RO CZNIKI GLEBOZNAW CZE T. X X V II, N R 3, W ARSZA W A 1976
TOM ASZ K O M ORNICK I, E B E R H A R D M A KO SZ, SY LW E STER SM ORON
ZM IANY NIEK TÓ RY CH W ŁAŚCIW O ŚCI FIZYCZNY CH I CHEM ICZNYCH GLEBY W DOŚW IADCZENIU Z NAW OŻENIEM
s a d u Śl i w o w e g o
In sty tu t G leb o zn a w stw a , C h em ii R olnej i M ik rob iologii AR w K rak ow ie Z akład D o św ia d cza ln y In sty tu tu S a d o w n ictw a w B rzeznej k. N ow ego Sącza
W ST ĘP
W ieloletnie dośw iadczenie z naw ożeniem sadu śliwow ego w Zakładzie D ośw iadczalnym In s ty tu tu Sadow nictw a w B rzeznej k. Nowego Sącza może posłużyć do stw ierdzenia, czy w łaściwości gleby ulegają przy ty m zm ianie, a jeżeli tak — to w jakim kieru n k u . J a k dotychczas bow iem w dośw iadczeniach nad m etodam i naw ożenia i u p raw y sadów zajm ow ano się z reg u ły w pływ em ty ch zabiegów na plonow anie i sta n zdrow otny drzew owocowych; nato m iast rzadko spotyka się badania nad zm ianam i glebow ym i, k tó re m ogą być sk u tk iem naw ożenia i u p raw y, chociaż efekty tak ie badano n ieraz u gleb ornych i łąkow ych.
M A TER IA Ł I METODY
O p i s d o ś w i a d c z e n i a . P rzedm io tem dośw iadczenia był sad śli wowy o pow ierzchni 3,33 ha, założony w k w ietn iu 1964 r. W sadzie ty m użyto n astęp u jący ch odm ian śliw: W ęgierki Z w ykłej, K irki, R enklody Zielonej, R enklody A lthan y, w ysadzanych pasam i biegnącym i z góry n a dół na zboczu; prow adzono siedem kom binacji upraw ow o-naw ozow ych (tab. 1, rys. 1), każdą w czterech pow tórzeniach (blokach), p rzy czym pięć pierw szych kom binacji było pod trw a łą m uraw ą, a dw ie dalsze — pod czarnym ugorem . Dośw iadczenie założono m etodą losow anych bloków, przy czym pow ierzchnia każdego po letk a w ynosiła 1152 m 2; na poletku było 14 drzew dośw iadczalnych w dw u rzędach poziom ych oraz rzędy ochronne poziom y i pionow y (rys. 2), p rzy czym w rzędach ochronnych w ysadzono W ęgierkę Zw ykłą.
G łów nym celem dośw iadczenia było stw ierdzenie w pływ u naw ożenia na szerokość i wysokość korony drzew , obwód pnia, plon owoców i ich jakość. Stosow ano tylko naw ożenie m in eraln e — fosfor w form ie su p
er-T a b e l a 1
Schem at n a w o ż e n ia sadu w p o s z c z e g ó ln y c h k o m b in a cja c h /w kg na h e k t a r i r o k /
D iagram o f o r c h a r d f e r t i l i z a t i o n i n s e p a r a t e t r e a t m e n t s / i n kg p er h e c t a r e y e a r l y /
K om b in acie L ata S k ła d n ik N u t r ie n t
T r e a tm e n ts Y ears N Р2о 5 к2о A 19 6 4 - 19 6 9 1 970 - 1 9 7 3 30 30 30 30 30 30 В 1964 - 1 3 6 9 1970 - 1 9 7 3 90 90 30 30 30 3° Pod т и г а щ С 1964 - 1969 1 970 - 19 7 3 120 120 30 60 150 150 Under so d в 1 9 6 4 - 1 9 6 9 1 9 7 0 - 1 973 150 270 30 60 100 150 2 1 9 6 4 - 19 6 9 1970 - 1 9 7 3 150 270 30 60 200 250 C zarny u g ó r V 19 6 4 - 1 969 19 7 0 - 1 9 7 3 С 0 0 0 0 0 B are f a l l o w G 1 9 6 4 - 1 9 6 9 197С - 1 9 7 3 12 0 120 30 60 150 150
Rys. 1. P la n sa d u — u k ła d bloków (pow tórzeń) i k o m b in a cji naw ozow ych oraz sch e m aty czn a m a p k a gleb
A—G — k o m b in a cje n a w o zo w o -u p ra w o w e (patrz tab. 1), x — o d k ry w k i g leb o w e, 1 — g leb y b ru n atn e w ła śc iw e i w y łu g o w a n e (p rzew ażn ie p seu d o o g lejo n e), 2 — g le b y p łow e (przew ażn ie
p seu d o o g lej one)
P la n of orch ard — disposition of blocks (replications) and fe rtiliz e r tre a tm e n ts as w e ll as a sim p lified so il m ap
A —G — fe r tiliz e r and tilla g e trea tm en ts — (see T ab le 1), x — so il outcrop, 1 — ty p ic a l or
le a c h e d brow n so ils (o ften p seu d o g ley ed ), 2 — g rey -b ro w n pod zolic so ils (o ften p seu d o g ley ed )
fosfatu pojedynczego, potas w form ie 40-procentow ej soli potasow ej, n ato m iast azot w latach 1964— 1969 daw ano w form ie saletrzaku , a w
la-Zm iany w glebie sadu śliw ow ego po nawożeniu 5
Rys. 2. S chem at u k ła d u odm ian w rzędach „pionow ych” w k olejnych blokach
O — och ron a (W ęgierka), A — R en k lod a A lthan a, К — K irka, W — W ęgierska Z w yk ła 2 — R en k lod a Z ielon a
D iag ra m m atic d istrib u tio n of v a rie tie s in “v e rtic a l” row s in consecutive blocks
va rieties: О — co v er (com m om plum ), A — A lth a n ’s g reen g a g e, К — K irka, W — com m on plu m , Z — g reen g reen g a g e
tach 1970— 1973 — w form ie sa le try am onow ej; daw ki n iek tó ry ch n aw o zów w d ru g im okresie by ły podwyższone.
B adania gleboznaw cze przeprow adzono, opisując odkryw ki zrobione tylko w dwóch pow tórzeniach każdej kom binacji (rys. 1); dobrano je czę ściowo w sposób losowy, ta k by o dkryw ki b yły na każdej części zbocza, w każdym bloku (pasie pionowym ) i w każdym pasie poziom ym. O dkryw ki robiono w zasadzie na środku poletka; w razie b ra k u drzew ek (wypady) o dkryw ki kopano m iędzy najbliższym i drzew am i. Po opisaniu profilu pobierano z poszczególnych poziomów po trz y próbki o nie naruszo ny m układzie do cylindrów blaszanych pojem ności po 250 cm 3, ponadto także z w a rstw y próchnicznej (0— 10 cm) pró b k ę m ieszaną z całej pow ierzchni poletka.
