchwali go dopiero przyszły parlament, to warto prześledzić zapisy dotyczące geodezji w procesie inwestycyjno- budowlanym i skonfrontować je z aktualnie obowiązującymi w Prawie budowlanym, Prawie geodezyjnym i kartograficznym oraz rozporządzeniach wykonawczych. Najwłaściwszym będzie układ zagadnień zaczerpnięty z rozporządzenia [14], zastosowany przy analizie aktów prawnych przedstawionych wcześniej.
Kodeks Urbanistyczno – Budowlany powinien ogniskować
w sposób logiczny i nowoczesny
wszystkie dotychczasowe zapisy dotyczące geodezji i kartografii, nie uchylając się od koniecznościlikwidacji prawnych i technicznych archaizmów
i wprowadzenia zapisów uwzględniających postęp techniczny.Wyłowione z Kodeksu czynności geodezyjne zostaną usystematyzowane i opatrzone uzupełnieniami w kolorze czerwonym czcionką ARIAL, będącymi jednocześnie wnioskami do ewentualnego rozważenia przez Komisję Kodyfikacyjną. Komentarze przedstawione będą kursywą.
Należy na wstępie zauważyć, że Projekt Kodeksu Urbanistyczno - Budowlanego
inaczej hierarchizuje
uczestników procesu inwestycyjno – budowlanego. Z dawnych uczestników procesu budowlanego [13] Art. 17 wyróżniony jest teraz inwestor (Dział II, „Rozdział 1.INWESTOR”), co jest bezdyskusyjne. Projektant, kierownik budowy i inspektor nadzoru technicznego świadczący swoje usługi zgodnie z Kodeksem lokują się niżej w tej hierarchii.
A. Opracowania geodezyjno-kartograficznych do celów projektowych Art. 30
§ 1. Projektant sporządza projekt budowlany.
...
§ 4. Projektant sytuuje (projektuje) obiekty budowlane na aktualnej, elektronicznej mapie do celów projektowych.
1)Elektroniczne mapy do celów projektowych mogą mieć postać numeryczną (cyfrową), rastrową z elementami wektorowymi (hybrydową) [20-Art.53b.2], więcej o projektowaniu na mapach elektronicznych można przeczytać w [23].
2)Mapy do celów projektowych w postaci analogowej mogą być stosowane w okresie przejściowym do 31 grudnia 2016 roku [20-Art.53b.2]
3)W przypadku otrzymania analogowej mapy do celów projektowych projektant taką mapę może zeskanować i po kalibracji odpowiednią metodą może projektować (sytuować) obiekty budowlane na założonych warstwach elektronicznych. W publikacjach [23] i [25] przedstawione zostały korzyści i zalety stosowania map rastrowych w projektowaniu obiektów budowlanych.
Art. 31
§ 2. Projektant ma obowiązek :
1) dokonania analizy uwarunkowań lokalizacyjnych oraz określenia obszaru oddziaływania inwestycji, w tym ewentualne zalecenie pomiaru przemieszczeń obiektu i jego podłoża oraz pomiary odkształceń obiektu [14- § 12].
...
4) sporządzania lub uzgadniania dokumentacji technicznej, w tym usytuowania obiektów budowlanych na mapie elektronicznej we właściwym terytorialnie starostwie [20 – Rozdział 5]. W tym rozdziale „Geodezyjna ewidencja sieci uzbrojenia terenu” ustawodawca skoncentrował się tylko
na cząstce obiektów budowlanych a mianowicie sieciach uzbrojenia terenu. Tymczasem Prawo budowlane [13- Art. 34] daje delegację do uzgadniania wszystkich obiektów budowlanych – „Projekt budowlany powinien zawierać: projekt zagospodarowania działki lub terenu (zredagowany przy pomocy oznaczeń graficznych z PN-B-01027-[17]), sporządzony na aktualnej mapie, obejmujący: określenie granic działki lub terenu, usytuowanie, obrys i układy istniejących i projektowanych obiektów budowlanych (uzgodnionych i zarejestrowanych wcześniej w zespołach uzgodnień dokumentacji projektowych, będących po uzgodnieniu treścią mapy zasadniczej) ...”. Nie można sensownie zaprojektować kolejnych obiektów budowlanych nie mając wiedzy o wszystkich obiektach budowlanych.
