WPŁYW CENTRUM HANDLOWEGO NA ROZWÓJ SPOŁECZNO-GOSPODARCZY REGIONU W OPINII ZARZĄDZAJĄCYCH CENTRAMI HANDLOWYMI

Jan Mikołajczyk

Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

WPŁYW CENTRUM HANDLOWEGO

NA ROZWÓJ SPOŁECZNO-GOSPODARCZY REGIONU W OPINII ZARZĄDZAJĄCYCH CENTRAMI HANDLOWYMI

Streszczenie: Celem artykułu jest określenie wpływu centrum handlowego na rozwój społeczno-gospodarczy regionu. Cel ten osiągnięto dzięki realizacji celów szczegółowych, którymi były: określenie wpływu centrum handlowego na rynek pracy, sektor handlu, sprzedaż dostawców infrastrukturalnych, banki i instytucje ubezpieczeniowe, budżet miasta i państwa oraz rozwój rynku turystycznego.

Podstawą umożliwiającą realizację celu głównego artykułu są wyniki badań własnych autora przeprowadzone wśród zarządów wszystkich centrów handlowych w Polsce, a także wtórne źródła informacji, do których należą przede wszystkim: literatura przedmiotu, dane GUS, opracowania fi rm badających sektor handlu w Polsce oraz informacje Polskiej Rady Centrów Handlowych.

Słowa kluczowe: handel, centrum handlowe, rozwój społeczno-gospodarczy regionu.

Wstęp

Handel stanowi jedno z najważniejszych ogniw przesądzających o sprawności funkcjonowania sfery wytwarzania, a także zaspokajania potrzeb ludności. Handel jest także jednym z ważniejszych czynników rozwoju miast. Jego znaczenie dla gospodarki narodowej jest bardzo duże.

W ostatnim okresie w polskim handlu następuje wyraźna zmiana jakościowa, spowodowana bardzo dynamicznym rozwojem centrów handlowych. Całkowita po- daż powierzchni w centrach handlowych w Polsce wynosi obecnie 10,539 mln m², co stanowi 32% ogółu powierzchni handlowej w Polsce. Całkowita powierzchnia najmu w centrach handlowych wynosi 6,345 mln m². Oznacza to, że centra handlo-

we mają 20-procentowy udział w całkowitej powierzchni sprzedażowej w Polsce.

Uwzględniając aktualne tendencje na rynku usług handlowych, z całą pewnością można sądzić, że centra handlowe, jako forma koncentracji funkcjonalno-prze- strzennej handlu, będą dynamicznie się rozwijać, a ich rola w sektorze handlu będzie się znacząco zwiększała w nadchodzących latach.

Głównym celem artykułu jest określenie wpływu centrum handlowego na rozwój społeczno-gospodarczy regionu. Cel ten zostanie osiągnięty poprzez osią- gnięcie celów szczegółowych, którymi są: określenie wpływu centrum handlo- wego na rynek pracy, sektor handlu, sprzedaż dostawców infrastrukturalnych, banki i instytucje ubezpieczeniowe, budżet miasta i państwa oraz rozwój rynku turystycznego.

Podstawą umożliwiającą realizację celu głównego projektu są wyniki badań własnych autora przeprowadzone wśród zarządów wszystkich centrów handlowych w Polsce (304 obiekty), a także wtórne źródła informacji, do których należą przede wszystkim: literatura przedmiotu, dane GUS, opracowania fi rm badających sektor handlu w Polsce oraz informacje Polskiej Rady Centrów Handlowych.

1. Metodyka badań

Celem badania empirycznego było określenie wpływu centrum handlowego na rozwój społeczno-gospodarczy regionu. Narzędziem, które zostało wykorzystane do zbierania informacji pierwotnych, był kwestionariusz ankietowy. Jego konstrukcja odzwierciedlała założenie dotyczące istoty przedmiotu badania. Jako zasadni- cze źródło materiałów empirycznych wybrano wyczerpującą metodę obserwacji w postaci badania ankietowego, przeprowadzonego w fi rmach zarządzających centrami handlowymi w Polsce. Aby zagwarantować odpowiedni przebieg oraz wiarygodność wyników, opracowany został plan badania [Mazurek-Łopacińska 1999, s. 92], który zakładał:

– określenie celu, zakresu i charakteru badań, – ustalenie liczby i kryteriów doboru respondentów, – opracowanie planu analizy wyników,

– opracowanie kwestionariusza, – badania terenowe,

– weryfi kację uzyskanych informacji, – obliczanie wyników,

– sporządzenie raportu z badań.

