• I
s p R A w y o R G A N I Z A C Y J N E
PRA:CE
KOMITETU PARAZY'DOLOGlCZNEGO PANW
LATACH'. 1952-19541
. I
PLAN
BADAŃ ŃAUKOWYCH NA LA'IIA NAJBLIŻSZE.IV Zja2Jd Polslkiego Towarzystwa Pa-razytołogicznego dał przegląd wielkiej pracy ..
Wykazał ożywioną i czymią postawę para~yitologów w· życiu naiulltowym i w budo-· waniu na swym odcinku nowej rzeczywistości Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Każdy zjazd P'l1.P był w dorobku nauki poważnym krokiem naprzód, obecny zaś wy-
kazał bardzo wyraźny skok. Dając obraz działalności w dziedzinie parazytologii w okresie uibiegłego dwulecia, przedstawił postęp specjaihie na dwóch odcinkach:
a) wskazał na bardzo 2'/llaczny przyrost produlkcji naukowej ,i
b) podkreślił, że produkcja parazytologiczna pirzyjęła określoną 'kierunkowość sku-
piając twórczy wysiłek badaczy na wyraźnych celach. .
O ile odbudowane warsztaty pracy i normaiizujące się i :karMym miesiącem wa- runlci: pracy poz.wa'ltały s!P()iC4iewać się p n z ~ produkcji run.1~owej z !każdym rt>-- kiem,,' o tyle postęp w ;ta'bHizowanui s,ię 0kienmkowych zag~ień przy równoczes-.
nym zani-kaniu dorywcz~ęi te~atycznej, unikaniu efemerycznych nowalijelk nau- kowych' zawdzlęczać mo-żna wpływom i działalności Polskiej AkademH' Nauk, !któ-.
rej powołanie do życia w r. 1952 było wielką datą w historii Nauki Polskiej. . PAiN orgaruzrując na nowych podstaiwacll Nia,Ulkę Polsiką pow!Jłala na be0pośred
nie, podstawow~ o~gana swej pracy komitety naukowe. Jako, jeden z komitetów II
Wydziału powołany został w maju 19.52 r. iKomitet Parazytologiczny.
z;adaniem komitetów nat,Jkowych PAN jęst zorganizowanie i czuwanie nad roz- wojem danej
'
. gałęzi . nauk:i. Prace komiitetu - . dotyczą . przeto. planowania, koordyno-. . wania i opir).iowan-ia padań natikowych, organizacji wydawnict\y i innych form pracy naukowej, opiniowania i kontroli poziomu prac, organizowania popularyzacjt osiągnięć danej gałęzi nauki oraz wszelkiej inicjatywy i krytyki mającej na widoku! po-
i;tęp w. na1Uce.
Dotychczasowa dwuletnia działalnoś,ć Komitetu Parazytologicznego w zakresie
nałoronych nań obowiązków dotyczyła wsey-s,tkich powyższych żagad111ień. Zadaniem · referatu jest przedstawienie prac Komitetu Parazytofogicznego i zaznajomienie człon
ków PTP z głównymi wytycznymi, jakie Komitęt stawia pracownikom nauki na
najbliższy okres.
P 1 a-n o w a n ie 1b·a dań n a. u k owy c h
Pierwszym i najistotniejszym zadaniem .postawionym Komitetowi Parazytolo- gicznemu do zrealizo~ania przez tPrezydi,um II Wydział{i. !było oprac~wanie ~ytycz-
nych do planu badań naukowy'ch, · · ·
K·omitet Pa[1at1:yJ!Jolo;gilcrmiy, s1tanął na stanowisku, że parazyrt;o,logia p,o:lsika mająca
za sobą tradycje i poważny dorobek w nauce polskiej i. światowej, powinna w wa- runkach :Polsildej Rzplitej Ludowej, w dobie budowy socjalizmu w Polsce, nie tylko w dalszym ciągu kontynuować chlubną :tradycję, ale nadto przez zorganizowanie, planowej pracy tradycję tę znacznie pogłębić i poszerzyć. W dążeniu do wytyczenia badaniom parazytologicznym nowe.go kierunku Komitet Parazytologiczny przyjął
!DW·
- · fAti::i ,.., ...
.I .
PRACE KOMITETU· PARAZYTOLOGICZNEGO 197
nas,tępudące ogólne zasady maijące stać się poidstawą współcr.es.nych badań parazy- tologicznych:
a) badania parazytologiczne powinny służyć celom gospodarki socjalistycznej Polskiej Rzeczy;pospolitej Ludowej, podnoszeniu stanu zdrowotności ludzi i zwierząt
hod-o.wlanych oraz rozwojowi naukowego poglądu na świat; ,
b) metody :pracy powinny 'być oparte o .mater-ialistyczno-dialektyc:me zasady, któ- rych stosowanie ułatwi i przyspieszy osiągnięcie wyników naukowych; łącznie .z tym powinny /być .rozwijane formy pracy zespołowej;
c) problematyka prac powinna być pl-ano.wana, koordynowana i kontrolowana · przez Komitet Parazytologiczny PAN.
Analiza potrzeb
Analizując ,potrzeby własnej nauki i zamówienie społecżne ie ·strony medycyny, weterynarii i nauk rolniczych, Komitet Parazytologiczny doszedł do wniosku, że obecnie kierunek badań powi,nien objąć trzy główne dziedziny potrzeb:
a) W z:akres'ie potrzeb własnej nauki zagadnieniem centralnym staje s-ię zdjęcie
parazy,toilogiczne. kraju, jako p:odsitawa orientacyjna i rejestracytjna, ibez której szersrza iproiblematyika własna i nauk polkrerwnych nie może być plan.owo roz.wijana.
Prace w tym za!a,esie nie ipowi!l1!11y ·jedniaik mieć ehar:aik,teiru vvyłąaznie opisowego i rejestracyjnego, ale powinny byĆ' po,wiązane z analizą biologiczną i środowiskową.
W szczególności należy ją prowadzić i rozwijać w myśl założeń parazytologii eik:olo- gicznej, stawiającej jako cel badań wyjaśnienie wzajemnego stosunku i wpływu pa-
sożyta !i środowiska d to zarówno środ.owislk!a I rzędu (żyw'itciel), jak i środowiska II rzędu (,biotop żywiciela). Prace prowadzonEi w tym rrietodologicmym nastawieniu
pozwolą równocześnie wySUIIląć ii połączyć probllematykę ipara.zyit)ologii ogólnej z pa- razytologicznym zdjęciem kraju.