Art. 224
§ 1. Obiekty budowlane (budynki) należy sytuować od granicy działki budowlanej ustalonej według stanu prawnego w odległości nie mniejszej niż 4.15 m. W opracowaniu [15]
wykazano, że podawane w aktach prawnych i normach zwymiarowania do pełnych metrów są ciężkim uchybieniem matematyczno – inżynierskim. W artykule [15] uzasadniono konieczność określenia minimalnej odległości od granicy „prawnej” na 4.15. m. Podawanie zwymiarowań do „okrągłych” metrów, może być słusznie wykorzystane w sądach do uznania, że np.
budynek jest posadowiony prawidłowo w stosunku do granicy już od odległości 3,50m. W tym samym artykule [15], podkreślono że granica niejedno ma imię. Problem został wcześniej dostrzeżony i Rozporządzenie [19- § 79.6] , w części dotyczącej map do celów projektowych przewiduje procedurę wznowienia znaków granicznych lub procedurę rozgraniczenia nieruchomości.
Art. 238
§ 1. Projekt budowlany powinien zawierać :
1) projekt urbanistyczno – architektoniczny, sporządzony na aktualnej, elektronicznej mapie do celów projektowych obejmujący :
a)określenie granic działki budowlanej, z uwzględnieniem ich statusu tzn. które granice są ustalone według stanu prawnego, a które są ujawnionymi uprzednio w ewidencji gruntów – w opracowaniu [15] naświetlony jest problem granic pewnych i niepewnych.
B. Geodezyjne wyznaczania obiektów budowlanych w terenie
Art. 34
§ 2. Kierownik budowy ma obowiązek :
2)zapewnienia geodezyjnego wytyczenia obiektu budowlanego oraz zapewnienie w uzasadnionych przypadkach obsługę montażu obiektu budowlanego [14 - § 12].
4) zapewnienia realizacji wpisów do dziennika budowy
13) przygotowania dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego Art. 264
§ 2. „Pracami przygotowawczymi są: wytyczenie geodezyjne obiektu budowlanego, ...” – zgodnie z [24- Art.3], a także z [13- Art. 3] obiektami budowlanymi są budynki, budowle i obiekty małej architektury.
Art. 271
Obiekt budowlany realizowany na podstawie zgody budowlanej, z wyjątkiem budowy, o której mowa w art.255 § 1 pkt 6-8, 13-14 i 16, podlega geodezyjnemu wyznaczeniu w terenie, a po wybudowaniu geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej, obejmującej położenie obiektów na gruncie.
C. Czynności geodezyjne w toku budowy
Art. 24
§ 2. Do obowiązków inwestora należy w szczególności zapewnienie :
4) odbioru etapów budowy, w tym w miarę postępu prac budowlanych, cząstkowych inwentaryzacji powykonawczych przedstawianych w wersji roboczej oraz końcowej inwentaryzacji powykonawczej wszystkich zrealizowanych obiektów budowlanych W Rozporządzeniu z 1975 r. [6] postanowiono, że „roboty geodezyjne” w nim przewidziane, w tym wytyczenia i inwentaryzacje powykonawcze obiektów budowlanych będą zamawiane w jednostkach wykonawstwa geodezyjnego przez inwestora lub inną jednostkę. Z kolei w Prawie budowlanym z 1995 r.[13] zadecydowano, że
wytyczenia i inwentaryzacje
powykonawcze obiektów budowlanych wykonywane będą nazlecenie kierownika budowy
. Z perspektywy czasu okazało się, że zlecanie inwentaryzacji powykonawczych przez kierownika budowy, może rodzić i rodzi „naciąganie” wyników pomiarów niezgodnie ze stanem faktycznym, ze szkodą dla bezawaryjnego użytkowania obiektów. Nietrudno wyobrazić sobie, że wykonawca prac geodezyjnych sprzeciwiający się takim praktykom, więcej nie będzie zatrudniony u takiego kierownika budowy. Uzasadnieniem tezy, że inwentaryzacje powykonawcze powinny być zlecane przez inwestorów jest Art. 37 Kodeksu [24] gdzie ustanowiono, ze łączenie funkcji kierownika budowy z funkcją inspektora nadzoru technicznego jest niedopuszczalne. Ustanowiony przez inwestora inspektor nadzoru technicznego [24 – Art.24 § 4] część swoich czynności kontrolnych [24 – Art.35] może wykonać prawidłowo tylko i wyłącznie w oparciu o inwentaryzacyjne pomiary geodezyjne.Art. 25
§ 2. Do obowiązków inspektora nadzoru technicznego należy :
1) sprawowanie kontroli zgodności realizacji budowy z projektem budowlanym, w tym sprawdzenie geodezyjnymi metodami posadowienia kontrolowanych obiektów budowlanych, warunkami zgody ...