Kwestionariusz ankietowy składał się z trzech części. Pytania zawarte w części pierwszej miały na celu uzyskanie ogólnych informacji o centrum handlowym (między innymi powierzchnia sprzedaży, liczba sklepów, barów, restauracji, miejsc parkingowych).

Druga część kwestionariusza odnosiła się do oddziaływania centrum handlo- wego na otoczenie, w którym funkcjonuje, czyli do interesariuszy (inaczej grup interesów lub stakeholders) [Cyfert i Krzakiewicz 2009, s. 134].

Pytania zawarte w trzeciej części miały na celu identyfi kację działań marketin- gowych prowadzonych przez centra handlowe.

Biorąc pod uwagę fakt, że jakość każdej informacji uzyskanej za pomocą kwestionariusza zależy od treści pytań i sposobu ich stawiania, starano się opra- cować kwestionariusz uniwersalny dla wszystkich jednostek badanej zbiorowości, zwracając uwagę na możliwości udzielenia odpowiedzi przez respondentów.

Przed przystąpieniem do badań dokonano sprawdzenia kwestionariusza polega- jącego na przeprowadzeniu badania pilotażowego, którym objęte zostały osoby zajmujące stanowiska kierownicze w zarządach centrów handlowych. Podmioty, które wybrane zostały do tego badania, należały do populacji, która objęta zo- stała badaniami właściwymi [Kaczmarczyk 2003, s. 111]. Dzięki temu udało się ocenić, czy pytania są zrozumiałe, a zastosowane skale do pomiaru wariantów odpowiedzi są właściwe.

Kwestionariusz zawierał zarówno pytania o charakterze obiektywnym, jak i subiektywnym. Pytania subiektywne obejmowały sądy, opinie i wyobrażenia do- tyczące na przykład określenia czynników wpływających na poziom zadowolenia najemców powierzchni w centrach handlowych.

W kwestionariuszu zastosowano pytania otwarte i zamknięte. W przypadku pytań otwartych przewidziano zapis rejestrujący, natomiast w przypadku pytań zamkniętych zapis odpowiedzi był kategoryzujący, a więc uwzględniono wszystkie możliwe odpowiedzi.

Istotną kwestią był wybór odpowiedniej metody i techniki zbierania danych.

W celu uzyskania potrzebnych informacji istniała możliwość wykorzystania tech- niki bezpośredniej – w postaci standaryzowanego wywiadu ustnego, lub pośredniej – w postaci techniki pocztowej. Badaniem objęto wszystkie 304 centra handlowe w Polsce, zgodnie z bazą danych uzyskaną od Polskiej Rady Centrów Handlowych (stan na koniec 2009 r.). Ze względu na duże przestrzenne rozproszenie tych organi- zacji podjęta została decyzja o wyborze techniki pocztowej, polegającej na wysłaniu do respondentów listów zawierających ankietę, pismo wyjaśniające cel badania, zapewnienie o zachowaniu tajemnicy statystycznej oraz prośbę o udzielenie odpo- wiedzi i przesłanie wypełnionego kwestionariusza ankiety także drogą pocztową na podany adres. Decyzję taką podjęto z pełną świadomością ryzyka, że odsetek podmiotów decydujących się na uczestnictwo w tego typu badaniu kształtuje się na ogół na poziomie kilku–kilkunastu procent respondentów.

