R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X L N R 2 W A R S Z A W A 1989 S. 107-117
K R Y ST Y N A C ZA RN O W SK A
ZAWARTOŚĆ NIEKTÓRYCH M ETALI CIĘŻKICH W GLEBACH
WYTW ORZONYCH Z RÓŻNYCH UTWORÓW PYŁOW YCH
K atedra G leb o zn a w stw a SG G W -A R w W arszaw ie
W STĘP
B adano ogólną zaw artość Fe, Mn, Zn, Cu, Mo, C r i Pb w glebach w y
tw orzonych z lessów, u tw oró w pyłow ych w ietrzeniow ych, pyłów po k ry
w ow ych i pyłów aluw ialnych. U stalano rów nież podstaw ow e w łaściw ości
fizykochem iczne ty ch gleb oraz w spółczynniki korelacji m iędzy p rocen
tow ą ilością części sp ław ialn ych i w ęgla organicznego a zaw artością roz
p a try w a n y c h m etali. Sady, w k tó ry ch prow adzono b adania terenow e,
b y ły położone z dala od ośrodków przem ysłow ych i ru chliw ych dróg.
M A TE R IAŁ I M ETODY
U żytkow ane przez w iele la t pod sadam i gleby, będące obiektem b a
dań, obejm ują: czarnoziem zdegradow any, gleby b ru n a tn e kw aśne, gleby
płow e i m ady. W latach 1967 - 1970 p ob ran o 39 próbek glebow ych z cha
rak te ry sty cz n y c h poziom ów g enetycznych 10 profilów . W pró bk ach ty ch
oznaczono za pom ocą ogólnie stosow anych m etod: skład gran u lo m etry cz
ny, w ęgiel organiczny, kw asow ość h y d ro lity czn ą i sum ę kationów w y
m iennych.
C ałkow itą zaw artość m etali ciężkich oznaczono po tra w ie n iu gleby
stężonym i kw asam i (H N 0 3, H 2S 0 4, HC1). P rzed tra w ie n ie m g leby k w a
sam i m ate rię organiczną spalono w piecu m uflow ym w te m p e ra tu rz e
480 - 500°C. W u zyskanych roztw orach oznaczono kolorym etryczn ie: za
w artość cyn ku — m etodą ditizonow ą, m an g an u — m etodą nadsiarczano
wą, m iedzi — m etodą z d w u ety lo d w u tio k arb am in ian em sodu, m olibde
n u — m etodą rodankow ą, żelaza zaś jo dom etrycznie; n a to m ia st ilość
chrom u i ołowiu oznaczono tech n ik ą AAS n a aparacie P e rk in -E lm e r 300.
К. Czarnowska OMÓWIENIE WYNIKÓW
C H A R A K T E R Y S T Y K A N IE K T Ó R Y C H W Ł A Ś C IW O Ś C I G L E B
Badane gleby wytworzyły się z różnych utworów pyłowych, mniej
lub bardziej przesortowanych, w różnych warunkach klimatycznych.
Wspólną cechą tych gleb jest znaczna zawartość frakcji pyłu — od 40
do 66% (tab. 1). Procentowy udział części spławialnych (;0 <C 0,02 mm)
był dość wyrównany w całym profilu gleb brunatnych kwaśnych i czar-
noziemu. Natomiast profile gleb płowych i mad odznaczały się różnym
uziarnieniem, co wynikało z dwuczłonowości gleb płowych lub wielo-
członowości mad.
Intensywne nawożenie mineralne stosowane w sadach wpłynęło na
zakwaszenie warstw wierzchnich badanych gleb, dotyczyło to szczególnie
gleb płowych i czarnoziemu. Odczyn wierzchnich poziomów gleb wahał
się od silnie kwaśnego do słabo kwaśnego. Kwasowość hydrolityczna (Hh)
w poziomach akumulacyjnych wynosiła 1 ,0 9 - 2,75 meq/100 g gleby, zaś
pojemność kompleksu sorpcyjnego była silnie zróżnicowana (od 2 do
16 meq/100 g gleby). W poziomach wierzchnich stopień wysycenia kom
pleksu sorpcyjnego kationami zasadowymi wahał się od 44 do 87%
i wzrastał z głębokością profilu.
