• Nie Znaleziono Wyników

Model chemotonu w wyjaśnianiu genezy życia

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Model chemotonu w wyjaśnianiu genezy życia"

Copied!
8
0
0

Pełen tekst

(1)

Szczepan W. Ślaga

Model chemotonu w wyjaśnianiu

genezy życia

Studia Philosophiae Christianae 23/2, 199-205

1987

(2)

S Z C Z E P A N W . S L A G A

M O D EL CHEM OTONU W W Y JA Ś N IA N IU GENEZY ŻYCIA

1 . U W A G I W S T Ę P N E W o s t a t n i c h l a t a c h o b s e r w u j e s i ę i n t e n s y w n y w z r o s t b a d a ń w z a ­ k r e s i e p r o b l e m a t y k i g e n e z y ż y c i a n a Z i e m i . N o w e k i e r u n k i b a d a ń , p o ­ m y s ł o w e e k s p e r y m e n t y c z y m o d e l e t e o r e t y c z n e z j e d n e j s t r o n y p o d ­ k r e ś l a j ą d o n i o s ł o ś ć p y t a n i a o p o c z ą t e k ż y c i a , z d r u g i e j o b r a z u j ą o b s z a r y n a s z e j n i e w i e d z y i r o d z ą c e s i ę c o r a z t o n o w e z n a k i z a p y t a n i a w t y m p r z e d m i o c i e . P o w o d e m t a k i e g o s t a n u r z e c z y j e s t n i e t y l k o o d l e g ł o ś ć w c z a s i e d z i e ­ l ą c a n a s o d t e g o w y d a r z e n i a i z w i ą z a n y z t y m b r a k ś w i a d e c t w b e z ­ p o ś r e d n i c h , a l e m o ż e p r z e d e w s z y s t k i m o g r o m n a z ł o ż o n o ś ć s t r u k t u r i p r o c e s ó w b i o l o g i c z n y c h d e c y d u j ą c a b t y m , ż e s a m o ż y c i e w s w e j r ó ż ­ n o r o d n o ś c i f o r m i s k o mp l i k o w a n i u j e s t c z y m ś s w o i s t y m , u n i k a l n y m . W i e l u b a d a c z y z d a j e s i ę n a t e n f a k t n i e z w r a c a ć n a l e ż y t e j u w a g i , a ś c i ś l e j n i e r o z p o c z y n a b a d a n i a a b i o g e n e z y o d r o z w i ą z a n i a t e g o w ł a ś ­ n i e p r o b l e m u . D l a w y j a ś n i e n i a , c h o ć b y w s p o s ó b p r a w d o p o d o b n y , m e ­ c h a n i z m ó w p r z e k s z t a ł c a n i a s i ę m a t e r i i n i e o ż y w i o n e j w p i e r w s z ą i s t o t ę ż y w ą c o z a w a r t e j e s t w s a m e j o s n o w i e t e o r i i a b i o g e n e z y k o ­ n i e c z n a j e s t z n a j o m o ś ć r ó ż n i c y p o m i ę d z y t y m i d w o m a r o d z a j a mi m a ­ t e r i i , a w k o n s e k w e n c j i z n a j o m o ś ć t z w . k r y t e r i ó w ż y c i a . T a k e k s p e r y ­ m e n t a t o r z y , j a k i t e o r e t y c y a b i o g e n e z y f o r m u ł u j ą r ó ż n e w ł a s n e o k r e ś l e ­ n i a ż y c i a , c z ę s t o p r o w i z o r y c z n e i u p r o s z c z o n e . M a j ą w i ę c ś w i a d o m o ś ć t e g o , ż e w y j a ś n i e n i e s a m o r z u t n e g o p o w s t a w a n i a s y s t e m ó w ż y w y c h z a ­ l e ż y o d p o z n a n i a i s t o t y ż y c i a . T r z e b a p o p r o s t u w i e d z i e ć , c z e g o p o c z ą t ­ k ó w p o s z u k u j e m y . 2 . P R O B L E M K R Y T E R I Ó W Ż Y C I A P r z e ś w i a d c z e n i e o k o n i e c z n o ś c i s f o r m u ł o w a n i a ś c i s ł y c h k r y t e r i ó w ż y ­ c i a o r a z o g ó l n e j t e o r i i ż y c i a t o w a r z y s z y ł o , j a k s i ę w y d a j e , p r a c o m p r o ­ w a d z o n y m o d d w u d z i e s t u l a t p r z e z T i b o r a G ä n t i e g o z W ę g i e r s k i e j A k a - d e m i N a u k . O r y g i n a l n e k o n c e p c j e t e g o a u t o r a , n a w e t p o o p u b l i k o w a ­ n i u c a ł o ś c i o w o o p r a c o w a n e j t e o r i i s u p e r s y s t e m ó w b i o c h e m i c z n y c h ^ n i e w y w o ł a ł y n a l e ż y t e g o o d d ź w i ę k u n a w e t w ś r ó d s p e c j a l i s t ó w . C z y t e l n i k p o l s k i m a o b e c n i e m o ż l i w o ś ć z e t k n i ę c i a s i ę z t ł u m a c z e n i e m w c z e ś n i e j ­ s z e j k s i ą ż k i G ä n t i e g o 2 i z j e g o t e o r i ą c h e m o t o n u j a k o n a j p r o s t s z e g o s y s t e m u p o n a d m o l e k u l a r n e g o s p e ł n i a j ą c e g o s f o r m u ł o w a n e w n o w y s p o ­ s ó b k r y t e r i a o r g a n i z m u ż y w e g o . J a k i e j e s t t o k r y t e r i u m ż y c i a ? A b y o d p o w i e d z i e ć n a t o p y t a n i e , G â n - t i d o k o n u j e n a j p i e r w p r z e g l ą d u r ó ż n y c h d a w n i e j s z y c h i n o w s z y c h o k r e ś ­ l e ń ż y c i a a n a s t ę p n i e p o d d a j e a n a l i z i e p r z e j a w y ż y c i a w ł ą c z a n e z w y k ­ l e d o j e g o d e f i n i c j i p r z e z b i o l o g i ę k l a s y c z n ą . A n a l i z a t a k a p o z w a l a z a u w a ż y ć , i ż p r z y j m o w a n y z e s p ó ł z j a w i s k ż y c i o w y c h n i e m o ż e b y ć u z n a ­ n y z a k r y t e r i u m ż y c i a , g d y ż p e w n e o r g a n i z m y w y k a z u j ą n i e k t ó r e t y l ­

1 T i b o r G à n t i :

A

th e o ry o f biochem ical su p e rsystem s and its app li­

cation to pro b lem s o f n a tu ra l and artificia l biogenesis,

B u d a p e s t , A k a -

d é m i a i K i a d ó , s s . 1 3 6 ( s e r i a

S tu d ia Biologica H ungarica

1 7 ) .