Badanie miało charakter wyczerpujący, operat badania stanowiła lista wszyst- kich centrów handlowych w Polsce. Operat spełniał zatem wymogi formalne, jakie są przed nim stawiane, tzn. był kompletny, gdyż uwzględniał wszystkie przewidziane w badaniu jednostki, rozłączny i identyfi kowalny, ponieważ każda

z jednostek występowała w nim tylko jeden raz, oraz możliwe było odszukanie każdej jednostki objętej badaniem [Steczkowski 1995, s. 110].

W wyniku przeprowadzonej ankietyzacji uzyskano łącznie odpowiedzi od 32 zarządów centrów handlowych, co stanowi 10,5% populacji całkowitej. Jeśli jednak uwzględni się fakt, że centra handlowe pierwszej i drugiej generacji, budowane z myślą o sieciowych hipermarketach, takich jak: Auchan, Carrefour, M1, Real i Tesco, z zasady nie biorą udziału w badaniach ankietowych (nie uzyskano od nich żadnej informacji), to po ich odjęciu (łącznie 128 podmiotów) od ogólnej liczby badanych obiektów uzyskano zwrot 32 ankiet spośród 176 centrów handlowych, co stanowi 18,18%.

2. Wpływ centrum handlowego na rynek pracy

W sektorze handlu w Polsce pracuje 2, 2 mln osób, co stanowi 16% ogółu zatrud- nionych. Handel ma także 16-procentowy udział w PKB oraz 18,3-procentowy udział w wartości dodanej brutto. W 2009 roku sprzedaż detaliczna osiągnęła war- tość 582,8 mld zł, co oznacza, że jeden pracownik wygenerował średnio sprzedaż detaliczną na poziomie 264 910 zł. Uwzględniając fakt, że całkowita powierzchnia sprzedażowa w Polsce w 2009 roku wyniosła 31 550 423 m², można stwierdzić, że średnia sprzedaż z 1 m² w 2009 roku wyniosła 18 472 zł [Rynek wewnętrzny 2009].

Całkowita podaż nowoczesnej powierzchni handlowej w centrach handlowych na koniec 2009 roku wynosiła 10,539 mln m², co stanowi 32% ogółu powierzch- ni handlowej w Polsce. Powierzchnia najmu GLA (gross lease area) wynosiła 6,345 mln m², co stanowi 20,1-procentowy udział powierzchni najmu, w całkowitej powierzchni sprzedażowej w Polsce.

Biorąc pod uwagę łączne zatrudnienie w handlu oraz udział powierzchni centrów handlowych w ogólnej powierzchni sprzedażowej, można stwierdzić, że jeden pracownik „przypada” średnio na 14,16m² powierzchni sprzedażowej.

Oznacza to, że w centrach handlowych w Polsce zatrudnionych jest około 450 tys.

osób¹.

Badanie przeprowadzone wśród zarządców galerii handlowych potwierdza pozytywny wpływ centrów handlowych na lokalny rynek pracy, co przedstawia rysunek 1. Uważa tak 92% respondentów, jedynie 8% wyraża pogląd, że nie ma to ani pozytywnego, ani negatywnego wpływu. Warto także zauważyć, że brak jest w ogóle ocen negatywnych.

1 Jest to pewne uogólnienie i przybliżenie rzeczywistych danych, liczba zatrudnionych w centrach handlowych może być nieco niższa z uwagi na wyższą produktywność tych pracowników (z reguły wraz ze wzrostem powierzchni sklepu maleje liczba pracowników w przeliczeniu na 1 m²). Można jednak przyjąć, że 450 tys. pracowników zatrudnionych w centrach handlowych jest wielkością zbliżoną do rzeczywistej.

Rysunek 1. Ocena wpływu centrum handlowego na lokalny rynek pracy

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

Centra handlowe, a w zasadzie sklepy i lokale usługowe w nich zlokalizowane, są zatem bardzo znaczącym pracodawcą, zarówno w skali lokalnej, jak i global- nej. Dodatkowo warto zauważyć, że podjęcie pracy w galeriach handlowych nie wymusza na pracowniku konieczności zmiany jego miejsca zamieszkania. Handel ma bowiem lokalny charakter i pozyskuje pracowników przede wszystkim na lokalnym rynku pracy.