3) sprawdzenie i odbiór robót budowlanych ulegających zakryciu lub zanikających, na podstawie cząstkowych geodezyjnych inwentaryzacji powykonawczych zlecanych przez inwestora, uczestniczenie w próbach ...
Można i trzeba się zastanowić, czy do Kodeksu urbanistyczno – budowlanego nie należy wprowadzić części zapisów z rozporządzenia [14] umiejscowionych w §§ 12,13,14,18.
D. Czynności geodezyjne po zakończeniu budowy Art. 24
§ 2. Do obowiązków inwestora należy w szczególności zapewnienie :
...
6) zlecenie cząstkowych i końcową geodezyjną inwentaryzację powykonawczą poszczególnych obiektów budowlanych w celu zebrania aktualnych danych o przestrzennym rozmieszczeniu elementów zagospodarowania działki lub terenu ; [14 - § 17].
7) sukcesywnego przekazywania inspektorowi nadzoru technicznego wyników poszczególnych etapów inwentaryzacji powykonawczych oraz inwentaryzacji powykonawczej końcowej, niezbędnych do wykonania części czynności przewidzianych w Art. 35.
8) zlecenia wykonawcy geodezyjnemu wykonanie, przed oddaniem obiektu do użytkowania, pomiaru wyjściowego obiektów wymagających w trakcie użytkowania okresowego badania przemieszczeń i odkształceń przewidzianych w projekcie lub na wniosek zainteresowanego podmiotu [14 - § 18].
Art. 379
Obiekt budowlany w czasie użytkowania powinien być poddawany kontroli, na zasadach określonych w Kodeksie, w tym kontroli okresowej a w uzasadnionych przypadkach kontroli przemieszczeń i odkształceń metodami geodezyjnymi.
E. Geodezyjna dokumentacja powykonawcza
Art. 278
§ 1. Do zgłoszenia zakończenia budowy obiektu budowlanego albo wniosku o pozwolenie na użytkowanie inwestor jest obowiązany dołączyć :
...
5) inwentaryzację geodezyjną powykonawczą, potwierdzającą zgodność wykonania obiektu z projektem zagospodarowania działki
Art. 385
§ 1. Właściciel obiektu budowlanego jest obowiązany przechowywać przez okres istnienia obiektu : projekt budowlany, dziennik budowy, geodezyjną inwentaryzację powykonawczą, a także ...
Powtórzenie wybranych wniosków
1)Przywrócenie zlecania geodezyjnych inwentaryzacji powykonawczych inwestorowi z racji jego obowiązków jest zagadnieniem wręcz wagi państwowej.
2)Projektowanie (sytuowanie) obiektów budowlanych na mapach elektronicznych powinno być obligatoryjne (dla projektowania na mapach analogowych należy ustanowić okres przejściowy).
3) Pomiar kontrolny znaków i punktów granicznych stanowiących o granicach działki lub terenu powinien być obligatoryjny.
4)Starosta powinien przyjmować do koordynacji projekty przedłożone w formacie dxf. Na naradach koordynacyjnych powinny być uzgadniane tylko sieci uzbrojenia terenu, reszta zaprojektowanych obiektów budowlanych powinna być tylko rejestrowana przez Powiatowe Ośrodki Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej.