Badane gleby można zaliczyć do słabo lub średnio próchnicznych,
zawierających w poziomie A x od 0,46 do 1,68% węgla organicznego.
W glebach brunatnych kwaśnych i płowych zawartość węgla organicz
nego malała raptownie wraz z głębokością, w pozostałych glebach — m a
lała stopniowo.
Z A W A R T O Ś Ć M E T A L I C IĘ Ż K IC H
Całkowita zawartość m anganu (tab. 2) w badanych glebach wahała
się w granicach od 80 do 658 mg/kg (średnio 371 mg/kg). W poziomach
akumulacyjnych mangan ulegał mniejszym wahaniom, a jego zapas
w tych poziomach wahał się od 600 do 1620 kg/ha. Najmniej manganu
ogółem stwierdzono w glebach płowych wytworzonych z pyłów pokry
wowych. Rozmieszczenie manganu w profilu gleb brunatnych kwaśnych
i czarnoziemu było równomierne, natomiast w glebach płowych i w ma
dach — zróżnicowanie jest charakterystyczne dla materiału warstwo
wanego. Obliczenia statystyczne wskazują na istotną zależność między
zawartością manganu a ilością części spławialnych r = 0,67 (tab. 3). Za
wartość Mn była też skorelowana z ilością pozostałych metali.
Ogólna zawartość cynku w badanych glebach mieściła się w grani
cach 1 2 - 5 7 mg/kg (średnio 32 mg/kg). Zapas cynku ogółem w poziomach
akumulacyjnych wahał się od 80 do 170 kg/ha. Rozmieszczenie Zn w pro
filu gleb było na ogół nierównomierne, tylko w glebach płowych pozio
my przemycia (A3) zawierały mniej cynku niż poziomy akumulacyjne.
Tabela 1
Niektóre właściwości fizykochemiczne gleb Some physico-chemical properties of soil
Miejscowość i nr profilu Locality, profile No Poziom Horizon . . Głębokość Depth cm Zawartość (% ) frakcji ! 0 0 w mm Content (% ) of fraction j in dia in mm j pH ! C j j S HA 7 = S r H / , v = — 100 £ 1 °//О 1-0,1 0,1-0,02 j < 0,02 h2o 1 KCl % j meq/100 g gleby — of soil
1
2
3
4 5 1 6 1 7i
8 : 9 ! 10 j! и 1 12 —Czarnoziem zdegradowany wytworzony z lessu Degraded chernozem developed from loess
Komorna 18 A , 0-20 7 51 ! 42 5,3 1 4,7 1,30 ; 8,35 ; 2,53 10,88 76,70
A ! 20-50 4 50 46 5,7 I 5,2 0,83 11,89 1,43 13,32 89,26
A rC i 75-80 5 51 44 6,0 j 5,3 0,35 8,69 1,20 9,89 87,79
! c 80-140 7 1 57 36 6,3 1 5,7 0,03 6,96 0,75 7,21 90,27
Gleby brunatne kwaśne wytworzone 2' pyłów wietrzeniowych fliszu karpackiego Brown acid soils developed o f silty from weathering; Carpation flysh
