View of THE EU FUNDS AS A FORM OF SUPPORT FOR TOURISM ENTERPRISES IN POLISH REGIONS

FUNDUSZE UE JAKO FORMA WSPARCIA DLA

PRZEDSIBIORSTW TURYSTYCZNYCH W POLSKICH

REGIONACH

Ewa Szymaska

Szkoa Gówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Streszczenie. W ostatnich latach dostrzeono istotn rol turystyki w realizacji

podstawo-wych celów Unii Europejskiej i mimo e Unia nie prowadzi wspólnej polityki w zakresie turystyki, istniej moliwoci  nansowania przedsiwzi turystycznych z licznych rod-ków dostpnych w ramach instrumentów polityki regionalnej. Celem artykuu jest przed-stawienie oraz ocena moliwoci wykorzystania funduszy unijnych przez przedsibiorstwa turystyczne w Polsce. W obecnym okresie budetowym 2007–2013 najwiksze moliwoci w tym zakresie dostarczaj regionalne programy operacyjne (RPO) oraz Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW).

Sowa kluczowe: fundusze unijne, turystyka, przedsibiorstwo turystyczne

WSTP

Przez dugi czas w Unii Europejskiej nie doceniano brany turystycznej, jednak w ostatnich latach coraz bardziej zmienia si sposób patrzenia na turystyk. Zaczto postrzega j jako interdyscyplinarn ga gospodarki, która generuje zyski, zwiksza konkurencyjno regionów oraz przyczynia si do ich promocji. Ze wzgldu na regional-ny oraz wielosektorowy charakter turystyki brana ta staa si wan dziedzin rozwoju regionalnego. Co wicej, duy i nie dajcy si atwo wyeliminowa udzia pracy ludzkiej w turystyce czyni j sektorem o istotnej roli w zwikszaniu zatrudnienia i walce z bezro-bociem [Hutra 2003]. Wszystko to spowodowao, e Unia Europejska zacza znaczco wspiera rozwój turystyki w ramach swojej polityki regionalnej. W obecnym okresie budetowym 2007–2013 na wsparcie brany turystycznej przeznaczono piciokrotnie wicej pienidzy ni w latach 2004–2006.

W artykule zwrócono uwag na fakt, e obecnie znacznie wiksze moliwoci pozy-skiwania rodków na przedsiwzicia turystyczne zyskali przedsibiorcy, co jest bardzo Adres do korespondencji – Corresponding author: Adres do korespondencji: Ewa Szymaska, Szkoa Gówna Gospodarstwa Wiejskiego, Wydzia Inynierii i Ksztatowania rodowiska, ul. No-woursynowska 159, 02-776 Warszawa, email: ewa_szymanska@sggw.pl

istotne, gdy turystyka w Polsce jest sektorem zdominowanym przez mikro, mae i red-nie przedsibiorstwa. Stwarza to red-niepowtarzaln szans dla rozwoju przedsibiorczoci turystycznej w polskich regionach.

CEL I METODA BADA

W pracy podjto prób przedstawienia oraz oceny moliwoci wykorzystania fun-duszy unijnych w celu do nansowania przedsibiorstw turystycznych w polskich regio-nach. Praca skupia si na powyszych zagadnieniach w odniesieniu do województwa dolnolskiego oraz ukazuje tematyk na tle ogólnopolskim. Badania swym zakresem objy instrumenty  nansowe Unii Europejskiej dostpne dla polskich przedsibiorców w okresie budetowym 2007–2013.

Jako metod badawcz przyjto metod analizy materiaów wtórnych: dokumentów programowych oraz danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Ministerstwa Rolnic-twa i Rozwoju Wsi, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji RolnicRolnic-twa oraz Dolnol-skiej Instytucji Poredniczcej.

TURYSTYKA W PRAWIE UNIJNYM

Unia Europejska nie ma podstaw prawnych do bezporedniego kreowania wspólnej polityki oraz regulacji w dziedzinie turystyki [Hutyra 2003]. Na poziomie Unii s podej-mowane jedynie dziaania w zakresie wymiany informacji turystycznej midzy pastwa-mi czonkowskipastwa-mi, standaryzacji statystyk, prowadzenia bada oraz ochrony turystów. Naley jednak zaznaczy , e przez wielosektorowy charakter turystyka jest cile powi-zana z innymi dziedzinami gospodarki i obejmuje szeroki zakres dziaalnoci, przez co maj do niej zastosowanie liczne akty prawa europejskiego, które znajduj si bezpored-nio w kompetencji Unii Europejskiej, takie jak polityka regionalna, rozwój wsi, transport, ochrona rodowiska i wiele innych dziedzin.

Traktat lizboski, który wszed w ycie 1 grudnia 2009 roku, nie zalicza turystyki do obszarów objtych wspóln polityk, jednak rozszerza kompetencje Unii w tym ob-szarze. Zgodnie z art. 6 Skonsolidowanej wersji traktatu o funkcjonowaniu UE, Unia ma kompetencje do prowadzenia dziaa majcych na celu wspieranie, koordynowanie lub uzupenianie dziaa pastw czonkowskich m.in. w dziedzinie turystyki. Ponadto, do traktatu wprowadzono odrbny tytu dotyczcy turystyki (tytu XXII) zawierajcy jeden artyku (195), zgodnie z którym „Unia uzupenia dziaania pastw czonkowskich w sek-torze turystycznym, w szczególnoci przez wspieranie konkurencyjnoci przedsibiorstw Unii w tym sektorze.” Nie podjto jednak harmonizacji przepisów ustawowych i wyko-nawczych, pozostawiajc to kompetencji pastw czonkowskich UE.

