FINANSOWANIE GOSPODARSTW
AGROTURYSTYCZNYCH ZE RODKÓW UNIJNYCH
W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM
Grayna Anna Ciepiela, Jolanta Jankowska, Kazimierz Jankowski
Akademia Podlaska w SiedlcachStreszczenie. Celem opracowania byo zaprezentowanie wykorzystania rodków unijnych z Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora ywno-ciowego oraz rozwój obszarów wiejskich” na lata 2004–2006 na realizacj przedsiwzi zwizanych z agroturystyk w 40 gospodarstwach województwa mazowieckiego. Wyko-rzystano informacje udostpnione przez Departament Analiz i Sprawozdawczoci Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Badane gospodarstwa w zdecydowanej wik-szoci (90%) posiaday powierzchni uytków rolnych nieprzekraczajc 10 ha przelicze-niowych, w tym 1/3 to gospodarstwa o areale poniej 5 ha. 20% z tych gospodarstw mona zaliczy do grupy ywotnych ekonomicznie. Inwestycje, na które bene cjenci otrzymali do nansowanie to gównie rozbudowa, przebudowa lub remont poczony z moderniza-cj istniejcych budynków mieszkalnych i gospodarczych na cele agroturystyczne. redni koszt projektu w badanych gospodarstwach wynosi 155 472 z, a rednia kwota przyznana na jedno gospodarstwo to 70 609,5 z.
Sowa kluczowe: gospodarstwo agroturystyczne, fundusze strukturalne, wielko ekono-miczna gospodarstwa, koszt kwali kowany projektu, kwota wnioskowana
WSTP
ródo dochodów z rolnictwa ulego w Polsce, podobnie jak w innych krajach Unii Europejskiej, deprecjacji. Trudna sytuacja ekonomiczna rolników zmusza ich do szu-kania nowych, alternatywnych róde dochodu. Cz gospodarstw rolnych moe si rozwija przez zmian pro lu dotychczasowej, tradycyjnej produkcji surowców rolnych w kierunku wykorzystania posiadanych zasobów (budynków, ludzi, kapitau, ziemi) w takiej pozarolniczej dziedzinie jak agroturystyka [Miro czuk i in. 2007]. Oferuje ona pobyt w gospodarstwie rolnym oraz zrónicowane moliwoci rekreacji dziki specy- cznym walorom obszarów wiejskich. Zdaniem Sawickiego [2007], wymagania
agro-Adres do korespondencji – Corresponding author: Grayna Anna Ciepiela, Akademia Podlaska, Studium Turystyki i Rekreacji, ul. Prusa 14, 08-110 Siedlce, e-mail: ciepiela@poczta.onet.pl
46 G.A. Ciepiela, J. Jankowska, K. Jankowski
Acta Sci. Pol. turystów co do sposobu zakwaterowania i rodzaju rekreacji cigle rosn. Zdecydowa-na wikszo turystów chce przyjecha i wyZdecydowa-naj odpowiednio przygotowan kwater o odpowiednim standardzie oraz skorzysta z rekreacji ruchowej, takiej jak sporty wod-ne, jazda na rowerze czy konno. W tym celu rolnicy przygotowujcy si do wiadczenia usug turystycznych powinni rozway swoje moliwoci, ale w kontekcie istniejce-go zapotrzebowania na znane preferencje turystów. Baza nocleistniejce-gowa w istniejce-gospodarstwie agroturystycznym to najczciej pokoje gocinne znajdujce si w domu gospodarza. Jednake coraz czciej agroturyci preferuj pokoje gocinne i mieszkania wakacyjne zlokalizowane w samodzielnych domkach na posesji gospodarstwa [Mynarczyk 2002]. Spenienie tych wszystkich oczekiwa nie jest atwe, szczególnie ze wzgldu na ograni-czenia nansowe rolników [Czternasty i Buczkowska 2007].
Akcesja Polski do struktur unijnych stworzya moliwoci korzystania ze rodków funduszy strukturalnych przeznaczonych na rozwój obszarów wiejskich. W ramach Sek-torowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora ywnocio-wego oraz rozwój obszarów wiejskich” na lata 2004–2006 Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa uruchomia Dziaanie 2.4. „Rónicowanie dziaalnoci rolni-czej i zblionej do rolnictwa w celu zapewnienia rónorodnoci dziaa alternatywnych róde dochodów”, w ramach którego mona byo ubiega si o refundacj czci kosz-tów poniesionych midzy innymi na inwestycje zwizane z agroturystyk.
Zaprezentowanie tych moliwoci oraz ocena wykorzystania rodków unijnych na re-alizacj bezporednich przedsiwzi zwizanych z agroturystyk w 40 gospodarstwach województwa mazowieckiego stanowi gówne cele niniejszego opracowania.