Piśmiennictwo :
[1] Korzeniewski Władysław Stosowanie prawa budowlanego POLOCEN Warszawa 2005 [2] Prawo Budowlane i Zabudowanie Osiedli (Państwowa Ustawa Budowlana) Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 16 lutego 1928 R. Dz.U.R.P. Nr 23 poz. 202 [3] Ustawa z dnia 31 stycznia 1961 r. Prawo budowlane Dz.U. Nr 7 poz.46
[4] Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 19 lipca 1963 r. w sprawie wykonywania czynności geodezyjnych przy wyznaczaniu obiektów budowlanych MP 30/1963 r.
[5] Ustawa z dnia 24 października 1974 r. Prawo budowlane Dz.U. Nr 38 poz. 229
[6] Rozporządzenie Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 20 lutego 1975 r. w sprawie rodzaju i zakresu opracowań geodezyjno-kartograficznych i czynności geodezyjnych obowiązujących w budownictwie Dz.U. Nr 38, poz. 229
[7] Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne Dz.U. 1989.30.163
[8] Kulczyński W. ; Reński E. Prawoznawstwo i ustawodawstwo geodezyjne Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1978
[9] Gajdek J. ; Kałuża Z. ; Kałużny W. ; Mac F. Opracowania geodezyjno-kartograficzne do projektowania Przegląd Geodezyjny 4-5/1988
[10] Kłopociński W. Tworzenie Zespołu Uzgodnień Dokumentacji Projektowej Urządzeń Inżynieryjnych-przesłanki, powołania i historia Konferencja Naukowo-Techniczna „Zespoły Uzgadniania Dokumentacji – 20 lat doświadczeń” SGP Warszawa 1987 r.
[11] Ostrowska-Wolf Krystyna Historia ZUD w M. St. Warszawie Konferencja Naukowo- Techniczna „Zespoły Uzgadniania Dokumentacji – 20 lat doświadczeń” SGP Warszawa 1987 r.
[12] Gajdek J. ; Kopacki Z. Sposoby rejestracji i korzystania z uzgodnionych lokalizacji obiektów kubaturowych i tras w Zespołach Uzgodnień Dokumentacji Konferencja Naukowo-Techniczna
„Zespoły Uzgadniania Dokumentacji – 20 lat doświadczeń” SGP Warszawa 1987 r.
[13] ] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane Dz.U. 2013 poz. 1409
[14] ] Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 21 lutego 1995 r. w sprawie rodzaju i zakresu opracowań geodezyjno-kartograficznych i czynności geodezyjnych obowiązujących w budownictwie - Dz. U. Nr 25/1995 r.
[15] Gajdek J. Bezpieczeństwo ogniowe a granice Inżynier budownictwa 6/2013 r.
[15A] Gajdek J. Odległość budynku od granicy GEODETA 8/2013 r.
[16]Rozporządzenie ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego - Dz. U. R.P. 2012 poz. 462 [17] Polska Norma PN-B-01027 / 2002 Rysunek budowlany - Oznaczenia graficzne stosowane w projektach zagospodarowania działki lub terenu.
[18] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego – Dz.U. Nr 120/2003 r.
[19] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 09 XI 2011 w sprawie standardów technicznych wykonywania geodezyjnych pomiarów sytuacyjnych i wysokościowych oraz opracowywania i przekazywania wyników tych pomiarów do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. Dz. U. Nr 263 / 2011 Poz. 1572 [20] Ustawa z dnia 5 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy - Prawo geodezyjne i kartograficzne oraz ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji Dz. U. Z dnia 4 lipca 2014 r. Tekst jednolity Ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne Dz. U. 2014.897.
[21] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 12 lutego 2013 r. w sprawie bazy danych geodezyjnej ewidencji uzbrojenia terenu, bazy danych obiektów topograficznych oraz mapy zasadniczej Dz.U.R.P. 2013 poz. 383.