FUNDUSZE UE NA ROZWÓJ TURYSTYKI

Do momentu wejcia do Unii Europejskiej Polska moga korzysta z pomocy przedak-cesyjnej w ramach trzech programów: PHARE, SAPARD oraz ISPA. Wsparcie rozwoju turystyki przewidywa program PHARE, którego gównym bene cjentem by dziaajcy

wówczas Urzd Kultury Fizycznej i Turystyki. W ramach PHARE w latach 90. przezna-czono na turystyk 18 mln euro (w tym 13,3 mln euro na projekty infrastrukturalne) [u-ber 1999]. W przypadku turystyki na obszarach wiejskich pomoc mona byo otrzyma w ramach programu SAPARD. Program ISPA dotyczy transportu i ochrony rodowiska i nie obejmowa w bezporedni sposób tematyki zwizanej z obszarem turystyki [Warzy-bok 2008]. W pierwszym okresie lat 90. zainteresowanie bene cjentów wsparciem  nan-sowym otrzymywanym z Unii Europejskiej dla dziaa w sferze gospodarki turystycznej nie byo due, jednak od 1993 roku zainteresowanie programami pomocowymi wzrastao [uber 1999].

Po wejciu Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku polska turystyka otrzymaa nowe moliwoci na szybszy i lepszy rozwój. Wedug danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, w latach 2004–2006 na rozwój turystyki wydano z funduszy unijnych prawie 900 mln z. Najwikszym ródem  nansowania inwestycji turystycznych byy fundusze strukturalne. Trzeba jednak zaznaczy , e bene cjentami programów unijnych byy przede wszystkim wadze lokalne lub organizacje pozarzdowe, a duo rzadziej bezporednio przedsibiorstwa. Dotacje byy przeznaczane przede wszystkim na rozwój infrastruktury turystycznej. Wspierano gównie budow gminnych centrów sportowo-re-kreacyjnych. Du cz rodków przeznaczano równie na odrestaurowywanie zabyt-kowych budowli. Tworzono te nowe oznaczenia szlaków turystycznych i miejsc histo-rycznych.

Z bazy danych projektów zebranych na koniec 2006 roku przez Instytucj Zarz-dzajc PWW – Podstawy Wsparcia Wspólnoty wynika, i 86% wartoci wszystkich podpisanych umów o do nansowanie projektów z zakresu turystyki stanowiy projekty realizowane przez jednostki samorzdu terytorialnego. Daleko za nimi znajdoway si instytucje kultury – 5%, a take rolnicy – 4%. Przedsibiorstwa zajy przedostatni po-zycj – 0,31%.

W obecnym okresie budetowym 2007–2013 sytuacja si zmienia. Po pierwsze – na do nansowanie turystyki przeznaczono piciokrotnie wicej pienidzy (ok. 5,2 mld z), po drugie – wsparcie turystyki ma charakter bardziej zrónicowany Z jednej strony, tak jak dotychczas, instytucje publiczne oraz organizacje pozarzdowe mog realizowa pro-jekty infrastrukturalne i promocyjne, z drugiej za przedsibiorcy zyskali znacznie wik-sze moliwoci pozyskiwania rodków na przedsiwzicia turystyczne.

W latach 2007–2013 dziaaj tylko dwa fundusze strukturalne, tj. Europejski Fundusz Spoeczny (EFS) i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) [Zajc 2008]. W ramach obu funduszy istnieje moliwo pozyskania rodków na projekty zwizane z turystyk. Poza tym istnieje nadal Fundusz Spójnoci (FS), który obejmuje dziaania wspierajce infrastruktur ekologiczn i transportow, majc zasadnicze znaczenie dla turystyki. Otrzymanie do nansowania dziaalnoci turystycznej moliwe jest równie z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach celu dotyczcego dywersy kacji gospodarki wiejskiej. Pewne moliwoci daje równie Europejski Fundusz Ryboówstwa (EFR), który ma na celu dywersy kacj i tworzenie alternatywnych miejsc zatrudnienia na obszarach zalenych od poowu ryb. Takie miej-sca pracy moe dostarczy na przykad ekoturystyka. W ramach wyej wymienionych funduszy realizowane s programy operacyjne. W kadym z nich przewidziano wsparcie rozwoju turystyki. Jednak w przypadku przedsibiorstw turystycznych na poziomie

re-gionalnym moliwe jest pozyskanie rodków z wojewódzkich programów operacyjnych, z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz z programu Kapita Ludzki w ramach dziaa regionalnych dotyczcych szkole i doradztwa dla kadr zarzdzajcych i pracow-ników przedsibiorstw.