METODYKA BADA
Materia ródowy do bada pochodzi z wniosków o do nansowanie realizacji pro-jektów w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego 2004–2006 w zakresie Dziaania 2.4. Wykorzystane w pracy dane zostay udostpnione przez Departament Analiz i Spra-wozdawczoci Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Zebrane informacje dotyczyy 40 gospodarstwach agroturystycznych pooonych w 21 powiatach wojewódz-twa mazowieckiego, które otrzymay do nansowanie z ARiMR na realizacj projektów zwizanych z agroturystyk. Pozyskane dane zostay poddane analizie matematycznej i opisowej. W opracowaniu pogrupowano gospodarstwa agroturystyczne wedug powia-tów oraz przeanalizowano je pod wzgldem powierzchni uytków rolnych i wielkoci ekonomicznej. Ponadto przedstawiona w pracy analiza dotyczya rodzaju przedsiwzi, które byy przedmiotem ubiegania si o do nansowanie z funduszy Unii Europejskiej w ramach SPO 2004–2006 oraz kosztów rzeczywistych i kwali kowanych projektów, a take kwot wnioskowanych i refundowanych.
WYNIKI I DYSKUSJA
Województwo mazowieckie ma due predyspozycje do rozwoju i uprawiania agrotu-rystyki. Wynikaj one zarówno z warunków naturalnych, jak i bogatego dziedzictwa kul-turowego wsi, gocinnoci mieszka ców oraz troski kwaterodawców o jak najlepsz
ja-ko wiadczonych usug turystycznych. Na terenie tego województwa znajduje si wiele obiektów przyrodniczo-kulturowych stanowicych atrakcj turystyczn. Powierzchnia obszarów cennych przyrodniczo i prawnie chronionych zajmuje tutaj 30% ogólnej po-wierzchni. Wedug danych zamieszczonych w Roczniku Statystycznym Województwa Mazowieckiego [2006], na tym terenie znajduje si 4 tys. pomników przyrody, do któ-rych mona zaliczy pojedyncze drzewa, gazy narzutowe itp. Przez teren województwa mazowieckiego przepywaj liczne rzeki (Wisa, Pilica, Narew, Bug), znajduj si tutaj take jeziora. Atrakcj turystyczn tego regionu s take rozmieszczone w rónych jego zaktkach liczne zabytki architektury, takie jak paace dawnych monowadców, zamki, dworki ziemia skie, obiekty sakralne oraz obiekty ukazujce dawn kultur i tradycj mieszka ców tego terenu, a mianowicie skanseny i inne muzea. Ponadto, rozwojowi agroturystyki na Mazowszu sprzyja pooenie geogra czne, gdy odlego od Warszawy do najdalszych zaktków tego regionu nie przekracza 150 km, zatem mieszka cy stolicy Polski, chcc spdzi urlop czy weekend na wsi, nie musz pokonywa dalekich podróy. Wedug informatora „Mazowsze Agroturystyka” [2005/6], na terenie tego województwa dziaao 250 gospodarstw agroturystycznych zlokalizowanych w 37 powiatach. 40 z tych gospodarstw, pooonych w 21 powiatach, uzyskao w latach 2004–2006 do nansowanie z ARiMR na realizacj projektów zwizanych z agroturystyk.
Przedstawione w tabeli 1 dane wskazuj, e liczba gospodarstw w poszczególnych powiatach województwa mazowieckiego, które uzyskay do nansowanie w ramach Dziaania 2.4. bya zrónicowana. Najwiksz ich liczb charakteryzoway si powiaty pocki i siedlecki (5 gospodarstw), chocia ogólna liczba gospodarstw agroturystycznych w tych powiatach nie bya najwiksza. W siedmiu powiatach do nansowanie uzyska-y 2 lub 3 gospodarstwa, natomiast w pozostauzyska-ych dwunastu tylko jedno gospodarstwo (w kadym powiecie) skorzystao ze rodków unijnych przeznaczonych na agroturysty-k. Naley take podkreli, e ze 164 gospodarstw agroturystycznych, dziaajcych na terenie 21 powiatów, z do nansowania skorzystao tylko 40, co stanowio 24,4% ogólnej ich liczby. Procentowy udzia gospodarstw do nansowanych z funduszy UE w cakowitej liczbie gospodarstw agroturystycznych województwa mazowieckiego, która w badanym okresie wynosia 250 [Mazowsze Agroturystyka 2005/6], by jeszcze mniejszy i stanowi 16%. Analizujc udzia gospodarstw do nansowanych w poszczególnych powiatach w ogólnej liczbie gospodarstw agroturystycznych, naley stwierdzi, e najmniejszy ich odsetek odnotowano w powiatach ostrockim (5,9%), wgrowskim (7,1%), kozienic-kim (9,1%) i sokoowskozienic-kim (10%). wiadczy to o maej operatywnoci wacicieli gospo-darstw agroturystycznych pooonych na terenie tych powiatów. Ponadto, przyczyn ma-ej liczby gospodarstw do nansowanych w ramach programu SPO w latach 2004–2006 móg by brak kategoryzacji bazy noclegowej w wikszoci gospodarstw pooonych w województwie mazowieckim. Zgodnie z obowizujcymi przepisami, gospodarstwa starajce si o refundacj czci kosztów poniesionych na inwestycje zwizane z agrotu-rystyk z funduszy UE musz posiada skategoryzowan baz noclegow [www.poland. eceat.org/kategoryzacja.htm].
