Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. VI, 2001 Kr zy sz t o f Ka c z a n o w sk i An a l i z a a n a t o m o-a n t r o p o l o g i c z n a s z c z ą t k ó w k o s t n y c h z W e r s z c z y c y s t. 3 1 , g m i n a Ja r c z ó w1 Grób nr 2 ćw. C, gł. 30-32 cm, x - 195, y -3 2 5 . nr inw. poi. 310/2000
M ateriał kostny bardzo m ało diagnostyczny, ze w zglę du na pokrycie kości wytrąceniami mineralnymi.
Wyłącznie fragmenty kości mózgoczaszki. Kości pokry te są ciemnymi, nie zmywalnymi wytrąceniami mineralnymi, utrudniającymi ocenę przynależności gatunkowej.
Typ wzajemnych relacji grubości istoty zbitej zewnętrz nej i wewnętrznej do śródkościa wskazuje, z dużym prawdo podobieństw em , na p rzynależność do gatunku H om o
sapiens.
Budowa kości je st delikatna. P łeć:??
Wiek: biorąc pod uw agę grubość kości i przyjm ując, z bardzo dużym prawdopodobieństwem, przynależność ga tunkow ą— człowiek, należy ocenić zgon na wiek około 2 do 4 lat.
Grób nr3
ćw. C, gł. 57-63 cm, x - 532-540 cm, y - 501-509 cm nr inw. poi. 308/2000
Szkielet niekompletny, bardzo silnie zniszczony. Mózgoczaszka: fragmenty bardzo delikatnej mózgoczasz ki : j edna kość skalista, fragment kosci potylicznej z nie zmine- ralizowanym kłykciem potylicznym. Fragment kości czołowej.
Twarzoczaszka: brak.
Zęby: jeden zawiązek prawego górnego zęba siecznego (i,) o korzeniu zmineralizowanym w około 1/4 ostatecznego wymiaru.
Kości tułowia: jeden ułamek delikatnego żebra.
K ości kończyn: drobne nieliczne fragm enty trzonów kości kończyn, budow a bardzo delikatna.
P łeć:??
Wiek: Infans /(z g o n nastąpił w wieku 4 lub co najwyżej 5 miesiąca życia)
Grób nr 4/5
Szkielet prawie kompletny, bardzo silnie zwietrzały oraz uszkodzony mechanicznie.
Mózgoczaszka: zwietrzała, rozbita i zdeformowana w stop niu nie pozw alającym na rekonstrukcję ani dokonanie po
1 Praca wykonana w ramach BW/IZ UJ.
miarów. Przybliżony opis m orfologii opiera się na analizie zachowanych fragmentów. Fragm enty te pozwalają stwier dzić, że czaszka była silnie w ydłużona, średnio wysoka, w norma verticalis wcięcie czołowe zaznaczone miernie. Wy rostek sutkowaty średniej wielkości. Kresa karkowa wyraź nie wykształcona, szczególnie w części środkowej, gdzie wy kształcony jest tzw. „dziób papuzi”.
Kości mózgoczaszki są średnie do grubych, szwy czasz kowe są całkowicie wolne.
Po przyłożeniu fragmentu lewej kości jarzmowej można z całą pewnością stwierdzić, że oczodół był bardzo niski, owal ny.
Twarzoczaszka: zachowanyjest fragment kości jarzm o wej oraz fragm ent prawej kości szczękowej z zębami od I2 do M 1. K raw ędź dolna otw oru gruszkow atego nosa była zapew ne rozm yta, brak je st w ykształconego dołu nadkło- wego.
Zęby: prócz w spom nianych pow yżej zachow anych w szczęce gómej, luzem liczne zęby łącznie z M 3. Powierzch nie zębów nie starte lub starcia je st słabe (1°). Nie stwierdzo no zmian próchniczych.
Szkielet postkranialny: reprezentow any je s t przez wszystkie części szkieletu. Kości są masywne.
Spośród kości obręczy barkowej nie w pełni zminerali- zowana jest nasada przymostkowa obojczyka. I krąg krzyżo w y nie jest w pełni zrośnięty z pozostałymi.
Kość krzyżowa jest wąska, wydłużona i nie wygięta. Spojenie łonowe typow e dla osobnika młodocianego, kąt podłonow y je st ostry.
V krąg lędźwiowy ma zdefonnowany trzon, jest on nieco niższy po stronie grzbietowej.
Kości kończyn są masywne. Trzon kości piszczelowej jest spłaszczony (platyknemia).
Udało się dokonać pom iaru prawej kości ramiennej - 320 m m - oraz oszacować długość kości udowej równej oko ło 470-480 mm. N a podstawie tych pomiarów dokonano oce ny wysokości ciała.
Płeć: męska.
Wiek: Juvenis (około 18-20 lat).