Brzeżna 9 1 Л х 0-20 ! 16 40 44 І 5'8 4,6 1 0,84 10,52 ! 1,86 12,38 ! 85,00 j (В) 35-50 15 1 46 І 39 i 5,5 5,0 ! 0,19 11,70 1,27 12,97 j 90,20 Сг 50-80 22 44 34 ! 5,5 4,8 0,16 i 9,91 1,27 11,18 i 88.63 C 2 80-150 30 ! 41 i 29 5,0 ; 4,2 0,02 ! 6,79 i 1,34 8,13 85,51 Brzeżna 10 А , 0-2.5 27 44 i 29 4,6 3,9 0,76 6,19 3,20 9,39 65,32 (В) 25-55 25 ; 40 І 35 4,9 4,5 0,18 6,97 1,76 8,73 79,83 С ! 80-100 22 ! 42 i 36 5,0 i 4,3 i 0,12 9,32 1,67 10,99 84,80 С 2 1 100-155 35 33 i 32 1 5'4 ; 4,5 i 0,11 ! 8,64 1,54 ! 10,18 84,87
Gleby płowe wytworzone z utworów pyłowych pokrywowych Soils lessives developed from silty cover sediments
Nowa Wieś 12 А , 0-25 19 46
I 35 4,9 3.5 I 0,88 2,61 2,75 5,36 48,69
А ? 25-50 45 42
13
5,8 4,8 0,12 1,48 1,16 2,64 56,061 1 2
”
31
4
5 Nowa Wieś 14 | A L 0-20 24 56i
A 3 20-40 22 57 B, 70-80 87 7 D 135-14550
47 Grzegorzewice 21j
A t 0-20 39 41 A3 20-40 30 64 Bt 40-60 26 61i
с
i
130-140 18 66 Mady właściwe Zawady 15 ! A ' 0-20 ! 33 52 40-50 17 73с
95-110 21 65 150-170 28 61 Zawady 16 A ! 0-20 16 j1 63 40-50 38 54 i С 50-80 14 56 140-150 : 11 i 79 Wilanów 24 At 0-30 50 33 40-50 48 44 С 50-80 93 6 120-140 18 55 Kazuń 25A
i 0-30 20 40 40-50 ! 23 45c
70-80 36 ! 44 120-140 15 63 cd. tabeli 1 Continued 6 ! 78
19
101
11 11 12 ! 13 20 5,7 j 4,6 0,70 2,50 2,67 5,17 44,10 21 5,0 4,1 0,15 1,90 1,62 3,52 54,00 6 5,8 4,4 0,08 2,93 1,24 4,17 70,26 3 6,8 6,0 0,03 1,06 0,42 1,48 71,62 20 6,8 6,1 0,61 3,58 1,09 4,67 77,66 6 4,9 3.8 i 0,04 i 1,04 1,03 2,07 ! 50,24 13 i 5,6 4,7 0,08 1 5,63 1,02 6,65 84,66 16 ; 5,7 j 5,0j
0,02 5,20 0,72 5,92 j 87,67 Alluvial soils 15 1 6,4 5,3 ! 1,15 ; 6,16 1,69 7,85 78,40 10 7,5 j 6,3 ! 0,29 ; 4,67 0,60 5,27 88,61 14 к oo 7,0 ! 0,33 i 10,94 0,56 i 11,50 95,13 11 ; 7,8 7,0 ' 0,14 6,04 0,51 6,55 92,21 21 6,3 5,7 1,67 8,21 1,35 9,56 85,87 8 7,7 6,9 0,24 4,43 0,53 4,96 89,44 i 34 7,4 6,6 0,67 10,69 ! 0,72 11,41 93,69 10 7,9 7,0 0,31 8,83 0,53 9,36 94,35 ; 17 5,9 5,0 1,14 14,18 2,10 16,28 ! 87,10 8 6,9 6,0 0,59 7,26 1,05 8,31 89,20 1 7,3 I 6,2 0,09 8,75 0,68 9,43 92,78 26 7,2 6,3 0,21 12,72 0,68 13,40 94,92 40 6,6 6,1 1,46 7,07 1,16 8,23 ' 85,90 32 7,2 I 6,3 0,16 4,32 0,75 5,07 85,20 20 7,3 6,3 0,10 1,60 0,49 2,09 76.55 24 I 7,0 ! 6,1 I 0,37 ; io ,n 0,98 1 1 ,09 ; 91,16[