Drugi dział nauk-i własnej, który powinien !być włączony w obecny kierunek ba- dań, dotyczy biologii i To.zwoju pasożytów. Z punktu widzenia potrzeb gospodar- czych i zdrowotnych należy oprzeć się na materiale interesującym' szczególnie me-
dycynę, weterynarię, nauki rolnicze i ry,backie i dążyć do rozwiązania nieznanych
dotąd cy'k1ów rozwojowy,ah pasorżytów ssaków domowych i hodowlanych, ptaków domowych, !bądź wykorzystywanych przez człowi-eka, oraz pasożytów ryb będących
obiektem gospodarki hodowlanej i naturalnej.
Z punktu widzenia ważności, na razie w dużym stopniu teoretycznej, należy
w badaniach tych uwzględnić działanie czy,nników środowiskowych w jak najszer- szym za,k;resie celem wyjaśnienia warunków nie2ibędnych dla wywołania koniecznych
stadiów rozw·ojowych;
Jako trzecie centralne zagadnienie współczesnego kierunku badań nauki własnej wymienić należy zagadnienia bioceno1.ogiczne. Pozwolą one naświetlić tak istotne dla biologii i ekologi1i .ajawiska, jak wpływ r:eg1ulacyjny wywierany pmez pasożyty
w biocenozie, wzajemna regułacja pasrnżytów, zagadnienia walki o byt, zagadnienie strukltuiry pasożytów w żywici~~adh, ich patogennego dzi:ałan:ia iltp, Zagadnienia, ma-
jące podstawowe znaczenie przy opracowywaniu form wałki z pasożytami; jak rów-
nież znaczenie ogólnobiologiczne i światopoglądowe.
,
b) W zakresie potrzeb medycyny ,i weterynarii współczesny kierunek badań w pa- razytologii polskiej powinien dążyć do opracowania i dokładnego poznania paso-
żytów człowieka· i zwierzą,t domowych występujących w Polsce. Badania te mają
na celu:
- us,tailenie i p~zmanie występowania i rożmiesz,czenia pasożytów niajbardlziej p'05po- litych w PO!ls'Ce u ludzi i zwierząt domowych, szczególnie tych, które działają
patogennie,
. '•.: :
...• ,; .,-;,_,,,
198 WINCENTY WISNIEWSKI
- zbadanie biologii pasożytów, ich żywicieli i warunków sprzyjających rozsiedle- niu i inwaz:j,i,
- badanie zjawisk odpornościowych w chorolbach pasożytniczych,
- opracowanie metod diagnostycznych w oparciu o reakcje serologiczne, alergicz- ne i analiz.ę kału,
- znajdowanie i wypróbowanie środków zwalczania pasożytów,
- poznanie e.atleżiności pasożytów od ddety żywiicieła.
c) W zakresie potrzeb rolnictwa ,i rylbactwa należy nastawiać badania parazytolo- giczne w kierunlku:
- poznania warunków, ,które bądź sprzyjają, bądź ograniczają możliwość wystę
powania schorŻeń inwazyjnych u zwierząt domowych,
- pogłęb'ienia znajomości chorób inwazyjnych ryb, ustalenia które z nich mają
znaczenie w Polsce szczególnie szkodliwe· i w jakim okresie życia ryib,
,- poznania za'leżności między typem 2Jbiorniika, jego ,biocenozą i chorobami inwa- zyjnymi ryb.
Wysunięte zagadnienia własnej nauki oraz zagadnienia wynikające z potrzeb gospodarczych i zdrowotnych ludzi, zwierząt dop10wych i hod~wlanych, Komitet Parazytologiczny uznał za problemaytkę zasadniczą, wytyczającą na długie lata kierunek badań parazytologic:znych w !Polsce. RównocZ€Śnie Komiltet ocenił w spo- sób pozytywny możliwości zapocz.ątkowania ich real'izacj.i już w warunkach obec- nych, w latach 1952/53 i w latach następnych w oparciu o istniejące placówi.lci nauko- we w Polsce, rzaś pełną możliwość realizacji po rozbudowie dalszych placówek, ..
a zwłaszcza Ins•eytutu Parazytologicznego J> AN oraz kadr naukowych.
Oceniając w ten sposób moż1iwości realizacj,i wysuniętej przez sie!bie problema- · tyki, Komitet Parazytologiczny w pełni zdawał sobie sprawę, że wymaga to czasu,
przebiegać musi etapami d opierać się o systematyczne długole'tnie badania, planowo
rozłożone w czasie 1 między zakłady naukowe.
Wytyczne do p l a n u badań
Opierając się na powyższych założeniach, w myśl wskazań Prezydirum PAN, Ko- mitet Parazy't?logiczny wytypował na lata 1,1ajibliższe zagadnienia szczególnie ważne
oraz zagadnienia centralne-.
A. Jak o z ag ad n ie n i a s z c ze g ó 1 n ie w a ż n e, wymagającę
specjalnej mobilizacji sił i środków na ich rozwiązanie w najbliższych latach, wy- brano dwa zagadnienia:
1. Pasożyty przewodu pokarmowego człowieka, ich występowanie i nasilenie w Polsce.
Zagadnienie to ma szczególne znaczenie dia medycyny. Rada Naukowa przy Ministerstwie Zdrowia wybrała 8 zagadnień lekarskich jako szczególnie ważnych
i aktualnych na najbliższy o:kres. Jedno z nich dotyczy schorzeń przewodu pokarmo- wego cz~o.wielk:a. Wśród nicll schorzenia wywołane prze/L JPas.oż:}"ty rwysuwaóą s!ię jako bard~o akitualne, tym ball'idziej, że skład ·i nasii~erue pasoży,tów jelitowych są w Pol- sce jeszcze bardzo słabo opracowane.