Liczne badania z zakresu agroturystyki wskazuj, e pierwszoplanowym motywem podejmowania dziaalnoci agroturystycznej w gospodarstwie rolnym jest ch uzyska-nia dodatkowych dochodów [Kry ski 2003, czycki i in. 2007, Niewgowski 2007, Woch i Goub 2005, bikowski i in. 2006]. Jest to odzwierciedlenie sytuacji
dochodo-48 G.A. Ciepiela, J. Jankowska, K. Jankowski
Acta Sci. Pol. wej gospodarstw, w jakiej znalazy si po rozpoczciu przemian ustrojowych w Polsce w 1989 roku. Obecna gospodarka rynkowa umoliwia rozwój duym gospodarstwom, specjalizujcym si w okrelonej produkcji. Tradycyjne maoobszarowe gospodarstwa rolne napotykaj takie problemy, jak: niskie dochody, niestabilne ceny produktów rol-nych, rosnce koszty produkcji i duy nakad pracy. Alternatyw dla tych gospodarstw jest dziaalno pozarolnicza [Sznajder i Przezbórska 2006]. Zaoenie to znajduje po-twierdzenie w badaniach prowadzonych w gospodarstwach agroturystycznych pooo-nych na terenie Polski wschodniej. Uzyskane dane wskazuj, e wikszo gospodarstw w badanym regionie naleaa do maoobszarowych, posiaday one bowiem area uyt-ków rolnych nieprzekraczajcy 10 ha. Dlatego te niskie dochody z produkcji rolniczej w tych gospodarstw zmotywoway ich wacicieli do podjcia dziaalnoci agroturystycz-nej [Bali ska i Sikorska-Wolak 2001, Jasi ska i Ciepiela 2009].
Uzyskane w pracy dane (tab. 1) równie wskazuj, e dziaalno pozarolnicz, jak jest agroturystyka prowadz przewanie gospodarstwa o niewielkiej powierzchni uytków rolnych. Area tych uytków w analizowanych gospodarstwach ksztatowa si w granicach 0,35–29,94 ha przeliczeniowych, przy czym w 12 z nich (30%) nie przekra-cza 2 ha, a 10 gospodarstw (25%) posiadao powierzchni od 2 do 5 ha. Najmniej liczn grup (10%), stanowiy gospodarstwa o powierzchni powyej 10 ha. rednia powierzch-nia uytków rolnych w gospodarstwie agroturystycznym województwa mazowieckiego wynosia 6,11 ha. Najwiksz powierzchni (29,94 ha) posiadao jedno gospodarstwo w powiecie mi skim, natomiast najmniejsz (0,35 ha) w powiecie radomskim.
Wielko ekonomiczna analizowanych gospodarstw agroturystycznych (wyraona w ESU), podobnie jak ich powierzchnia (tab. 1) bya bardzo zrónicowana (0,15–20,78 ESU). Naley take podkreli, e efekt ekonomiczny gospodarstw, mierzony wartoci nadwyki bezporedniej, nie zawsze by wyszy w gospodarstwach o wikszym areale uytków rolnych. Najwysz warto ekonomiczn (20,78 ESU) osigno gospodar-stwo o powierzchni 14,68 ha, natomiast warto ta w gospodarstwie o najwikszym are-ale (29,94 ha) wynosia 4,09 ESU. Najliczniejsz grup (50%) tworzyy gospodarstwa o wielkoci ekonomicznej od 2 do 4 ESU. Powierzchnia uytków rolnych w tych go-spodarstwach bya równie bardzo zrónicowana (0,47–15,27 ha), jednake poowa tej populacji to gospodarstwa o areale powyej 5 ha. W 12 analizowanych gospodarstwach (30%) wielko ekonomiczna zamykaa si w przedziale 0,15–1,50 ESU, a powierzch-nia uytków rolnych ksztatowaa si w granicach od 0,35 do 7,30 ha, przy czym w 7 gospodarstwach nie przekraczaa 2 ha. Pozostae 20% stanowiy gospodarstwa o wiel-koci ekonomicznej od 4,09 do 20,78 ESU. Tutaj take zanotowano du rozbieno w powierzchni uytków rolnych (1,71–29,94 ha), a take to, e efekty ekonomiczne go-spodarstw nie zawsze byy uzalenione od ich powierzchni.