I
ll
]
T a b e la 2
Ogólna zawartość pierwiastków śladowych w glebach wytworzonych z utworów pyłowych Total content of mikroelements in soils from different silty formation
Miejscowość i nr profilu Locality Profile No Poziom genet. Genetic horizon Głębokość Depth cm Fe Mn Zn Cu Mo Cr 1 Pb 0//0 mg/kg s.m. gleby — d.m. of soil 1 2 3 4 5 1
6
! 7 1 8 9 ____ i ° _ ____ !Czarnozieni zdegradowany wytworzony z lessu — Degraded chernozem developed from loess
Komorna At 0-20 1,78 457 31 12,5 2,65 30 22
j k. Sandomierza A iC 20-50 1,81 450 38 12,0 2,15 35 13
18 С 75-80 1,72 400 49 9,0 2,65 40 14
80-140 2,79 325 20 1 6,0 1,15 38 10
Gleby brunatne kwaśne wytworzone z pyłów wietrzeniowych fliszu karpackiego Brown acid soils developed of silty from weathering Carpatian flysh
Brzeżna к. Nowego ! At ! 0-20 1 2,17 490 40 11,0 2,15 35 27 Sącza 9 i (B) 35-50 2,27 500 40 14,3 3,00 39 20 1 С 50-80 2,37 535 29 14,3 1,90 40 13 80-150 2,16 510 40 13,0 1,15 38 12 1 Brzeżna k.Nowego 1 A t 0-25 2,10 540 31 12,5 2,50 35 25 ! Sącza 10 i (B) 25-55 3,16 650 55 26,0 3,50 42 20
Cl
80-100 1,92 1,92 31 22,0 2,30 40 17 U 100-150 2,38 540 31 22,0 2,25 37 13Gleby płowe wytworzone z utworów pyłowych pokrywowych Soils lessives developed from silty cover sediments
! Nowa Wieś A t 0-25 0,97 264 33 10,0 1,00 1 18 22
; k. Grójca 12 A3 25-50 0,48 232 24 3,0 0,90 15 6
[1 1 2 ] cd. tabeli 2 Continued
1
2 ! 3 1 45
11
61
7 18
910
Nowa Wieś к. Grójca 14 Л , j 0-20 0,97 352 28 6,5 0,70 i 1520
A 3 20-40 ‘ 0,62 357 ! 21 3,51,00
21
11
Bt \ 40-80 0,81 160 !20
5,0 0,90 30 7 D 135-145 0,56 80 I 13 1! 3,0 1! 0,30 i 32 9 Grzegor/ewice k. Warki 21 A i ' 0-20 ; 0,70200
1
35
, 7,0 1,15 1! io20
A i 20-40 ! 0,97 170 !12
i! 3,01,00
18 7 B t 40-60 j 1,46200
1 38 1 17,5 2,15 i 4815
С 130-140 1,26220
ji 20 7,6 1,151
181
6Mady właściwe — Alluvial soils Zawady k. Wilanowa 15 i Ai 0-20 1,82 !! 480
35
32,0 i 1.60 ! 25 17 ! С 40-50 1,05 ! 382 40 ! 10,0 1 .1,751
30
14 95-110 1,37 500 i 35 14,0 ; 2,50 i 33 ! 15i
150-170 ! 1,48 372 28 7,01,00
308
Zawady k. Wilanowa 16 Ai I 0-20 1,39 480 3522,0
1,55 27 171
40-50 j 0,97 228 ! 23 5,5 0,75 30 14 С 50-80 j 1,94 658 50 14,0!
2,75 3112
140-150j
1,56 372j
25
9,02,00
30!
1
° Wilanów 24j Ai
0-30 0,85 540 ! 49!
10,6
1,80 28 ! 25 30-50!