[22] Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 2 kwietnia 2001 r. w sprawie geodezyjnej sieci uzbrojenia terenu oraz zespołów uzgadniania dokumentacji projektowej Dz.u. 2001 Nr 101 poz. 455.
[23] Gajdek J. Technologia projektowania obiektów budowlanych na mapach elektronicznych Inżynier budownictwa 5/2006; 6/2006 i 7-8/2006 - www.piib.org.pl -zakładka Inżynier Budownictwa.
[24] Kodeks Urbanistyczno – Budowlany : Projekt – wersja podstawowa, Warszawa kwiecień 2014 r.
[25] Gajdek J. Mapy rastrowe – komputerowe nośniki informacji Przegląd geodezyjny 4/2009 [26] Gajdek J. O geometrii budynków GEODETA 8/2011
[27] Gajdek J. Wspólny mianownik pilnie wskazany Inżynier budownictwa 9/2009 [28] Gajdek J. O geometrii budynków GEODETA 8/2011r.
[29] Danielska Lidia , Wojewódzki Inspektor Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego w Poznaniu Zmiany przepisów ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne i ich związek z procesem budowlanym
Poznań wrzesień 2014 (prezentacja przedstawiona na XIV Warsztatach Nadzoru Inwestorskiego organizowanych przez CUTOB PZITB w Poznaniu i Okręgowe Izby Inżynierów Budownictwaw Poznaniu i Szczecinie)
2. Opracowania geodezyjno – kartograficzne do celów projektowych 2.1.Układ „2000” - aktualnie PL-2000.
Układ współrzędnych płaskich prostokątnych oznaczony symbolem „2000”, jest stosowany w pracach geodezyjnych i kartograficznych związanych z wykonywaniem mapy zasadniczej, będącej podstawą wykonania mapy do celów projektowych. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 2000 r. w sprawie państwowego systemu odniesień współrzędnych [1] obowiązuje od 1 stycznia 2010r. Rys. 1 przedstawia ideę tego układu. Jest to walcowe, poprzeczne, wiernokątne odwzorowanie kartograficzne Gaussa – Krugera. Walec obejmuje elipsoidę odniesienia GRS80 gdzie duża półoś wynosi 6 378 137,000 m a mała półoś 6 356 752,314 m.
Rys.1
Obszar Polski dzieli się na cztery pasy południkowe o szerokości 3o długości geograficznej każdy – Rys. 2.
Rys.2
Południkiem początkowym jest południk zerowy przechodzący przez Greenwich
a przecięcia obrazów czterech południków osiowych stanowiących osie „x” (Lo=15o, Lo=18o, Lo=21o, Lo=24o) z obrazem równika ziemskiego tworzą dla Polski cztery strefy odwzorowawcze (5, 6, 7, i 8), czyli cztery niezależne układy współrzędnych. Równik ziemski jest osią wschodnią „y” o początku współrzędnych odpowiednio : 5 500 000 m, 6 500 000 m, 7 500 000 m i 8 500 000 m , przy czym pierwsze cyfry są właśnie numerami stref odwzorowawczych.
Rys. 2 przedstawia wszystkie cztery strefy o nieregularnych, skrajnych dla danej strefy południkach, po 1,5o na prawo i lewo od południka osiowego. Podyktowane jest to koniecznością uniknięcia w szeregu powiatów dwóch układów współrzędnych. W takich przypadkach dany powiat przynależy do strefy gdzie znajduje się większość jego powierzchni.
Jak w każdym odwzorowaniu kartograficznym mamy do czynienia w układzie „2000” ze zniekształceniami odwzorowawczymi. Każdy południk styczny do walca może być odwzorowany bez zniekształceń. Mając jednak na uwadze to aby zniekształcenia były jak najmniejsze przyjęto dla każdego południka osiowego współczynnik zmiany skali 0,999923 dzięki czemu o obrębie każdej strefy mamy do czynienia ze zniekształceniami od –7,7cm/km na południku osiowym do ok. + 7,0 cm/km na brzegu strefy.