K l i m a t i g l e b y . O pisane poniżej gleby w ytw orzone zostały z lessopodobnych skał fliszu (zaw ierających w ięcej piasku niż typow y
T a b e l a 2 F. o z m i e s z c z e n i e opadów w d z i e s i ę c i o l e c i u 1 9 6 4 - 1 973 /w mm/ D i s t r i b u t i o n o f p r e c i p i t a t i o n s i n th e p e r io d 1 9 6 4 -1 9 7 3 / i n тип/ I I I I I I IV V VI V II V II I IX X X I X II T . 1 9 6 4 1 5 ,9 52, 1 5 8 ,3 2 7 ,9 6 8 , 0 2 0 ,7 8 0 , 6 1 6 3 ,4 4 3 ,0 7 6 , 3 6 8 , 0 3 8 ,7 7 1 2 ,9 1 9 6 5 4 7 ,3 4 6 ,2 4 6 , 2 3 1 ,5 9 1 , 2 1 7 5 ,6 1 7 3 ,4 1 4 4 ,0 6 1 ,8 6 , 1 3 4 ,3 2 2 , 1 8 4 3 ,7 1966 3 6 ,1 6 1 , 4 3 5 ,0 6;,0 1 0 3 ,6 1 0 4 ,3 1 7 5 ,0 1 0 3 ,8 3 6 ,9 4 2 , 1 4 8 , 1 5 2 ,8 8 6 2 , 1 1 9 6 7 3 6 , 6 4 i , 5 4 2 , 8 7 6 , 6 9 1 ,9 8 8 , 5 2 3 , 3 9 1 ,6 3 0 ,2 4 2 ,2 1 8 , 3 4 2 ,5 6 2 8 ,0 1968 5 0 ,4 6 , 4 2 5 ,8 4 0 ,2 7 2 , 9 8 3 , 3 1 8 7 ,5 111,2 4 8 ,2 4 3 ,2 2 8 , 3 2 0 ,8 7 1 8 ,2 19 6 9 2 4 ,0 ' 2 5 , 1 1 4 ,5 2 4 , 3 63,0 1 3 2 ,2 9 1 , 2 1 3 2 ,3 8 , 9 48 , 2 2 4 , 1 4 4 , 9 6 3 2 ,7 1 9 7 0 4 1 ,4 3 4 ,8 х>,г 6 6 , 0 5 8 , 3 1 5 5 ,2 2 0 7 ,8 1 0 1 ,9 5 6 ,8 5 9 ,9 2 2 ,9 4 5 ,4 9 1 4 ,6 1 9 7 1 7 , 5 3 1 ,2 3 3 ,7 .>6 , 0 5 4 ,2 8 6 , 9 8 3 , 8 7 4 ,7 4 6 , 2 1 8 ,2 2 8 ,4 3 3 ,2 5 3 4 ,0 19 7 2 1 4 ,5 э.о U , 7 7 8 ,8 1 4 2 ,2 1 1 8 ,0 1 0 2 ,4 1 3 8 ,6 7 3 , 3 1 7 ,6 3 8 ,2 6 , 1 7 5 0 ,4 1 9 7 3 2 2 ,5 5 0 ,0 1 8 ,2 4 2 ,7 4 0 , 1 2 1 0 ,5 9 5 ,6 52 ,8 4 4 ,8 2 0 ,5 3 7 ,5 1 4 , 2 6 4 9 ,4 X 29 , 6 3 6 ,0 3 1 ,6 4 8 ,7 7 8 , 5 1 1 7 ,5 1 2 2 , 1 3 1 1 ,4 4 5 , 0 3 7 ,6 3 4 ,8 3 2 ,1 7 2 4 ,6
Т ■' о e 1 a 3 P r z ^ b i^ e t o r p o r s tu r ś r c ć n i c h n : i - s i e c z n y oh i r o c z n y c h v/ °C /1 9 6 4 - 1 9 7 3 /
Course- ci’ !Г.-з-1Г: n o n t h l y -ind a n n u a l t-imp?r a tu r a г i n °С / 1 9 6 4 - 1 9 7 2 /
I I I m IV V 71 V II V II I IX X XI X II X 1 964 “ 5 ,4 - 3 , 0 - 1 . 7 8 , 8 ' 1 2 ,4 1 9 ,2 1 7 ,6 1 5 ,8 1 3 ,1 8 , 7 4 ,6 - Q ,o 7 ,4 1965 . - 1 , 0 - 5 , 9 2 ,0 7 , 1 1 1 ,0 1 6 , 5 1 6 ,4 1 5 ,0 1 4 ,5 7 ,2 0 , 6 1»1 7 , 0 1966 - 5 , 4 / , 9 •»2 1 0 ,0 1 ; , 3 1 6 ,5 1 7 , 5 1 6 ,7 1 ", 2 1 , , 1 ■, 9 - 0 , 2 8 , 8 1 967 - 4 , 1 0 , 3 5 ,2 8 , 1 1-^,5 1 5 ,7 1 9 , 3 1 7 ,1 IG , 1 1 2 ,0 4 , 9 - 1 . 2 8 , 9 1968 - 3 , 7 1 9 3 3 ,8 9 , 7 1 3 ,0 1 7 ,2 1 6 ,7 1 6 ,9 1 3 ,8 9 ,0 5 ,9 - 4 , 3 8 , 3 1 969 - 4 , 8 - 0 , 7 - 0 , 6 7 , 1 1 5 ,5 1 5 ,7 1 7 ,5 1 5 ,9 l - ‘ »6 ^ ,7 6 , 4 - 6 , 4 7 , 4 1970 - 3 , 3 “ 2 , 9 1 ,0 8 , 0 1 1 ,7 1 6 ,4 1 7 ,7 1 6 ,7 1 1 ,9 7 ,7 5 , 9 0 , 7 7 , 6 1 971 - 2 , 6 0 , 8 0 , 7 9 , 7 1 6 ,1 1 6 ,1 1 8 ,7 1 9 ,7 1 2 ,0 £>5 3 , 3 2 ,9 8 , 8 1972 - 3 , 6 - T > i ' 6 j 4 9 ,1 l ; , b 1 8 ,2 1 9 ,7 1 7 ,2 1 2 ,2 6 ,6 5 ,1 0 , 6 9 ,0 19 7 3 - 0 , 8 1 ,6 ; , з « , 5 1 4 ,5 1 6 ,7 1 8 ,2 1 8 ,1 1—1 3 , 1 i . s - - 0 , 1 8 , 7 i - 3 , 4 - 0 , 1 2 ,5 8 , 6 1 3 ,5 1 6 ,9 1 7 ,9 1 6 ,9 1 3 ,5 9 ,0 4 , 3 - 0 , 8 + 8 ,2
less); skały te w edług K s i ą ż k i e w i c z a i S a m s o n o w i c z a fi, 2] należą do w arstw inoceram ow ych. G leby Z akładu Dośw iadczalnego w B rzeznej opisyw ał także P o l a k [4], k tó ry w om aw ianym sadzie śli w ow ym na spadku około 15° z w y staw ą południow o-w schodnią w p ro wadził terasy , znacznie osłabiające erozję i zm niejszające spadek do 5— 8°. K lim at (pom iary w ykonał In s ty tu t Sadow nictw a w e w łasn ej stacji m eteorologicznej) cechuje tu dość duża ilość opadów; w lata ch 1964— 1973 sum a roczna w ynosiła 534— 915 m m (średnio 725 mm, tab. 2); odznacza się rów nież stosunkow o w ysoką śred n ią te m p e ra tu rą roczną (w bad an y m okresie 7,0— 9,0°C, średnio 8,2°C, tab. 3).
D aty ostatnich przym rozków w dziesięcioleciu 1964— 1973 w ah ają się od 20 kw ietn ia do 1 czerw ca (średnio 17 m aja) ze śred nią te m p e ra tu rą — 2,3° (w ahania od —0,4 do 5,1°); pierw sze przym rozki w y stęp u ją m iędzy 13 w rześnia a 20 października (średnio 27 w rześnia) ze średnią te m p e ra tu rą — 2,5° (w ahania od —1,0 do 5,1°). O dpow iednio okres bez m rozu rozciąga się średnio n a 133 dni — w ah an ia od 111 dni (1966) do 183 dni (1967).