1,13 438 35 7,6 1,65 291
18 ! С ; 65-80 ! 0,86 I 261 23 4,0 1,50 i 16 j 10 120-140 I 1,27 I i 401 32 7,42,00
281
? Kazuń k. Modlina 25Ai
0-30 ; 0,60 309 57 i 6,9 ! 1,70 18 i 18 40-50 i 0,67 28921
j 5,0 1,60 14 !13
С 70-80 0,29 120-140 1Л 4 147 44420
40 i 2,5 ; 9.5 0,90 7.25 18 76 1 JT a b e la 3
Współczynniki korelacji (r) metali ciężkich z ilością części splawialnych frakcji pyłu i węgla organicznego w glebach wytworzonych z różnych utworów pyłowych Coefficients o f correlation (/•) between heavy metals and silt and clay fraction and organic carbon in soils developed from different silty formation
< 0,02 mm 0,1-0,02 mm С Mn Zn Cu Mo Cr Pb Fe < 0,02 mm 1.000 0,1-0,02 mm 0,049 1,000 С 0,388* 0,147 1,000 Mn 0,677** 0,229 0,397* 1,000 Zn 0,510** 0,061 0,340* 0,545** 1,000 Cu 0,382* 0,109 0,391* I 0,682** 0,470** 1,000 Mo 0,649** 0,226 0,269 j 0,773** 0,523** 0,645** i 1,000 i Cr 0,471** 0,180 0,042 j 0,574** 0,398* 0,540** 0,687** 1,000 Pb 0,585** 0,035 0,643** ! 0,526** 0,607** 0,391 * ; 0,460** 0,227 1,030 Fe 0,557** 0,064 0,007 I 0,606** 0,197 0,604** 0,578** 0,686** ! 0,203 1,000 * - p - 0,05 ** - p = 0,01
1 1 4 К . C zarnow ska
Z aw artość cynku w om aw ianych glebach była istotnie skorelow ana z iloś
cią części sp ław ialnych oraz z zaw artością Mo i Pb.
Z aw artość m iedzi ogółem w ah ała się od 3 do 32 m g/kg (średnio
10,5 mg/kg). Zapas tego p ierw iastk a w poziom ie А г w ah ał się od 19,5 do
96 kg/ha. N ajw ięcej m iedzi było w poziom ach aku m u lacy jn y ch m ad
z m iejscow ości Zaw ady, tj. ze starego sadu, w k tó ry m przez w iele lat
stosow ano p re p a ra ty grzybobójcze zaw ierające miedź. W pozostałych gle
bach stężenie m iedzi zależało od zasobności skały m acierzystej w ten
pierw iastek. G leby b ru n a tn e kw aśne w ytw orzone z pyłów w ietrzenio
w ych zaw ierały w ięcej Cu ogółem niż czarnoziem w ytw o rzony z lessu,
a n ajm n iej tego pierw iastk a było w glebach płow ych w ytw orzonych z p y
łów pokryw ow ych. W tych ostatn ich glebach poziom y przem ycia zaw ie
ra ły m niej miedzi, podobnie jak cynku, niż poziom y A x i Bt. Stw ierdzono
isto tn ą zależność pom iędzy zaw artością m iedzi a zaw artością m olibdenu,
żelaza i chrom u.
Z aw artość m olibden u ogółem w om aw ianych glebach m ieściła się
w g ranicach od 0,75 do 3,50 m g/kg (średnio 1,56 m g/kg) i była zbliżona
do ilości stw ierdzonych przez in ny ch au to rów [2, 7]. Zapas m olibdenu
w w arstw ie ornej w ynosił od 2,1 do 7,95 kg/ha. Rozm ieszczenie Mo
w pro filu om aw ianych gleb było nierów nom ierne. Tylko w glebach b ru
n a tn y c h kw aśnych poziom y b ru n a tn ie n ia zaw ierały w ięcej m olibdenu
w porów n aniu z poziom am i ak u m u lacy jn y m i i skałą m acierzystą. Ilość
m olibdenu w b adan ych glebach zależała w dużym stopniu od procento
w ej zaw artości części spław ialnych, gdyż w spółczynnik korelacji m iędzy
tym i w łaściw ościam i był isto tn y (r = 0,65).