2. Pasza jako źrodło chorób i,nwazyjnych zwierząt domowych.
Zagadnieni,e ibazy paszowe/ wysunięte zostało jako jedno z zagadnień szczególnie
ważnych w .rolnictwie. W zagadnieniu tym znaczną rolę odgrywają pasożyty zwi~-
rząt domowych, gdyż poprzez paszę przenoszone są groźne dla hodowli pasożyty wą
troby (motylica wątrobowa, motyliczka wątrobowa), licz,ne nicienie powodujące scho- rzenia przewodu pokarmowego, tasiemce oraz niektóre robaki płucne. Prz,ez działanie
swe przynoszą liczne straty ro!J.nictwu i hodowli.
h.; _.,-,
PHACE J<OMITETU PARAZYTOLOGICZNEGO 199
---
B. Z a g a d n i e n i a c e n t r a 1 n e stanowią .główną oś kierunku badań
dlug.ofalowyClh. Zailm'es problematyki po1lrrywa się w dużym stopniu z potrzebami
własnej ,nauki, które <pokirótce omówiono wyżej. Część z nich bardzie(j szczegółowo
rozbud:aw,ana i opracowana nie:wąrljpldwie w ,przys2lŁości będzie włącroona , do zagad-
nień szczególnie ważnych. Podstawy ich muszą być w pierwszej fazie planu badaw- czego· na tyle opracoV.:ane, aby w drugiej fazie mogły być wykorzystane do szerszych
badań d'la celów gos~odaTczych lub zdrowotnych ludności.
Przytoczone wytyczne do długofalowego planu badań mogą dać wyobrażenie
o perspektywach rozwojowych parazytologii w Polsce; nauki, której rozlkwit przy-
nieść może korzyść zdrowiu ludności, pożytek gospodairce hodowlanej oraz: może przyczynić się do rozwiązania wiellu zagadnień ogólnobiologicznych.
Wytyczne do pianu badań stały się podstawą do wypracowania szczegółowego
planu n~ la.ta 1953-56. Oczywi,ście szcz.egó1owy pl1an badań opracowany
i>od
ko- niec r. 1952 dotyczył przede <wSzystkilm lat n:atilbliższyc:h, a więc lat 1953 i 1954, przez wskazanie jednak kierunków rozwojowych własnej dyscypliny zahaczał on równieżi o lata następne. Wskazanie kierunków rozwojowych pozwo'liło zmob'ilirować do pracy nie tylko placówki typowo parnzytologiczne, ale i inne pokrewne zakłady 1
nauk.owe. Szczegółowy plan badań opiera się na inicjatywie oddolnej. Kierownicy
zakładów pa,razytologicznych, a częściowo także nieparazyto'loglcznych zgłaszają Ko- mitetowi · Parazytologicznemu, na wysyłanych corocznie ihlan'kietach, plany badań
,swych placówek. Jak dotychczasowa praktyka wskazuje zakłady naukowe, zainte-
res·owaine tema,tyką parazytolog,iczną, prz.ystos.owu,ją swe możliwości kadrorwe wy-
posażeniowe i materialne do wytycznych Komitetu, w następstwie czego kształtuje się harmonijna specjal'izacja i wypełnianie zadań postawionych przez Komitet, a wy-
nikających z zamówienia społecznego, potrzeb gospoda,rczycli i kultura'lnych.
Wyłonił się z tego kilkuletni plan, którego konstrukcja ujęta być może w pewien ramowy schemat. W schemacie tym są rozdziały stałe, nie ulegające żadnym zmia- nom oraz punkty zmienne, wahające się
w
pewnej skali· w każdym roku badań.Stałe rozdziały planu odpowiadają obszerniejszym problemom, a więc tworzą je gru- py zagadnień szczegó'lnie ważnych i centralnych wraz z podległą im tematyką. Do punktów zmiennych. należy natomiast tematyka prac zgłoszonych do wykonania w okreś'lonym terminie w danym problemie (ta-b.).
Oceniając przedstawiony plan badań zaznaczyć na'leży w formie komentarza, że
charakteryzuje go:
11. 'koncentracja problemowa i podkreśleni~ węzłowych zagadnień wymagających w pierwszym rżędzię rozwiązania,
2. sta1bilirz:acja 'tematy1C1ZJna ip·rzez wytypowaniie długofatO'Wej p,robłemaityik,i,
3. operatywność i łatwość w klasyfikowaniu do określonych zagadnień tema- tyki, napływającej z roku na rok.
Wykonanie powyższego długofalowego planu z natury rzeczy opiera się o pla- cówlki jw; istniejące, ,pełniejsze jednak. wplit><Wadzoo.ie jegp w życie i r-02JWinięcie za-
leżeć będzie od dopływu nowych kadr. O realności wykonania planu przez p!Jacówki badawcze w ramach ,obecnych p.osiadanych możliwości świadczyć ·mogą dotychcza- sowe wynilki. Na 1a.t:a 1953 i 1954 zgłoszono do wytk.orialillia
04.
100 prac. Z tego na rok 1953 przypadała mniej więcej połowa, ściśle 54 prace. W r. 1953 zakończono32 prace, ok. 600/o planu rocznego; przesunięto do wykonania w r. 1954 310/o p'rac, a zaledwie 90/o n'ie wykonano czy też zaniechano wykonania. Sądząc ze zgłoszeń prac na obecny zjazd liclJba ich pokrywa się mniej więcej z ilością prac zgłoszonych na lata 1953 i 1954. Możemy więc przyjąć, że. plan badań na dwa la-ta został prawie
I • • . - • . • •
. :,: < , . ~ . . : : ; ·: . . \ · :·(~\(.}ii/. ; :J1~ t~~i\.\ t\_,~{3
'/'
200 WINCENTY WISNIEWSI<I,
w całości wykonany. Ten. pierwszy dwuletni sprawdzian pozwala uznać planowanie Komitetu Parazytologicżnego za pozytywne i realne.
Jak już wspomniałem, opracowanie p.'lanów prac badawczych na lata 1953 i 1954 • ·
bdbywało się w poszczególnych placówkach i zalkładach na p~tawie wytycznych, ogłoszonych przez Komitet Parazytologiczny pod koniec r. 1952. Od tego czasu akcja ' planowania na odcinku parazytologii nalbrała charakteru ciągłego i skoortłynowa-
, nego, toteż w przedstawionych Komitetowi planach badań na r. 1954 i mających być'
przedstawionych na ;r, 1955, pozostaje ta sama problematyka jak i w r. 1953, stanowi bowiem jej kontynuację i natura.lne rozwinięcie.
Zaznaczyć jednak należy, że p'lan prac ;badawczych płynący od dołu, tzn. od' placówek badawczych, nie olbjął w r. 1954 wszystkich placówek parazytologicznych.