W śród c ztern astu opisanych odkryw ek glebow ych m ożna było w yróż nić kilka jedn o stek typologicznych; w kom binacjach А, В, С w y stęp u ją trz y gleby b ru n a tn e w łaściw e z oznakam i odpow ierzchniow ego oglejenia i trz y gleby b ru n a tn e w yługow ane (w czym jedna z oznakam i odpo wierzchniow ego oglejenia); w kom binacjach D i E (najsilniej naw ożo nych) w y stęp u ją dw ie gleby płow e odpow ierzchniow o oglejone; w reszcie w kom binacjach F i G (ugór) stw ierdzono cztery gleby płow e odpo w ierzchniow o oglejone.
Zmiany w glebie sadu śliw ow ego po nawożeniu 7
o bjaw y płow ienia i oglejenia odpow ierzchniow ego; przeciw tem u p rze m aw ia jed n ak obecność takich gleb w kom binacji F (wcale nie naw o żonej). N adto próba łączenia sąsiadujących p u n k tó w o podobnych cechach typologicznych pozw ala w yróżnić w środkow ej części zbocza (bloki II, III, IV) w yspę gleb płow ych i n iew ielką ich w ysepkę w górnej części zbocza (blok I). N aw et na te j podstaw ie tru d n o w iązać w yraźn iejsze „płow ienie” z ugorow aniem . Rozm ieszczenie jedn ostek typologicznych p rzedstaw ia schem atycznie rys. 1.
N ależy przypom nieć, że „płow ienie” i zw iązane z nim pseudooglejenie jest zjaw iskiem częstym u gleb pyłow ych (a z tak im i m am y w łaśnie do czynienia). N adto rosnące zakw aszenie, k tó re m ożna w iązać ze w z ra sta jącym naw ożeniem m ineraln ym , u łatw ia d y spersję koloidów i dopuszcza przez to do ich w ędrów ki w głąb pro filu z w odam i opadowym i.
M e t o d y l a b o r a t o r y j n e . Na p o b ran ych próbkach gleb w y konano n a stę p u jąc e oznaczenia:
— skład m echaniczny m etodą areo m etry czn ą Bouyoucosa w m ody fik acji C asagrande i Prószyńskiego,
— ciężar objętościow y (w 3 cylin d erk ach po 250 ml, w ażonych i su szonych w B rzeznej) z późniejszym obliczeniem porow atości,
— w ilgotność a k tu a ln ą m etodą w agow ą (w cylinderkach), — pH w wodzie i l n KC1 m etodą potencjom etryczną,
— sum ę zasad w ym iennych S przez w y trząsan ie z 0 ,ln HC1 w edług K appena, kwasowość h y d ro lity czn ą H przez w y trząsan ie z ln octanem w apnia w edług K app ena (z obliczeniem pojem ności sorpcy jnej T i stopnia w ysycenia przez katio n y zasadow e V),
— w pró b kach m ieszanych (0—10 cm) zaw artość w ęgla organicznego m etodą T iu rin a w m odyfikacji w łasnej,
— w p róbkach m ieszanych (0— 10 cm) zaw artość przysw ajalnego fosfo r u i potasu m etodą E gnera-R iehm a.
W Y N IK I I ICH OM ÓW IENIE
S k ł a d m e c h a n i c z n y . Skład m echaniczny bad any ch gleb (tab. 4) odpow iada utw o rom pyłow ym o zaw artości fra k c ji pyłu (0,1— 0,02 mm) 38— 53%, p rzy zaw artości części sp ław ialnych (< 0 ,0 2 mm) najczęściej 27— 40% (w ty m 9— 19% iłu koloidalnego „drobnego”) i zaw artości frak cji piasku (1,0— 0,1 m m) 16— 34%. S zkielet znajdow ano tylko sporadycznie. N ależy dodać, że w poziom ach określonych jako B t (iluw ialne ilaste) przew ażnie nie znajdow ano w yraźnego nagrpm adzenia cząstek spław ial nych lub koloidalnych.
C i ę ż a r o b j ę t o ś c i o w y i p o r o w a t o ś ć . P rzy oznaczaniu ciężaru objętościow ego i w yliczanej z niego porow atości (tab. 4) p rzy jęto ciężar w łaściw y gleby schem atycznie za ró w n y 2,64 g/cm 3. W yliczono ró w nież ciężar słupa gleby o pow ierzchni 1 m 2 do głębokości 150 cm i zapas
N ie k t ó r e w ł a ś c i w o ś c i f i z y c z n o b adan ych g le b Some p h y s i c a l p r o p e r t i e s o f th e s o i l a i n v e s t i g a t e d Hr p r o f i l u P r o f i l e No
Poziom - H o r iz o n S k ła d m ech a n ic zn y % o f n e c h a n ic a l - % f r a k c j i . f r a c t i o n s C ię ż a r ob j ę t o ś c i o w y b u lk dc n 3 i t у g/cm 3 W ilg o t n o ś ć a k t u a ln a Porowa t o ś ć cm 1 - 0 , 1 0 , 1 - 0 , 0 2 < 0 , 0 2 < 2 j i Ac t u a i m o is t u r e % P o r o s it y %v 1 2 3 4 b 7 8 J AI Ap 0 - 1 5 22 51 27 10 1 .4 1 2 3 ,5 7 4 6 ,5 A1 1 5 -3 0 29 41 30 9 1 , 6 1 1 6 , 5 1 3 9 ,0 Bg 3 0 -7 5 27 40 33 1 3 1 , 6 1 1 8 , 7 1 3 9 ,0 Б/С е 7 5 -1 3 0 28 45 27 11 1 , 6 3 2 0 ,1 6 3 3 ,2 с 1 3 0 -1 6 0 21 53 26 14 1 ,6 0 2 1 ,4 9 3 9 ,3 AIV Ap 0 - 1 5 19 48 33 18 1 ,5 6 2 1 ,9 6 4 0 ,9 A1 1 5 -4 0 24 49 27 14 1 . 5 7 1 6 ,4 0 4 0 , 5 (B) 4 0 - 6 3 30 41 29 15 1 , 5 4 1 6 , 2 7 4 1 , 7 (B>C 6 3 -1 2 0 29 44 27 12 1 , 5 4 1 6 ,2 9 4 1 , 7 с 1 2 0 -1 6 0 34 46 20 9 1 . 