3. Wpływ centrum handlowego na sektor handlu i producentów

Jak już wspomniano, sektor handlu detalicznego zrealizował w 2009 roku w Polsce sprzedaż łączną na poziomie 582,8 mld zł. Biorąc pod uwagę fakt, że centra han- dlowe mają około 20-procentowy udział w całkowitej powierzchni sprzedażowej (najmu) w Polsce, można oszacować obroty sektora centrów handlowych na co najmniej 120 mld zł².

Handel sprzedaje to, co wytwarzają producenci (krajowi lub zagraniczni). Zre- alizowana sprzedaż detaliczna, pomniejszona o wartość marży detalicznej, stanowi przychód producentów (krajowych i zagranicznych), hurtowników oraz budżetu państwa.

Zgodnie z danymi GUS, przedsiębiorstwa handlu detalicznego dokonują zaku- pów bezpośrednio od producentów i wytwórców krajowych (45%), u hurtowników (43%), a bezpośredni import stanowi 12% [Rynek wewnętrzny 2009, s. 29].

2 Szacunek jest nieco zaniżony (stąd określenie „co najmniej”), ponieważ wiadomo, że obroty sklepów zlokalizowanych w centrach handlowych są wyższe niż średnie obroty sklepów w Polsce.

50%

42%

8%

zdecydowanie pozytywnie pozytywnie ani pozytywnie, ani negatywnie

Rysunek 2. Struktura sprzedaży detalicznej w 2009 roku

Źródło: opracowanie własne na podstawie: [Rynek wewnętrzny 2009, s. 34]

Średni poziom marży detalicznej (liczony metodą „w stu”) kształtuje się na poziomie około 25% (oczywiście może się on istotnie różnić w przypadkach kon- kretnych sklepów i punktów usługowych, jednak według danych GUS w latach 2000–2008 poziom marży detalicznej kształtował się pomiędzy 22,6 a 27,2%) [Rynek wewnętrzny 2009, s. 33]. Zatem marża detaliczna (w obliczeniach przyjęto 25%) od sprzedaży ogółem (582,8 mld zł) wyniosła w 2009 roku około 146 mld zł.

Pozostała kwota, tj. 436,8 mld zł, stanowi przychód innych uczestników proce- su wymiany towarowej, głównie: producentów, handlu hurtowego oraz budżetu państwa.

Oznacza to, że centra handlowe, które realizują obrót roczny około 120 mld zł, uzyskują łączną marżę detaliczną na poziomie około 30 mld zł. Zatem przychody innych uczestników rynku, dzięki istnieniu i prowadzonej sprzedaży w centrach handlowych, wynoszą około 90 mld zł rocznie.

Handel nowoczesny postrzegany jest często jako zagrożenie dla handlu trady- cyjnego, zdecydowanie największa część respondentów (69%) twierdzi jednak, że nowoczesne centra handlowe nie mają ani pozytywnego, ani negatywnego wpływu na handel tradycyjny. Znacząca też część uważa, że ten wpływ jest pozytywny (19%) lub bardzo pozytywny (8%), co przedstawia rysunek 3.

42,6%

18,8%

26,1%

8,9%

3,6%

towary konsumpcyjne QLHĪ\ZQRĞFLRZH

towary

niekonsumpcyjne

]\ZQRĞüLQDSRMH bezalkoholowe

napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe

WRZDU\LZ\URE\ZáDVQH w placówkach gastronomicznych

Rysunek 3. Ocena wpływu cen- trum handlowego na handel tra- dycyjny

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

4. Wpływ centrum handlowego na dostawców infrastrukturalnych

Działalność centrum handlowego przynosi również wymierne korzyści innym podmiotom gospodarczym, które świadczą określone usługi niezbędne do funk- cjonowania obiektu, przede wszystkim w zakresie infrastruktury. Do tej grupy należą dostawcy mediów:

– energii elektrycznej, – wody,

– energii cieplnej,

– usług telekomunikacyjnych.

