Wojciech Jankowski
Otwarcie Parku Etnograficznego i
Ogólnopolska Konferencja Parków
Etnograficznych w Kolbuszowej
Ochrona Zabytków 31/3 (122), 197-199
Uroczystość jubileuszowa и7 W ielkiej Sali M ieszczańskiej Ratusza w Toruniu (fo t. Z . Siew ak)
dzięki Jego inicjatyw ie. W T oruniiT J. R e m er zrealizow ał swoje plany sprzed wojny, a m ianow icie stw orzył K ated rę K onserw a torstw a i Z abytkoznaw stw a na W ydziale S ztuk Pięknych U M K (obecnie Instytut Z abytkoznaw stw a i K onserw atorstw a). Prof. J. R em e r otrzy m ał wiele odznaczeń, m. in. K rzyż K om andorski i K rzyż O fi cerski O rd e ru O drodzenia Polski, złote odzn ak i U M K i P T T K .
D o tej k ró tk iej n o ty biograficznej prof. J. R em era należy jeszcze d o d ać olbrzym i d o ro b ek publicystyczny, k tó reg o w ybór został w ydany przez O środek D o k u m en tacji Z a b y tk ó w 1.
P ro g ram uroczystości jubileuszow ych z okazji 90-lecia u ro d zin prof. J. Remera obejm ow ał sesję naukow ą na tem at M u
zealnictwo i konserwatorstwo, urządzoną
w Bibliotece G łów nej U M K , o raz w ieczór w R atu szu Starom iejskim . N a sesji, której przew odniczył prof. d r St. L orentz, a o tw arcia d o k o n ał prof, d r W. W oźnicki, re k to r U M K , wygłoszone zostały n astępu jąc e referaty :
A leksander G ieysztor, H istoryk wobec za
bytku',
Ja n Z achw atow icz, Ochrona zabytków ar
chitektury,
J a n B iałostocki, H istoria s z tu k i i konser
watorstwo;
Jerzy F rycz, Konserwatorstwo ja k o dyscy
plina akadem icka;
B ohdan Rym aszewski, M uzealnictwo a kon
serwatorstwo Jerzego Rem era po pół wieczu;
A ndrzej M ichałow ski, Teoria i p ra k ty k a
konserw atorska na p rzykładzie ochrony za b ytkó w ziem i kieleckiej.
1 ]. R e m e t , Studia z muzealnictwa i konserwator- torstwa, t. I — Studia z muzealnictwa, t. II — Studia
U roczystości wieczorne zagaił dy rek to r M uzeum O kręgow ego w T o ru n iu , m gr Z. C iara, a Laudatio w ygłosił prof. d r St. L o rentz. N astępnie w ygłoszono przem ów ie n ia okolicznościow e o ra z odczytano liczne listy i telegram y gratulacyjne. Ju b ilat
otrzy-z konserwatorstwa, „Biblioteka Muotrzy-zealnictwa i O
chrony Zabytków” , seria B, Warszawa 1976.
m ał gratulacje m . in. od pizew odniczącego R ady Państw a H . Jabłońskiego, władz partyjnych, państw ow ych o raz tow arzystw naukow ych. N a zakończenie uroczystości odczytane zostało przem ów ienie Jubilata i odbył się koncert.
K rz y s zto f N ow iński
OTWARCIE PARKU ETNOGRAFICZNEGO
I O GÓ LNO POLSK A KONFERENCJA PARKÓW ETNOGRAFICZNYCH W KOLBUSZOW EJ
W dniu 4 m aja 1978 r. odbyło się u ro czyste otw arcie pierw szej części P arku E tnograficznego w K olbuszow ej, połączo ne z ogólnopolską k onferencją parków etnograficznych, zorganizow aną w dniach 4 i 5 m aja przez M inisterstw o K u ltu ry i Sztuki, W ydział K u ltu ry i Sztuki U rzędu W ojew ódzkiego w Rzeszow ie i M uzeum K u ltu ry L udow ej w K olbuszow ej. P ro te k to ra t n ad o bchodam i o bjął podsekretarz stan u w M inisterstw ie K u ltu ry i Sztuki — G en eraln y K o n serw ato r Z abytków , prof, d r W ik to r Z in.