O gólna zaw artość chrom u m ieściła się w g ranicach od 10 do 48 m g/kg
(średnio 28 mg/kg). W w ierzchnich poziom ach gleb płow ych było n a j
m niej tego p ierw iastka, a znacznie w ięcej chrom u w tychże poziom ach
gleb b ru n a tn y c h i czarnoziem u. Ilość chrom u w badanych glebach była
skorelow ana z zaw artością m anganu, m iedzi i m olibdenu.
Zaw artość ołow iu w ro zp atry w an y ch glebach w ahała się od 7 do
27 m g/kg (średnio 14,5 mg/kg). Poziom y w ierzchnie om aw ianych gleb
charak tery zo w ały się większą ilością tego p ierw iastk a niż poziom y głęb
sze, co w ynikało z rolniczej działalności człow ieka i z globalnego opadu
pyłów. Z aw artość ołowiu w ro zp atry w an y ch glebach była w ysoce istotnie
skorelow ana z ilością w ęgla organicznego (r = 0,64), z częściam i spła-
w ialnym i (r = 0,58) oraz z ilością cynku i m anganu.
O m aw iane gleby zaw ierały od 0,27 do 3,16% żelaza. N ajw ięcej tego
pierw iastk a stw ierdzono w glebach b ru n a tn y c h k w aśnych i czarnoziem ie,
a n ajm n iej w glebach płowych. Z aw artość żelaza była istotnie skorelo
w ana z ilością części spław ialnych oraz z zaw artością m anganu, miedzi,
m olibdenu i chrom u.
M etale ciężk ie w gleb ach p y ło w y ch 1 1 5
D Y S K U S JA
Z przeprow adzonych b adań w ynika, że ro zp atry w an e gleby różnią się
znacznie pod w zględem zaw artości m etali ciężkich. Różnice te m ożna tłu
m aczyć rodzajem utw orów pyłow ych. Na ogół zasobniejsze w e w szystkie
m etale ciężkie b yły gleby b ru n a tn e kw aśne w ytw orzone z utw oró w p y
łow ych w ietrzeniow ych, n astęp n ie czarnoziem w ytw orzo ny z lessu. N a
tom iast gleb y płowe, pow stałe z utw orów pyłow ych (pokrywowych, silnie
przesortow an ych przez w ia tr i wodę, zaw ierały m niej ty ch m etali. Duże
w a h a n ia w zaw artości m etali ciężkich w m adach w y n ik ały z w a rstw o
w anego m ate ria łu ty ch gleb, różniącego się składem granulom etry czn ym ,
a ty m sam ym i składem chem icznym .
W badan ych glebach zaw artość Fe, Mn, Mo, Pb i Zn była istotn ie
skorelow ana z ilością części spław ialnych, jed n ak w artość w spółczynni
ków korelacji nie była zbyt w ysoka. W większości p rzypadków p raw do
podobieństw o istn ien ia ścisłych zależności m iędzy tym i p a ra m etram i w y
nosiło r = 0,50 - 0,67. Podobne zależności uzyskano w glebach w ytw o rzo
nych z glin zw ałow ych lub utw orów pyłow ych [3, 4]. K ab a ta-P e n d ia s [5]
otrzym ała w yższe w spółczynniki korelacji m iędzy zaw artością Cu i Fe
a ilością części spław ialnych, A ndersson [1] zaś dla Cr. W niniejszy ch
badaniach nie stw ierdzono istotnej k orelacji m iędzy zaw artością rozpa
try w an y c h m etali a ilością frak cji p yłu i w ęgla organicznego. W yjątek
stanow ił ołów, którego zaw artość była isto tn ie skorelow ana z ilością w ę
gla organicznego (tab. 3).