Programami dajcymi najwiksze moliwoci otrzymania wsparcia przez przed-sibiorców z sektora turystyki s niewtpliwie regionalne programy operacyjne. Due szanse dla rozwoju przedsibiorczoci turystycznej daje równie PROW, który wspiera mniejsze inwestycje na obszarach wiejskich i w maych miastach. Z tego wzgldu w pra-cy skupiono si na tych programach. W celu dokadniejszego przeanalizowania wykorzy-stania funduszy unijnych przez przedsibiorców turystycznych posuono si przykadem województwa dolnolskiego.

RPO W OBSZARZE PRZEDSIBIORCZOCI TURYSTYCZNEJ

Do RPO tra a ponad poowa rodków unijnych przyznanych Polsce na lata 2007– –2013, z czego na dziaania z zakresu turystyki przeznaczono prawie 765,5 mln euro, co stanowi prawie 5% wszystkich rodków dostpnych na realizacj programów regio-nalnych. Fundusze na rozwój turystyki zostay uwzgldnione we wszystkich wojewódz-twach. Jak ju wczeniej wspomniano, w obecnym okresie budetowym wsparcie tu-rystyki obejmuje przedsibiorców w duo wikszym stopniu ni to byo do 2007 roku. Moliwoci otrzymania wsparcia róni si jednak w zalenoci od województwa. Oczy-wicie w najlepszej sytuacji s przedsibiorcy w województwach, które zdecydoway si na wydzielenie dla turystyki oddzielnej puli rodków. Jednak nie we wszystkich regionach tak postpiono. I tak, w 4 RPO turystyka stanowi odrbny priorytet (kujawsko-pomor-skie, podla(kujawsko-pomor-skie, l(kujawsko-pomor-skie, warmisko-mazurskie), z czego najwikszy procentowy udzia rodków przeznaczonych na rozwój turystyki ma województwo podlaskie (17,05%). W 10 RPO turystyka stanowi wspólny priorytet z kultur (dolnolskie, lubuskie, lubel-skie, maopollubel-skie, mazowieckie, podkarpackie, pomorlubel-skie, witokrzylubel-skie, wielkopol-skie, zachodniopomorskie), co oznacza, e rodki  nansowe przeznaczone na turystyk zostan pomniejszone o kwoty na dziaania dotyczce dziedzictwa kulturowego. W po-zostaych 2 RPO (ódzkie, opolskie)  rmy turystyczne mog ubiega si o dotacje cznie z innymi przedsibiorcami w ramach priorytetów gospodarczych.

Rozpatrujc moliwoci uzyskania wsparcia w zalenoci od wielkoci przedsibior-stwa, mona stwierdzi , e najwiksze szanse maj mikroprzedsibiorprzedsibior-stwa, dla których nabory przeprowadzane s w kadym województwie. Spowodowane jest to faktem, e brana turystyczna charakteryzuje si wysokim udziaem  rm mikro w ogólnej liczbie przedsibiorstw. W przypadku sektora MSP kade województwo zagwarantowao te rodki na wsparcie inwestycyjne. Rónice polegaj jedynie na tym, i w czci regionów rednie  rmy startuj w konkursach razem z maymi, w innych natomiast maj wydzielo-ne dziaania tylko dla siebie. Gorzej wyglda sytuacja z wikszymi  rmami, bo niektóre województwa w ogóle nie przewidziay ich w swoich programach (lubuskie, maopolskie, mazowieckie, opolskie, podlaskie, pomorskie, witokrzyskie, wielkopolskie) (tab. 1).

W kadym województwie s inne terminy naborów, inny poziom do nansowania (od 40% w mazowieckim, do 70% w podlaskim) oraz inne minimalne i maksymalne kwoty wsparcia.

Tabela 1. Moliwoci wsparcia  nansowego dla przedsibiorców z brany turystycznej w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych na lata 2007–2013

Table 1. Possibilities of  nancial support for tourism entrepreneurs in Regional Operational Pro-grams for the 2007–2013

Województwo Priorytet i Dziaanie w RPO

1 2

Dolnolskie

Priorytet I: Wzrost konkurencyjnoci dolnolskich przedsibiorstw („Przedsibiorstwa i innowacyjno ”)

Dziaanie 1.1. Inwestycje dla przedsibiorstw

Kujawsko--pomorskie

Priorytet V: Wzmocnienie konkurencyjnoci przedsibiorstw Dziaanie 5.2. Wsparcie inwestycji przedsibiorstw

Poddziaanie 5.2.1. Wsparcie inwestycji mikroprzedsibiorstw

Poddziaanie 5.2.2. Wsparcie inwestycji przedsibiorstw (mae, rednie i due) Priorytet VI. Wsparcie rozwoju turystyki

6.2. Rozwój usug turystycznych i uzdrowiskowych

Lubelskie

Priorytet I: Przedsibiorczo i innowacje

Dziaanie 1.1. Dotacje dla nowo powstaych mikroprzedsibiorstw Dziaanie 1.2. Dotacje inwestycyjne dla mikroprzedsibiorstw

Dziaanie 1.3. Dotacje inwestycyjne dla maych i rednich przedsibiorstw Dziaanie 1.5. Dotacje inwestycyjne w dziedzinie turystyki

Lubuskie

Priorytet II: Stymulowanie wzrostu inwestycji w przedsibiorstwach i wzmocnienie potencjau innowacyjnego