Nie uwz,glęidhiono mianowicie planu prac wszystkich pracowni parazytologicznych WSSE 19raz WZRW. Wprawdzie,powyższe placówki ,badawcze korzystają w pełni
z opieki Komitetu !Parazytologicznego, pracują zgodnie z jego wytycznymi i realizują
stawiane im zadania, 'jednakże nienadesłanie Komitetowi przez Jednostki usługowe
Ministerstwa Zdrowia oraz Minlis:t.erstwa RoliniQtwa plamów badawczyclh u1tI'llldnia w dużym stqpnriJu skomasowanie w 'jednym miej,sou 12Jagiadnień parazyitouogicznycih, roZrtZJUconych w róimyClh komór!kaC'h adminiSltra,oj[ pUlbl'icznej or~ kooroynac1ę wyko- nania :ty,oh 2'/a,gadn:ień przez różne placówki naiulkiQwe. Wyłania się przeto prośba pod adresem wspomnianycih Ministerstw o nadsyłanie Komi,tetowi Parazytologicznemu tematyki i prac parazytologicznycih celem koordynacji ich wykonania i pełnej re- jestracji.
O r g a n i z a c j a badań naukowych
Drugim bardzo istotnym zadaniem Komitetu Parązyto'logicznego w ubiegłym
dwuleciu ,była organizacja badań naukowych w zakresie zagadnień szczególnie waż
nvch. Ze względu na ich znaczenie dla podniesienia ?Jdrowotności ludności kraju o;az dla podniesienia 'Zdr~wotności i użytkowności zwierząt gospodarczych i użytko
. wych wymagały one, zwłaszcza wolbec tez IX Plenum KC PZPR i uchwał II Zjazdu Partii, szy,bszego rozwiązania, większej uwagi, znaczniejszego wysił'ku organizacyj- nego, przygotowania kadr, wypróbowania środków leczniczych i wypracowania pla- nu walki z pasożytami. U ipod.staw działalności Komitetu iPairazytologlcznego leżało · uświadomienie sobie i innym ważności społecznej i g;ospod!l!"czej planowe3 akcji
przeciwpasożytn:iczej. Wyrazem tego uświadomienia sobie, tzn. parazytologom, było wysunięcie badań nad pasożytami przewodu po'kiarmowego człowieką i nad pasoży
tami zwierząt gospodarczych, jako zagadnień szczególnie ważnych. Trafiło ono na
właściwy grunt. RZfSze parazytologów pulskich zrozumiały konieczność współpracy
i. jednolitego, zespołowego wy,sillru /badawczego. Blisko połowa prac w naszym pla- nowaniu poświęcona jest bądź bezpośrednio, bądź pośrednio tym zadaniom. W chwili obecnej znajdtJliemy się w pełnej mobiIJzacji ,sił i ,środków do podjęcia walki. W myśl' zamierzeń K!omitetu powinni,śmy przystąpić za dwa iata do rozpoczęcia akcji zwa'l- czania pasożytów ludności, a za 3 do 4 lat do walki z pasożytami zwierząt domowych.
W akcji tej 'działalność Komitetu ParazytologiC':1,IlegO i praca parazytologów pol- skic!i, dająca przyigotowanie teoretyczne i naukowe, nie wystarcza. Wymaga ona pomocy administracyjnej i sankcji prawnej za,łnteresowanych ministerstw, zwłaszcza
Minlsterstwa Zdrowia, Ministers,twa ,Rolnictwa i Ministerstwa PGR. Działalność Ko- mitetu Parazytologicznego znajduje wprawdzie w tych instancjach zrozumienie i po- parcie, w przyszłości jednak w miarę reali:zacji zamierzeń i planów poparcie· to musi
wzrastać, Dotychczasowa działalność i plany Komitetu przedstawiają się następująco:
I
PRACE KOMITETU PARAZYTOLOGICZNEGO 201
W zakresie organizowania akcji przeciw pasożytom pri.ewodu pokarmowego
człowieka Komitet Parazytologiczny przy bardzo wydatnej współpracy Zarządu Sa- nitarno-Epidemiologicznego Min. ,Zdrowia s,powodował pod1ę<:ie akcji ,,P". Akcja .,P" rozłozona jest na kilka etapów.
- Pierw~y etap obejmuje okres przygofowawczy w latach 1953-.1955. W okxe- sie tym ma być przeprowadzone przeszkolenie kadr, opracowanie jednolitych metod padawczych, podjęcie badań na większą skalę 'w zakresie zdjęcia parazytologicznego
ludności k·raju, wytypowanie środków terapeutycznych, nastawienie przemysłu far- maceu~ego na kh produikcję, a:llbo na sprowadizenie z. za,granicy nie dających się produkować w lcraju środków leczniczych <l!I'az opracowanie planu leczenia cho- rych i walki .bądź dewastacói pasOli:ytów przewodu pokarmowego człowieka ..
- Drugi etap ma S'ię rozpocząć w r. 1956 i przez lata następne powinien dopro-
wadzić do !bardzo znacznego Olbn'iżenia zarażania pasożytami ludności. Obecnie znaj- dujemy się w pierwszym etapie alkcji „P". W chwili1 jej ·rozl?oczęcia, tzn. w sty~iu 1953 r. nasze wiadomości .o wys.tępowan'iu pasożytów przewodu pokarmoweg.o czło
wieka na terenie •kraju 'były bardzo fragmentaryczne i nieścisłe. Opierały się one
głównie na badaniach lokalnych, pochodzących lbądź z okresu przedwojenne.go, bądź
z okresu okupacyjnego. Olbrzymie zmiany, jakie zaszły na terenie Polski w czasie olmpacji t wo1ny w nasrt:®Sitwie przemiesrzoz.eraa i 110.zsiedlania luldności, olbjęc:ia
z powrotem terenów po wielu latach wracających do Mac-ierzy, całkowicie również zmieniły obraz zararżenia ludności. Stanęliśmy w obliczu prawie kompletnej. nie-
świadomości odnoonie wustępowania, składu, nasilenia i rozmies~zenia pasożytów
!)I'Zewdchl pakarmowego CIZlłow.ieka w Polsce. Należaiło więc pracę r.oztpocząć od zdję
cia parazytologicznego kraju. Do badań można było wykorzystać dwa źródła.
Pierwszym źródłem były prac.ownie par:azytologic:me WSSE. W tym okresie
istniały i pracowały· tzaledwie 4 pra,cownie nastawione na badanie pasożytów prze- wodu .pokarmowego człowie'ka.