Analizujc redni wielko ekonomiczn uzyskan w gospodarstwach w poszcze-gólnych powiatach, naley stwierdzi, e sporód 21 powiatów najwiksze efekty eko-nomiczne osigno gospodarstwo zlokalizowane w powiecie lipskim (20,73 ESU), a najmniejsze w powiecie wgrowskim (0,19 ESU). rednia wielko ekonomiczna go-spodarstwa agroturystycznego w województwie mazowieckim wynosia 3,94 ESU. We-dug Szelg-Sikory [2009], gospodarstwo ywotne ekonomicznie to takie, które osiga nadwyk bezporedni wynoszc co najmniej 4 ESU. Odnoszc t warto do badanej populacji, naley stwierdzi, e tylko 8 gospodarstw (20%) speniao to kryterium.
T
abela
1.
Powierzchnia uytków rolnych i wielko ekonomiczna gospodarstw agroturystycznych województwa mazowieckiego do
nansowanych
funduszy UE w ramach SPO 2004–2006
T
able
1.
Size of agricultural area and economical size of agroturism farms in Mazowieckie
V
oivodeship
nanced with the UE funds within the SPO
2004–2006
Powiat
Ogólna liczba gospodarstw
agroturystycz-nych
Liczba gospodarstw do
nansowanych i %
ich udziau w ogólnej liczbie gospodarstw Powierzchnia UR w gospodarstwach w ha przeliczeniowych rednia powierzchnia UR w gospodarstwie w ha przeliczeniowych
W
ielko ekonomiczna gospodarstw w ESU
rednia wielko ekonomiczna gospo-darstwa w ESU biaobrzeski 1 1 (100%) 8,94 8,94 2,64 2,64 ciechanowski 6 3 (50%) 1,98; 7,30; 8,92 6,07 0,42; 0,89; 18,26 6,52 garwoli ski 2 1 (50%) 2,40 2,40 9,86 9,86 kozienicki 1 1 1 (9,1%) 0,90 0,90 0,15 0,15 lipski 1 1 (100%) 14,68 14,68 20,73 20,73 osicki 1 1 2 (18,2%) 2,74; 8,33 5,53 2,69; 1,18 1,93 mi ski 6 3 (50%) 1,50; 7,12; 29,94 12,85 0,1 1; 2,30; 4,09 2,17 ostrocki 34 2 (5,9%) 1,71; 4,18 2,94 8,76; 1,00 4,88 ostrowski 6 1 (16,7%) 4,69 4,69 1,24 1,24 pocki 9 5 (55,6%) 1,25; 2,64; 3,08; 5,12; 8,79 4,32 0,52; 1,50; 3.08; 2,65; 4,81 2,51 po ski 6 2 (33,3%) 1,60; 6,97 4,28 0,10; 6,90 radomski 2 1 (50%) 0,35 0,35 1,06 1,06 siedlecki 1 1 5 (45,5%) 0,47; 4,07; 4,07; 9,31; 16,39 6,86 3,77; 2,95; 3,50; 2,48; 9,61 4,46 sierpecki 7 1 (14,3%) 15,27 15,27 2,60 2,60 sochaczewski 3 1 (33,3%) 9,03 9,03 3,30 3,30 sokoowski 10 1 (10%) 8,49 8,49 2,86 2,86 warszawski zachodni 12 3 (25%) 0,75; 0,81; 6,70 2,75 2,03; 2,18; 3,53 2,58 wgrowski 14 1 (7,1%) 0,67 0,67 0,19 0,19 woomi ski 3 3 (100%) 1,50; 2,06; 2,70 2,09 2,79; 2,04; 2,10 2,31 wyszkowski 8 1 (12,5%) 7,27 7,27 2,86 2,86 uromi ski 1 1 (100%) 7,85 7,85 3,99 3,99 Razem 164 40 (24,4%) rednia – 6,1 1 rednia – 3,94
ródo: Opracowanie wasne na podstawie danych z Departamentu
Analiz i Sprawozdawczoci
ARiMR i Informatora „Mazowsze
Agroturys
tyka” 2005/6.
