P
L
A
N
Y
I
S
P
R
A
W
O
Z
D
A
N
I A
PLAN B A D A Ń NAUKOWYCH ZAKŁADU HISTORII N A UK I I TECHNIKI P A N N A LATA 1968—19691
G eneralną tendencją badań Zakładu jest pow iązanie problem atyki historycznej w zak resie historii nauki z problem atyką bieżącego rozw oju nauki, jej w zrastającej roli w e w spółczesnym św ie d e , p lanow ania n auk i i organizacji badań naukow ych, k tórym i to zagadnieniam i zajm uje się ń ie tylko Pracow nia Badań N aukoznaw czych, ale i in ne pracow nie Zakładu. D latego też szczególny nacisk k ład zie się w p lanie n a problem atykę m etodologiczną, zagadnienia in tegracji nauk itp.
W dziedzinie zagadnień śc iśle historycznych n a pierw szy plan w ysu w a się k o n tynu acja podjętych już uprzednio badań syn tetyczn ych w zakresie zarówno całości dziejów nauki w P olsce, jak d ziejów poszczególnych dyscyplin nauk ow ych i za gadnień kom pleksow ych. N ajw ażniejszym i badaniam i teg o ostatniego typu są b a dania kopernikańśkie związane z przypadającym w Ii9i7i3 r. p ięćsetleciem urodzin (Mikołaja K o p ern ik a 2, prace te są prowadzone przez pow stałą w 191616 r. P racow nię Badań K op ernik ań skich 3. O bejm ują one zarówno szeroko p ojęte tło naukow e w P o l sce i w reszcie Europy w okresie poprzedzającym dzieło K opernika, jak i zagadnie n ia recepcji tego dzieła oraz biografii uczonego.
C entralna praca zespołow a prow adzona w Z akładzie nad H istorią n au ki p o lsk iej
w za ry sie w ejdzie w latach 1968— 1969 w stadium końcow e. P o oddaniu do druku
d w u pierwszych tom ów Z arysu prace będą się k oncentrow ały na tom ach p ośw ię conych historii nauki polskiej w iek ów X IX i X X .
W Pracowni O gólnych Problem ów Historii Nauki i Historii N auk S połecznych prace będą prowadzone — podobnie jak w latach ubiegłych — w k ilk u zespołach, obejm ując problem atykę zarówno historii m etodologii nauki, jak rozw oju i or ganizacji nauki polskiej w poszczególnych okresach historycznych od epoki odro dzenia do X X w . Przew iduje się szczególny rozw ój działalności pow ołanego w grud niu 1966 r. pod kierunkiem prof. M. Serejskiego Zespołu H istorii N auk i P olskiej X IX w ie k u 4, a w ięc okresu dotychczas stosunkow o m ało opracowanego. Oprócz tego zostanie ukończone w P racow ni kilka pow ażnych m onografii opracow yw anych w ciągu w ielu lat.
Rozwiną rów nież działalność trzy n ow e zespoły zajm ujące się liisto rią integra cji nauki, historią sem iotyki i historią strukturalizmu. Problem atyka prac tych zespołów należy do zagadnień szczególnie w ażnych d la w spółczesnego rozw oju nauki.
W Pracow ni H istorii Nauk B iologicznych i M edycznych w spólnym staraniem zespołów : historii zoologii i historii botaniki przygotow yw any jest S ło w n ik B iolo
g ó w P olskich oraz kilka publikacji o charakterze analitycznym . W Z espole H istorii
Zoologii grom adzone są m ateriały źródłow e do badań nad rozw ojem nauk zoologicz nych w ośrodku w arszaw skim w w iek ach X IX i X X . Prof. W. Szafer kontynuuje prace nad m onografią H istoria bota n ik i w Polsce.
W Zespole Historii Nauk M edycznych ukończone zostaną opracowania dotyczące
1 Drukow any m ateriał stanow i część opisow ą planu, przyjętego przez Radę N aukową Zakładu w d niu 25 X 11967 (por. n a s. 219 sprawozdanie z tego posiedzenia).
2 Por. w nrze 2/1967 „K w artalnika” inform ację U chw ała R ady M in istró w w spra
w ie ju bileu szu K o p ern ik a (s. 465).
* Por. inform ację o pierwszych pracach tej pracowni w sprawozdaniu z dzia^ łalności Zakładu w 1966 r. w n r fe 2/1967 „K w artalnika”, s. 497.
4 Por. toż sprawozdanie, s. 497.
K W A R T A L N IK H IS T O R II N A U K I I T E C H N IK I, R O K X I I I — N R 1 K H N iT — 16
242
P lan y i spraw ozdan iaew olu cji poglądów n a -nauki m edyczne w w iekach X IX i X X . Poza tym prowadzo n e będą nadal badania nad rozwojem m edycyny na Śląsku w w iekach X —XV II. W 1968 x. zakończony zostanie i oddany do druku rt. 2 m onografii prof. S. Sokoła
H istoria chirurgii w Polsce. Plan prac Zespołu obejm uje rów nież kilka tem atów
z historii farm acji.