5 3 1 1 ,5 3 4 8 , 9 BI Ap 0 - 1 7 21 41 33 14 1 ,5 4 1 2 , 5 1 4 1 ,7 A^fB) 1 7 -5 6 22 49 27 17 1 ,5 9 1 6 ,2 3 3 9 ,8 (B)C 5 6 -9 4 18 4 3 39 16 1 , 6 4 1 8 ,9 0 3 7 ,7 с 9 4 -1 5 0 27 46 27 12 1 ,6 0 1 7 , 8 3 3 9 ,3 B i l l Ap 0 - 1 2 22 40 33 10 1 ,4 5 1 5 ,3 6 4 5 , 1 A1 1 2 -4 3 28 34 38 12 1 , 5 7 1 7 ,4 5 4 0 ,5 (B Î 4 3 -7 6 25 46 39 13 1 ,5 3 1 9 ,3 5 4 2 ,0 B /C g 7 6 -1 0 5 28 34 33 16 1 , 6 4 1 9 ,6 9 3 7 ,9 с 1 0 5 -1 4 7 17 43 40 15 1 ,6 4 2 1 ,7 0 3 7 ,9 C II Ap 0 - 1 0 30 39 31 12 1 , 5 4 2 0 ,4 9 4 1 , 7 A1 1 0 -4 0 21 46 33 13 1 ,5 9 1 7 ,9 4 3 9 ,8 Bg 4 0 -3 5 17 40 33 15 1 , 5 4 1 9 ,1 6 4 1 ,7 B/C 8 5 - 1 2 0 15 42 43 18 • 1 ,6 5 2 0 ,0 0 3 7 ,5 с 1 2 0 -1 4 5 16 38 36 17 1 ,6 2 2 1 ,0 2 3 8 ,6 C I I I Ap 0 - 1 7 28 39 31 10 1 ,5 0 1 6 ,2 5 4 3 ,1 A1 1 7 -3 8 24 42 34 10 1 , 5 1 1 7 ,9 9 4 2 ,7 (B ) 3 8 -8 5 25 41 34 12 1 ,4 8 2 0 ,8 6 4 3 ,9 (b)C 8 5 - 1 2 5 22 42 36 10 1 ,5 0 2 0 ,9 5 4 3 ,1 с 1 2 5 -1 5 5 16 44 40 15 1 ,6 8 20 j 53 3 6 ,3 D II Ap 0 - 1 5 29 41 30 13 1 , 4 1 2 3 , 7 3 4 6 ,5 A1 1 5 -4 0 26 46 28 13 1 , 5 1 1 8 , 2 1 4 2 , 7 A ^ g 4 0 - 8 2 25 41 34 14 1 , 6 7 1 7 ,0 5 3 6 ,7 B i 8 2 - 1 1 5 27 45 28 14 1 ,6 8 1 9 , e 7 3 6 ,3 С 1 1 5 -1 4 8 21 40 39 13 1 , 6 4 2 1 ,1 3 3 7 ,9 DIV Ap 0 - 1 4 24 40 36 19 1 ,5 2 2 1 ,3 0 4 2 ,4 A1 1 4 -4 0 22 43 35 14 1 ,5 0 2 0 ,0 5 4 3 ,1 A3 4 0 - 8 4 28 41 31 16 1 , 4 3 1 9 ,0 3 4 5 ,3 B i/C 8 4 -1 2 0 26 41 33 16 1 ,5 6 1 8 ,3 9 4 0 , 3 С 1 2 0 -1 5 5 22 56 22 9 1 , 4 1 1 2 ,1 8 4 6 ,5 £ 1 1 Ap 0 - 1 4 26 42 32 12 1 , 4 9 1 8 ,5 8 4 3 ,5 A1 1 4 -3 8 24 42 34 12 1 , 5 7 1 6 ,3 6 4 0 ,5 A3 3 8 -6 4 23 41 36 10 1 ,5 0 1 6 ,9 8 4 3 ,1 B i/C g 6 4 -1 1 0 22 40 38 17 1 ,6 6 1 5 ,9 0 3 7 ,1 с 1 1 0 -1 4 5 26 41 43 12 1 ,6 5 2 0 ,2 5 3 7 ,5
Zm iany w glebie sadu śliw ow ego po nawożeniu 9 c d . t a b e l i 4 1 2 3 4 5 6 7 8 9 E I I I Ap 0 - 1 6 27 45 28 11 1 ,3 8 2 1 ,6 5 4 7 , 7 A1 1 6 -3 5 25 41 34 14 1 ,5 8 1 5 ,9 0 4 0 ,1 A3 3 5 -7 4 19 46 35 14 1 ,5 L 1 7 ,7 0 4 2 ,7 B i/C 7 4 -1 1 0 19 53 33 16 1 , 6 2 1 7 ,0 6 3 8 ,6 С 1 1 0 -1 4 9 24 42 34 15 1 , 7 4 1 7 ,8 1 3 4 ,1 F I I Ap 0 - 1 3 27 44 29 12 1 , 4 4 1 5 ,9 9 4 5 ,4 A1 1 3 - 4 2 27 42 31 11 1 , 5 0 1 2 ,8 9 4 3 , 1 A1A3 4 2 -7 6 30 40 30 13 1 , 5 3 1 7 ,3 1 4 2 ,0 B i/C g 7 6 -1 1 8 28 39 33 14 1 , 7 4 1 7 ,3 4 3 4 ,0 С 1 1 8 - 1 5 3 28 44 28 15 1 ,6 5 2 0 ,2 5 3 7 ,5 FIV Ap 0 - 1 0 23 50 27 14 1 , 5 7 1 5 ,6 3 4 0 ,5 A3 1 0 -3 8 29 44 27 14 1 ,6 2 1 7 ,3 6 3 8 ,6 E i 3 8 -7 0 22 40 * 38 18 1 ,5 4 3 0 ,3 1 4 1 ,7 B i/C 7 0 -1 0 5 36 46 18 10 1 ,5 0 1 8 ,0 2 4 3 , 1 С 1 0 5 -1 5 0 35 48 17 7 1 ,4 3 1 5 ,5 9 4 5 ,8 GI A p 0 - 1 2 26 40 34 12 1 , 6 7 1 5 ,9 1 3 6 ,7 A ^ g 1 2 -4 0 23 42 35 12 1 ,6 7 1 7 ,5 9 3 6 , *5' B ig 4 0 - 8 3 37 38 25 10 1 ,7 0 1 7 ,9 4 3 5 ,6 B/C g 8 3 - 9 8 33 45 22 9 1 ,7 0 1 9 ,5 2 3 5 ,6 G I I I Ap 0 - 1 5 25 41 34 12 1 , 5 4 1 8 ,3 6 4 1 ,7 A1 1 5 -4 0 2 3 4 4 33 10 1 , 5 0 1 8 ,8 2 4 3 , 1 A -,/B i 4 0 - 8 0 22 44 34 11 1 ,5 0 2 1 ,2 8 4 3 , 1 B ig 8 0 - 1 1 8 20 45 35 10 1 ,6 0 1 9 ,0 6 3 9 ,3 B/C 1 1 8 -1 5 0 19 46 35 9 1 , 6 5 2 0 ,4 7 3 7 ,5 T a b e l a 5 P r z e c i ę t n y c i ę ż a r o b j ę t o ś c io w y g le b y i z a p a s wody w nim z a w a rty
/ w a r t o ś c i w y lic z o n e z d anych t a b e l i 4 d la w a rstw 0 - 5 0 , 5 0 - 1 5 0 i 0 - 1 5 0 cm / A v era g e b u lk d e n s i t y o f th e s o i l and w a te r r e s e r v e c o n t a in e d i n
i f ( v a lu e s c a l c u l a t e d from d a t a o f T a b le 4 f o r s o i l l a y e r s 0 - 5 0 , 5 0 -1 5 0 and 0 - 1 5 0 cra^
P r o f i l n r
C ię ż a r o b j ę t o ś c io w y - B u lk d e n s i t y
g /c m 3 Z apas wody - W ater r e s e r v e
P r o f i l e W arstwa g le b y S o i l la y e r cm HO 0 - 5 0 5 0 - 1 5 0 0 - 1 5 0 0 - 5 0 5 0 -1 5 0 0 - 1 5 0 AI 1 ,5 5 1 , 6 2 1 ,5 9 150 325 475 AIV 1 ,5 6 1 ,4 8 1 , 5 1 141 222 363 BI 1 ,5 5 1 , 6 2 1 ,6 0 118 2 97 416 B i l l 1 ,5 1 1 , 6 3 1 ,5 9 124 341 465 CII 1 ,5 7 1 ,5 8 1 ,5 8 147 318 464 C II I 1,5C 1 ,5 4 1 , 5 3 136 319 455 D II 1 , 5 1 1 , 6 7 1 ,6 2 148 322 470 DIV 1 ,4 9 1 , 4 7 1 ,4 8 1 5 1 2 47 - 398 E l i 1 , 5 3 1 , 6 3 1 ,6 0 1 3 1 2 9 3 4 24 E I I I 1 ,4 9 1 , 6 4 1 ,5 9 126 287 4 23 F I I 1 , 5 3 1 ,6 6 1 ,6 0 107 299 406 FIV 1 ,5 9 1 ,4 8 1* 5 1 1 62 287 449 GI 1 ,6 7 1,7C 1 ,6 9 145 323 467 G III 1 ,5 1 1 ,5 9 1 ,5 6 1 45 320 465 ó r e d n ia o g ó ln a G e n e r a l mean 1 ,5 ^ 1 .5 * 1 , 5 7 138 300 438
wody, k tó ry się w niej znajd u je. P rzytoczone dla w a rstw 0— 50, 50— 150 i 0— 150 cm przeciętn e ciężary objętościow e i zapasy w ody (tab. 5) n a leży trak to w ać jako orien tacy jn e, poniew aż pom iar w ilgotności b y ł tylk o jednorazow y, a m etoda cylinderkow a u ży ta do tego celu nie jest zbyt dokładna.