2 T . G â n t i :

P o d sta w y życia,

z w ę g i e r s k i e g o t ł u m .

T.

K u l i s i e w i c z , W a r ­ s z a w a 1 9 8 6 , s s . 2 3 2 .

(3)

k o p r z e j a w y ż y c i a , u i n n y c h p o j a w i a j ą s i ę j e d y n i e o k r e s o w o , a o r g a n i z ­ m y w s t a n i e a n a b i o z y n i e p r z e j a w i a j ą ż a d n y c h z w y m i e n i a n y c h w d e ­ f i n i c j i z j a w i s k . A n i p o s z c z e g ó l n e z j a w i s k a , a n i i c h s u m a n i e p o z w a l a j ą n a j e d n o z n a c z n e o d r ó ż n i e n i e i s t o t ż y w y c h o d ma t e r i i n i e o ż y w i o n e j 3 . K r y t e r i u m ż y c i a o c h a r a k t e r z e u n i w e r s a l n y m m u s i o b e j m o w a ć c e c h y i s t o t n e d l a w s z y s t k i c h i s t o t ż y w y c h a z a s a d a m i ż y c i a s ą p r a w a o r g a ­ n i z a c j i ł ą c z ą c e t e c e c h y w c a ł o ś ć , w j e d e n f u n k c j o n u j ą c y s y s t e m 4 . K a ż d a z c e c h , s a m a w s o b i e w a ż n a , w s k a z u j e n a t o , ż e ż y c i e j e s t p r o ­ c e s e m , c i ą g i e m z m i a n d o k o n u j ą c y c h s i ę w s y s t e m i e , k t ó r y j e s t u p o ­ r z ą d k o w a n y m h i e r a r c h i c z n i e i s a m o u t r z y m u j ą c y m s i ę d y n a mi c z n y m s y s t e m e m o t w a r t y m . J e s t t o o r g a n i z a c j a n a t u r y c h e m i c z n e j z t e g o w z g l ę ­ d u , i ż e l e m e n t a r n e p r o c e s y z a c h o d z ą c e w t a k i m s y s t e m i e s ą r e a k c j a m i c h e m i c z n y m i 5. Ż y c i e j e s t z ł o ż o n y m p r o c e s e m z a c h o d z ą c y m w s p e c y f i c z ­ n y m s y s t e m i e m a t e r i a l n y m , l u b i n a c z e j , s y s t e m j e s t w t e d y i t y l k o w t e ­ d y ż y w y , j e ż e l i z a c h o d z ą w n i m s p e c y f i c z n e z ł o ż o n e p r o c e s y 6. O g ó ł p r o c e s ó w ż y c i o w y c h n a z y w a G ä n t i s t a n e m ż y w y m, d z i a ł a n i e m s y s t e m u . S y s t e m w s t a n i e d z i a ł a n i a j e s t ż y w y , a z d o l n y d o d z i a ł a n i a — n i e j e s t ż y w y , a l e z d o l n y d o ż y c i a . S t ą d w y r ó ż n i a s i ę a b s o l u t n e i p o t e n c j a l n e k r y t e r i a ż y c i a w z a l e ż n o ś c i o d t e g o , c z y o k r e ś l o n e p r z e j a w y w y s t ę p u j ą ł ą c z n i e z a w s z e i u w s z y s t k i c h i s t o t ż y w y c h , c z y t e ż m o g ą n i e w y s t ę p o ­ w a ć u p o s z c z e g ó l n y c h o s o b n i k ó w l u b n i e z a w s z e c h o ć s ą k o n i e c z n e d o p r z e t r w a n i a ż y c i a n a Z i e m i . D o a b s o l u t n y c h ( r z e c z y w i s t y c h ) k r y t e ­ r i ó w ż y c i a z a l i c z a 7 n a s t ę p u j ą c e : 1 . s y s t e m ż y w y m u s i b y ć n i e p o d z i e l n ą , i n h e r e n t n ą c a ł o ś c i ą i j e d n o ś ­ c i ą ; 2 . m u s i p r z e j a w i a ć d z i a ł a l n o ś ć m e t a b o l i c z n ą , p r z e m i a n ę m a t e r i i ; 3 . m u s i b y ć i n h e r e n t n i e s t a b i l n y s t a ł o ś ć s y s t e m u m i m o c i ą g ł e g o d z i a ł a n i a i z m i a n o t o c z e n i a ; s t a b i l n o ś ć o b e j m u j e h o m e o s t a z ę i w r a ż ­ l i w o ś ć ; 4 . m u s i p o s i a d a ć p o d s y s t e m p r z e c h o w u j ą c y i p r z e n o s z ą c y i n f o r m a c j ę u ż y t e c z n ą d l a c a ł e g o o r g a n i z m u ; 5 . m u s i p o s i a d a ć w e w n ę t r z n e m e c h a n i z m y r e g u l a c j i i s t e r o w a n i a p r o ­ c e s a m i w n i m z a c h o d z ą c y m i . D o p o t e n c j a l n y c h k r y t e r i ó w ż y c i a z a l i c z a n a s t ę p u j ą c e : 6 . S y s t e m ż y w y m u s i b y ć z d o l n y d o w z r o s t u i d o r o z m n a ż a n i a ; 7 . m u s i w y k a z y w a ć z d o l n o ś ć d o z m i a n d z i e d z i c z n y c h ; 8 . m u s i b y ć z d o l n y d o e w o l u c j i ; 9 . m u s i b y ć ś m i e r t e l n y ; c e c h a w a ż n a z p u n k t u w i d z e n i a c a ł o ś c i ś w i a ­ t a ż y w e g o , n a t o m i a s t ż y c i e j e d n o s t k i m o ż e s i ę n a w e t z a k o ń c z y ć b e z ś m i e r c i , n p . p r z e z p o d z i a ł . K a ż d y s y s t e m , n i e z a l e ż n i e o d k o n k r e t n e j s t r u k t u r y i s k ł a d u c h e m i c z ­ n e g o , u z n a m y z a ż y w y , j e ż e l i t y l k o s p e ł n i a a b s o l u t n e k r y t e r i a ż y c i a . S y ­ s t e m y ż y w e n a l e ż ą d o t z w . s y s t e m ó w mi ę k k i c h , w k t ó r y c h p r o c e s y c h e ­ m i c z n e z a c h o d z ą w r o z t w o r a c h , e l e m e n t y n i e s ą r o z m i e s z c z o n e s z t y w n o w p r z e s t r z e n i . S ą t o s y s t e m y d z i a ł a j ą c e d y n a m i c z n i e , w y k a z u j ą n i e p o ­

3 P o d sta w y życia,

2 5 .