W tym miejscu wypada przypomnieć, że obowiązujący wcześniej państwowy układ współrzędnych
„1965” składający się z pięciu stref charakteryzował się maksymalnymi zniekształceniami wynoszącymi - 20,0 cm/km w środku strefy co oznaczało, że odcinek 1000,20 m na fizycznej powierzchni ziemi wynosił 1000,00 m na mapie w układzie „1965”.
Wracając do układu „2000” należy zwrócić uwagę na to, że zwłaszcza obiekty liniowe przechodzące z jednej strefy w drugą, powinny być na granicy stref wytyczane dla kontroli podwójnie na podstawie danych z dwóch układów współrzędnych.
W 2012 roku rozporządzenie [1] zostało poszerzone o inne zagadnienia i aktualnie obowiązuje jako rozporządzenie [2]. Układ „2000” przyjął nazwę PL-2000 ale parametry techniczne tego układu współrzędnych nie zostały zmienione.
2.2. Kartezjański, matematyczny układ współrzędnych a kartezjański, geodezyjny układ współrzędnych
W układzie geodezyjnym osie zostały zamienione tzn. oś północna jest osią „x” a oś wschodnia jest osią „y”. Ma to związek z azymutem, który w pojęciu ogólnym jest kątem poziomym wyznaczonym w punkcie obserwacji i zawarty jest między kierunkiem północy a kierunkiem punktu celu, liczony od północy w prawo. Dzięki temu, że ćwiartki przebiegające lewostronnie w układzie matematycznym zamieniono na prawostronne w układzie geodezyjnym, wszystkie wzory z matematyki mają zastosowanie w geodezji.
Projektując obiekty budowlane w systemach cadowskich należy wcześniej „przestawić” osie na geodezyjne i następnie wczytywać mapy elektroniczne w układzie „2000”.
Zaprojektowane obiekty będą posiadać gotowe współrzędne geodezyjne do wytyczeń metodami geodezyjnymi w oparciu o istniejącą poziomą osnowę realizacyjną oraz, co jest coraz częściej stosowane, do wytyczeń techniką satelitarną, gdzie osnowa realizacyjna nie jest potrzebna. Tak zwane „geodezyjne opracowanie projektu” zaczyna stawać się bezprzedmiotowym.
2,3. Godła map w układzie PL-2000
Godło mapy w układzie PL-2000 oznacza numerację arkuszy mapy zasadniczej w skalach 1:5000, 1:2000, 1:1000 i 1:500. Podstawą jest arkusz mapy 1:10 000 o wymiarach 5 km na 8 km. Z kolei arkusz 1 :10 000 dzieli się na 25 arkuszy 1 : 2000 (1000 m x 1600 m), 4 arkusze 1 : 1000 (500 m x 800 m) i 4 arkusze 1 : 500 (250 m x 400 m).
Godło mapy lokalizuje nam na jakich arkuszach znajdują się poszczególne działki, budynki i inne obiekty budowlane. W ubiegłym roku postanowiłem nauczyć studentów jak na podstawie współrzędnej jednego punktu można ustalić godło mapy w układzie PL-2000 w skali 1 :500.
Wybrałem punkt „P” o współrzędnych x = 5 543 013 m i y = 7 570 876 m który jest położony na miasteczku akademickim Politechniki Rzeszowskiej przed wejściem do budynku Wydziału Budownictwa, Inżynierii Środowiska i Architektury. Przygotowując wywód stosowałem się do zaleceń Rozporządzenia [2] i wówczas stwierdziłem, że błędnie lokalizowany jest podstawowy arkusz 1 : 10 000.
Otóż ilorazy (xi – 4920 km) : 5 i (yi – 332 km) powinny być zaokrąglane do całości w górę. Nie mogą być „liczbami całkowitymi” ponieważ ustalają arkusz „styczny” po przekątnej do właściwego.
Aby określić godło mapy 1:500 musimy niejako operować „przesuniętym” układem współrzędnych odpowiednio o 4920 km i 332 km. Innej interpretacji nie może być do tego założenia.
Współrzędne przedstawione na rysunkach w kolorze niebieskim odnoszą się więc do
„przesuniętego” układu współrzędnych, zachowując jednocześnie współrzędne w układzie PL-2000.