Z organizow anie P ark u E tnograficznego w K olbuszow ej, reprezentującego budow n ictw o ludow e środkow ej i północnej Rzeszowszczyzny, zam ieszkanej przez gru py etn o g raficzn e L asow iaków i Rzeszowia- ków , naw iązuje do koncepcji wysuwanej n a początku ubiegłego dziesięciolecia przez prof. G e ra rd a C io łk a (z lokalizacją w Ł ań cucie) i doc. F ran ciszk a K o tu lę (z lo k a lizacją w G łogow ie M ałopolskim ). O sta teczna lokalizacja p a rk u w obecnym miej scu n astąp iła w 1970 r., w następstw ie przejęcia inicjatyw y jego budow y przez ówczesny W ydział K u ltu ry P W R N w Rze szow ie, przy w spółdziałaniu Tow arzystw a K u lturalnego im . G o slara w K olbuszow ej.
Prace budow lane rozpoczęto w 1974 r. O becnie n a terenie p ark u , obejm ującym 26 h a, znajduje się 18 obiektów . D o z a kończenia budowy przew iduje się przenie sienie około 80 obiektów . O rganizacyjnie p a rk zw iązany jest z M uzeum K u ltu ry Ludowej w Kolbuszow ej.
U roczystego otw arcia p a rk u dok o n ał prof. W iktor Z in, po czym nastąp iło zw iedzanie budynków , urozm aicone pokazam i trad y cyjnych rzem iosł wiejskich (kow alstw o, tkactw o), kierm aszem w yrobów lu d o w ych, występem kapeli regionalnej i ob ia dem złożonym z miejscowych potraw . Program o b rad wypełniły w ystąpienia na następujące tem aty: F ranciszek M idura, w icedyrektor w Z arządzie M uzeów i O ch ro ny Z abytków M inisterstw a K u ltury i Sztu ki, Otwarcie konferencji i słowo wstępne; Maciej Skow roński, d y rek to r M uzeum K ultury Ludowej w K olbuszow ej, Historia
budowy i koncepcja Parku Etnograficznego w Kolbuszowej ;
Inga Sapetow a, W ojew ódzki K onserw a to r Z abytków w Rzeszowie, O pieka skan
senu nad za bytkam i architektury ludowej w terenie;
Stefan Lew, M uzeum K u ltu ry Ludow ej w K olbuszow ej, Specyfika kulturowa Laso
wiaków i R zeszow iaków ;
Jerzy T ur, M uzeum K u ltu ry Ludow ej w K olbuszow ej, P ark Etnograficzny w Kol
buszowej na tle skansenów p o lskich;
H en ry k O lszański, M uzeum B udow nictw a L udow ego w S an o k u , Problem y inwenta
ryzacji obiektów zabytkow ych dla potrzeb skansenowskich ;
M a ria B rylak-Z ałuska, Sądecki P a rk E tn o graficzny, D okum entacja etnograficzna dla
wnętrz skansenowskich.
W obszernym słowie w stępnym d r F . M i d u ra om ów ił histo rię m uzealnictw a sk an senowskiego w Polsce, w ym ieniając n a j wcześniejsze inicjatyw y (wystawy w W ied n iu i Lwowie w siedem dziesiątych i dzie więćdziesiątych latach X IX w.), realizacje sprzed pierwszej w ojny św iatow ej (m . in. skansen kurpiow ski w N ow ogrodzie Ł o m żyńskim ) i koncepcje z okresu dw udziesto lecia. N astępnie w spom niał o stw orzonych po ostatniej wojnie ak tach praw nych, służą cych ochronie d ó b r ku ltu ry . M ów iąc o fo rm ach ochrony zabytków budow nictw a ludow ego, d r M idura wydzielił trzy kie runki p ostępow ania: 1) zachow anie wsi w ich daw nym układzie (dotyczy to co n a j m niej k ilk u n astu wsi), 2) objęcie och ro n ą pojedynczych zag ró d , 3) przenoszenie bu dynków do park ó w etnograficznych. W d a l szym ciągu w ypow iedzi d r M id u ra sc h a ra k
3. Uczestnicy konferencji w czasie zw iedza