Dziaanie 2.1. Mikroprzedsibiorstwa

Dziaanie 2.2. Poprawa konkurencyjnoci maych i rednich przedsibiorstw poprzez inwestycje

ódzkie

Priorytet III: Gospodarka, innowacyjno , przedsibiorczo

Dziaanie 3.2. Podnoszenie innowacyjnoci i konkurencyjnoci przedsibiorstw Dziaanie 3.5. Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna

Dziaanie 3.6. Rozwój mikro- i maych przedsibiorstw

Maopolskie

Priorytet II: Gospodarka regionalnej szansy

Dziaanie 2.1. Rozwój i podniesienie konkurencyjnoci przedsibiorstw Priorytet III: Turystyka i przemys kulturowy

Dziaanie 3.1. Rozwój infrastruktury turystycznej

Mazowieckie

Priorytet I: Tworzenie warunków dla rozwoju potencjau innowacyjnego i przedsibiorczoci na Mazowszu

Dziaanie 1.5. Rozwój przedsibiorczoci

Priorytet VI: Wykorzystanie walorów naturalnych i kulturowych dla rozwoju turystyki i rekreacji

Dziaanie 6.2. Turystyka

Opolskie

Priorytet I: Wzmocnienie atrakcyjnoci gospodarczej regionu Dziaanie 1.1. Rozwój przedsibiorczoci

Poddziaanie 1.1.2. Inwestycje w mikroprzedsibiorstwach

Dziaanie 1.4. Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjno-sportowej

Poddziaanie 1.4.1. Wsparcie usug turystycznych i rekreacyjno-sportowych wiadczo-nych przez przedsibiorstwa

Podkarpackie Priorytet I: Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka

W przypadku RPO województwa dolnolskiego wyodrbniono priorytet VI: Tury-styka i kultura, jednak nie przewidziano w nim wsparcia przedsibiorstw. Przedsibiorcy turystyczni mog ubiega si o dotacje wraz z innymi przedsibiorcami w ramach Prio-rytetu I: Wzrost konkurencyjnoci dolnolskich przedsibiorstw, Dziaania 1.1 „Inwe-stycje dla przedsibiorstw”. Celem tego dziaania jest wsparcie procesu inwestycyjnego cd. tabeli 1

Table 1 cont.

1 2

Podlaskie

Priorytet I: Wzrost innowacyjnoci i wspieranie przedsibiorczoci w regionie Dziaanie 1.4. Wsparcie inwestycyjne przedsibiorstw

Poddziaanie 1.4.1. Mikroprzedsiebiorstwa Poddziaanie 1.4.2. Mae i rednie przedsibiorstwa Priorytet III: Rozwój turystyki i kultury

Dziaanie 3.2. Wsparcie inwestycyjne przedsibiorstw z brany turystycznej Poddziaanie 3.2.1. Mikroprzedsibiorstwa

Poddziaanie 3.2.2. Mae i rednie przedsibiorstwa

Pomorskie

Priorytet I: Rozwój i innowacje w MP 1.1. Mikro, mae i rednie przedsibiorstwa 1.1.1. Mikroprzedsibiorstwa

1.1.2. Mae i rednie przedsibiorstwa

lskie

Priorytet I: Badania i rozwój technologiczny, innowacje i przedsibiorczo Dziaanie 1.2. Mikroprzedsibiorstwa i MSP

Priorytet III: Turystyka

Dziaanie 3.1. Infrastruktura zaplecza turystycznego

Poddziaanie 3.1.1. Infrastruktura zaplecza turystycznego/przedsibiorstwa Dziaanie 3.2. Infrastruktura okooturystyczna

Poddziaanie 3.2.1. Infrastruktura okooturystyczna/przedsibiorstwa witokrzyskie Priorytet I: Rozwój przedsibiorczoci

Dziaanie 1.1. Bezporednie wsparcie sektora mikro, maych i rednich przedsibiorstw

Warmisko--mazurskie

Priorytet I: Przedsibiorczo

Dziaanie 1.1. Wzrost konkurencyjnoci przedsibiorstw

Dziaanie 1.3. Wspieranie wytwarzania i promocji produktów regionalnych Priorytet II: Turystyka

Dziaanie 2.1. Wzrost potencjau turystycznego Poddziaanie 2.1.1. Baza noclegowa i gastronomiczna

Wielkopolskie

Priorytet I: Konkurencyjno przedsiebiorstw Dziaanie 1.1. Rozwój mikroprzedsibiorstw Dziaanie 1.2. Wsparcie rozwoju MSP

Priorytet VI: Turystyka i rodowisko kulturowe Dziaanie 6.1. Turystyka

Zachodniopo-morskie

Priorytet I: Gospodarka – Innowacje – Technologie

Dziaanie 1.1. Wzrost konkurencyjnoci przez innowacyjne inwestycje Poddziaanie 1.1.1. Inwestycje w mikroprzedsibiorstwa

Poddziaanie 1.1.2. Inwestycje w mae i rednie przedsibiorstwa Priorytet V. Turystyka, kultura i rewitalizacja

Dziaanie 5.1. Infrastruktura turystyczna

Poddziaanie 5.1.1. Infrastruktura turystyki (dla duych przedsibiorstw) Priorytet V: Rozwój funkcji metropolitalnych

6.1. Infrastruktura turystyczna na obszarze metropolitalnym

6.1.1. Infrastruktura turystyki na obszarze metropolitalnym (dla duych przedsibiorstw) ródo: Opracowanie wasne.

przedsibiorstw, a w szczególnoci MSP, wzrost nakadów na sfer badawczo-rozwojow przedsibiorstw oraz wykorzystanie potencjau turystyczno-uzdrowiskowego regionu. W Dziaaniu 1.1 wyszczególniono kilka schematów, przy czym otrzymanie wsparcia dla dziaalnoci turystycznej moliwe jest w ramach schematów 1.1 E, 1.1 D1 oraz 1.1 D2.