4 A th e o ry of biochem ical su p ersystem s,

1 3 . 5 T a m ż e , 1 2 .

s P o d sta w y życia,

8 1 .

(4)

d z i e l n o ś ć i w e w n ę t r z n ą s t a b i l n o ś ć d a l e k ą o d r ó w n o w a g i d z i ę k i c i ą g ­ ł e m u w y k o n y w a n i u p r a c y c h e m i c z n e j . Z m i a n y w s y s t e m i e r e a l i z o w a n e s ą n i e p o t o r a c h w y m u s z o n y c h , a l e p o p r z e z c y k l i c z n e p r o c e s y c h e m i c z n e i z a m k n i ę t e s i e c i r e a k c j i , z a p e w n i a j ą c e s y s t e m o w i n i e z m i e n n o ś ć s t r u k t u ­ r y . 3 . E L E M E N T A RN A J E DN O S T K A Ż Y C I A W y d a j e s i ę , ż e n i e o d z o w n y m w a r u n k i e m s t w o r z e n i a p o p r a w n e j p o d w z g l ę d e m n i e t y l k o m e r y t o r y c z n y m , a l e i m e t o d o l o g i c z n y m t e o r i i g e n e ­ z y ż y c i a j e s t z a r ó w n o j e d n o z n a c z n e w y o d r ę b n i e n i e i s t o t ż y w y c h o d w s z y ­ s t k i c h i n n y c h o b i e k t ó w n i e o ż y w i o n y c h , c o r e a l i z u j e s i ę p o p r z e z u s t a l e n i e w s k a z a n y c h k r y t e r i ó w ż y c i a , j a k t e ż ś c i s ł e o k r e ś l e n i e p o d s t a w o w e j e l e ­ m e n t a r n e j j e d n o s t k i ż y c i a . D o t y c h c z a s o w e p r ó b y z n a l e z i e n i a t a k i e j j e d ­ n o s t k i ( n p . m o n e r y , w i r u s y , k o m ó r k a , m i k r o s f e r y , p r o t o b i o n t y ) G â n t i u w a ż a z a m a ł o z a d o w a l a j ą c e . M o d e l t a k i e j e l e m e n t a r n e j j e d n o s t k i ż y ­ c i a m u s i m i e ć z k o n i e c z n o ś c i c h a r a k t e r t e o r e t y c z n y i a b s t r a k c y j n y , b o w i e m w s k u t e k r o z w o j u e w o l u c y j n e g o w n a t u r z e n i e w y s t ę p u j ą w c z y s t e j p o s t a c i m i n i m a l n e s y s t e m y w y k a z u j ą c e c e c h y ż y c i a . G â n t i w y ­ c h o d z i z e s ł u s z n e g o s p o s t r z e ż e n i a 8 , i ż j e d n o s t k i e l e m e n t a r n e w y k a z u j ą ­ c e s p e c y f i c z n e c e c h y o c h a r a k t e r z e u n i w e r s a l n y m, a w ł a ś c i w i e i c h m o d e l e t e o r e t y c z n e , s ą p o d s t a w ą r o z w o j u k a ż d e j n a u k i . T a k i e e l e m e n ­ t a r n e a b s t r a k c y j n e j e d n o s t k i , n p . p u n k t w g e o m e t r i i , mo l e k u ł a w c h e m i i , p o s i a d a j ą w s z y s t k i e w ł a ś c i w o ś c i c h a r a k t e r y z u j ą c e z j a w i s k a b a d a n e p r z e z d a n ą n a u k ę i n i e d a j ą s i ę r o z ł o ż y ć j u ż n a m n i e j s z e b e z p o z b a w i e n i a i c h w ł a ś c i w e j i m n a t u r y . M o d e l e s y s t e m ó w m i n i m a l n y c h m o ż n a o p i s y ­ w a ć i u j m o w a ć m a t e m a t y c z n i e . P o d o b n i e j e s t n a t e r e n i e b i o l o g i i . P o d s t a w o w y c h p r a w ż y c i a p o s z u ­ k u j e m y w r e g u ł a c h o r g a n i z a c j i n a j p r o s t s z y c h s y s t e m ó w b i o l o g i c z n y c h , n i e p o d z i e l n y c h , n a n a j n i ż s z y m p o z i o m i e o r g a n i z a c j i . S y s t e m m i n i m a l n y t o t a k i , k t ó r y w y k a z u j e w s z y s t k i e c h a r a k t e r y s t y c z n e c e c h y ż y c i a j a k o t a k i e g o , a l e z k t ó r e g o n i e m o ż n a o d j ą ć j u ż n i c z e g o b e z u t r a t y t y c h c e c h . T a k i s y s t e m n i e i s t n i e j e w r z e c z y w i s t o ś c i , b ę d z i e j e d n a k p o d s t a ­ w o w y m p o j ę c i e m b i o l o g i i t e o r e t y c z n e j 9 , u m o ż l i w i a j ą c y m d o k ł a d n e o d ­ w z o r o w a n i e r e a l n y c h z j a w i s k b i o l o g i c z n y c h . M o d e l t e o r e t y c z n y n a j p r o s t s z e g o s y s t e m u ż y w e g o , k t ó r y j e s t z a r a z e m s y s t e m e m n i e p o d z i e l n y m , m i ę k k i m , d z i a ł a j ą c y m d y n a m i c z n i e , G â n t i n a z y w a c h e m o t o n e m . J a k w s z y s t k i e s y s t e m y o ż y w i o n e , c h e m o t o n w i ­ n i e n s k ł a d a ć s i ę z p e w n y c h p o d s y s t e m ó w , k t ó r y c h p o ł ą c z e n i e d a j e c a ­ ł o ś c i o w y f u n k c j o n a l n y s y s t e m . G â n t i w s k a z u j e n a t r z y p o d s y s t e m y w y ­ r ó ż n i o n e w o p a r c i u o b a d a n i e k o m ó r k i : c y t o p l a z m ę , b ł o n ę k o m ó r k o ­ w ą , m a t e r i a ł g e n e t y c z n y . P o ł ą c z e n i e w j e d e n s y s t e m m o d e l i t y c h p o d ­ s y s t e m ó w d a j e n a m a b s t r a k c y j n y m o d e l k o m ó r k i . A u t o r d o w o d z i , i ż m o ż n a s k o n s t r u o w a ć c z y s t o c h e m i c z n e s y s t e m y o d p o w i a d a j ą c e f u n k c j o m t y c h p o d s y s t e m ó w i m o ż n a j e o d p o w i e d n i o p o ł ą c z y ć o t r z y m u j ą c s u p e r s y - s t e m c h e m i c z n y o c e c h a c h j a k o ś c i o w o n o w y c h . P o d s y s t e m y c h e m i c z n e w s p ó ł p r a c u j ą z e s o b ą , i c h d z i a ł a n i a p o d p o r z ą d k o w a n e s ą d z i a ł a n i u c a ­ ł o ś c i s u p e r s y s t e m u . T e n o s t a t n i c h e m o t o n j e s t z b i o l o g i c z n e g o p u n k t u w i d z e n i a n a j p r o s t s z y m s y s t e m e m w y k a z u j ą c y m w s z y s t k i e p r z e ­ j a w y ż y c i a , j e s t w i ę c e l e m e n t a r n ą c h e m i c z n ą j e d n o s t k ą ż y c i a . J a k o 8