Source: Own elaboration based on data from Department of
Analysis and Reports
ARMA
and Magazine „Mazowsze
Agroturystyka” 2005/6
50 G.A. Ciepiela, J. Jankowska, K. Jankowski
Acta Sci. Pol. Uzyskane wyniki pozwalaj stwierdzi, e do nansowane w ramach Dziaania 2.4. rodzaje przedsiwzi to gównie rozbudowa, nadbudowa lub remont istniejcych w gospodarstwie budynków mieszkalnych i gospodarczych przeznaczonych na cele agro-turystyczne oraz wyposaenie ich w niezbdne do tego dziaania elementy. Tego typu inwestycje przeprowadzono w 39 (97,5%) gospodarstwach (tab. 2). Zakres projektu w 27 gospodarstwach (67,5%) obejmowa take inwestycje zwizane z urzdzeniem
Tabela 2. Liczba gospodarstw agroturystycznych w województwie mazowieckim do nansowanych z funduszy UE w ramach SPO 2004–2006 na poszczególne rodzaje przedsiwzi Table 2. The number of agroturism farms in Mazowieckie Voivodeship nanced from the EU
funds within SPO 2004–2006 by types of investments
Powiat Rodzaje przedsiwzi A B C D E F G H Liczba gospodarstw biaobrzeski 1 ciechanowski 3 2 1 2 garwoli ski 1 1 1 1 1 1 kozienicki 1 1 lipski 1 1 1 osicki 2 2 2 2 2 mi ski 3 2 1 ostrocki 2 1 1 1 ostrowski 1 1 1 pocki 5 4 1 1 2 2 2 po ski 1 1 1 1 radomski 1 siedlecki 5 3 2 2 1 5 sierpecki 1 1 1 1 1 1 sochaczewski 1 1 1 1 1 sokoowski 1 1 1 warszawski zachodni 3 1 2 1 1 2 wgrowski 1 1 1 1 woomi ski 3 3 1 3 wyszkowski 1 1 1 uromi ski 1 1 1 1 1 Razem 39 27 1 7 7 10 19 21 % gospodarstw 97,5 67,5 2,5 17,5 17,5 25 47,5 52,5
A – Rozbudowa nadbudowa przebudowa lub remont istniejcych budynków mieszkalnych i gospodarczych na cele agroturystyczne oraz ich wyposaenie; B – Urzdzanie miejsc do wypoczynku, zakup wyposaenia i sprztu turystycznego lub rekreacyjnego zwierzt do celów terapeutycznych i rekreacyjnych; C – Budowa lub remont poczony z modernizacj obiektów budowlanych niezbdnych do realizacji celów projektu, z wyjtkiem budowy budynków mieszkalnych; D – Zakup maszyn, urzdze , narzdzi i wyposaenia; E – Zakup sprztu komputerowego i oprogramowania; F – Zakup rodków transportu na potrzeby prowadzenia dziaalnoci agroturystycznej; G – Zagospodarowanie terenu na potrzeby prowadzenia planowanej dziaalnoci w ramach projektu; H – Koszt ogólny
ródo: Opracowanie wasne na podstawie danych z Departamentu Analiz i Sprawozdawczoci ARiMR. Source: Own elaboration based on data from Department of Analysis and Reports of Agency for Restructuring and Modernization of Agriculture.
miejsc sucych do wypoczynku i rekreacji (budowa basenu, altany, boiska sportowe-go, placu zabaw dla dzieci, miejsca na grill, zagospodarowanie terenów zieleni), zakupu sprztu rekreacyjnego (rowery, kajaki, urzdze do siowni) i zwierzt (gownie koni) do celów terapeutycznych i rekreacyjnych. Analiza pozostaych rodzajów przedsiwzi wykazaa, e byy one równie zwizane z inwestycjami na cele agroturystyczne. Midzy innymi do nansowanie kosztów ogólnych otrzymao 21 bene cjentów (52,5%), bowiem obejmoway one wydatki na przygotowanie i realizacj projektu, tj. przygotowanie do-kumentacji technicznej i ekonomicznej, uzyskanie zawiadcze i pozwole oraz wydatki zwizane z nadzorem urbanistycznym, architektonicznym i budowlanym, a take z na-byciem patentów i licencji. Warto zwróci uwag, e te same gospodarstwa ubiegay si i otrzymay do nansowanie na róne przedsiwzicia, jednake kade z nich byo zwi-zane z przygotowaniem bazy agroturystycznej.