W schemacie 1.1 E „Dotacje inwestycyjne wspierajce rozwój mikroprzedsibiorstw prowadzcych dziaalno gospodarcz do 2 lat” przewidziano do nansowanie realizacji projektów majcych na celu wspieranie mikroprzedsibiorstw w ich pocztkowej fazie rozwoju. Warto wydatków kwali kowanych musi mieci si w przedziale 40 tys. – 800 tys. z. Maksymalny poziom do nansowania projektu wynosi do 60% dla wydatków zwizanych z czci inwestycyjn oraz do 50% dla wydatków zwizanych z przygoto-waniem nowej inwestycji. Pierwszy nabór wniosków w ramach Schematu 1.1 E ogo-szono w grudniu 2008 roku. W ramach naboru zoono 157 wniosków, z czego 110 byo poprawnych pod wzgldem formalnym i zostao przekazanych do oceny merytorycznej prowadzonej przez Komisj Oceny Projektów. Pod wzgldem merytorycznym pozytyw-nie oceniono 56 wniosków. Zarzd Województwa Dolnolskiego zatwierdzi do objcia do nansowaniem wszystkie pozytywnie ocenione wnioski (tj. 56 projektów na rekomen-dowan kwot do nansowania 16 577 591 z). Sporód 157 zoonych wniosków tylko 3 dotyczyy projektów zwizanych z dziaalnoci turystyczn. Zostay one pozytywnie ocenione zarówno pod wzgldem formalnym, jak i merytorycznym i zatwierdzone do do nansowania na czn kwot 1 278 386,34 z (tab. 2).

Kolejnym schematem wyodrbnionym w ramach Dziaania 1.1 jest Schemat 1.1 D1 „Dotacje inwestycyjne dla MSP zwikszajce atrakcyjno turystyczn regionu”. W ra-mach tego schematu przewidziano do nansowanie realizacji projektów majcych na celu wspieranie MSP w obszarze turystyki. Wydzielone zostay dwa podschematy: 1.1.D1.a „Projekty inwestycyjne zwikszajce atrakcyjno turystyczn regionu (z wykluczeniem projektów z zakresu tworzenia centrów pobytowych EURO 2012)” oraz 1.1D1.b „Pro-Tabela 2. Wyniki naboru przeprowadzonego w ramach Schematu 1.1 E Regionalnego Programu

Operacyjnego Województwa Dolnolskiego (stan na 01.05.2010 r.)

Table 2. Results of application process within Operation 1.1 E of Regional Operational Program for lskie Voivodeship (till 01.05.2010)

Schemat 1.1.E Liczba zoonych wniosków Liczba wniosków pozytywnie ocenionych pod wzgl-dem formal-nym Liczba wniosków pozytywnie ocenionych pod wzgl-dem meryto-rycznym Liczba projektów zatwierdzo-nych do do nan-sowania Cakowita war-to projektu

Kwota do nan-sowania Ogóem 157 110 56 56 35 461 295,85 16 577 591,00 W tym: inwestycje wspierajce dziaalno turystyczn 3 3 3 3 2 926 570,00 1 278 386,34

ródo: Opracowanie wasne na podstawie danych DIP. Source: Own elaboration based on data base of DIP.

jekty inwestycyjne zwikszajce atrakcyjno turystyczn regionu poprzez tworzenie centrów pobytowych EURO 2012”. Zasadnicz rónic tego schematu w stosunku do Schematu 1.1 E jest fakt, e w tym przypadku bene cjentami s mae i rednie przedsi-biorstwa oraz mikroprzedsiprzedsi-biorstwa prowadzce dziaalno gospodarcz powyej 2 lat (liczc od daty rejestracji). Poza tym dopuszczalna warto wydatków kwali kowanych jest duo wysza i wynosi od 100 tys. do 8 mln z. Warto do nansowania projektu dla wydatków zwizanych z czci inwestycyjn zaley od wielkoci przedsibiorstwa i wynosi do 60% - dla maych i mikroprzedsibiorstw oraz do 50% dla rednich przedsi-biorstw. W przypadku wydatków zwizanych z przygotowaniem nowej inwestycji mak-symalna warto do nansowania, tak jak w Schemacie 1.1 E, wynosi 50% wydatków kwali kowanych.