P oró w ny w anie p a r w yników należących do tej sam ej k om binacji naw ozow o-upraw ow ej (A— G), ale do innego bloku (I—IV), w sk azuje na w ystęp u jące niekiedy rozbieżności zarów no w odpow iadających sobie poziom ach profilu, jak i w przeciętn y ch dla całego profilu. W celu w y jaśnienia takiego ro zrz u tu danych zestaw iono posiadane m ate ria ły dla poziom ych pasów (rys. 1) i „pionow ych” bloków. Z zestaw ienia tego w y nika, że w łaściw ości gleby nie są zm ienne w sposób całkiem p rzy p a d kowy, lecz że wyższe w artości ciężaru objętościow ego i zapasu wody spo ty kan e są w górnej połow ie zbocza (w n ajn iżej leżącym pasie w iększy jest tylko zapas w ody w w arstw ie 0— 150 cm) oraz że ciężar objętościow y i zapas w ody m aleją od bloku I do IV (tj. w k ieru n k u południow o-zachod nim). D latego niższe w y nik i dla bloku IV tru d n o b rać do średnich dla kom binacji; jednakże n aw et po pom inięciu w yników dla bloku IV różnice m iędzy k o m binacjam i są niew ielkie. W iększego zapasu w ody w kom bi nacjach ugorow anych nie stw ierdzono.
ï a o e 1 a 6 Wybrane w a r t o ś c i s-ircy z a s a d , k w a so w o śc i h y d r o l i t y c z n e j i w sk a ź n ik a w y s y c e n ia p r z s z k a t io n y zasadow e Some v a l u e s o f e x c h a n g e a b le b a s e s / S / , h y d r o l y t i c a c i d i t y /Н / and b a se s a t u r a t i o n /V / ; P r o f i l nr Poziom H o r iz o n cm S H V P r o f i l n r P r o f i l e N o. Poziom H o r iz o n cm S 11 K . V ■Mo. m . e . / 1 0 0 g % m .e ./1 0 C g % i ! A l 0 - 1 5 6 , 7 2 , 9 75 C I I I 0 - 1 7 3 , 2 5 ,8 35 i 1 5 - 3 0 9 , 3 2 , 1 8 2 1 7 - 3 8 5 , 2 2 , 7 63 3 0 -7 5 1 1 .5 2 , 2 85 3 8 - 8 5 4 , 2 3 ,8 52 7 5 - 1 3 0 9 , 1 1 , 6 8 5 8 5 - 1 2 5 5 , 4 4 , 5 55 1 3 0 - 1 6 0 9 ,6 1 , 7 85 1 2 5 -1 5 5 9 , 7 3 , 3 74 D II 0 - 1 5 2 , 8 7 , 6 27 I I I 0 - 1 ? 5 , 1 3 ,5 59 1 5 - 4 0 6 , 0 ; , 0 72 1 3 - 4 2 5 , 2 3 ,0 62 4 0 - 8 2 6 , 5 1 , 9 75 4 2 - 7 6 5 ,9 > ,6 61 8 2 - 1 1 5 1 0 ,4 2 , 7 79 7 6 -1 1 8 9 , : 1 , 9 8 3 1 1 5 -1 4 8 1 1 ,9 2 , 6 8 2 1 1 8 -1 5 0 1 1 ,2 2 , 2 84
Porow atość w p rofilach glebow ych jest zbliżona, zwłaszcza w blo kach II i III bez w zględu na kom binację; w w arstw ie w ierzchniej w ynosi 42— 4S°/o, powoli zm niejsza się w głąb, osiągając na głębokości około 100 cm w artość 36— 40% (dla F il i E III n a w e t 34%). W trzech p rofilach bloku I porow atość w całym niem al pro filu w ynosi 38— 40% (w kom bi n acji GI ok. 36%). N atom iast w trzech profilach bloku IV pow ierzchnio w e w artości, do ok. 40 cm głębokości, leżą w granicach 38— 44% i w głąb
Zm iany w glebie sadu śliw ow ego po nawożeniu 11
powoli w zrastają, by na głębokości 150 cm osiągnąć 46—49°/o. Ten w zrost porow atości m ożna przypisać nieco w iększej piaszczystości najgłębszych poziom ów gleb bloku IV; jedn ak na p rzy k ład w parofilu GI w iększa piaszczystość w cale nie w iąże się z pow iększeniem porow atości.
O d c z y n i k w a s o w o ś ć . W kom binacji F (nie naw ożonej) рН н 2о w całym p ro filu w ah a się w granicach od 5,9 do 6,7 (tab. 6), gdy ty m czasem przy wzroście daw ek naw ozow ych (kom binacje В—E i ugoro w an a G) pH h2o obniża się w górnych poziom ach. K olejne w artości średnie
dla pow tórzeń w kom binacjach od A do E w ynoszą kolejno: (6,7) — 6,4 — 5,2 — 4,2 — 4,1; dla p ró b ek m ieszanych zaś z w a rstw y o rn ej w y noszą odpowiednio: 6,1 — 5 ,9 — 5,5 — 4,6 — 4,7 (pH Kci od 5,5 do 3,8). Z ja w isko to po w tarza się w kom binacji ugorow anych F (nie naw ożonej) i G (naw ożonej) — рНн2о w ynosi kolejno 6,2 i 5,8 (średnie dla próbek m ieszanych 6,3 i 5,8). S padek pH jest przypuszczalnie spow odow any stosow aniem naw ozów fizjologicznie kw aśnych.
Z m ierzona w n iek tó ry ch p rofilach kwasowość h y d ro lityczn a (tab. 6) w ynosi z reg u ły poniżej 3 m.e. /100 g gleby, gdy w kom binacji С i D w w arstw ie orn ej — 5,8 i 7,6 m.e. H+/100 g. Te ostatnie w artości należy ocenić jako wysokie; są one zresztą zgodne z dan ym i dla odczynu. Rów nież obliczone w skaźniki w ysycenia przez k ation y zasadow e (V) są w pozio m ach pow ierzchniow ych obniżone do 27— 35%, gdy tym czasem w pozio m ach głębszych są najczęściej wyższe od 70%, a n aw et 80% (co jest w ielkością n orm alną dla gleb ornych).