T h e o r y of bio c h e m ic a l s u p e r s y s t e m s ,

9 ;

P o d s t a w y ż y c ia ,

5 7 . s

P o d s t a w y ż y c ia ,

7 0 .

(5)

t a k i c h e m o t o n s p e ł n i a a b s o l u t n e k r y t e r i a ż y c i a : j e s t i n h e r e n t n ą c a ł o ś ­ c i ą , w y k a z u j e p r z e m i a n ę m a t e r i i , s t a b i l n o ś ć , p o s i a d a p o d s y s t e m p r z e ­ c h o w u j ą c y i p r z e n o s z ą c y i n f o r m a c j e d o t y c z ą c e c a ł e g o s y s t e m u , z a c h o ­ d z i r e g u l a c j a i s t e r o w a n i e p r o c e s a m i . P o z a t y m i a b s o l u t n y m i k r y t e r i a m i ż y c i a s p e ł n i a t e ż k r y t e r i a p o t e n c j a l n e : w z r o s t i r o z m n a ż a n i e , z d o l n o ś ć d o z m i a n d z i e d z i c z n y c h i d o e w o l u c j i , ś m i e r t e l n o ś ć . A u t o r s t w i e r d z a 10, ż e „ c h e m o t o n j e s t r z e c z y w i ś c i e t a k i m a b s t r a k c y j n y m s y s t e m e m m i n i ­ m a l n y m , k t ó r y w y k a z u j e w s z y s t k i e p o d s t a w o w e , o g ó l n e , c h a r a k t e r y ­ s t y c z n e c e c h y j a k o ś c i o w e s y s t e m ó w ż y w y c h , a w i ę c m u s i m y g o u z n a ć z a ż y w y ” . W n i o s e k t e n p o t w i e r d z a p r z e p r o w a d z o n a k o m p u t e r o w a s y ­ m u l a c j a d z i a ł a n i a c h e m o t o n u I 1 . M o d e l c h e m o t o n u , s f o r m u ł o w a n y w d u ż e j m i e r z e p r z y p o m o c y r ó w ­ n a ń r ó ż n i c z k o w y c h k i n e t y k i i t e r m o d y n a m i k i c h e m i c z n e j , w y k o r z y ­ s t u j ą c y t a k ż e i d e e s y s t e m o w e , m o ż e b y ć u ż y t e c z n y d o o p i s u i i n t e r ­ p r e t a c j i p o d s t a w o w y c h z j a w i s k ż y c i a , m e c h a n i z m ó w f u n k c j o n o w a n i a i s t o t ż y w y c h a w k o n s e k w e n c j i d o s f o r m u ł o w a n i a f u n d a m e n t a l n y c h p r a w b i o l o g i i . S a m a u t o r f o r m u ł u j e p e w n e w n i o s k i z e s w e j t e o r i i w y ­ p r o w a d z o n e a d o t y c z ą c e p o d s t a w o w y c h p r a w a u t o m a t ó w m i ę k k i c h , w y ­ p r o w a d z e n i a p o d s t a w o w y c h p r a w g e n e t y k i , s t r a t e g i i s y n t e z y s y s t e m ó w ż y w y c h , w y j a ś n i a n i a p o w s t a n i a ż y c i a c z y w r e s z c i e s u g e s t i e o d n o ś n i e d o s t w o r z e n i a ś c i s ł e j b i o l o g i i t e o r e t y c z n e j . 4 . N O W A P E R S P E K T Y W A B A D A N I A A B I O G E N E Z Y Z g o d n i e z t y t u ł e m n i n i e j s z y c h u w a g z a t r z y ma m y s i ę p r z e z c h w i l ę n a w y n i k a j ą c y c h z m o d e l u c h e m o t o n u w n i o s k a c h d o t y c z ą c y c h w y j a ś ­ n i a n i a p o c z ą t k ó w ż y c i a n a Z i e m i . P o j ę c i e c h e m o t o n u j a k o e l e m e n t a r n e j c h e m i c z n e j j e d n o s t k i ż y c i a G ä n t i p o r ó w n u j e z e l e m e n t a r n ą b i o l o g i c z n ą j e d n o s t k ą ż y c i a z w a n ą b i o - t o n e m 1 2 . T ę j e d n o s t k ę ż y c i a s t a n o w i s y s t e m , k t ó r y u j a w n i a j u ż p r z e ­ s t r z e n n ą s t r u k t u r ę m o r f o l o g i c z n ą , a p r z e b i e g j e g o p r o c e s ó w j e s t k o n t r o ­ l o w a n y p r z e z o k r e ś l o n ą s e k w e n c j ę w y s p e c j a l i z o w a n y c h a m i n o k w a s ó w , c z y l i p r z e z e n z y m y . T w o r z e n i e s i ę b i o t o n ó w n i e m o ż e j e d n a k d o k o n y w a ć s i ę s p o n t a n i c z n i e i b e z p o ś r e d n i o z p r o s t y c h z w i ą z k ó w o r g a n i c z n y c h , m u s i w o b e c t e g o b y ć p o p r z e d z o n e e w o l u c j ą c h e m i c z n ą , a w i ę c a b i o g e n n y m t w o r z e n i e m s i ę s y s t e m u r e a k c j i c h e m i c z n y c h s a m o z a c h o w a w c z o ś c i , m e ­ t a b o l i z mu i s a m o r e p r o d u k c j i , f u n k c j o n u j ą c y c h