W ramach Podschematu 1.1.D1.a ogoszono jeden nabór w padzierniku 2009 roku. W sumie zoono 304 wnioski, z czego 219 zostao ocenione pozytywnie pod wzgl-dem formalnym. Nastpnie w wyniku oceny merytorycznej zaakceptowano 129 wnio-sków. Do do nansowania zatwierdzono 51 wniosków na czn sum do nansowania 108 535 462,48 z, 77 projektów znajduje si na licie rezerwowej. W przypadku Pod-schematu 1.1 D1.b ogoszono dwa nabory: w padzierniku 2009 roku oraz w styczniu 2010 roku. W wyniku pierwszego naboru z 5 zoonych wniosków tylko 1 pozytywnie przeszed ocen formaln i merytoryczn i zosta zatwierdzony do do nansowania. Pod-czas drugiego naboru wpyny tylko 4 wnioski, z czego 3 po pozytywnej ocenie zatwier-dzono do do nansowania. W sumie w Schemacie 1.1 D1 zatwierzatwier-dzono 55 projektów na czn kwot do nansowania 125 890 134,5 z (tab. 3).

Trzecim schematem, w ramach którego przedsibiorcy na Dolnym lsku mog ubie-ga si o do nansowanie inwestycji z sektora turystyki, jest Schemat 1.1.D2 „Dotacje Tabela 3. Wyniki naborów przeprowadzonych w ramach Schematu 1.1 D1 Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnolskiego na lata 2007–2013 ( stan na 01.05.2010 r.) Table 3. Results of application process within Operation 1.1 D1 of Regional Operational Program

for lskie Voivodeship (till 01.05.2010).

Schemat 1.1 D1 Liczba zoonych wniosków Liczba wniosków pozytywnie ocenionych pod wzgl-dem formal-nym Liczba wniosków pozytywnie ocenionych pod wzgl-dem mery-torycznym Liczba projektów zatwier-dzonych do do nanso-wania Cakowita war-to projektu

Kwota do nan-sowania Podschemat 1.1.D1.a Nabór 10.2009 304 219 129 51 267 677 511,14 108 535 462,48 Podschemat 1.1.D1.b Nabór 10.2009 5 1 1 1 9 805 738,40 4 788 094,28 Podschemat 1.1.D1.b Nabór 01.2010 4 4 3 3 27 877 682,61 12 566 577,74 Ogóem 313 224 133 55 305 360 932,15 125 890 134,5 ródo: Opracowanie wasne na podstawie danych DIP.

inwestycyjne dla przedsibiorstw prowadzcych dziaalno uzdrowiskow zlokalizo-wanych w miejscowociach uzdrowiskowych”. Naley zaznaczy , e w ramach tego schematu przewidziano do nansowanie projektów majcych na celu wspieranie nie tyl-ko maych i rednich, ale równie i duych przedsibiorstw. Warunkiem jest posiadanie przez przedsibiorstwo statusu zakadu lecznictwa uzdrowiskowego. Poniewa dziaanie obejmuje przedsibiorstwa rónej wielkoci, duy jest przedzia dopuszczalnej wartoci projektów, który wynosi od 100 tys. z do 8 mln z. Maksymalny poziom do nansowania wydatków kwali kowanych projektu wynosi dla wydatków zwizanych z czci inwe-stycyjn 60% dla maych i mikroprzedsibiorstw, 50% – dla rednich przedsibiorstw oraz 40% dla innych przedsibiorstw ni MSP. Maksymalny poziom do nansowania wy-datków zwizanych z przygotowaniem nowej inwestycji wynosi, tak jak w poprzednich schematach 50% i dotyczy wycznie MSP. W ramach Schematu 1.1.D2 przeprowadzono jeden nabór w marcu 2010 roku. Zoono 15 wniosków na czn warto 77 479 414,17 z (w tym na czn kwot do nansowania 28 014 821,98 z). Pod wzgldem formalnym pozytywnie oceniono 10 wniosków.

WSPARCIE PRZEDSIBIORSTW TURYSTYCZNYCH W RAMACH PROW 2007–2013

PROW 2007–2013 obejmuje inwestycje zlokalizowane wycznie na terenach wiej-skich oraz w maych miastach liczcych do 5000 mieszkaców. Program zawiera 23 dziaania przypisane do trzech osi wiodcych. Uzyskanie do nansowania na dziaalno turystyczn umoliwiaj dwa dziaania realizowane w ramach osi III, która dotyczy jako-ci ycia na obszarach wiejskich i rónicowania gospodarki. S to Dziaanie 311 „Ró-nicowanie w kierunku dziaalnoci nierolniczej” oraz Dziaanie 312 „Tworzenie i rozwój mikroprzedsibiorstw”.

Celem Dziaania 311 jest podejmowanie lub rozwijanie przez osoby ubezpieczone w KRUS dziaalnoci nierolniczej lub zwizanej z rolnictwem. Rozwój dziaalnoci wpynie na tworzenie pozarolniczych róde dochodów i promocj zatrudnienia poza rolnictwem, co przyczyni si do rozwoju terenów wiejskich, a w dalszej mierze do wzro-stu konkurencyjnoci regionu. Pomoc objte s m.in. inwestycje zwizane z podjciem lub rozwojem dziaalnoci w zakresie usug turystycznych oraz zwizanych ze sportem, z rekreacj i wypoczynkiem. Pomoc ma form zwrotu czci (maksymalnie 50%) kosz-tów kwali kowanych projektu, a maksymalna wysoko do nansowania nie moe prze-kroczy 100 000 z. W sumie na Dziaanie 311 przeznaczono 345,58 mln euro, jednak w zalenoci od województwa róni si suma moliwego do nansowania, kady region ma bowiem inn wielko i skal potrzeb. Podziau rodków dokonuje si na podstawie syntetycznego miernika liczebnoci grupy docelowej gospodarstw, który uwzgldnia licz-b gospodarstw o wielkoci ekonomicznej 2–4 ESU oraz liczlicz-b pracujcych w rolnictwie w poszczególnych województwach [MRiRW 2009].