Roczny koszt mediów i dostaw infrastrukturalnych przypadający na jeden metr powierzchni całkowitej centrum handlowego wynosi około 115 zł³. Oznacza to, że sektor centrów handlowych w Polsce zakupuje rocznie u dostawców media (głów- nie energię elektryczną i cieplną) na łączną kwotę około 1,212 mld zł. Strukturę wydatków przedstawia rysunek 4.

3 Szacunki własne autora na podstawie dokumentów wewnętrznych centrów handlowych.

8%

19%

69%

4%

zdecydowanie pozytywnie pozytywnie

ani pozytywnie, ani negatywnie negatywnie

Rysunek 4. Struktura wydatków cen- trum handlowego na dostawców infra- strukturalnych

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań własnych autora i na podstawie dokumentów we- wnętrznych centrów handlowych

Zanim centrum handlowe zacznie funkcjonować, musi być zaprojektowane i wybudowane. Koszty inwestycji budowlanej w przypadku nowoczesnych centrów handlowych (trzeciej i wyższych generacji) to około 5000 zł za 1 m² powierzchni cał- kowitej. Podaż nowoczesnej powierzchni handlowej w Polsce przedstawia rysunek 5.

Rysunek 5. Podaż nowoczesnej powierzchni handlowej w Polsce w latach 2000–2009 (w tys. m²)

Źródło: opracowanie własne na podstawie: [Rynek powierzchni 2009]

71%

5%

13%

11%

energia elektryczna woda

energia cieplna telekomunikacja

0 100 200 300 400 500 600 700 800

Uwzględniając fakt, że w ostatnich latach każdego roku w Polsce powstaje około 700 tys. m² nowoczesnej powierzchni handlowej, wartość inwestycji budowlanych wynosi około 3,5 mld zł rocznie. Ponieważ centra handlowe stanowią około 80%

nowo powstającej powierzchni handlowej (patrz rysunek 5), stąd wartość roczna inwestycji budowlanych w centra handlowe wynosi około 2,8 mld zł.

Kwota ta nie uwzględnia jednak dodatkowych nakładów inwestycyjnych pono- szonych przez najemców lokali na wystrój wnętrz (meble) i urządzenia sklepowe (kasy) oraz wyposażenie punktów usługowych (piece, zamrażarki, lodówki itp.).

Zatem faktyczna kwota inwestycji jest znacząco wyższa i przekracza zapewne 3 mld zł rocznie.

Powierzchnia handlowa w tradycyjnych i profi lowanych (tematycznych) cen- trach handlowych stanowi 81% całkowitej nowoczesnej powierzchni sprzedażo- wej (defi niowanej jako obiekty handlowe wybudowane bądź zmodernizowane po 1990 roku, o minimalnej powierzchni najmu 5 tys. m²). Pozostała powierzchnia znajduje się w magazynach i centrach wyprzedażowych) [Rynek centrów 2009].

5. Wpływ centrum handlowego na fi rmy zewnętrzne serwisujące i obsługujące jednostki handlowe

Centra handlowe, będąc dużymi obiektami handlowo-usługowymi, a często także zapleczem biurowym, potrzebują bieżącej obsługi fi rm dbających o ich czystość, bezpieczeństwo użytkowników, zajmujących się wywozem śmieci i bieżącymi naprawami urządzeń technicznych. Opłaty te pokrywane są przez podmiot za- rządzający centrum ze środków otrzymanych z opłat za najem. Opłaty za najem, które uiszczają najemcy powierzchni komercyjnych, składają się z następujących pozycji:

– czynszu najmu,

– opłaty eksploatacyjnej (na pokrycie kosztów utrzymania części wspólnych), – opłaty marketingowej (na pokrycie kosztów marketingu i promocji centrum), – a czasami także opłaty stolikowej (na pokrycie kosztów utrzymania foodcourtu).