nia Parku Etnograficznego w Kolbuszowej; z lewej: dyr. M . Skow roński, z prawej: prof, dr W. Z in
( wszystkie zdjęcia: W. Jankow ski)
skie, ja k np. M uzeum B udow nictw a L u d o wego w Sanoku i Sądecki P a rk E tn o g ra ficzny, opiekują się kilkom a obiektam i w terenie. N a ogół jed n a k kierow nictw a m uzeów unik ają podejm ow ania d ziałal ności tego typu. M gr Sapetow a po stu lo w a ła w prow adzenie obow iązku spraw ow ania przez m uzea budow nictw a ludow ego peł nej opieki n ad szczególnie w artościow ym i obiektam i, znajdującym i się n a obszarze działania poszczególnych m uzeów , p ro p o nu jąc, aby P a rk E tnograficzny w K olbu szowej zaopiekow ał się zagrodą Sudołów w R aniżow ie-Z em brzy, zespołem m łynar skim w K ąkolów ce i dw orem w Żołyni. M gr S. Lew, om aw iając stan b a d ań n ad k u ltu rą L asow iaków i R zeszow iaków , stw ierdził, że m im o w ielu p rac n a ten te m at (m. in. b ad an ia prof. R einfussa i doc. K o tu li) odczuw a się b ra k pełnego o p ra co w ania naukow ego. N astępnie m gr Lew scharakteryzow ał cechy obu g rup e tn o g ra ficznych, sposoby k ształtow ania o sad i za g ró d o raz stosow ane ko n stru k cje budyn ków .
M gr J. T ur, określając c h ara k te r kolbu- szowskiego skansenu, stw ierdził, że sta n o wi on przykład najczęściej spotykanego w Polsce typu parku. W dalszym ciągu referatu m gr T u r m ów ił o sposobach, j a kim i zam ierza się prezentow ać w p arku kolbuszow skim różne dziedziny życia i czynności ludności wiejskiej, a n a stęp nie d o k o n ał przeglądu etapów rozw oju teorii i praktyki w znoszenia p ark ó w e tn o graficznych w Polsce, p ro p o n u jąc zorga nizow anie w ystawy p rojektów zag o sp o d a row ania parków , pow stałych w różnych latach .
M gr H . O lszański om ów ił m etody inwen- taryzow ania obiektów zabytkow ych stoso w ane w M BL w Sanoku, w ym ieniając czte ry fazy opracow yw ania d okum entacji dla przenoszonych budynków , a m ianow icie: 1) w stępną, 2) rozbiórkow ą, 3) m o n tażo w ą, 4) pom ontażow ą. M gr O lszański za p ro p o n o w ał zorganizow anie sp o tk an ia (np. w form ie sym pozjum ) w spraw ie o m ó wienia problem ów w ykonyw ania d o k u m entacji obiektów przenoszonych do p a r ków etnograficznych.
1. Z w iedzanie obiektów P arku Etnograficznego w Kolbuszowej
2. Park E tnograficzny w Kolbuszowej, wnętrze jednego z budynków
teryzow ał obecną sytuację w dziedzinie tw orzenia p ark ó w etn o g raficzn y ch , wy m ieniając 19 istniejących w Polsce m u zeów skansenow skich. P rzew iduje się, że do 1990 r . liczba p ark ó w w zrośnie do o k o ło 40 z p o n ad 600 obiek tam i budo w lan y m i. N ależy zw rócić uw agę na konieczność o rg an izo w an ia dużych p a rk ó w z pełnym p ro g ram em . P ojaw ia się zbyt w iele inicja tyw lo kalnych, w następstw ie k tó ry ch p o w stają m uzea m ałe, nie m ające do sta te cz nych po d staw do właściw ego fu n k c jo n o w a n ia. P ow inno się dążyć d o sk ra can ia
czasu budow y p ark ó w i p rzeprow adzać ro b o ty przy pom ocy własnego w yko naw stw a.
D y re k to r M . S kow roński zap o zn ał z eb ra nych z h isto rią p ow stania kolbuszow skiego p ark u o ra z p ro g ram em jeg o dalszej b u d o wy i plan em ukształto w an ia p rzestrzen nego.