Suma kosztów projektów dla wszystkich gospodarstw wynosia 6 218 879 z, co daje rednio 155 474 z na gospodarstwo (tab. 3). Najnisze koszty projektu (31 550 z) po-nioso jedno gospodarstwo w powiecie osickim, a na najbardziej kosztown inwestycj (424 533 z) zdecydowao si jedno gospodarstwo w powiecie siedleckim. Analiza po-szczególnych gospodarstw wykazaa, e projekty o wartoci kosztorysowej do 100 000 z i powyej 200 000 z stanowiy po 25% ogóu (razem 20 gospodarstw). Koszty projektu pozostaych 20 gospodarstw (50%) mieciy si w przedziale od 100 000 do 200 000 z.
Koszty objte pomoc w ramach Dziaania 2.4 (koszty kwali kowane) stanowiy rednio 92,8% wartoci projektu, chocia dla wikszoci gospodarstw koszty te byy rów-ne kosztom cakowitym projektu (tab. 3).
Kwota wnioskowana, o zwrot której ubiegali si bene cjenci, nie moga przekracza 50% kosztów kwali kowanych. Jednake w 11 powiatach kwota ta bya nisza, bowiem 19 wacicieli gospodarstw agroturystycznych z tych powiatów wnioskowao o do -nansowanie inwestycji w granicach 31,4–49,9% kosztów kwali kowanych. Suma kwot wnioskowanych i przyznanych przez ARiMR na realizacj przedstawionych projektów w 18 powiatach bya taka sama. Wyjtek stanowiy powiaty ostrowski i siedlecki, gdzie kwota przyznana w jednym gospodarstwie (w kadym z tych powiatów) bya wysza ni wnioskowana. W 12 powiatach (57% ogóu) kwota zwrotu stanowia 50% kosztów kwa-li kowanych, w pozostaych za oscylowaa w przedziale 40,4–49,8%. rednia kwota przyznana na jedno gospodarstwo w województwie mazowieckim wynosia 70 609,5 z. Ogólna kwota przyznana 40 wacicielom gospodarstw agroturystycznych bya o 0,4% wysza ni wnioskowana.
PODSUMOWANIE
Powodzenie przedsiwzi agroturystycznych jest uzalenione od rodków nan-sowych, jakimi dysponuje rolnik podejmujcy te dziaalno. Agroturystyka musi by nansowana z zewntrz, gdy kapita wasny rolnika czsto wystarcza tylko na nie-wielkie inwestycje. Motorem napdowym inwestycji turystycznych w gospodarstwach rolnych s rodki pomocowe z Unii Europejskiej. ródem nansowania przedsiwzi agroturystycznych byo dziaanie Sektorowego Programu Operacyjnego „Restruktury-zacja i moderni„Restruktury-zacja sektora ywnociowego i rozwój obszarów wiejskich” Dziaanie 2.4. „Rónicowanie dziaalnoci rolniczej i zblionej do rolnictwa w celu zapewnienia
T
abela
3.
Suma kosztów realizacji projektów oraz suma kwot przyznana z funduszy UE w ramach SPO 2004–2006 dla gospodarstw agro
turystycznych
w poszczególnych powiatach województwa mazowieckiego
T
able 3.
T
otal costs and total funding from the EU funds within SPO 2004–2006 for agrotourism farms in poviats of Mazowieckie
V
oivodeship
Powiat
Liczba
gospodarstw
Suma kosztów projektów w z
Koszty kwali kowane w z Kwota wnioskowana w z Kwota przyznana w z suma % sumy kosztów projektów suma
% sumy kosztów kwali
kowanych
suma
% sumy kosztów kwali
kowanych biaobrzeski 1 212 221 212 221 100,0 99 168,5 46,7 100 000,0 47,1 ciechanowski 3 375 023 314 1 1 8 83,8 152 838,0 48,7 153 002,0 48,7 garwoli ski 1 182 738 162 641 89,0 81 320,5 50,0 81 320,5 50,0 kozienicki 1 230 905 230 905 100,0 100 000,0 43,3 100 000,0 43,3 lipski 1 101 290 101 290 100,0 50 645,0 50,0 50 645,0 50,0 osicki 2 90 981 90 981 100,0 45 490,5 50,0 45 490,5 50,0 mi ski 3 435 878 435 878 100,0 217 690,0 49,9 217 690,0 49,9 ostrocki 2 399 912 399 912 100,0 199 956,0 50,0 199 956,0 50,0 ostrowski 1 197 774 197 774 100,0 89 047,5 45,0 98 887,0 50,0 pocki 5 739 239 739 239 100,0 369 617,0 50,0 369 617,0 50,0 po ski 2 483 470 483 470 100,0 195 304,0 40,4 195 304,0 40,4 radomski 1 191 474 191 474 100,0 95 737,0 50,0 95 737,0 50,0 siedlecki 5 619 167 607 551 98,1 282 712,5 46,5 287 156,0 47,3 sierpecki 1 373 829 318 471 85,2 100 000,0 31,4 100 000,0 31,4 sochaczewski 1 230 233 162 087 70,4 81 043,5 50,0 81 043,0 50,0 sokoowski 1 60 076 43 348 72,2 21 674,0 50,0 21 674,0 50,0 warszawski zachodni 3 382 527 382 527 100,0 181 031,5 47,3 191 263,0 50,0 wgrowski 1 58 496 58 496 100,0 29 248,0 50,0 29 248,0 50,0 woomi ski 3 435 478 435 478 100,0 206 353,0 47,4 206 353,0 47,4 wyszkowski 1 199 988 199 988 100,0 99 994,0 50,0 99 994,0 50,0 uromi ski 1 218 180 200 688 92,0 100 000,0 49,8 100 000,0 49,8 Razem 40 6 218 879 5 968 537 96,0 2 798 870,5 46,9 2 824 380 47,3
ródo: Opracowanie wasne na podstawie danych z Departamentu
Analiz i Sprawozdawczoci
ARiMR.