U zyskano także isto tn ą korelację m iędzy p aram i p ierw iastków . P ra w
dopodobieństw o istn ien ia ścisłych zależności m iędzy zaw artością w gle
bie bad an y ch p a r p ierw iastk ó w w y stąp iło w 14 p rzyp adk ach na 16,
r = 0,50 - 0,77. Zbliżone zależności m iędzy p aram i pierw iastk ów ślado
w ych uzyskano w innych badaniach [3, 4,
8].
W N IO SK I
1. P rzeciętn a zaw artość m etali ciężkich w b adan ych glebach w ynosi
(w m g/kg): Mn — 370, Zn — 32, Cu — 10,5, Mo — 1,56, C r — 28,
Pb — 14,5, a Fe — 1,40%. Są to ilości najczęściej spotykane w glebach
u p raw n y c h nie zanieczyszczonych.
2. Zapas podstaw ow ych m etali ciężkich w w a rstw ie u p raw n ej w ah a
się znacznie (w kg/ha): Mn — 6 0 0 - 1620, Zn — 84 - 170, Cu — 1 9 - 9 6
i Mo — 2,1 - 7,9.
3. Zaw artość Mn, Zn, Mo, Pb i Fe zależy w dużym stopniu od rod zaju
skały m acierzystej i procentow ej ilości części spław ialnych, w spółczyn
niki k orelacji bow iem m iędzy ty m i w artościam i są w ysoce istotne.
1 1 6
LIT ER A TU R A
[1] A n d e r s s o n A. H ea v y m eta ls in S w ed ish soils. On their relation , d istrib u tion and am ounts. S w ed ish J. A gricu lt. 1977, 7 s. 7 - 2 0 .
[2] A n d r u s z c z a k E., C z u b a R. W stępna ch a ra k tery sty k a ca łk o w itej zaw ar tości m akro- i m ik ro elem en tó w w gleb ach polskich. Rocz. G lebozn. 1984, 35, 2 s. 61 - 78.
[3] C z a r n o w s k a K., G w o r e k B. M etale ciężk ie w gleb ach środkow ej i p ół nocnej P olski. Rocz. G lebozn. 1987, 38, 3 s. 41 - 57.
[4] G w o r e k B. P ierw ia stk i śla d o w e w gleb ach w y tw o rzo n y ch z u tw o ró w p y ło w y ch p ó łn o cn o -w sch o d n ieg o regionu P olski. Rocz. G lebozn. 1985, 36 3 s. 41 - 50. {5] K a b a t a - P e n d i a s A . Z aw artość m eta li ciężk ich w gleb ach u p raw n ych P o l
ski. Pam . Puł. 1981, 74 s. 10 1 -1 1 1 .
[6] P i o t r o w s k a M. R ozm ieszczen ie p ierw ia stk ó w śla d o w y ch w n iek tórych pro fila ch gleb w y tw o rzo n y ch z lessó w W yżyny Sandom iersko-O pa-tow skiej. Pam. Puł. 1967, 30 s. 83 - 98.
[7] P i o t r o w s k a M. W ystęp ow an ie boru, m ied zi i m olibdenu w gleb ach w y tw o rzonych z lessó w W yżyny S an d om iersk o-O p atow sk iej. Pam . Puł. 1967, 30 s. 99 - 114.
[8] S a p e k A., S k ł o d o w s k i P. R ozm ieszczen ie Fe, Zn, Mn, Cu, Co, N i, Pb i Cd w profilach czarnoziem ów leśn o -step o w y ch . Rocz. G lebozn. 1971, 28, 1 s. 71 - 84.