b e z

u d z i a ł u e n z y m ó w i w y s p e c j a l i z o w a n y c h s t r u k t u r . P o m i ę d z y p i e r w o t n ą e w o l u c j ą c h e m i c z n ą i b i o l o g i c z n ą m u s i a ł w i ę c i s t n i e ć o k r e s e w o l u c j i p r z e d b i o l o g i c z n e j , w t r a k c i e k t ó r e g o t w o r z y ł y s i ę s y s t e m y c h e m i c z n e b ę d ą c e o d p o w i e d n i k a ­ m i p o d s y s t e m ó w c h e m o t o n u i m a j ą c e z d o l n o ś ć ł ą c z e n i a s i ę w s u p e r - s y s t e m — c h e m o t o n . S t o p n i o w e p r z e m i a n y i r o z w ó j t e g o o s t a t n i e g o m ó g ł p r o w a d z i ć d o p o j a w i e n i a s i ę b i o t o n u . S z e r e g b a d a ń w s p ó ł c z e s n y c h , m . i n . R . B u v e t a , S . W . F o x a d o w o d z i , ż e m o ż l i w e j e s t n i e e n z y m a t y c z n e z a ­ c h o d z e n i e r ó ż n y c h r e a k c j i w a ż n y c h z b i o l o g i c z n e g o p u n k t u w i d z e n i a . Z w ł a s z c z a r e a k c j e c y k l i c z n e o d g r y w a ł y w a ż n ą r o l ę n a p i e r w o t n e j Z i e ­ m i 13. N i e k t ó r e c y k l i c z n e p r o c e s y a u t o k a l i t y c z n e ( m . i n . p o w s t a n i e c u ­ 10 T a m ż e , 1 4 6 . 11 P o r . A p p e n d i x I I :

K i n e t i c s t u d y a n d c o m p u t e r s i m u l a ti o n of c h e-

m o t o n s

p i ó r a F . B é k é s , T . G â n t i , A . N a g y , w :

A t h e o r y of bio c h e m ic a l

s u p e r s y s t e m s ,

1 0 5 — 1 2 3 ; p o r .

P o d s t a w y ż y c ia ,

1 4 6 — 1 5 5 . 12

A t h e o r y of m a c r o m o l e c u la r s u p e r s y s t e m s ,

2 3 . 13

P o d s t a w y ż y c i a , 183

1 8 4 .

(6)