Rys. 3 i Rys. 4 w pełni wyjaśniają sprawę. Można dodać, że rząd „125” zaczyna się od x = 620 000 m, na północ od przesuniętego układu współrzędnych a kolumna „30” zaczyna się od y = 232 000 m, przesuniętego układu współrzędnych na wschód. Tak więc punkt P leży w „7” strefie, „125”
rzędzie i „30” kolumnie, które determinują arkusz 1:10 000 z punktem „P” wewnątrz niego o współrzędnych w układzie przesuniętym : x = 623 013 m i y = 238 876 m i tym samym o współrzędnych x = 5 543 013 m i y = (7) 570 876 m w układzie PL-2000.
„Przesunięcie” osi x na północ o 4 920 km oznacza, że liczba rzędów została zmniejszona o 984 (4920 :5), co ma wymiar praktyczny w zapisach.
Z kolei liczenie kolumn od y = 332 000 m oznacza, że w danej strefie nie będzie kolumn
„ujemnych”, co też jest uzasadnione z praktycznego punktu widzenia.
Rys. 3
Rys. 4
2.4. Układ „Kronsztad 86” – obowiązujący układ wysokościowy z reliktami innych układów wysokościowych
Aktualnie obowiązującym, geodezyjnym układem wysokościowym zgodnie z [2-§7] jest układ PL-KRON86-NH, który tworzą wysokości normalne odniesione do średniego poziomu Morza Bałtyckiego, wyznaczonego dla mareografu w Kronsztadzie koło Sankt Petersburga w Zatoce Fińskiej, Federacja Rosyjska.
Układ ten różni się na terenie Polski od poprzedniego - KRONSZTAD60 od 2,0 cm do 8,5 cm.
Różnice nie są spowodowane zmianą poziomu Bałtyku, tylko przeliczeniem, które objęło dodatkowe pomiary grawimetryczne i niwelacyjne.
W Rzeszowie różnica ta wynosi 4.0 cm i w razie potrzeby wysokości należy przeliczać według zależności : PL-KRON86-NH = KRONSZTADT60 – 0,040 m.
W tym miejscu wypada przypomnieć kardynalną zasadę, że wysokości reperów roboczych (RR) na placu budowy należy określać w takim układzie wysokościowym, w jakim sporządzona została mapa do celów projektowych (MDCP). I właśnie z takim przypadkiem miałem do czynienia wykonując prace geodezyjne podczas budowy budynku głównego „V” Politechniki Rzeszowskiej.
Projekt sporządzony był na MDCP w układzie wysokościowym KRONSZTAD60, podczas gdy obowiązywał już układ KRONSZTAD86. Oczywiście późniejsza inwentaryzacja powykonawcza wykonywana była w obowiązującym układzie KRONSZTAD86.
Wprowadzenie układu KRONSZTAD86 wprowadziło sporo zamieszania. W powiatach gdzie funkcjonowały już mapy numeryczne przejście na nowy układ nie stanowiło problemu. Natomiast tam gdzie mapa zasadnicza prowadzona była w postaci analogowej wymagało „wymiany”
wszystkich wysokości opisujących infrastrukturę i rzeźbę terenu.
Mimo, że zaistniał prawny obowiązek stosowania układu PL-KRON86-NH mogą zdarzyć się tereny (obszar PKP) gdzie mamy jeszcze do czynienia z układem AMSTERDAM z zerem mareografu Morza Północnego w Amsterdamie, oraz układem ADRIATYK z zerem mareografu w Trieście, który może zdarzać się na niektórych terenach województwa małopolskiego.
Ponadto istnieją jeszcze układy lokalne jak np. dla miasta Łodzi i dla Warszawy z „układem wysokości Zero Wisły”
Ale trzeba też przyjąć do wiadomości, że zgodnie z rozporządzeniem [2-§24.1] układ PL- KRON86-NH ma obowiązywać maksymalnie do 31 grudnia 2019 r.