W skali kraju do koca wrzenia 2009 roku podpisano 2515 umów z bene cjentami tego dziaania. Najwicej umów zawarto w województwach wielkopolskim (359), mazo-wieckim (327) i lubelskim (323), najmniej natomiast w województwach lubuskim (59), dolnolskim (60), pomorskim (80) i zachodniopomorskim (81). Liczba podpisanych

umów w poszczególnych województwach nie zawsze jest proporcjonalna do wysokoci uwolnionych rodków, gdy rednia kwota do nansowania inwestycji jest zrónicowana regionalnie. I tak, rednia kwota dotacji na projekty zwizane z turystyk wynosi od 44,3 tys. z w województwie podkarpackim do 94,7 tys. w województwie kujawsko-po-morskim. Na podstawie danych MRiRW mona zauway , e w województwach Polski poudniowej i wschodniej bene cjenci realizuj projekty o mniejszej kwocie do nanso-wania ni w centrum i na zachodzie kraju. Róny jest równie udzia inwestycji zwiza-nych z turystyk w cakowitej sumie projektów i jest on najwikszy w województwach pomorskim (37,5%), warmisko-mazurskim (28%) oraz zachodniopomorskim (25,9%), najmniejszy natomiast w mazowieckim (0,2%), kujawsko-pomorskim (5,4%), opolskim (8,1%) oraz dolnolskim (8,3%) (tab. 4).

Alternatyw dla Dziaania 311 jest pula rodków w ramach Dziaania 312 „Tworze-nie i rozwój mikroprzedsibiorstw”, które rów„Tworze-nie obejmuje m.in. projekty w zakresie usug turystycznych oraz zwizanych ze sportem, z rekreacj i wypoczynkiem. Celem tego dziaania jest wzrost konkurencyjnoci gospodarczej obszarów wiejskich, rozwój przedsibiorczoci i rynku pracy, a w konsekwencji wzrost zatrudnienia na obszarach wiejskich. W przypadku tego dziaania maksymalna warto do nansowania jest wysza ni w Dziaaniu 311 i moe wynie do 300 000 z. To, ile mikroprzedsibiorca otrzyma, Tabela 4. Procentowy udzia inwestycji zwizanych z turystyk w cakowitej liczbie projektów

w ramach dziaania 311 PROW 2001–2013 wg województw (stan na 30.09.2009 r.). Table 4. Percentage share of tourism projects in total sum of projects within Operation 311 of

Rural Development Program (till 30.09.2009 r.).

Województwo Wnioskowana kwota pomocy na dziaalno turystyczn (tys. z)

Udzia inwestycji zwizanych z turystyk w cakowitej liczbie

projektów (%) Dolnolskie 64 8,3 Kujawsko-pomorskie 94,7 5,4 Lubelskie 72,8 12,7 Lubuskie 86,4 11,9 ódzkie – – Maopolskie 60 24,1 Mazowieckie 78,2 0,2 Opolskie 53,2 8,1 Podkarpackie 44,3 10,3 Podlaskie 72,8 24,6 Pomorskie 74,7 37,5 lskie 79 15,9 witokrzyskie 64,9 8,9 Warmisko-mazurskie 69,2 28 Wielkopolskie 88,7 19,2 Zachodniopomorskie 88,1 25,9

ródo: Opracowanie wasne na podstawie danych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Source: Own elaboration based on data base of Ministry of Agriculture and Rural Development.

uzalenione jest od liczby miejsc pracy, których utworzenie przewiduje biznesplan pro-jektu. Jednak tak jak w Dziaaniu 311 poziom pomocy nie moe przekroczy 50% kosz-tów kwali kowanych. Warto zaznaczy , e z informacji ARiMR wynika, e w tym roku bd korzystniejsze warunki do otrzymania wsparcia na tworzenie nowych miejsc pracy. Bdzie mona bowiem dosta 300 tysicy z za stworzenie 3 miejsc pracy, podczas gdy w poprzednim naborze tak kwot mogli dosta tylko ci, którzy utworzyli co najmniej 5 miejsc pracy. Prawdopodobnie przyczyni si to do wikszego zainteresowania otrzyma-niem do nansowania na ten cel.

Z danych ARiMR wynika, e do koca marca 2010 roku ramach Dziaania 312 zoo-no 4983 wnioski na czn kwot 818 509 209 z. Najwicej wniosków zoozoo-no w woje-wództwach wielkopolskim (857), maopolskim (551) oraz mazowieckim (548). Najmniej wniosków wpyno w województwach opolskim (89) oraz lubuskim (99).