Zarząd Sanitarno-Epidemiologiczny Min. Zdrowia doceniadąc inicjatywę Ko- mitetu zwiększył w ciągu r. 1953 li,czbę pracowni parazytologicznych w WSSE ż. 4 do 10. W r. 1954 licziba pracowni wzrosła do 17. W ciągu 1,5 roku [Powstała sieć pła\..
cówe'k o gęstości WYStan:zając€j do opracowania zdjęcia parazytologicznego tym bardziej, że do tych podstawowych pracowni, które działają niemal w każdym wo- jewódz.twie, dochodzą następujące placówki naukowe, będące warsztatami badaw- C'Lymi nad fym zagadnieniem: Zaktł. Biologi1i AM w Poznaniu, Zakł. Biologii AM
JN Szczecinie, PZH 'w Warszawie, Inst. Med. Mor. i Tropikalnej w Gdańsku, .. I Kli- nika Chorób Wewn. w Łodzi i inne, już mniej systematycznie pra<:ujące placówki.
Dysponując taką siecią placówek badawczych, Komitet Parazytologiczny :przyjął"
jako założenie, że WYŻSZe uczelnie i •instytuty powinny poświęcić swoją uwagę
w pierwszym rzędzie opraco,waniu i. wypróbowaniu metod, główną zaś rolę w ze- braniu materiałów d1a zdjęcia zarobaczenia ludności powierzyć należy pracowniom parazytologicmym, albo schorzeń jelitOWYCh WSSE.
Celem właściwej obsady odpowiednio przyg·otowanymi · pracownikami Zarząd
San.-'.!Qpid. Mim. Zdrowia zorganizował 2 'kursy dla lelka:rzy i biologów, 'kierowników pracowni parazytologicznych oraz 2 ik.ursy dla łaborantów w tych l)Tacowniach. Kur- sy były :prowadzone w PZH w Warszawie oraz w In~. Med. Mor. i Tropi:kallnej w Gdańsku i dostarczyły powyżej 50 pracowników o wykształceniu uniwersyteckim, przeznaczonych do samodzielnych prac nad zwalczaniem pasożytów w WSSE i 40 pracowników technicznych, którzy przy badaniach koprologicznych uzupełniać mogą
prace pirac:owników nau'kOWYCh. ".,,,,~•
" j~ ' - · ·.
},,, ó S'L o:Q-
.-, ~. '
~./ ,.'Yl'
202 WINCENTY WJSNJl:WS!\I
Licząc się z prowadzeniem prac badawczych przez różne placówki i przez roz- ne zespoły pracowników, dla ujednolicehia ich wyników, Komitet Parazytologiczny
przedyskutował i wybrał kilka metod koprologicznych, kt❖re rozpowszechnił na przeprowadzonych ku:rsach oraz popraez odpowiednią irisrtrukcję przesłaną, placów- kom zajmującym się badaniami paoorżytó:w ·jeliitowych. Wyil:mme metody mają tę za-
letę, że mogą być stosowane przez wszystkich pracowników, a równocześnie zapew- niają ścisłość badań w zakresie potrzebnym· ,przy ustaleniu występowania najbar- dziej pospolitych paSIOIŻytów człowieka w różnych okolicach kraju.
W celu ułatwienia pracy pra,cowniom parazytologicznym, Komitet Parazytolo- giczny przy wspóliprncy 'z Zarządem San.-Epid. Min. Zidro,wia .o[Pracował instrukcję konkretyzującą planowanie toku prac, sprawozdawczość itp. czynności, bardzo ważne
przy ujedrroli-ceniu prac zespołu złożonego z wielu placówek.
Po przeprowadzeniu wymienionych czynności rozpoczęto w poszczególnych pra- cowniach badania .nad składem pasożytniczym przewodu [PokaTmowego .człowielka
w okresie od stycznia do września 1953 r., zależnie od stopnia przygotowania pra- cowni pod względem mart:er'iałowym li lkadaowym. Zdołano je !Uruchomić w woje- · wództwa<:h centralnych i zachodnich, głównie w ośrodkach miejskich, w mniejszym stopniu w ośrodkach wiejskich. Konferencja sprawozdawcza z 28.XI.1953 wykazała, że w ciągu r. 1·963 przebadano około 45 OOO osób, w większości dzieci, a więc element najbardz'.i-ed wrażlilwy na dzia1łanie inlWaZji !l)asmytniczej i wyma1ga,jący z tego tytułu
specjalnej troski. Zebrnny materiał pozwolił stwierdzić, że:
1. występowanie pasożytów jeli-tiowych .człowieka w Polsce jest znacznie większe niż można !było przypuszczać na podstawie dotychczasowych badań, prowadzo- nych głównie indywiduaJnie;
2. zarażenie dzieci do okresu· doj,rzewania jest więks,ze nici; u osób starszych;
3. dominującą grU;Pę wśrod rolb:aków Sitan01Wią niicienie; t:woczą o,ne g'łówny i prze-
ważający element składowy parazytofauny jelitowej człowielka. W dalszej ko- lejności występują piewotniaki, przede wszystkim Giardia intenstinalis, nato- miast tasiemce nie stanowią groźby społecznej, gdyrż występują w niewielkim procencie zarażenia.
Dotychczasowe dane dotyczące badań w r. 1954 w zasadzie potwierdzają wyniki z r. 1953, jednakże dopiero sp:rawozdanie z badań przeprowadzonych w br. na znacz- nie większym materiale w większej ilości pracowni i w gęstszej sieci placówek po- zwoli na wyciągnięcie ściślejszych wniosków.
Opierając się na powyższym materiał':! Komitet Parazytologiczny na dwóch kon- ferencjach roboczy,ch, prz.eprowadzonych wiosną r. 1954 przy współpracy z zapro- szonymi lekarzami i farmakologami, wytypował śmdki potrzebne do leczenia scho-
rzeń wywołanych przez pasożyty jel1towe człowieka .. Obok wytypowania, najsikutecz- niej szych, a zarazem najmniej toksycznych ilekarstw opracował ich ilości potrzebne do walki z pasożytami, przy założeniu lecz-enfa 100/o chorych osób w ciągu 1 roku.
Opracowane w ten spooob zapotrzebowa;nie zgłoszono. do Ministerstwa Zdrowia - Departament Zaop. i Farmacji- z wnioskiem o ·ro:zpoczęcie produkcji znanych, ~praw- dzonyoh i 'WYIPróbowainych środków deczniczych przedw owsicy (Enterobius vermi- cularis), glis1mdcy (Ascaris lumbricoides), włosogłówce (Tri.churis trichiura), lambłiazie (Giardia intestinalis) i przeciw tasiemcom. Oprócz te.go złożono zapotrzebowanie na
środki jeszcze nie wypróbowa;ne, wymagające sprawdzenia w warunkach kraj.owych.