k r ó w z f o r m a l d e h y d u ) o d t w o r z o n o l a b o r a t o r y j n i e . P o d o b n i e p r o t o b ł o - n y s y m u l o w a n o w m o d e l u m i k r o s f e r o w y m . Z b y t s k ą p e s ą n a t o m i a s t b a ­ d a n i a d o t y c z ą c e t w o r z e n i a s i ę p o d s y s t e m u i n f o r m a c y j n e g o b e z u d z i a ł u e n z y m ó w . N i e m a t e ż b a d a ń w s k a z u j ą c y c h n a ł ą c z e n i e s i ę p o d s y s t e ­ m ó w w j e d e n s u p e r s y s t e m o ż y w i o n y . P r z e g l ą d k r y t y c z n y p r a c e k s p e r y m e n t a l n y c h r ó ż n y c h b a d a c z y o d ­ n o ś n i e d o e w o l u c j i c h e m i c z n e j a w s z c z e g ó l n o ś c i m o ż l i w o ś c i s p o n t a ­ n i c z n e g o t w o r z e n i a s i ę z ł o ż o n y c h z w i ą z k ó w o r g a n i c z n y c h , z e s p o ł u a b i o ­ t y c z n y c h r e a k c j i c y k l i c z n y c h , z a c z ą t k ó w p r o c e s ó w i n f o r m a c y j n o - g e n e - t y c z n y c h i w r e s z c i e s y s t e m ó w b i o l o g i c z n y c h p r o w a d z i G â n t i e g o 14 d o w n i o s k u s t w i e r d z a j ą c e g o , ż e w s k a z a n e d o ś w i a d c z e n i a p o t w i e r d z a j ą h i ­ p o t e z ę g ł o s z ą c ą , i ż „ h o m e o s t a t y c z n e s y s t e m y r e a k c j i t y p u b i o l o g i c z ­ n e g o o d p o w i a d a j ą c e m o d e l o w i c h e m o t o n u m o g ł y p o j a w i ć s i ę w t r a k c i e p r e b i o t y c z n e g o s t a d i u m e w o l u c j i i m o g ł y s ł u ż y ć z a p o d s t a w o w e s k ł a d ­ n i k i c o r a z t o b a r d z i e j z ł o ż o n y c h s y s t e m ó w f u n k c j o n u j ą c y c h , p o s t ę p u ­ j ą c y c h s t o p n i o w o k u s t a d i u m b i o l o g i c z n e m u ” . M o ż n a w o b e c t e g o p r z y ­ j ą ć w m y ś l d a r w i n o w s k i e j i d e i c i ą g ł o ś c i e w o l u c y j n e j , ż e p o j a w i e n i e s i ę i e w o l u c j a s y s t e m ó w p o d o b n y c h d o c h e m o t o n u „ z a p e ł n i a ” p r z e d z i a ł p o ­ m i ę d z y s u b s t a n c j a m i c h e m i c z n y m i i s y s t e m a m i b i o l o g i c z n y m i 15. 4 . C Z Y Z B L I Ż A M Y S I Ę D O W Y J A Ś N I E N I A I S T O T Y I G E N E Z Y Ż Y C I A ? U w a g i n i n i e j s z e z z a ł o ż e n i a m i a ł y n a c e l u p r e z e n t a c j ę o r y g i n a l n e j k o n c e p c j i G â n t i e g o , k t ó r a z a s ł u g u j e n a p o g ł ę b i o n e a n a l i z y t e o r e t y c z n o - - m a t e m a t y c z n e , a p r z e d e w s z y s t k i m n a d a l s z e b a d a n i a w e r y f i k a c y j n e . N i e m n i e j p r a w e m r e c e n z e n t a j e s t w y r a ż e n i e o p i n i i w ł a s n e j i p e w n y c h w ą t p l i w o ś c i r o d z ą c y c h s i ę w t r a k c i e l e k t u r y o b y d w u p r a c . N i e m o ż e u l e g a ć w ą t p l i w o ś c i , ż e i s t o t a ż y c i a n a l e ż y d o n a j w a ż n i e j ­ s z y c h i n i e r o z w i ą z a n y c h d o t ą d p r o b l e m ó w w b i o l o g i i . N i e p o w o d z e n i a w j e g o w y j a ś n i a n i u G â n t i u p a t r u j e g ł ó w n i e w b r a k u o d p o w i e d n i c h d a n y c h d o ś w i a d c z a l n y c h j a k o p o d s t a w y d l a z b u d o w a n i a o g ó l n e j t e o r i i ż y c i a . A n a d t o p o s t ę p d o k o n a n y w c i ą g u o s t a t n i c h d z i e s i ę c i o l e c i m u s i i ś ć w p a r z e z e z m i a n ą m y ś l e n i a b i o l o g i c z n e g o , o d r z u c e n i a s t a r y c h s c h e ­ m a t ó w i u k s z t a ł t o w a n i a „ n o w e g o ś w i a t o p o g l ą d u b i o l o g i c z n e g o ” 16. W y ­ c h o d z ą c z t y c h z a ł o ż e ń o g ó l n y c h G â n t i f o r m u ł u j e t e o r i ę c h e m o t o n u w n a d z i e i , i ż „ p r z y n i e s i e o n a z a s a d n i c z ą z m i a n ę p o g l ą d ó w w b i o l o ­ g i i ” 17. J a k d o t ą d , t e n a d z i e j e n i e s p e ł n i ł y s i ę . N i e m n i e j n a u z n a n i e i d a l s z ą w n i k l i w ą r e f l e k s j ę z a s ł u g u j e o r y g i n a l n e p r z e f o r m u ł o w a n i e t z w . k r y t e r i ó w ż y c i a i z w i ą z a n e z t y m s a m o p o j ę ­ c i e ż y c i a . D o b ó r k r y t e r i ó w w y d a j e s i ę n i e z w y k l e t r a f n y i o d p o w i e d n i o u z a s a d n i o n y , c o n i e o z n a c z a , i ż p r z e k o n a k a ż d e g o b i o l o g a c h o ć b y d l a ­ t e g o , ż e m i m o w p r o w a d z o n e g o f o r m a l i z m u p o j ę c i a o k r e ś l a j ą c e d a n ą w ł a ś c i w o ś ć , p r o c e s , s t a n , n i e s ą ś c i ś l e j e d n o z n a c z n e , d o p u s z c z a j ą r ó ż ­ n ą i n t e r p r e t a c j ę . P o n a d t o t e g o t y p u p o j ę c i a j a k o n a l e ż ą c e d o d z i e ­ d z i n y n a u k e m p i r y c z n y c h , n i e m o g ą b y ć „ z a f i k s o w a n e ” r a z n a z a w s z e t a k ż e z e w z g l ę d ó w l o g i c z n y c h . D a l s z y i c h r o z w ó j b y ł b y n i e m o ż l i w y , c o r ó w n a ł o b y s i ę z a h a m o w a n i u p o s t ę p u s a m e j b i o l o g i i . P o d t e k s t w y w o ­ d ó w G â n t i e g o z d a j e s i ę z r e s z t ą p o t w i e r d z a ć t o , ż e p o j ę c i a a n a w e t c a ł e 14

A t h e o r y of m a c r o m o l e c u la r s u p e r s y s t e m s ,

7 3 . 15 T a m ż e , 7 5 . 16

P o d s t a w y ż y c ia ,

4 6 n . 17 T a m ż e , 5 2 .

(7)

t e o r i e b i o l o g i c z n e m u s z ą b y ć k a ż d o r a z o w o k o n f r o n t o w a n e z n o w y m i f a k t a m i w t y m z a k r e s i e . S a m o p o j ę c i e c h e m o t o n u n i e j e s t j e s z c z e j e d n y m o b o k n p . m i k r o ­ s f e r y c z y h i p e r c y k l u , s t a n o w i s w o i s t ą k o n c e p c j ę , m o d e l o c e c h a c h o r y ­ g i n a l n o ś c i i w a l o r a c h h e u r y s t y c z n y c h . M i m o j e d n a k c a ł e j s w e j z ł o ­ ż o n o ś c i w y d a j e s i ę b y ć m o d e l e m z b y t u p r o s z c z o n y m , n i e o d z w i e r c i e d l a ­ j ą c y m c a ł e g o s k o m p l i k o w a n i a i s t o t y ż y c i a . M i ę d z y i n n y m i u z a s a d n i e n i a d o t y c z ą c e p r z y j ę c i a w m o d e l u c h e m o t o n u t r z e e h p o d s y s t e m ó w n i e s ą w p e ł n i p r z e k o n y w u j ą c e . P o d o b n i e r z e c z m a s i ę z p r o p o n o w a n y m s z e ­ r o k i m w a c h l a r z e m w n i o s k ó w w y n i k a j ą c y c h z t e g o m o d e l u . A j u ż t r z e b a b y ł o b y w i e l k i e g o o p t y m i z m u , b y u w i e r z y ć , i ż w o p a r c i u o w s k a z a n y m o d e l i w n i o s k i z n i e g o w y n i k a j ą c e , u d a s i ę s t w o r z y ć c a ł o ś c i o w y j e d n o l i t y i z w a r t y s y s t e m b i o l o g i i t e o r e t y c z n e j . W a r t o t a k ż e z w r ó c i ć u w a g ę n a t o . ż e m i m o p o s i ł k o w a n i a s i ę s z e ­ r e g i e m p o j ę ć z z a k r e s u o g ó l n e j t e o r i i s y s t e m ó w c z y t e o r i i i n f o r m a c j i G â n t i s t o i n a p o z y c j a c h r e d u k c j o n i s t y c z n y c h . W o p a r c i u o r ó ż n e w y ­ p o w i e d z i m o ż n a n a w e t t w i e r d z i ć , ż e w y z n a j e r e d u k c j o n i z m s k r a j n y , p o s t u l u j ą c y m o ż l i w o ś ć p e ł n e g o w y j a ś n i e n i a c a ł o ś c i z j a w i s k ż y c i o w y c h w o p a r c i u o p r a w a f i z y k i i c h e m i i . W b r e w o p t y m i z m o w i a u t o r a c h y ­ b a d o b r z e s i ę s t a ł o , ż e t e n r e d u k c j o n i z m f i z y k o c h e m i c z n y p o z o s t a ł d o ­ t ą d w s f e r z e p o s t u l a t y w n e j . W y w o d y a u t o r a