P r z y s w a j a l n e s k ł a d n i k i p o k a r m o w e . Z aw artość p rzy sw ajaln ych składników pokarm ow ych (tab. 7) jest zaskakująco niska, jeśli zważyć duże naw ożenie m ineralne, osiągające w niek tó ry ch kom bina cjach 480— 580 kg czystego skład n ik a rocznie. Z aw artość przysw ajalnego fosforu w ah a się około 1 mg, a n a w e t poniżej 1 m g n a 100 g gleby, osią gając 1,5— 4 m g /l 00 g tylko w n iek tó ry ch poziom ach pow ierzchniow ych. Zaw artość p rzysw ajalnego potasu w ah a się w granicach 2—7 m g /l 00 g. D ane dla prób ek m ieszanych z w a rstw y ornej nie różnią się w istotn y sposób od podanych. W edług ogólnie p rzy ję ty c h liczb granicznych za w artość składników przy sw ajaln y ch w glebie sadu śliwowego należy uznać za n iew y starczającą („złą”).
Z a w a r t o ś ć s u b s t a n c j i o r g a n i c z n e j . Z aw artość próch nicy jest niew ielka (tab. 8). W poszukiw aniu praw idłow ości m ożna stw ie r dzić, że zaw artość próchnicy w kom binacjach z m u raw ą (A— E) w ynosi średnio 1,44% (w ahania 1,29— 1,65%), w kom binacjach ugorow anych zaś (F— G) — 1,03% (w ahania 0,91— 1,18%). Ś rednie dla bloków II i III są nieco wyższe (1,32— 1,45) od śred n ich dla bloków sk ra jn y c h I i IV (1,23— 1,26%). Dla pasów poziom ych nie zn ajd u je się w y raźny ch różnic (z reg u ły 1,32— 1,39%), w yjąw szy pas p rzed o statn i od dołu (0,96%), w k tó ry m są obie k om binacje F, i pas o statn i od dołu ze średnią nieco wyższą (1,44%). Ś red n ia ogólna ze w szystkich oznaczeń w ynosi 1,32%.
T a b e l a 7 Odczyn badan ych g le b i z a w a r t o ś ć w n ic h s k ła d n ik ó w p r z y s w a j a ln y c h
R e a c t io n and c o n t e n t o f a v a i l a b l e n u t r i e n t s i n s o i l L 'ro i'il n r P r o f i l e Mo, Poziom H c r iz c n СП pH K20 ß« OJo LT> P r o f i l nr P r o f i l e N o. Poziom H o r iz o n cm pH k2o P2 °5 H2° KC1 т з/Ю С g H2° KC1 m g /1 00 g A l 0 - 1 5 6 , 7 5 ,3 4 , 0 4 AÏV 0 - 1 5 5 , 3 4 , 7 5 , 5 3 0 1 H 6 , 7 6 , 0 1 . 4 o 1 5 - 4 0 5 , 9 4 , 7 4 , 0 2 3 0 -7 5 6 , 5 ^ ■? - э - 5 ,5 4 0 - 6 3 6 , 2 4 , 8 2 , 5 2 7 5 -1 3 0 6 ,4 5 ,6 4 , 0 - 1 6 3 - 1 2 0 6 , 5 5 , 0 4 , 0 1 1 3 0 -1 6 0 6 , 3 5 ,2 5 ,5 - 1 1 2 0 - 1 6 0 7 , 9 7 , 2 2 , 5 - 1 B I 0 - 1 7 6*4 5 , 3 2 , 5 - 1 Ы 1 1 0 - 1 2 6 , 3 5 , 2 2 , 5 - 1 1 7 -5 6 6 ,5 4 , 9 2 , 5 _T 1 2 - 4 3 6 , 6 4 , 7 1 . 4 - 1 5 6 -9 4 6 ,8 5 ,6 4 , 0 - 1 4 3 - 7 6 6 , 2 4 , 9 1 . 4 - 1 9 4 -1 5 0 6 , 7 5 ,4 2 , 5 - 1 7 6 - 1 0 5 6 , 0 4 ,6 , 3 , 2 - 1 - - - - - 1 0 5 - 1 4 7 6 , 6 5 , 0 3 , 4 - 1 C II 0 - 1 0 5 .6 4 ,6 7 , 5 2 C I I I 0 - 1 7 4 ,8 4 , 1 2 , 5 2 1 0 -4 0 6 , 5 5 , 2 1 , 7 1 1 7 - 3 8 5 ,8 5 , 0 0 , 7 1 4 0 -8 5 6 , 4 5 ,6 2 , 5 - 1 3 3 -3 5 6 , 2 4 , 6 0 , 7 - 1 8 5 - 1 2 0 6 , 7 5 , 3 2 , 5 - 1 8 5 - 1 2 5 5 , 1 4 , 3 0 ,2 . - 1 1 2 0 -1 4 5 6 , 5 5 , 3 2 , 0 - 1 1 2 5 - 1 5 5 5 , 4 4 , 2 2 , 5 - 1 D I I 0 - 1 5 4 , 0 3 ,6 2 , 5 1 ВIV 0 - 1 4 4 , 3 4 , 0 4 , 0 1 , 5 1 5 -4 0 6 , 1 5 , 3 1 , 3 - 1 1 4 - 4 0 5 ,5 5 , 0 1 , 3 1 4 0 - 8 2 6 , 2 5 ,5 1 , 3 - 1 4 0 - 8 4 5 ,9 4 , 9 2 , 5 - 1 8 2 - 1 1 5 5 ,7 4 , 5 4 ,0 - 1 8 4 - 1 2 0 6 , 2 4 , 9 4 , 0 - 1 1 1 5 -1 4 8 5 ,8 4 , 4 2 ,5 - 1 1 2 0 - 1 5 5 6 , 5 5 . 6 4 , 0 - 1 E l i 0 - 1 4 •4 ,3 3 ,8 4 , 7 1 , 5 E I I I 0 - 1 6 3 , 9 3 , 5 , 4 , 0 4 1 4 -3 8 5 , 2 4 , 4 3 , 3 1 1 6 - 3 5 4 , 9 4 , 4 3 , 3 1 3 3 -6 4 6 , 2 5 ,4 1 , 4 1 3 5 - 7 4 5 ,0 4 ,6 0 , 2 4 6 4 - 1 1 0 6 , 7 5 , 7 1 . 4 1 7 4 - 1 1 0 5 , 4 4 , 6 0 , 7 1 1 0 -1 4 5 6 , 3 4 , 8 5 ,5 1 1 1 0 -1 4 9 5 ,9 4 , 7 1 , 4 1 F i l 0 - 1 3 6 , 0 5 , 0 0 , 6 FIV 0 - 1 0 6 , 4 4 , 9 2 , 0 1 1 3 - 4 2 5 ,9 4 , 9 0 , 7 1 1 0 - 3 8 6 , 5 5 , 3 2 , 8 1 4 2 -7 6 6 , 2 5 , 5 0 , 6 1 3 8 - 7 0 6 , 4 4 , 9 1 , 5 1 7 6 - 1 1 8 6 , 3 5 , 5 1 , 4 1 7 0 - 1 0 5 6 , 6 5 , 2 2 , 0 1 1 1 8 - 1 5 3 6 , 1 5 , 3 2 , 0 1 1 0 5 - 1 5 0 6 , 7 5 ,6 2 , 0 1 GI 0 - 1 2 6 , 2 5 , 1 2 , 0 1 G U I 0 - 1 5 5 , 3 4 , 2 5 ,5 1 , 5 1 2 - 4 2 6 ,6 5 , 7 0 , 7 1 1 5 - 4 0 6 ,6 5 , 7 1 , 3 1 4 2 -8 6 6 ,8 5 , 5 1 , 5 1 4 0 - 8 0 6 , 6 5 , 5 1 , 4 1 8 6 - 9 8 6 , 5 5 , 1 2 , 5 1 8 0 - 1 1 8 6 , 4 5 , 1 1 , 5 1 - - " ** “ 1 1 8 -1 5 0 6 , 4 4 , 9 2 , 5 1 W r u b r y c e ? 2 ° 5 zn a k “ 1 o z n a c z a m n ie j n i ż 1 I n t h e colum n f o r 1 ^ 5 sy m b o l - 1 m eans " l e s c th a n 1"
Z liczb tych m ożna wnioskować, że ugorow anie w yraźnie obniża za w artość próchnicy (dzięki sp ulch n ianiu w a rstw y ornej, a może i dzięki
erozji). T rudno powiedzieć, dlaczego istn ieją różnice m iędzy blokam i „pionow ym i” ; po odliczeniu m ało próchnicznych kom binacji F— G w a r tość dla bloku I jest niższa od innych, a dla bloku III wyższa. Różnice
Zm iany w glebie sadu śliw ow ego po nawożeniu 13
T a b e l a 8
Z a w a rto ść p r ó c h n ic y w p o zio m a ch o rn y c h - Humus c o n t e n t i n a r a b le l a y e r
P r o f i l n r P r o f i l e N o. Z a w a rto ść p r ó c h n ic y Humus c o n t e n t P r o f i l nr P r o f i l e N o . Z a w a rto ść p r ó c h n ic y Humus c o n t e n t P r o f i l nr P r o f i l e N o. Z a w a r to ść p r ó c h n ic y Humus c o n t e n t A l 1,34% BI 1 ’ 29% C II 1 *4 5 'i n Г, 37% 1,47% 1,49% AIV 1,39% B I I I 1,65% C I I I 1,53% D II 1,37% 211 1 *46% ^ I I I 1 , 01$ 1,43% 1,47% 0,96% DIV 1 , 48% E I I I 1,43% FIV 0,91% GI 1 , 02% 1 , 10% G U I 1,18%