Dla WY1Próbowania skute·czności, dawkowania i innych czynników leczniczych, wy- typowano następujące zakłady naukowe:
1. Pierwszą Kli;nikę Chorób Wewnętrmych Alkademii Medycznej w Łpdzi,
P,RACE KOMITETU PARAZ)'TOLOGICZNEGO 203
2. Poradnię Chorób Pasoriytniczych przy Wojewódzkiej Przychodni Specjali- stycznej w Poznaniu,
3. Klinikę Dziedęcą w Warszawie.
Komitet Parazytologiczny liczy się z tyun, że zapotrzebowania złożone_ do Mini- sterstwa Zdrowia będą zrealizowane przez pi1zemysl farmaceutyczny w ciągu r. 1955 lub dostarczone zostaną na innej drodze, co umo:hliwi nam przy:;;tąpienie w r. 1956 do <ro24)oczęcia wa.lki dewas,tacyJnej. Rok. 1-955 jest, IPO:ia przygotowaniem śtod!ków
leczniczyclh, przeznac,zony na oprac?wanie metod i fo!t'm masowego leczenia 'tudln10.ści.
W zakresie paszy jako źródła chorób inwazyjnych Komitet zołiganizował podolb-
ną do akcji „P" walkę z pasożytami 'bydła dlomowego, koni i owiec. A:ktualność pro-
'blemu ujawn~ła się szczególnie wydatnie na tle. zadań stawianych rolnictwu przez
IX Plenum KC PZPR i przez II Zjazd Partit W wypełnieniu tych zadań poważną ,przeszkodę stanowić mogą pasożyty, które bądź bezpośrednio obniżają pogłowie by-
dła, koni i owiec, bądź po,śr,ednio wyrządzają szJkody gospodarce narodowej przez
obniżenie war:tośd produktów hodowli, osiąganie mniejszych efektów hodowli ·mimo
dużego naikładu pracy i kosztów. Stąd walka z pasożytami lbydła, koni, owiec, ś~iń,
ptactwa domowego staje się nakazem chwili w. ogólnonarodowym wysiłku o pod-
wyższe~ie stopy życiowej ludności w iPo'.lsce Ludowej.
Komitet wytyp1ował 7 grup tematycznych, związanych z zagadnieniem chorób inwazyjnych, przenoszonydh za pośr•ednlictwem paszy i nastawił placów!ki usŁugowe Państwowego In&tyitutiu Weterynaryjnego i niektóre p1lacówki naukowe UJniwersy- teckie na powyższą problematykę.
Jednym z problemów, na które skierowano główny wysiłek badawczy jest moty- lica wątrobowa. Dotychczasowe wiad10mości o jej występowaniu wymagają naświe
tlenia i uzupełnienia danymi o rozmieszczeniu żywiciela pierwszego, Galba trunca- tula, jego ekologii i •biologii w warunkach klimatycznych Polski orez stopnia jego
· zarażenia larwami Fasciola hepatica. Drugą ,g-rupą tematyczną są badania nad ,roba-
czycą płucną, nabierającą coraz większego znaczenia w związku z ro-zszerzaniem się
jej zasięgu. Trzecią grupę stanowią badania nad robaczycami jelitowymi bydła i zwie- rząt użytkowych. Obok tej tematyki typowane są dalsze badania nad gzem byd[ę
cym, am'idostomatozą kur 'Oraz nad rozmieszczeniem roztoczy, głównie Oribatidae, żywicieli pośrednich Moniezia, tasiemca :bydła i owiec.
W ·zakresie prac nad wytypowaniem najwlaściwych leków przeciw pasożytom
zwierząt domowych i uży17kowych konferencja robocza w dniu 15 cze.rwca 1954 r.
ro2;Pa-trzyła i przedyskutowała najbardziej rozpowszechnione 'i najskuteczniejsze leki przeciw pasożytom koni, krów, owiec, świń, psów i drobiu. W dyskusji uwzględnio
no leki mające już zastosowanie w lecznictwie weterynaryjnym oraz środki wyma-
gające jeszcze bliższego zapoznania się z ich działaniem. Wymiana zdań między
przedstawicielami świata Lekarskiego, naukowego i (Przemysłu farmaceutycznego dala
materiał do wykorzystania przy opracowaniu organizacyjnych form dalszych badań
nad środkami terapeutycznymi i sposobów leczenia i dewastacji pas·ożytów. Prace na tym odcinku stanowić powinny jeden z bardzo obszernych działów prac Komitetu·
w
naj:bliższej przyszłości.O p r a c o w a n i e p 1 a n u s u _ib w e n _c j i n a b a d a n i a n a u k o w e Wycho·dząc z założenia, że skuteczna i terminowa kontrola pracy przez Komitet· jest możliwa wtedy, .gdy PAN SUJbwencjonuje ,prace badawcze, Komitet Parazytolo- giczny, opracowuje w sposób ścisły i szczegółowy plany subwencjonowania wszel- kich prac parazytologi-cznych, prowadzonych z ramienia PAN i ,różnych placówek naukowyclh. W tym celu w l[a,tach 1952 i 1953 w październiku, a w rrokiU obecnym
204 WINCENTY WISNIEWSl<I
w czerwcu, rozesłano ankiety do wszystkich pla•cówek parazytologicznych. Celem ankiety jest ewidencja wszystkioh planowanych prac, zawiera ona :również dane do-
ty12ące subwencji. Materiał ankiety służy do opracowania planów subwencjonowa- nia tych prac ,badawczych, które lbez pomocy finansowej PAN nie miałyby warun- ków na wykonanie. Przy rozdziale suibwencji Prezydium Komitetu bierze pod uwa-
gę ważno.ść zgłoszonej tematyiki, mo:ż:liwości wykonawcze danej placówki, :przygo- towanie kadrowe i materiałowe proponowanej pracy.
Dzięki dość wczesnemu przygotowaniu i zebraniu materiał.u przez Komitet moż
:na było złożyć wydziałowi II we właściwym terminie 1Pełne i szczegółowo opraco- wane propozycje sulbwi,ncjonowania poszczególnych prac. Jak dotychczas, ta forma
przygotowań, jak ·również ważność tematyczna prac dla gospodarki państwowej i kul- turalnej spotkały się ze zrozumieniem wszystkich instancji PAN i dotychczasowe prqpozycje Komitetu ,były lbez WYjątku w całości uwZ<ględnione.