Koszty związane z eksploatacją centrum handlowego obejmują:

– koszty eksploatacji i utrzymania wspólnych urządzeń (na przykład windy), – koszty związane z ubezpieczeniem obiektu,

– koszty ogrzewania, klimatyzacji i instalacji przeciwpożarowej, – koszty energii elektrycznej,

– koszty zaopatrzenia w wodę,

– koszty kanalizacji i odprowadzania wody opadowej, – koszty wywozu śmieci i odpadków,

– koszty sprzątania budynku, czyszczenia powierzchni szklanych i elewacji, – koszty sprzątania ulic oraz chodników wokół centrum,

– koszty nabycia urządzeń i materiałów koniecznych do utrzymaniu czystości, – koszty zatrudnienia osób pracujących przy eksploatacji i utrzymaniu czystości, – koszty ochrony obiektu,

– koszty administracji.

Wymieniona lista dotycząca opłat eksploatacyjnych daje wyobrażenie różno- rodności funkcji spełnianych przez podmioty zewnętrzne, które mają za zadanie dbać o budynek (budynki) i prawidłowe działanie centrum handlowego. Obowiązki związane z większością wymienionych działań spełniane są przez najróżniejsze podmioty, a kwoty umowne wypłacane za realizację tych zadań zasilają ich przy- chody. Korzystają na tym przede wszystkim właściciele fi rm oraz ich pracownicy.

W ten sposób uruchamiany zostaje proces mnożnikowy, który prowadzi do wzrostu aktywności gospodarczej na szerokim obszarze, ale głównie dotyka podmiotów działających na rynku lokalnym.

Rysunek 6. Struktura wydatków eksploatacyjnych centrum handlowego

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań własnych autora, na podstawie dokumentów wewnętrznych centrów handlowych

Wymienione pozycje kosztowe utrzymania w należytym stanie centrum han- dlowego dotyczą opłat dla fi rm zewnętrznych. Do tych fi rm zaliczyć należy przede wszystkim przedsiębiorstwa, które zajmują się:

– sprzątaniem,

– serwisem technicznym,

– wywozem śmieci i nieczystości, – ochroną.

41%

18%

19%

1%

21%

marketing VSU]ąWDQLH serwis techniczny Z\Zy]ĞPLHFL ochrona

Szacunkowy roczny koszt eksploatacji centrum handlowego i należytego utrzy- mania obiektu wynosi około 100 zł za każdy m² jego powierzchni⁴. Dlatego wartość opłat eksploatacyjnych w skali całego sektora centrów handlowych w Polsce wynosi 1,054 mld zł rocznie. Oczywiście pieniądze te zasilają konta fi rm świadczących powyższe usługi, są to często przedsiębiorstwa działające na rynku lokalnym.

Rysunek 7. Ocena wpływu centrum handlo- wego na fi rmy świadczące usługi i serwisu- jące centra handlowe

6. Wpływ centrum handlowego na pozostałe grupy interesariuszy

Do pozostałych grup interesariuszy, na które wymierny wpływ ma centrum han- dlowe, należy zaliczyć:

– banki i instytucje fi nansowe, – budżet państwa,

– budżety gmin.

Banki i instytucje fi nansowe czerpią swoje dochody między innymi z tytułu prowadzenia rachunków bankowych dla wszystkich fi rm prowadzących działal- ność w centrum handlowym, pobierając opłaty za realizowanie operacji fi nanso- wych. Budżet państwa czerpie korzyści w formie podatku VAT od sprzedanych towarów i usług oraz od dochodów osób prawnych (CIT) oraz osób fi zycznych (PIT). Budżety gmin otrzymują wpływy przede wszystkim z tytułu podatku od nieruchomości (podatek od gruntów oraz podatek od budynków). Także pewna

4 Wyliczenia własne autora na podstawie dokumentów wewnętrznych centrów handlowych 27%

65%

8%

zdecydowanie pozytywnie pozytywnie ani pozytywnie ani negatywnie

część podatku od dochodów osobistych (PIT) zasila budżety gmin, zgodnie z ich miejscem zamieszkania.

Poza wymiernymi korzyściami bezpośrednimi, jakie generuje centrum han- dlowe, można także wskazać na korzyści pośrednie, takie jak poprawa lokalnej infrastruktury drogowej i parkingowej (dotyczy zwłaszcza centrów miast), poprawa jakości życia mieszkańców, wzrost atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej miast.