К. ЧАРНОВСКА
СОДЕРЖАНИЕ НЕКОТОРЫХ ТЯЖЕЛЫХ МЕТАЛЛОВ В ПОЧВАХ ОБРАЗОВАННЫХ ИЗ ПЫЛЕВАТЫХ ФОРМАЦИЙ
Кафедра почвоведения Варшавской сельскохозяйственной академии
Р е з ю м е
Исследовали содержание тяжелых металлов (Mn, Zn, Cu, Mo, Cr, Pb и Fe) в почвах под садами образованной из лёссов, пылеватых выветренных формаций, покровных и аллю виальных пылей. Исчисляли взаимные статистические корреляции между содержанием в почве тяжелых металлов и процентом илистых частиц ( < 0,02 мм), фракций пыли (0,1 — 0,02 мм) и органического углерода. Среднее содержание исследуемых тяжелых металлов составляло (в мг/кг): Мп — 370, Zn — 32, Cu — 10,5, Mo — 1,56, Cr — 28, Pb — 14,5, a Fe — 1,40%. Установленные количе ства анализируемых металлов приближены к количествам наиболее часто встречаемых в культурных почвах северо-восточной и центральной части Польши. Запас основных мик роэлементов в верхнем слое рассматриваемых почв значительно колебался (в кг/га), сос тавляя: Мп - 600-1620, Zn - 84-170, Cu - 19-96, Mo - 2,1-7,9. Содержание Mn, Zn, Mo, Pb и Fe в исследуемых почвах зависело в значительной сте пени от вида материнской породы и процента илистых частиц, поскольку коэффициенты корреляции между указанными значениями были высоко-существенными (табл. 3). Ста тистические расчеты показали, что только содержание свинца существенно коррелировало с процентом органического углерода. Не установлено зависимости между содержанием тяжелых металлов в почве и количеством пылеватых фракций.
M eta le ciężkie w gleb ach p y ło w y ch Ц 7
K . C Z A R N O W S K A
CONTENT OF SOME H EA VY M ETA LS IN SOILS DEVELOPED FROM SILTY FO R M A TIO N S
D epartm ent of S oil S cien ce, A gricu ltu ral U n iv ersity of W arsaw
S u m m a r y
T he co n ten t of h eavy m etals (Mn, Zn, Cu, Mo, Cr, Pb and Fe) in orchard soils d evelop ed from loesses, w ea th ered silty form ation s d evelop ed from sh ales o f the C arpathian fly sh , flu v io g la cia l and a llu v ia l silts, w a s in v estig a ted . M utual sta tistica l correlation s b etw een the con ten t of h ea v y m eta ls in soil and th e per cen t o f c la y p articles (of < 0.02 m m in dia), silt p articles (0 .0 1 -0 .0 2 mm) and organic carbon w ere calcu lated .
T he m ean con ten t of h ea v y m eta ls under study am ou n ted (in m g/kg) as follow s: Mn — to 370, Zn — to 32, Cu — to 10.5, Mo — to 1.56, Cr — to 28, Pb — to 14.5 and Fe — to< 1.40%. T he above am ou n ts of the me-tals an alyzed ap p roxim ated th ose m ost o ften en cou n tered in arable soils o f n o rth -ea stern and cen tral parts o f P olan d . The reserv e of basic m icroelem en ts in upper layer of th e soils tested stron gly flu ctu a ted w ith in the fo llo w in g ranges: Mn — 600 - 1620, Zn — 8 4 - 170, Cu — 1 9 - 96 and Mo — 2.1 - 7.9 kg/ha.
T he Mn, Zn, Mo, Pb and F e con ten t in the soils tested depended to a high degree on th e parent rock and th e per cent of clay p articles, as c o e ffic ie n ts of cor r ela tio n b etw een th ese v a lu e s w e r e h igh ly sig n ifica n t (T able 3). S ta tistica l c a lc u lation s proved th at th e lead con ten t on ly w a s sig n ific a n tly correlated w ith th e organic carbon per cent. No correlation b etw een the con ten t of h ea v y m etals in soil and th e silt fraction con ten t has been found.
P r o /, d r К C z a r n o w s k a P r a c a w p ł y n ę ł a d o r e d a k c j i w g r u d n i u 1988 r. K a t e d r a G l e b o z n a w s t w a
S G G W - A R w W a r s z a w i e