WNIOSKI

Analiza dostpnych dla przedsibiorców turystycznych moliwoci otrzymania do -nansowania z funduszy unijnych pozwolia na sformuowanie nastpujcych wniosków: W okresie budetowym Unii Europejskiej na lata 2007–2013 dostrzeono istot tu-rystyki w rozwoju regionalnym. Znacznie zwikszono pul rodków na rozwój tego sektora, dziki czemu przedsibiorcy turystyczni zyskali znacznie wiksze szanse na pozyskanie do nansowania, gównie w ramach RPO oraz PROW.

Regionalizacja wsparcia unijnego w latach 2007–2013 sprawia, e umiejscowienie i zakres do nansowania turystyki bardziej odpowiadaj lokalnym uwarunkowaniom i potrzebom.

Fakt, e w kadym RPO zawarte s dziaania dotyczce turystyki oraz istniej mo-liwoci otrzymania do nansowania dla przedsibiorców tego sektora wiadczy, e wszystkie polskie regiony dostrzegy istot turystyki w swoim rozwoju, zwikszeniu zatrudnienia i widz swoj szans w tym sektorze.

W kadym województwie wyodrbniono oddzielne dziaania dla mikroprzedsibior-ców. Z jednej strony wiadczy to o wikszych szansach na otrzymanie do nansowa-nia, z drugiej jednak strony ogranicza maksymaln kwot, uniemoliwiajc mikro-przedsibiorcom realizacj projektów o znaczcej wartoci.

Na przykadzie województwa dolnolskiego mona zauway , e w przypadku dzia-a gospodarczych przeznaczonych ogólnie dla przedsibiorców udzia projektów zwizanych z dziaalnoci turystyczn jest may. Mona równie stwierdzi mae zainteresowanie przedsibiorstw wsparciem na infrastruktur zwikszajc atrakcyj-no regionu przez tworzenie centrów pobytowych EURO 2012.

W ramach Dziaania 311 PROW 2007–2013 najwicej projektów turystycznych re-alizuje si na Pomorzu i Mazurach. S to regiony o duym potencjale turystycznym i dobrych warunkach dla podejmowania dziaalnoci agroturystycznej.

Dua liczba wniosków o do nansowanie nie przechodzi pozytywnie oceny formalnej bd merytorycznej. Moe to wiadczy o zbyt skomplikowanej procedurze naborów oraz braku dokadnej wiedzy wnioskodawców na temat wypeniania wniosków oraz kryteriów merytorycznych. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

PIMIENNICTWO

Dziennik Urzdowy Unii Europejskiej, 2008. Skonsolidowana wersja traktatu o funkcjonowaniu UE, art. 195.

Hutyra A., 2005. Przepisy prawa polskiego w zakresie turystyki, hoteli i restauracji po przystpie-niu Polski do UE, Gdask, Centrum Euro Info Gdask, 3–5.

http://ec.europa.eu/index_pl.htm, informacje ogólne.

http://www.arimr.gov.pl/pomoc-unijna-i-krajowa/prow-2007-2013-program.html, aktualnoci i in-formacje.

http://www.dip.dolnyslask.pl, informacje dotyczce naborów wniosków oraz zakoczonych kon-kursów.

http://www.minrol.gov.pl/index.php?/pol/Wsparcie-rolnictwa-i-rybolowstwa/PROW-2007-2013. http://www.mrr.gov.pl/fundusze/fundusze_europejskie, informacje ogólne.

Informacja o rezultatach wdraania Dziaania 311, 2009. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Materia informacyjny, 2009. Turystyka w strukturach Unii Europejskiej. Departament Turystyki

Ministerstwa Sportu i Turystyki.

Warzybok B., 2008. Miejsce turystyki i kultury w dziaaniach Unii Europejskiej – analiza progra-mów pomocowych, [w:] Powska H., 2008: Sposoby wykorzystania dóbr kultury dla potrzeb rozwoju funkcji turystycznej na Mazowszu przy wsparciu z funduszy struktural-nych. Wyd. SGGW, Warszawa.

Wojewódzkie Regionalne Programy Operacyjne na lata 2007–2013.

Zajc J., 2008. Fundusze strukturalne jako ródo  nansowania projektów z zakresu turystyki w województwie mazowieckim w latach 2004–2006, [w:] Powska H., 2008: Sposoby wykorzystania dóbr kultury dla potrzeb rozwoju funkcji turystycznej na Mazowszu przy wsparciu z funduszy strukturalnych. Wyd. SGGW, Warszawa.

uber P., 1999. Gospodarka turystyczna w zagranicznych programach pomocowych. Urzd Kul-tury Fizycznej i Turystyki, Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Instytut Turystyki, Kraków.

THE EU FUNDS AS A FORM OF SUPPORT FOR TOURISM ENTERPRISES IN POLISH REGIONS

Abstract. During the last years the actual role of tourism in accomplishment of UE goals

has been perceived. Although there is no common tourism policy on the EU level, many  nancial instruments of regional policy can be used in order to support tourism enterprises. This paper aims to introduce and evaluate options of EU funding for tourism companies in Poland. In the period 2007–2013 the greatest possibilities in this range provide Regional Operational Programs and Rural Development Program.

Key words: EU funds, tourism, tourism enterprise