Dzi,ałalność wydawnicza
W r. 1953 rozpoczęto działalność wydawniczą. Nakładem iPoiskiego Towarzystwa Parazytologicmego zaczęło ukazywać się pismo, skupiające parazytologiczną pro ... ·
dukcję nauk-01Wą pt. Acta Parasitologica Polonica. Dotychczas lllk'azał się Vol. I 2}awie-
rający 16 pTaC i Vot H - 6 prac. Ka:źlda praca jest oddrzielnie birosrz.uoo.wana i roosy- łana . .Po U!kończeniu druku p:rac siklarla!iących Slię na rocznik - prace są scalane- w jednym tomie. Obecnie w druku bądż w składaniu znajduje się 14 prac będących częścią tomu H.
Wydawnictwo nasze, w myśl ogólnej polityki Akademii, przechodzi z Polskiego Towarzystwa Parazytologicznego do •Zakładu Parazytologii PA!N jako jego organ.
• Możność wydawania własnego wydawnictwa ma ollbrz.ymie znaczenie dla roz- woju pa.razytollogii w Polsce. Przede wszystkim pozwala na stosunkowo szybsze pu- blikowanie prac niz to było dotychczas osiągalne w innych wydawnictwach. Po wtó- re, dość duży nakład, w Jakim się ukazuje, pozwala na szersze rozpowszechnienie- polskiego· dorolbku. Wreszcie, pozwala skupić w jednym miejscu prace naszych ł>a:..
daczy, dotychczas rozpros!Z'one w różnych czasopismach polskich i obcych i wykazać wkład naszych parazytolo.gów w pol'Siką i ogóJ.t:ioświatową literaturę: Jest on jak się okazuje ibardzo duży. .
Zamiast Acta Parasitol~gica Polonica, organem· Polskiego Towarzystwa Parazt- tologicznego stać się mają Wiadomości Parazytologiczne, przeznaczone na 'krótkie artykuły 'ułatwiające rozpowszechnienie wiaidomości naukoWYch, :popularyzację
osiągnięć itp.
Zakończenie
Podsumow.ując
.
ipTzeszlo dwule1mią działalność _Komitetu Paraeyitologicz.nego PAN,wskazać należy, że dotyczyła gałęzi nauki o okre·ślonym, dobrze zarysowanym za- kre.sie badań, mającym w Polsce tradycyjną dągłość trwającą lat około 50, lecz
grzeszącą - jak i inne gałęzie nauki - piętnem iPrzeszłości okresu !burżuazyjnego,
t2lll. bra<kie,:n cią:gł:ośd zagadnień, przerzucaniem się z tematu na temat, zal&rue od dory;wczych zainteresorwań badaczy oraz :brakiem ścisłego zeS1,Polenia teOTii z prak-
tyką. Myśl prZ€stawienia własnej nauiki mi nowy !kierunek· pracy badawcze(i trowi.ła
u podstaw jej dziafa,lJn.ości. Z całośCli planu badań wynik.a, że Komite.t dążył do tego, aby prace poozcrzególnych badaczy 11.liZUiPelniłY się wzaJemnie, aby wysiłek twórczy pracownilków zeSltrz.elOIIly lbył w określonym, widocznym dil.a wszystkich celu, aby prace o tematyce p.araz.y-tologicznej miały ciągłość za,gadnieniorwą i tematyczną i aby
były ściśJ.e związane z gospodarczym, sandtat.nym lulb ku'lituralin.ym rozwojem Kraju..
PRACE KOMITETU ·PARAZYTOLOGICZNEGO 205·
Bównież u pQdstaw działahlości Komitetu ieżało dążenie do wyl'.Olbienia u pracow- ników n-a'l.lllrowych sty,1u pracy, stającego si~.we współczesnej .rzeczyiwistości polskiej
coraz powszechniejszym, stylJU pracy zespołowej, poprawionej i dos1lronalonej w ogniu krytyka· i samokrytyki.
W dotychczallowej działalnośGi Komitetu wyróżnić można dwa wyrażne okre- sy pracy.
W pierwszym półrocznym okresie osią zainteresowań i wysiłku Komrtetu było
planowanie i wytyczenie. głównych kierunków badań. naukowych. Dokoła tej osi
.skupiły 5ię inne pomniejsze zagadnienia, callrnwicie jej podporządkowane i uzupeł
niające główny kierunek pracy.
W drugim okresie, który przypada na lata. 1953 i 1954, główny wysiłek działa1no
ŚGi Komitetu skierowany ibył na uruchomienie i skoordynowanie ibadań naukowych, :zaplanowanych w okresie pierwszym. Dotyczył on przede wszystkim dwóch eagad-
nień szczególnie ważnych, których znaczenie uwypukliło się wyraźnie na tle tez
· r.x:
Plenum KC
PZIPR
i uchwał II Zjazdu Partii, a mianowkie podniesienia zd·rowot-ności człowieka w IPollsce Ludowej i IPOdniesienia zdro;wó~ności najważniejszych gos- podarczo zwierząt domowych.
Na· tym polu Komii;et Parazytologic:zny zameldować może. nie tylko o rozpo-
~zęciu badań, a!le o osiągnięciu już pewnych konkretnych wyników.
Należy do nkh uz:yslkanie wst®nych danych o. wy~O!Waniu . p•aŚ-OŻyitów prze- , 'Wodu. ipOikar-~owego czl'owieika i ~oriento~ania ·się, !które z nich st~nowią na terenie
~olski problem pod względem sanitarnym i społe<;znyrą Nal~y do nich wytypowa- nie najwłaścitwszych środków leczenia .i zalbeZ1Pieczenia dostą.tecznej lilości środków
' na okres. rozpoczęcia akcji „P". Wreszcie na.leży. do nich otrzymywanie corae t0 .szczegółowseyoh danych o okręgach i terenacli Polśki, które ze ~gJ.~u IIla zaroba-
~:zenie są mniej lub bardziej niebezpieczne. dla hodowli zwierząt domowych i użyt
kowych.