P o d sta w życia

d o t y c z ą c e p r o b l e m u g e n e z y ż y c i a u j a w ­ n i a j ą z n a c z n y s t o p i e ń o r y g i n a l n o ś c i , c h o c i a ż n i e s ą a n i t a k w s z e c h ­ s t r o n n e , j a k n p . b a d a n i a S . W , F o x a , a n i t a k p r e c y z y j n e , j a k s f o r m u ­ ł o w a n a p r z e z M a n f r e d a E i g e n a t e o r i a s a m o o r g a n i z a c j i m a t e r i i i e w o ­ l u c j i m a k r o mo l e k u ł b i o l o g i c z n y c h . Z d a n i e m G ä n t i e g o m o d e l c h e m o t o n u d o w o d z i , ż e „ p o d s t a w o w e c e c h y ż y c i a i s y s t e m ó w o ż y w i o n y c h n i e s ą u z a l e ż n i o n e o d o b e c n o ś c i e n z y m ó w i r e g u l a c j i e n z y m a t y c z n e j . T e o r i a t a p o d a j e p r a w i d ł o w o ś c i o r g a n i z a c j i i d z i a ł a n i a t a k i c h w ł a ś n i e m i ę k ­ k i c h s y s t e m ó w c h e m i c z n y c h , k t ó r e d z i a ł a j ą w s p o s ó b r e g u l o w a n y i s t e ­ r o w a n y , d y s p o n u j ą i n f o r m a c j ą g e n e t y c z n ą i z d o l n o ś c i ą d o e w o l u c j i , n i e w y m a g a j ą c w t y m c e l u o b e c n o ś c i e n z y m ó w . T e o r i a c h e m o t o n u . . . d o w o ­ d z i , ż e t e o r e t y c z n i e m o ż l i w e j e s t p o w s t a n i e i d z i a ł a n i e t a k i c h s y s t e m ó w ż y w y c h , w k t ó r y c h s e k w e n c j a a m i n o k w a s ó w w b i a ł k a c h n i e o d g r y w a ż a d n e j r o l i ” l s . T e o r e t y c z n a m o ż l i w o ś ć w y p r o w a d z e n i a n a g r u n c i e t e o r i i c h e m o t o n u p r z e b i e g u s p o n t a n i c z n e g o t w o r z e n i a s i ę s y s t e m ó w ż y w y c h z n i e o ż y w i o n y c h c z e k a j e d n a k n a d a l n a w i e l o r a k i e b a d a n i a e k s p e r y ­ m e n t a l n e . Z a r ó w n o s a m a i d e a , j a k i r ó ż n e p r ó b y s y m u l o w a n i a p e w n y c h p r o c e s ó w b e z u d z i a ł u e n z y m ó w z n a n e s ą j u ż o d d o ś ć d a w n a 1 9 . M o ż n a p o w i e d z i e ć , ż e t e g o r o d z a j u p r ó b y z n a j d u j ą w k o n c e p c j i c h e m o t o n u i n t e r e s u j ą c o s f o r m u ł o w a n e z a ł o ż e n i a i p r z e s ł a n k i t e o r e t y c z n e . A t o j u ż j e s t i s t o t n y k r o k n a p r z ó d . O i l e z a ł o ż e n i e , i ż „ w y t w o r z e n i e s y s t e m ó w ż y w y c h j e s t p r o b l e m e m 18 T a m ż e , 1 8 1 .

10 P o r . n p . G . S t e i n m a n :

N o n -en zym a tic sy n th e sis o f biologically p er­

tin e n t peptides,

w :

P rebiotic and biochem ical evolution,

e d . b y A . K i m ­

b a l l a n d J . O r ó , A m s t e r d a m - N e w Y o r k 1 9 7 1 , 3 1 · — 3 8 ; p o r . R . B u v e t :

E nergetics of coupled biochem ical processes and o f th e ir chem ical m o ­

dels,

w :

L ivin g sy ste m s as en erg y converters,

e d i t o r s : R . B u v e t , J . A l ­

l e n , J . M a s s u e , A m s t e r d a m - N e w Y o r k 1 9 7 7 , 2 1 — 3 9 ; t e n ż e :

L ’origine des

(8)