m iędzy pasam i poziom ym i m ogłyby być sk u tkiem erozyjnego przem ie szczania gleby n a zboczu, k tó re zachodziło przed w prow adzeniem za- d arn ien ia i zrobienia skarp, a tym czasem głębokość poziom ów A p+ A } jest przew ażnie w iększa w g órnej części zbocza.
W N IO SK I
Założono p rzed 10 laty dośw iadczenie naw ozow e z czterem a odm iana m i śliw w czterech p ow tórzeniach (blokach). Po 10 latach w ykonano b a dania gleboznawcze, z k tó ry ch w ynika, co następ u je.
1. B adane gleby w ytw orzone są z lessopodobnego, dość piaszczystego u tw o ru pyłowego; należą one do ty p u gleb b ru n a tn y c h w łaściw ych lub w yługow anych oraz do gleb płowych; u jed ny ch i drugich przew ażnie w idoczne są objaw y odpow ierzchniow ego oglejenia.
2. Ciężar objętościow y i zapas w ody do głębokości 150 cm m aleją od bloku I do IV (od NE k u SW); są nieco w iększe w górnej części zbocza i w pasie u jego stóp. T rudno do patrzyć się praw idłow ości zw iązanych z rod zajem naw ożenia; najm n iejsze zapasy wody w y kazu ją ugór nie n a w ożony (F) i m u ra w a naw ożona najobficiej (E). In n e różnice w y d ają się nieistotne.
3. Porow atość jest w iększa n a pow ierzchni gleby (42—46f/o) i powoli m aleje w głąb p ro filu (w blokach III i IV w ynosi 35— 40e/o na głębokości 100 cm). W bloku I porow atość w pro filu nie zm ienia się, gdy w bloku IV rośnie w głąb.
4. Odczyn gleby nie naw ożonej jest słabo kw aśny; średnie pH dla po ziom ów próchniczych m aleją ze w zrostem naw ożenia, przy czym spadek pH w głębszych poziom ach n a ogół nie jest widoczny. R ów nolegle do sp adku pH rośnie kwasowość hy d ro lity czn a i m aleje w skaźnik w ysycenia przez k ation y zasadowe.
5. Z aw artość p rzysw ajalnego potasu i fosforu jest bardzo niska m im o bardzo silnego w niek tó ry ch kom binacjach naw ożenia.
6. Z aw artość próchnicy nie jest zbyt w ielka; w ynosi średnio 1,44% dla k om binacji z m u raw ą oraz 1,03% dla kom binacji ugorow anych (przy średn iej ogólnej 1,32%). W brew oczekiw aniu miąższość poziomów próch- nicznych jest w górnej części zbocza nieznacznie w iększa niż w dolnej.
L IT E R A T U R A
[1] K s i ą ż k i e w i c z M.: R egion aln a geo lo g ia P olsk i. T. I. K arpaty. K rak ów 1953. [2] K s i ą ż k i e w i c z M. , S a m s o n o w i c z J.: Z arys g e o lo g ii P olsk i. W arsza
w a 1953, PW N.
[3] O l e k s y n o w a K. , T o k a j J., J a k u b i e c J.: P rzew o d n ik do ćw iczeń
z g eo lo g ii i g leb o zn a w stw a . Cz. II (skrypt). K rak ów 1972, A kad. Rol-n.
[4] P o l a k S.: E rozja g leb w ob rębie z le w n i potoku B rzeźn ian k a w p o w iecie N o w y Sącz. Rocz. glebozn. 15, 1965, 1, 205— 230; E fek ty gospodarcze za b ieg ó w p rzeciw erozyjn ych w B rzeznej. B iul. R egion. Ośr. R ozw . P ost. T echn. Roln. W SR w K rak ow ie (1963), Dz. 6, nr 3. т. коморнмцки, э. макош, с. СМОРГОНЬ И ЗМ ЕНЕН И Я Н ЕК О ТО РЫ Х Ф И ЗИ Ч Е С К И Х И .Х И М И Ч Е С К И Х СВОЙСТВ ПОЧВЫ В ОПЫТЕ С УД О БРЕН И ЕМ С А ДА СЛИВ И н ститут почвоведения, агрохим ии и микробиологии, С ельск охозя й ствен н ая академ ия в К ракове Опытное у ч р еж д ен и е И нститута садоводства, Б ж е зп а в озле г. Новы Сонч Р е з ю м е В местности Б ж е зн а (уезд Новы Сонч) в районе предгорья за л о ж ен был опы т с 4 сортами слив (план опы та показан на рис. 1 и 2), н асаж ден и я слив бы ли р асп ол ож ен ы на тер р асах склона в четы рех бл ок ах-п ов тор н остя х, ск л ады ваю щ ихся из семи вариантов (А— G) с ди ф ф ер ен ц и р ов ан н ы м удобрен и ем д ел я нок, содер ж ан н ы х или под травянистым покровом или под черным паром. П осле 10 лет ведения опыта проведено испы тание почвенны х п р оф и л ей (по два из каж дого варианта) и отобрано образцы почв для анализа (рис. 1). К л и м атические данны е помещ ены в табл. 2 и 3; средняя годичная сумма атм осф ер ны х осадков составляет 725 мм, а средняя годовая тем пература + 8 ,2 ° по Ц. И з описи почв и данны х анализов м ож но сделать сл едую щ и е выводы: 1. И спы таемы е почвы сф орм ированы из лессовидного но довольно оп есч а- ненного пы леватого образования; они п р и н адл еж ат к бурозем ны м почвам ти пичным либо к вы щ елоченны м или к илим еризованны м почвам; в назв ан н ы х п очв ах видимы обы чно признаки псев дооглеения (рис. 1, табл. 4). 2. У дельны й вес и запас почвенной влаги в слое 0— 150 см увеличиваю тся в направлении от блока 1-го к 4 -м у (с север о-восток а на ю го-зап ад); кром е того значения этих пок азател ей немного к руп н ее в в ер хн ей части склона и у его п одн ож и я. Затрудн и тельн о точно различи ть закон ом ерности напр, св я за н ные с вариантами удобрения; Н ай м ены пие запасы почвенной влаги в 0— 150 см слое обн ар уж ен ы в почвах неудобренн ого черного пара (вариант F) и под т р а вянистым покровом при наиболее интенсивном удобр ен и и (вариант Е). Ины е разницы к а ж у т ся несущ ествен ны м и (табл. 4 и 5).