W Zespole H istorii Nauk R olniczych k ontynu ow ane będą w ybrane zagadnie n ia z historii poszczególnych dyscyplin (w szczególności ekonom iki rolnictwa), to w arzystw naukow ych oraz biografii uczonych.
Pow ażną przeszkodą w norm alnym przebiegu prac Pracow ni H istorii Nauk M atem atycznych, Fizyko-Chem icznych i Nauk o Ziem i b yła długo trw ająca choroba i śm ierć kolejnych jej kierowników , dwóch spośród najw ybitniejszych zatrudnio n ych nad badaniami w tym zakresie uczonych — prof. Arm ina Teskego oraz prof. A leksandra B irk en m ajera5.
W poszczególnych zespołach Pracow ni kontynuow ane są jednak prace nad hi storią poszczególnych dziedzin nauki w Polsce. Dotyczą one dziejów m atem atyki, astronomii, chemii, geografii, geofizyki, geologii i geodezji. Badania te będą roz w ija n e celem uzyskania dokładniejszego obrazu dziejów tych gałęzi naszej nauki oraz przygotowania m onografii dotyczących tych dziejów.
W Pracow ni H istorii Techniki i Nauk T echnicznych najbardziej ożywioną dzia łalność przejaw ia Z espół H istorii Polskiej Techniki H utniczej i O dlew niczej k ie row any przez doc. M. Radwana*. Przechodzi on obecnie w w ielu dziedzinach do now ego etapu szeroko zakrojonych badań. Silny n acisk kładzie się przede w szy st kim n a w ielostronne badania starożytnego h utnictw a ((zwłaszcza św iętokrzyskiego), które jest przedm iotem n ie słabnącego zainteresow ania św iata naukowego w kra ju i zagranicą. Na czoło w ysuw ają się tu obecnie problem y w ykorzystania pier w iastk ów śladow ych dla określania pochodzenia przedm iotów żelaznych oraz dzieje kopalni w Rudkach. Nadal prowadzone są in tensyw n e badania m etaloznaw cze przedm iotów żelaznych starożytnych i średniow iecznych z różnych rejonów Polski w celu uzyskania obrazu wzajem nego przenikania techniki w ytopu i przerobu m e tali ¡(kowalstwa), a także ów czesnej w iedzy m etalurgicznej. Ponadto Zespół zaj m uje się problem atyką nowożytnej techniki hutniczej, w końcowej fazie znajduje się obszerne opracowanie dziejów zespołu hutniczego bobrzańsko-sam sonow skiego z w iek ów X V II—XVIII. Prow adzone są też prace nad odtworzeniem techniki w ie l kopiecow ej na w ęglu drzewnym.
W nieco w oln iejszym tem pie kontynuow ane są badania nad dawnym górni ctw em i hutnictwem tatrzańskim, techniką n aftow ą oraz górnictw em solnym i złota. Coraz w iększego rozmachu nabiera natom iast Zespół Historii Obróbki P la stycznej, kierow any przez prof. F. T ychow skiego; zespół ten rozszerzył wachlarz opracow yw anych tem atów , zajm ując się m.in. rozw ojem technicznym kuźni Ustroń, Zakładów C egielskiego w Poznaniu, studiam i z zakresu norm alizacji itp.
G łów nym celem Pracow ni Badań Naukoznawczych jest poznanie prawidłowości organizowania pracy w instytucjach naukow o-badaw czych w taki sposób, aby za p ew nić uzyskiw anie optym alnych efektów ekonom icznych, społecznych i kultural nych. Plan Pracow ni obejm uje badania w zakresie m etodologii i organizowania badań naukow ych oraz teorii nauki celem opracowania w niosków przydatnych w praktyce organizowania i optym alizacji pracy placów ek naukow o-badaw czych oraz koordynacji, planow ania i finansow ania badań naukowych. Pracow nia k on ty n uow ać też będzie porów naw cze analizy orgnizacji nauki w różnych krajach.
Pracow nia będzie nadal w ykonyw ać obowiązki placów ki w iodącej w niektórych
* Por. nekrologi w nrze 4/1967 i w num erze niniejszym .
* Doc. M. Radwan zmarł 30 .1 .1968; kierow nictw o Zespołu przejął prof. W acław Różański.
P la n y i spraw ozdan ia
243
tem atach RWPG oraz organizować naukoznawcze sym pozja k rajow e i m ięd zyn a rodowe.
Zadania Pracow ni (Badań K opernikańskich obejm ują przygotow anie ed ycji
O p era om nia M. Kopernika, a także przygotow anie prac badaw czych m ających
ukazywać się w serii S tu d ia k opern ikań skie oraz dotyczących szerszego zakresu nauki średniow iecznej i w czesnorenesansow ej, przy czym w ciągu la t 1968—1969 bezw zględny priorytet będzie m iało przygotow anie ed ycji O pera omnia.
W m iarę uzyskania m ożliw ości etatow ych przew iduje się uruchom ienie w 1968 r. placów ki Pracow ni Badań K opernikańskich w Toruniu, która specjalizow ałaby się przede w szystkim w studiach nad kulturą um ysłow ą W armii, Mazur i Pom orza w e w czesn yni okresie odrodzenia.