p r o s t s z y m , n i ż b y ł o w y n a l e z i e n i e r a d i a ” 20 t r z e b a u z n a ć z a d o b r y ż a r t , o t y l e o c e n a w y n i k ó w b a d a ń F o x a 21 w y d a j e s i ę w y r a ź n y m n i e p o r o ­ z u m i e n i e m . O w s z e m , F o x n i e o k r e ś l a k r y t e r i ó w o d r ó ż n i a j ą c y c h s y s t e ­ m y ż y w e o d n i e o ż y w i o n y c h , g d y ż p e w n o i c h n i e z n a , a m i k r o s f e r y n i e s p e ł n i a j ą p o d a n y c h p r z e z G â n t i e g o k r y t e r i ó w ż y c i a , b o w i e m f o r ­ m u ł u j e i n n e i n a i n n e j p o d s t a w i e . D o ś w i a d c z e n i a F o x a d o w o d z ą , w e d ­ ł u g n a s z e g o a u t o r a , j e d y n i e s z t u c z n e g o w y t w o r z e n i a i s a m o r z u t n e g o p o w s t a n i a w p r a o c e a n i e p o d s y s t e m u b ł o n . T e n s u p e r k r y t y c y z m G â n t i e ­ g o w z e s t a w i e n i u z t r a f n y m j e g o t w i e r d z e n i e m , i ż m i k r o s f e r y F o x a u w a ż a z a t w o r y o ż y w i o n e n i e n a p o d s t a w i e „ z n a j o m o ś c i o r g a n i z a c j i s y s t e m ó w ż y w y c h , a l e n a k i l k u w ł a ś c i w o ś c i a c h b i o l o g i c z n y c h k u l e ­ c z e k ” 22 s t a n o w i w y r a ź n e p o m i e s z a n i e p r z e s ł a n e k z w n i o s k a m i . O t ó ż b a d a c z z F l o r y d y w s w y m p o d e j ś c i u k o n s t r u k c j o n i s t y c z n y m a p r z e ­ c i w r e d u k c j o n i s t y c z n e mu n i e w y c h o d z i o d z n a j o m o ś c i w ł a ś c i w o ś c i ż y c i a o r g a n i z m ó w a k t u a l n y c h , a l e p o d ą ż a w k i e r u n k u p r z e c i w n y m , t a ­ k i m w ł a ś n i e , w j a k i m p r z e b i e g a ł a n a t u r a l n a e w o l u c j a ż y c i a i d l a t e g o p r ó b u j e n a k a ż d y m e t a p i e t e j e w o l u c j i u s t a l i ć k r y t e r i a t w o r z ą c y c h s i ę ( i o d t w a r z a n y c h l a b o r a t o r y j n i e ) b i o s y s t e m ó w 23. N i e z a l e ż n i e o d w s k a z a n y c h w y ż e j t r u d n o ś c i i w ą t p l i w o ś c i t e o r i a c h e ­ m o t o n u z a w i e r a s z e r e g m o m e n t ó w n o w y c h , o r y g i n a l n y c h , g o d n y c h k o n ­ t y n u a c j i z e w z g l ę d u n a s w e w a l o r y h e u r y s t y c z n o - p o z n a w c z e .

K . S i m i o n e s c u , F . D e n e s z :

P roischożdienie żizni. C him iczeskie teorii,

P e r e w o d s r u m . , M o s k w a 1 9 8 6 , „ M i r ” , s s . 1 2 0 . A k t u a l n y s t a n w i e d z y n a t e m a t p o c z ą t k ó w ż y c i a n a Z i e m i c h a r a k t e ­ r y z u j e s i ę w i e l o ś c i ą i o g r o m n ą r ó ż n o r o d n o ś c i ą p o g l ą d ó w , h i p o t e z , t e o ­ r i i , m o d e l i . W i e l o ś ć t a , z w i ą z a n a z s z e r o k i m i w i e l o k i e r u n k o w y m f r o n ­ t e m b a d a ń e m p i r y c z n y c h i t e o r e t y c z n y c h , w y n i k a z a r ó w n o z f a k t u p o ­ d e j m o w a n i a b a d a ń s z c z e g ó ł o w y c h c z y n n i k ó w i p o s z c z e g ó l n y c h e t a p ó w d ł u g i e g o , r o z ł o ż o n e g o w c z a s i e , p r o c e s u e w o l u c j i c h e m i c z n e j i b i o c h e ­ m i c z n e j , j a k i s t o s o w a n i a r o z m a i t y c h s p o s o b ó w b a d a n i a . F o r m u ł o w a ­ n e h i p o t e z y i m o d e l e t e o r e t y c z n o - h i p o t e t y c z n e o k r e ś l a n e b y w a j ą r ó ż ­ n y m i n a z w a m i w z a l e ż n o ś c i m . i n . o d d z i e d z i n y , w r a m a c h k t ó r e j s ą

20 P o d sta w y życia,

1 8 9 . 21 T a m ż e , 1 9 3 . 22 T a m ż e , 1 9 4 .

23 S . W . F o x :

O rigin o f th e cell: e x p e rim e n ts and p rem ises,

N a t u r ­ w i s s e n s c h a f t e n 6 0 / 1 9 7 3 / 3 5 9 — 3 6 8 ; t e n ż e :

H ow m a n y theories fo r th e

origin o f (p ro to jlife l

, w :

B iom olecular stru ctu re , conform ation, fu n c tio n

a nd evolution,

v . 2

P hysico-chem ical and theoretical studies,

e d . b y R .

S r i n i v a s a n , O x f o r d - N e w Y o r k 1 9 8 1 , 6 4 3 — 6 4 6 ; t e n ż e :

T h e origin and n a ­

tu re o f protolife,

w :

T h e n a tu re o f life,

e d . W . H e i d c a m p , B a l t i m o r e

1 9 7 8 , 2 3 — 9 2 ; t e n ż e :

L ife fro m an orderly

C o s m o s , N a t u r w i s s e n s c h a f t e n 6 7 ( 1 9 8 0 ) 5 7 6 — 5 8 1 ; t e n ż e :

C reationism and evo lu tio n a ry protobiogenesis,

w :

S cience and creationism ,

e d . A . M o n t a g u , O x f o r d 1 9 8 4 , 1 9 4 — 2 3 9 .

Cytaty

Powiązane dokumenty

The influence of bulk matrix electrical properties on the response of the sensors at earlier stages (1 – 11 days) is less pronounced but becomes more obvious after 12 days

It is interesting to note that the old power circuit configuration [see Fig. The reduction in output power is rooted in three facts: 1) In the new power circuit only one side

(5): Department of Earth Sciences, Program for Air, Water and Landscape Sciences, Uppsala University, Villav. river discharge corresponding to a given return period. This

VI. For example, games in the popular class of MOBA-networked games have fostered the creation of many communities of players. In this work, we have shown how a general formalism can

After a period on the staff at Mandon he served as Marine Engineer Officer in a frigate and was later appointed Nuclear Power Manager at the Naval Base, Chatham. He then

In einer klinische Fallstudie mit amputierten Probanden können die in dieser Arbeit entwickelten Modelle validiert und abschlie- ßend untersucht werden, ob sensorisches Feedback

A pesar de que muchos países han mejorado y adaptado sus políticas para el avance del acceso y del uso de las nuevas tecnologías, estas no son suficientes para producir un desarrollo

Keywords: urban design, public space, modernism, Nieuwe Bouwen, reconstruction, Rotterdam, city centre, Coolsingel, Lijnbaan, Rotterdam Forum, Cool63, Schouwburgplein, Dudok,