Podsumowanie

Podsumowując wpływ centrów handlowych na rozwój regionu oraz szacując wy- mierne korzyści fi nansowe dla różnych instytucji i przedsiębiorstw obsługujących centra handlowe, należy stwierdzić, że galerie handlowe w sposób bardzo wyraźny wpływają na rozwój regionu, w którym funkcjonują, a także na gospodarkę całego kraju – poprzez inwestycje budowlane, ponoszone koszty: mediów, eksploatacji obiektów, ubezpieczeń i obsługi bankowej, a przede wszystkim poprzez płacone podatki (CIT, PIT, od nieruchomości). Zbiorcze zestawienie korzyści wynikających z faktu funkcjonowania centrów handlowych w polskiej gospodarce w skali roku przedstawia poniższa tabela.

Roczne zestawienie kosztów-korzyści fi nansowych generowanych przez sektor cen- trów handlowych w Polsce

Koszty-korzyści Benefi cjenci Wartość

(w mln zł) Inwestycje budowlane fi rmy budowlane, biura projektowe, architekci 3 000 Media dostawcy prądu, ciepła, wody, łączy teleinformatycznych 1 212 Opłaty eksploatacyjne fi rmy serwisujące centra (ochrona, sprzątanie) 1 054

Finansowe* banki 320

Ubezpieczenia* fi rmy ubezpieczeniowe 400

Podatek CIT* budżet (państwa, gminy) 250

Podatek PIT* budżet (państwa, gminy) 2 564

Podatek od nieruchomości* budżet gmin 2 000

10 800

* Szacunki własne autora.

Wyliczenie ma charakter orientacyjny i uwzględnia jedynie sferę mierzalną.

Dodatkowo należy uwzględnić fakt, że 450 tys. osób znalazło pracę w sklepach i punktach usługowych zlokalizowanych w centrach handlowych, które realizują łączną sprzedaż na poziomie około 120 mld zł (30 mld zł stanowi marża detaliczna,

a pozostałe 90 mld zł to przychody producentów, hurtowników i importerów towaru oraz wpływy budżetowe państwa i gmin, w formie podatku).

Poza sferą mierzalną istnieje także sfera niemierzalna, niemożliwa do oszacowa- nia, jak chociażby rozwój nauki, sztuki i kultury, który powszechnie wspierany jest przez zarządy centrów handlowych w ramach kreowania pozytywnego wizerunku nowoczesnego obiektu, jakim jest centrum handlowe.

Bibliografi a

Cyfert, S., Krzakiewicz, K., 2009, Nauka o organizacji, TNOiK, Poznań.

Kaczmarczyk, 2003, Badania marketingowe. Metody i techniki, PWE, Warszawa.

Mazurek-Łopacińska, K. (red.), 1999, Badania marketingowe, Podstawowe metody i ob- szary zastosowań, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.

Steczkowski, J., 1995, Metoda reprezentacyjna w badaniu zjawisk ekonomiczno-społecz- nych, PWN, Warszawa–Kraków.

Rynek centrów handlowych w miastach średniej wielkości, 2009, DTZ Research.

Rynek powierzchni handlowych w Polsce, I kwartał 2009 r., Cooliers International Poland Rynek wewnętrzny, 2009, GUS, Warszawa.

INFLUENCE OF A SHOPPING CENTER ON THE

SOCIO-ECONOMIC DEVELOPMENT OF THE REGION IN THE OPINION OF THE MANAGEMENT OF SHOPPING CENTERS

Summary: The aim of this article is to determine the infl uence of a shopping center on the socio-economic development of the region. This was achieved through implementation of the following specifi c objectives: to identify the impact of a shopping center on the labor market, trade sector, sales of infrastructure suppliers, banks and insurance institutions, city and state budget and development of the tourism market.

The basis of implementation of the main project was the author’s own studies, conducted among the boards of all shopping centers in Poland, as well as secondary sources of infor- mation, which include in particular: literature, statistical publications, studies investigating the trade sector fi rms in Poland and the Polish Council of Shopping Centers.