W problematyce centralnej, prowadzonej w polskich pracowniach · naukowych -Od początjrn XX wieku, zaznacza się w ostatnich latach wzmozone zainteresowanie .ria. polu parazytdlo:gii ekologicznej. Wśród nich :zmaczną rolę odgrywają badania nad poznaniem parazytofauny ssaków, ptaków i ry,b' w róinycli. stronach kraju oraz badania nad zagadnieniami biocenÓlogic=ymi. Doceniając ·rważn~ć p,rac ·z tego :za- kresu 'dla kul'tury i gospodarki, zwłaszcza dta· hod·owli zwierząt i rybactwa; Komitet :Pairazytollogicz:ny w całej pełni ~opli.era wysiłki nad· rozwdnięciem tego działu badań.
Prace podjęte i zainicjowane na dużą skalę, obliczone na długie, lata, wymagają stałej 1kontynuacJi. Potrzebują nie tylko dostatecznej ilości sił !kwalifikowanych, ale i dużej dozy zapału, alby w pracy tej nie ustąpić, nie ugiąć śię :przed wieloona trud-
nościami i dążyć stale do celu. Mając na uwadze wartość społeczną i gospódarczą
naszego planu, musimy równocześnie zdać ~obie sprawę z aktua,lnyc:h zadań organi- zacyjnych, ~tóre musimy równocześnie w naldchodz,ą,cyo.n dwuleciu roz.wiązać.
1. Musimy uświadomić opinię publiczną o szkodliwości pasożytów człowieka
·i zwierząt użytkowych. Nie jest to, zadanie łatwe,, zwłaszcza· jeżeli chodzi o pasożyty
-człowieka. Pasożyt nie ziaiwsrze dzi,ała · wiidocznie, nie d0jpro;wadza do śmierd, stąd
niebezpieczeństwo jego nie jest uchwytne,. Wiemy, że wieiu lekarzy, nawet dobrych :pediatrów, patrzy 1lelkcewążąco na rolbaczycę dzieci. Wśród innych chorólb, wywo-
Jujących !bezpośrednie reakcje, lekceważą IPOWolne, toksyczne działanie pasożytów.
:Nie biorą pod uwagę zahamowania w rozwoju fizycznym ł umysłowym, nie zdają
J;obie sprawy jak wiele w ten sposób krzywdy i strat ponosi jednostka i społeczeń
Jltwo. Ponieważ nie. dość wysokie uświad'omienie nJektórych lekarzy w stosunku do .chorób pasożytniczych opóźnia p.odniesienie poziomu fizycznego i umysłowego na-
\
.. .
206 WINCENTY WISNIEWSKI
szego społeczeństwa, szerokie uświadomli.enie opinii publicznej jest konieczne na wstępie 1Przed przystąjpieniem do akcji zwalczania pasożytów. Jest to w obecnych warunkach pierwszym obowiązkiem naszego Towarzystwa, wsz,ystkich jego działów i wszystkich jego członków.
2. Konieczne jest uzupełnieme kadr parazytologicznych młodymi siłami. Wobec
zadań jakie. przed nami się otwierają dotychczasowy dopływ nowych pracowników\ naukowych jest za mały. Na:lezy mieć zapewnione 3 źródła:
- źródło uniwersytecltie na parazytologów ogólnych, którzy by mogli podjąć za- -gadnienia teoretyczne, e,kologiczne i ry·backiie,
- źródło weterynaryjne na parazytologów weterynaryjnych, p,racująćych na potrzeby rolnictwa,
- źródło w Aikadeaniach Lekars~ch, skąd należałoby cze•rpać kandydatów, IPO- święcających się parazytologii lekarskiej. To ostatnie źródło jest w chwili obecnej jednym z najpoważniejszych, a równocześnie najmniej obfite. Przyczyna tkwi w z:byt
małym uświadomieniu lekarzy o roli i •znaczeniu pasożytów dla zdrowia człowieka.
Nowe programy studiów lekarskich, charakteryzująae się coraz to większym obci- naniem godzin wykładowych -z parazytologi.i, przyczyniać się będą w dalszym ciągu
do utrzymywania nis~ego poziomu wiadomości · kończących studia lekarskie.
3. Z powyższych względów na[eży dążyć do wprowadzenia w programie Akade- mii Medycznych parazytologii, jako Óddzielnego przedmiotu studiów, prz.eznaczaJąc nań:
- 30 god• wykładów i 30 godzin ćwiczeń na III ro-Itu situdiów; wykłady i ćwi
czenia powinien prowadzić 51P€'Cjalista parazytolog;
- 30 godzin wykładów i zajęć klinicznych chorób inwazyjnych na IV roku studiów.
. 4. Nalerży uzyskać w Ministerstwie Zdrowia, w Ministerstwie Rolnictwa, w, Mi- nisterstwie PGR zgodę na przysyłanie Komitetowi Para.zytologicznemu do oceny, koordynacji ,i _rejestracji planów naukowych o tematyce parazytologicznej oraz spra-
wozdań z wykonanych pra~. W szczególności dotyczy to akcji rejestracyjnej pasoży
tów przewodu pokarmowego czrowieka ·i pa~ożytów zwierząt domowych i· użytko
wych. Jest przy tym sprawą .bardzo istotną, _aby plany prac i sprawozdania z prze- prowadzonych badań !były nadsyłane bezpośrędnio do Komitetu z placówek -wyko- nawczych w terminach ustalonych przez władze admdnistracyjne.
5. Należy dążyć do uzys:lmnia, pełnej pomocy administracyjnej od Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Rolnictwa, Ministerstwa PGR w akcji przeciw pasożytom człowieka i zwierząt ,gospodarskich.
6. Nalleży doprowadzić w ciągu r. 1955 do produkcji wyty1Powanych leków i zgro-
madzić odpowiednią rezerwę potrzeibną dti podjęcia walki dewastacyjnej z pasożyta
mi przewodu poka,rmowego czł-owieka.
7. Naileży w ciągu r. 1955 opracować szczegółowy plan akcji zwalczania pasoży
tów przewodu ,poka~mowego człowieka przy-ścil>łej współpracy z Ministerstwem Zdrowia oraz. plan akcji zwalczania pasożytów zwierząt domowych i UŻytkowych
przy ścisłej współpracy z Ministerstwem R?lnrobwa i Ministerstwem PGR.
WY]pełniając powyższe zadania będziemy mogli zameldować V Zjazdowi PTP, że
parazytologia polska· wykonała poważną pracę dla dobra Narodu i ·Państwa Lu- dowego.
Wincenty L. Wiśniewski . Sekretarz Naukowy , Komitetu Parazytologicznego PAN"