M gr I. Sapetow a, m ów iąc o p otrzebie za ch o w an ia obiektów w terenie, zw róciła uw agę, że je s t to spo só b najlepiej o d p o w iadający pojęciom o c h ro n y budow nictw a ludow ego. N iek tó re m uzea skansenow
W referacie mgr Brylak-Załuskiej zostały om ówione metody wykonywania doku mentacji wnętrz budynków przenoszo nych do Sądeckiego Parku Etnograficz nego. Prace dokumentacyjne wykonuje się w terenie, a następnie opracowuje się scenariusz urządzenia wnętrz. Dokum en tacja składa się z części opisowej i rysun kowej. Przy rozmieszczaniu przedmiotów gospodarstwa dom ow ego w zagrodzie i wnętrzach budynków korzysta się z po mocy dawnych mieszkańców przeniesio nych obiektów.
Dyskusję rozpoczęto od wypowiedzi prof. Reinfussa, który przypomniał etapy roz woju koncepcji aranżowania skansenów w Polsce, podkreślając, że muzea skanse nowskie winny reprezentować całokształt
dawnej kultury ludowej. W związku z tym należy pokazywać m. in. pracę na roli, przy warsztatach itp. Przedstawiciele nie których parków etnograficznych, m. in. M . Brylak-Załuska, zwrócili uwagę na ogromne trudności formalne i finansowe występujące przy tego rodzaju działalności (np. przy zakupie i utrzymywaniu zwie rząt). Zdaniem dyskutantów należy podjąć starania o rozwiązanie tej sprawy. O p o trzebie podejmowania przez muzea skan senowskie opieki nad wybranymi obiekta mi w terenie mówił W. Jankowski z Ośrod ka Dokumentacji Zabytków w Warsza wie. Zachowane w terenie budynki p o twierdzają autentyzm obiektów przenie sionych i z tego m. in. powodu ochrona ich, a następnie włączanie w program
zwiedzania parku powinny być przedmio tem zainteresowania kierownictw m uzeów skansenowskich.
W dniu 5 maja, po zamknięciu obrad, odbył się wyjazd do Raniżowa-Zembrzy, gdzie zwiedzono zagrodę należącą do ro dziny Sudołów. Staraniem W ojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Rzeszow ie w zagrodzie przeprowadzono prace kon serwatorskie. Stanowi ona jeden z ciekaw szych zabytków budownictwa ludowego północnej Rzeszowszczyzny.
Obrady w ciągu obu dni prowadził dr F. Midura.
Wojciech Jankowski
SPO TKA NIE PRZEDSTAW ICIELI BIUR DOKUM ENTACJI ZABYTKÓW
W dniu 11 maja 1978 r. w sali konferen cyjnej Stowarzyszenia Historyków Sztuki w Warszawie odbyło się spotkanie przed stawicieli terenowych Biur Dokumentacji Zabytków, zorganizowane przez Ośrodek Dokum entacji Zabytków w Warszawie. Przedmiotem spotkania, w którym wzięli również udział przedstawiciele Zarządu M uzeów i Ochrony Zabytków oraz PP PKZ, było om ówienie działalności
prowadzonej przez O D Z i B D Z w zakre sie ewidencji zabytków ruchomych, ar chitektury i budownictwa oraz weryfika cji spisu zabytków architektury. W dysku sji poruszono wiele istotnych zagadnień związanych z wyżej wymienionymi praca mi, m. in. m ówiono na temat zakresu i form ewidencji, zasad jej finansowania, spraw wykonawców i ich odpowiedniego przygotowania, problemów łączących się
z wpisywaniem obiektów do rejestru za bytków itd. Mając na uwadze potrzebę ściślejszej współpracy O D Z z biurami tere nowym i, ustalono cykl wspólnych spotkań o charakterze szkoleniowym poświęco nych wymienionym wyżej zagadnieniom. Spotkania odbywać się będą w poszczegól nych B D Z z udziałem przedstawicieli biur w ramach danego regionu.
Jerzy Kalicki
IC O M O S
W dniu 5 maja 1978 r. odbyło się w War szawie posiedzenie Polskiego Komitetu N arodow ego ICOM OS. Przedstawiono na nim sprawozdanie z ubiegłorocznych im prez, przedyskutowano propozycję zmian
K arty W eneckiej oraz zapoznano się
z kryteriami oceny dóbr kultury wpisa nych do rejestru międzynarodowego. Poniżej przedstawiamy pełną listę człon ków Polskiego Komitetu Narodow ego ICOM OS.