Source: Own elaboration based on data from the Department of
Analysis and Reports
rónorodnoci dziaa lub alternatywnych róde dochodu” w latach 2004–2006. Pomoc nansowa udzielona bya w formie refundacji (zwrotu) czci poniesionych przez be-ne cjentów kosztów kwali kowanych projektu dotyczcego agroturystyki. W ramach Dziaania 2.4. mona byo uzyska zwrot w wysokoci 50% kosztów kwali kowanych inwestycji, jednake nie wicej ni 100 000 z.
Przeprowadzona analiza gospodarstw agroturystycznych w województwie mazo-wieckim, które otrzymay wsparcie nansowe w ramach Dziaania 2.4., wykazaa, e byy one zlokalizowane w 21 powiatach, przy czym w ponad 60% powiatów byo tylko jedno takie gospodarstwo. Najwicej gospodarstw, które skorzystay z funduszy Unii Eu-ropejskiej przyznawanych na agroturystyk byo w powiecie pockim i siedleckim (po 5 gospodarstw). Badane gospodarstwa w zdecydowanej wikszoci (90%) posiaday po-wierzchni uytków rolnych nieprzekraczajc 10 ha przeliczeniowych, w tym 1/3 to gospodarstwa o areale poniej 5 ha. Mona by sdzi, e waciciele takich gospodarstw dostrzegaj realn moliwo uzupenienia budetów domowych o dodatkowe, pozarol-nicze róda dochodu. Wielko ekonomiczna gospodarstw, mierzona w ESU, nie zawsze zwikszaa si wraz ze wzrostem powierzchni uytków rolnych. W badanej populacji byy takie gospodarstwa, które mimo niewielkiej powierzchni osigay wysok warto ESU, a take takie, które gospodarujc na duej powierzchni odznaczay si stosunkowo nisk wartoci ekonomiczn. Jednake tylko 20% analizowanych gospodarstw mona zaliczy do grupy ywotnych ekonomicznie, osigay one bowiem nadwyk bezpored-ni ponad 4 ESU.
Inwestycje ujte w projektach, na które bene cjenci otrzymali do nansowanie z ARiMR, to gównie rozbudowa, przebudowa lub remont poczony z modernizacj istniejcych budynków mieszkalnych i gospodarczych na cele agroturystyczne oraz ich wyposaenie. Znaczna cz wnioskodawców w swoich projektach zawara plan uatrak-cyjnienia oferty przez zakup rowerów, kajaków czy urzdze do siowni. Wiele gospo-darstw postawio take na rekreacj konn, ujmujc w projekcie koszty zwizane z zaku-pem tych zwierzt.
Koszt inwestycji, na jakie zdecydowali si rolnicy by bardzo zrónicowany i waha si od kilkudziesiciu tysicy do ponad 420 000 z, jednak najczciej byy to kwoty oscylujce w granicach 15 000–200 000 z. Kosztorysy projektów do 100 000 z i po-wyej 200 000 z stanowiy po 25% ogóu. redni koszt projektu wynosi 155 472 z. Koszt kwali kowany dla 67,5% badanych gospodarstw by równy kosztowi cakowitemu projektu.
Analiza kwot przyznanych dla gospodarstw agroturystycznych w województwie ma-zowieckim wykazaa, e w 12 powiatach (57%) kwota ta stanowia 50% kosztów kwali- kowanych, a w pozostaych 9 kwoty ksztatoway si w przedziale 40,4–49,8%. rednia kwota przyznana na jedno gospodarstwo wynosia 70 609,5 z.
PIMIENNICTWO
Bali ska A., Sikorska-Wolak I., 2001. Agroturystyka w Dolinie Bugu i uwarunkowania je rozwoju. Wydaw. SGGW, Warszawa.