W Polsce od 1 stycznia 2020 roku ma obowiązywać układ PL-EVRF2007-NH co jest konsekwencją przystąpienia do Unii Europejskiej i będzie to zero mareografu w Amsterdamie.
Mamy bowiem do czynienia z tendencją do stworzenia zintegrowanego układu wysokościowego, który m. innymi będzie służył do badania ruchów pionowych skorupy ziemskiej. I czas najwyższy aby od tej daty na terenie Polski obowiązywał tylko jeden układ wysokościowy, właśnie PL- EVRF2007-NH.
Wracając jeszcze do układów KRONSZTADT, AMSTERDAM i ADRIATYK to różnice między nimi były rzędu 3-6 dcm i na dodatek były zmienne w różnych częściach Polski . W Rzeszowie, mieście z byłego zaboru austriackiego, tą różnicę określała zależność : KRONSZTAD60 = ADRIATYK – 0,611 m.
W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku szereg map do celów projektowych było tworzonych na bazie istniejących jeszcze map wielkoskalowych, gdzie „wysokościówka” była wykonana na bazie reperów w układzie ADRIATYK. Skutkowało to poważnymi stratami finansowymi, bo geodeci (niektórzy) wyznaczali repery robocze w układzie KRONSZTAD60, ponieważ aktualnie taki oficjalnie obowiązywał, nie doczytując w dokumentacji i nie dopytując kierowników budów w jakim układzie wysokościowym zaprojektowano obiekty budowlane na danym placu budowy.
Przedstawię poniżej przypadek, który musiałem kiedyś rozpracować na polecenie mojego przełożonego dyr. Stanisława Kaniowskiego z Rzeszowskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego.
RPB miało przejąć stan surowy do wykończenia budynku Okręgowego Przedsiębiorstwa Geodezyjno – Kartograficznego w Rzeszowie, najwyższego wówczas biurowca. Ja w
szczególności miałem zająć się sprawdzeniem realizacji szybów windowych. Po przyjeździe na obiekt w oczy rzuciły się nienaturalnie sterczące nad terenem studzienki kanalizacyjne i
„wyciągnięte” do góry ściany piwnic. Poniżej przedstawiony Rys. 5 wyjaśnia co się stało.
Rys. 5
Rysunek unaocznia, że w efekcie błędu obiekty posadawiano o 61 cm za wysoko. Po tym incydencie uświadomiłem sobie, że ani w Technikum Geodezyjnym w Jarosławiu, ani w Politechnice Warszawskiej nie trafił się ani jeden praktyk, który by kwestię różnych układów wysokościowych należycie przedstawił.
2.5. Nośniki treści map do celów projektowych - mapy analogowe, rastrowe, numeryczne i hybrydowe
Kwestię nośników treści należy uznać za wręcz żenującą. Opisałem to w publikacji „Wspólny mianownik pilnie wskazany” [3]. Przy czym wina leży po stronie tych, którzy stanowią prawo w zakresie geodezji i kartografii, czyli geodetów. Sprawa rozbija się o nowoczesność, a raczej o jej brak. Prawie wszyscy projektanci chcą projektować na mapach elektronicznych, najlepiej na numerycznych. Tymczasem w ważnym rozporządzeniu o standardach [4-§ 82 ust.1] mamy do czynienia z zapisem „mapę do celów projektowych edytuje się na arkuszu A4 lub jego wielokrotności” co oznacza w dalszym ciągu mapy analogową na folii, papierze lub kalce technicznej.
Poniżej przedstawię aktualny stan prawny, który zaistniał po publikacji [3] : 1. Wspomniane powyżej rozporządzenie [4] , czyli stagnacja, brak postępu.
2. Rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego [5] – stagnacja, odwołanie do Prawa geodezyjnego i kartograficznego z 1989 znowelizowanego w 2010 r.
3. Obszernie znowelizowane Prawo geodezyjne i kartograficzne [6], które uchyla rozporządzenie [7], gdzie znajdował się jedyny nowoczesny zapis dotyczący map do celów projektowych „ mapa i projekt mogą być sporządzone na komputerowych nośnikach informacji”.