P r z e w o d n i c z ą c y : prof, dr Stani sław Lorentz — dyrektor M uzeum N aro dow ego w Warszawie, Al. Jerozolimskie 3, 00-495 Warszawa;
W i c e p r z e w o d n i c z ą c y : prof, dr Jerzy Szabłowski — dyrektor Państwo w ych Zbiorów Sztuki na Wawelu, 31-001 Kraków;
W i c e p r z e w o d n i c z ą c y : prof, dr Jan Zachwatowicz — A l. R óź 8 m. 7a, 00-556 Warszawa;
S e k r e t a r z : mgr Andrzej M ichałow ski — wicedyrektor M uzeum Narodow e go, A l. Jerozolimskie 3, 00-495 Warszawa; S k a r b n i k : prof, dr Alfred Majewski — dyrektor Kierownictwa Odnowienia Zam ku Królewskiego na Wawelu, 31-001 K raków;
C z ł o n k o w i e a k t y w n i 1: prof, dr Piotr Biegański — W ydział Architektury Politechniki Warszawskiej, K oszykow a 55, 00-650 Warszawa; prof, dr Janusz Bogda nowski — Instytut Urbanistyki i Planowa nia Przestrzennego, W ydział Architektury, Politechnika Krakowska, Warszawska 24, 31-155 % Kraków; mgr inż. arch. Jacek Cydzik — dyrektor ds. Ochrony Zabyt ków, Zarząd M uzeów i Ochrony Zabyt ków, Ministerstwo Kultury i Sztuki, Kra kowskie Przedmieście 15/17, 00-071 War szawa; prof, dr Olgierd Czernsr — dyrek tor M uzeum Architektury, Bernardyń ska 5, 50-156 Wrocław; prof, dr K azi mierz Michałowski — wicedyrektor M u zeum Narodow ego, A l. Jerozolimskie 3, 00-495 Warszawa; prof, dr Wiesław D o- masłowski — dyrektor Instytutu Zabytko- znawstwa i Konserwatorstwa, Wydział Sztuk Pięknych, Uniwersytet M. Koper nika, Fosa Staromiejska 3, 87-100 Toruń; prof, dr Adam Miłobędzki — Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Warszawski, Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-325 Warszawa; doc. dr hab. K rzysztof Paw łowski — zastępca dyrektora ds. Ochrony Zabytków, Zarząd M uzeów i Ochrony Zabytków, Ministerstwo Kultury i Sztuki, Krakowskie Przedmieście 15/17, 00-071 1 N a Kongresie ICOMOS w Moskwie w maju 1978 r. został uchwalony nowy statut ICO M O S-u, który likwiduje podział na członków aktywnych
Warszawa; mgr inż. arch. M irosław Przy- łęcki — zastępca dyrektora, Pracownie Konserwacji Zabytków, Oddział Wrocław, Frycza M odrzewskiego 2, 50-156 Wro cław; dr Bohdan Rymaszewski — dyrek tor ds. Muzeów, Zarząd M uzeów i Ochro ny Zabytków, Ministerstwo Kultury i Sztu ki, Krakowskie Przedmieście 15/17, 00-071 Warszawa.
C z ł o n k o w i e s t o w a r z y s z e n i : dr Marian Arszyński — Instytut Zabytko- znawstwa i Konserwatorstwa, Wydział Sztuk Pięknych, Uniwersytet M. K operni ka, Fosa Staromiejska 3, 87-100 Toruń; dr Elżbieta Baniukiewicz — naczelnik w Zarządzie M uzeów i Ochrony Zabytków, Ministerstwo Kultury i Sztuki, Krakowskie Przedmieście 15/17, 00-071 Warszawa; dr M ichał Czajnik — W spólna 69 m. 12, 00-687 Warszawa; prof, dr W ładysław Borusiewicz — dyrektor Instytutu Pro jektowania Architektonicznego, Wydział Architektury, Politechnika Krakowska, Warszawska 24, 31-155 K raków; dr Woj ciech Fijałkowski — kurator Oddziału Muzeum Narodowego w Wilanowie, 02-958 W arszawa-W ilanów; doc. dr hab. Józef Frazik — Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków, W ydział Ar-i stowarzyszonych. PolskAr-i K om Ar-itet N arodowy będzie miał 18 członków uprawnionych do gloso wania.