Zmiany w glebie sadu śliw ow ego po nawożeniu 15 3. П орозность (табл. 4) является больш ей в поверхностн ом слое почвы во в сех вари ан тах опыта; она состовляет около 42— 46% и м едленно ум еньш ается с глубиной п р оф и л я (для блоков 2-го и 3-го на глуби не 100 см она составляет 35— 40%). В блоке 1-м порозн ость в п р о ф и л е не показы вает отчетливого и зм е нения, тогда как в блоке 4-м с глуби ной повы ш ается. 4. Р еак ц и я н еудобряем ы х почв не очень кислая — pH в водной вы тяж к е = 5,9 до 6,7; средн и е величины pH в гум усовы х горизонтах пон и ж аю тся с увели ч ен и ем д о з удобрений , однако п он и ж ен и е значений pH обычно не проявляется в более гл у бок и х гор и зон тах проф иля. П араллельн о пон и ж ен и ю pH растет гидролити ческая кислотность и ум еньш ается п оказатель степении насы щ енности основаниями (табл. 6 и 7). 5. С одерж ан и е усвояем ого ф о сф о р а и калия удивительно низкое, несмотря на интенсивность в некоторы х вари антах еж егодн ого удобрен и я почв (табл. 6). Т акое со дер ж ан и е названны х элем ентов сл едует считать неудовлетворительны м . 6. С одерж ан и е гум уса не особенно велико (несмотря на то, что скош енны й травостой оставался на пов ерхн ости делянок) оно составляет в среднем 1,44% дл я вариантов под покровом трав и 1,03% дл я вариантов под черны м паром (общ ее ср едн ее 1,32%). По .неизвестным причинам средние для к райн их блоков: 1-го и 4-го являю тся немного низш им и от остальны х; воп реки п р ед п о л о ж е ниям мощ ность гум усовы х горизонтов о к азал ась немного больш ей в верхн ей части склона чем в ниж н ей.
Т. KOMORNICKI, Е. M AKOSZ, S. SMOROŃ
C H A N G ES OF SOME P H Y SIC A L A N D CHEM ICAL SO IL PR O PE R TIES IN A N E X PE R IM EN T W ITH F ER T IL IZ A T IO N OF A PLU M O R CHARD
D ep artm en t of S oil S cien ce, A g ricu ltu ra l C h em istry and M icrobiology A g ricu ltu ra l U n iv ersity of C racow
E x p erim en ta l S ta tio n B rzezna, D ep artm en t of P o m o lo g y
S u m m a r y
In B rzezna (county of N o w y Sącz), in a m o u n ta in fo rela n d country, an ex p e r im e n t w a s carried out w ith four plu m v a r ie tie s (plan of ex p e r im e n t — see F ig s 1 and 2), d istrib u ted on a slo p e in fou r b lock s (rep lication s I— IV) and sev en trea tm en ts (A— G) w ith d ifferen tia ted fe rtiliza tio n w h ich rem ain ed under sod or in bare fa llo w (see T able 1). T he slo p e h as b een d ivid ed in to terraces.
A fter ten years of the ex p erim en t, so il p ro files w ere ex a m in ed (each treatm en t rep resen ted b y tw o p rofiles) and sa m p les tak en (fig. 1). C lim atic con d ition s are su m m a rily p resen ted in T ab les 2 and 3, th e m ean to ta l p recip itation b ein g 725 m m y e a r ly and m ean y e a r ly tem p era tu re + 8 .2 °C . F o llo w in g con clu sion s m ay be draw n from th e so il d escrip tion s and a n alyses:
1. T he so ils in v e stig a te d had been form ed on a lo e s s -lik e , rath er silty , v e r y fin e sand; th e y b elo n g to th e su b ty p es of ty p ic brow n so ils or lea ch ed brow n so ils as w e ll as g rey -b ro w n fo rest soils. In all of th em sy m p to m s o f p seu d o g ley in g m ay be fr e q u e n tly ob served (Fig. 1, T ab le 4).
2. T he b u lk d en sity and th e so il w a ter su p p ly in th e 0— 150 cm la y er decrease, as a ru le, from b lock I to IV (i.e. from n o rth -ea st to so u th -w est); m oreover, th e y are slig h tly grea ter in th e upp er part of th e slo p e as w e ll as at its bottom . F urth er rela tio n s d ep en d in g e.g. on th e fer tiliz e r trea tm en ts w e r e hard to find; th e sm a lle st w ater su p p ly in th e la y er of 0— 150 cm w a s con tain ed in th e so ils under u n fertilized
fa llo w (treatm en t F) and under sod w ith th e h ig h est fe r tiliz e r rate (treatm en t E). Other d ifferen ces seem to be not sig n ific a n t (T ables 4 and 5).
3. S o il p o ro sity (T able 4) w a s u su a lly h igh er in th e to p so il in a ll tilla g e and fertilizer treatm en ts; it am ou n ted to 42—46% and slo w ly d ecreased d ow n w ard s (at a depth of 100 cm, in b lock s II and III it is 35— 40%). In b lock I th e p orosity rem ain ed un ch an ged in th e w h o le p rofile, w h ile it in creased d ow n w ard s in b lock IV.
4. T he reaction of n o n -fe r tiliz e d so ils w as slig h tly acid (рН н20 = 5 .9 — 6.7); th e m ean v a lu e s for th e to p so il d ecreased w ith in crea sin g fertiliza tio n , but the pH d ecrease w a s u su a lly no m ore v is ib le in d eeper horizons. P a r a lle lly to th e pH d ecrease, th ere w a s an in crease of h y d ro ly tica l a cid ity and a d ecrease of th e b ase satu ration in d ex (T ables 6 and 7).
5. T he con ten t of a v a ila b le p otassiu m and phosphorus w as su rp risin g ly sm a ll in sp ite of rath er high y e a r ly rates of fertilizer in som e trea tm en ts (Table 6). T heir su p p ly m ust be regarded as in s u ffic ie n t in a ll cases.
6. The hum us content w a s not too g ea t (in sp ite of lea v in g th e m ow n grass
on th e su rfa ce of plots); it am ou n ted on th e a verage to 1.44% under sod, and 1.03% u nder fa llo w , th e g en era l av era g e b ein g 1.32%. It is u n ex p la in ed , w h y th e m ean s for th e “o u tsid e ” b lock s I and IV w ere so m ew h a t lo w er than th o se of th e “in s id e ” ones; also, co n tra rily to ex p ecta tio n s, th e th ick n ess of th e to p so il w as slig h tly g rea ter in th e upper part of th e slo p e than at th e slo p e base.
Prof . d r T o m a s z K o m o r n i c k i I n s t y t u t C h e m ii R o l n e j i M ik r o b io lo g ii A R