Czternasty W., Buczkowska N., 2007. Moliwoci i zakres nansowania przedsiwzi agrotu-rystycznych ze rodków unijnych na przykadzie województwa kujawsko-pomorskiego. Monogra e nr 80 pod red. G.A. Ciepieli i J. Sosnowskiego „Agroturystyka – moda czy potrzeba?”. Wydaw. AP, Siedlce, 25–32.
54 G.A. Ciepiela, J. Jankowska, K. Jankowski
Acta Sci. Pol.
Jasi ska A., Ciepiela G.A., 2009. Udzia agroturystyki w tworzeniu dochodów gospodarstw rol-nych. Monogra a pod red. M. Jalinika „Konkurencyjno produktów turystycznych”. Wydaw. PB, Biaystok, 163–173.
Kry ski Z., 2003. Czynniki i motywy warunkujce rozwój agroturystyki. Monogra a pod red. A. Miro czuk „Turystyka wiejska i agroturystyka stan i perspektywy rozwoju”. Wydaw. AP, Siedlce, 155–170.
czycki K., Jabonka R., Marcysiak A., 2007. Motywy i uwarunkowania lokalizacyjne prowadze-nia dziaalnoci agroturystycznej. Monogra e nr 80 pod red. G.A. Ciepieli i J. Sosnow-skiego „Agroturystyka – moda czy potrzeba?”. Wydaw. AP, Siedlce, 180–188.
Mazowsze Agroturystyka 2005/6. Wydaw. Urzd Marszakowski Województwa Mazowieckiego, Warszawa.
Miro czuk A., Piechowicz B., Rak A.M., 2007. Wspieranie rozwoju gospodarczego gmin poprzez agroturystyk. Monogra e nr 80 pod red. G.A. Ciepieli i J. Sosnowskiego „Agroturysty-ka – moda czy potrzeba?”. Wydaw. AP, Siedlce, 207–214.
Mynarczyk K., 2002. Agroturystyka. Wydaw. UWM, Olsztyn.
Niewgowski M., 2007: Agroturystyka w gminie Sarnaki – szans rozwoju czy forma przetrwania gospodarstw. Monogra e nr 80 pod red. G.A. Ciepieli i J. Sosnowskiego „Agroturystyka – moda czy potrzeba?”. Wydaw. AP, Siedlce, 200–206.
Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego, 2006. Wydaw. GUS, Warszawa.
Sawicki B., 2007. Agroturystyka w aktywizacji obszarów wiejskich. Monogra a naukowa, Lublin, Wyd. ‘InterGraf’, Midzyrzec Podlaski.
Szelg-Sikora A., 2009. ywotno ekonomiczna gospodarstw rolnych a ich poziom wyposaenia w rodki techniczne. Inynieria Rolnicza 1 (110), 311–318.
Sznajder M., Przezbórska L., 2006. Agroturystyka. PWE, Warszawa.
Woch E., Goub G., 2005. Cele i uwarunkowania prowadzenia agroturystyki na przykadzie Doliny rodkowego Bugu. Monogra a pod red. J. Bergier i B. Sawickiego „Wybrane zagadnie-nia z turystyki wiejskiej”. Wyd. PWSZ, Biaa Podlaska, 45–53.
www.poland.eceat.org/kategoryzacja.htm
bikowski J., Kozak A., Ku micki M., 2006. Motywy podejmowania dziaalnoci agroturystycznej w wybranych gminach województwa lubelskiego. Monogra a nr 75 pod red. M. Plichty i J. Sosnowskiego „Marketing w agroturystyce”. Wyd. AP, Siedlce, 117–121.
FINANCING TOURISM FARMS WITH THE EU FUNDS IN MAZOWIECKIE VOIVODESHIP
Abstract. The aim of the study was to show utilization of the EU funds on example of the Sectoral Operational Programme “Restructuring and modernization of food sector and rural development” for 2004–2006 and implementation of projects related to rural tourism in 40 farms of Mazowieckie Voivodeship. Information for the study was provided by the Depart-ment of Analysis and Reports of the Agency for Restructuring and Modernization of Agri-culture. The vast majority of farms (90%) had an area of agricultural land not exceeding 10 conversion hectares (1/3 of them were farms of less than 5 hectares). About 20% of farms were classi ed as economically viable group. Investments co- nanced by the ARMA con-cerned mainly building, rebuilding or renovation combined with modernization of existing houses and farm buildings used for agritourism purposes. An average cost of the project amounted to 155,472 PLN, whereas an average amount of funding per farm amounted to 70,609.5 PLN.
Key words: agrotourism farm, structural funds, farm economic size, eligible cost of a pro-ject; amount claimed