Wysokość Ciała: około 170 cm (wg M. Trotter i G. Gla ser; za: Malinowskim, Bożiłow 1997).
Grób nr 6
W szystkie kości, łącznie z zametrykowanymi jako „nr. inw. poi. 318/2000, głębokość 72 cm, x - 740 cm, y - 395 cm”, są fragmentami tego samego szkieletu.
An a l iz a a n a t o m o-a n t r o p o l o g ic z n a s z c z ą t k ó w k o s t n y c h z We r s z c z y c y s t. 3 1 5 9
Mózgoczaszka: liczne, duże, wtórnie zdeformowane ko ści puszki mózgowej. Budowa delikatna.
Szwy czaszkowe są wykształcone. Trzon kości potylicz nej nie był zrośnięty z łuską. Rozpoznano obie kości skaliste. Brak możliwości odtworzenia morfologii puszki m óz gowej.
Na powierzchni kości pokrywowych puszki mózgowej stwierdzono występowanie, śladow o zaznaczonej hypero
stosis porotica, a na stropie oczodołu widoczna je st słabo
wykształcona cribra orbitalis. Stwierdzone zmiany naczy niowe są dowodem zaburzeń rozwojowych, które mogły być przyczyną zgonu (Gleń i in. 1997).
Twarzoczaszka: fragment prawej, bardzo delikatnej ko- ścijarzmowej.
Zęby: brak.
Kości tułowia: nieliczne fragm enty żeber, jeden trzon kręgu, który nie był zrośnięty z lukami. Wymiary bardzo małe.
Kości kończyn: uszkodzone trzony obu kości udowych, piszczelowej oraz trzon kości ramiennej (zametrykowanyjako: nr inw. poi. 318/2000). Trzony budow y bardzo delikatnej, małych wymiarów (brak możliwości dokonania pomiarów), miały nie przyrośnięte nasady. Nasady zanikły.
P łeć:??
Wiek: Infans I (zgon nastąpił zapew ne nieco poniżej pierwszego roku życia).
Ilość osobników: jeden. Grób 8
Szkielet niekompletny, zwietrzały w stopniu zróżnico wanym.
Kości są połam ane. W iększość przełom ów je st stara, część z nich jest związana z esploracją i transportem.
M ózgoczaszka: jeden niewielki fragment kości pokry wowej mózgoczaszki, zapewne kości ciemieniowej. Nie za chował się odcinek szwów.
Budow a, ja k na osobnika dorosłego, średnia do deli katnej.
Twarzoczaszka: brak.
Zęby: jeden ząb stały, kieł dolny (C), budow y średniej do delikatnej. Starcie 3° stopień (ząb ten zainwentaryzowa- ny jest jako: gł. - 69 cm, x —329 cm, y — 1016 cm).
Kości tułowia: brak ? nie rozpoznano ? (fragment blaszki istoty zbitej być może pochodzący z kości miedniczej ?).
Kości kończyn: liczne, zachowane we fragmentach, na ogół pozbaw ione nasad, trzony kości kończyny górnej i dolnej.
Budowa kości kończyn jest średnia do delikatnej. Zwra ca natomiast uwagę gruba, a nawet bardzo gruba istota zbita trzonów kości. Zjawisko to obserwuje się przede wszystkim na przełomie, w wymiarach zewnętrznych cienkiej kości ra miennej. W kości tej, przy bardzo grubej istocie korowej jama szpikowa jest bardzo mała. M ałe światłojam y szpikowej jest typowe dla szkieletów neolitycznych.
Płeć: ? ? (żeńska ?).
Wiek: dorosły. N a podstaw ie stopnia starcia jedynego zachowanego zęba można go określić jako Maturus.
Wa r s t w a k u l t u r o w a:
ć w. C, gł. 50, x - 480, y - 305 nr inw. poi. 306/2000
Prawdopodobnie fragment trzonu kości dziecięcej, jam a szpikowa niewykształcona.
Wiek: zgon okołoporodowy.
Li t e r a t u r a
G l e ń - H a d u c h E., S z o s t e k Κ., and G ł ą b H. M a l i n o w s k i A., B o ż i ł o w W.
1997 Cribria Orbitalia and Trace Element Contenten in 1997 Podstawy antropometrii. Metody, techniki, normy,
Human Teeth from Neolithic and Early Bronze Warszawa-Łódź.
Age Graves in Southern Poland, „American Jour nal of Anthropology”, 103:201-207.
Kr z y s z t o f Ka c z a n o w s k i
An A n a t o m i c - A n t h r o p o l o g i c a l A n a l y s i s o f B o n e R e m a i n s f r o m W e r s z c z y c a , Sit e 3 1 , Ja r c z ó w Co m m u n e
An anatomic-anthropological analysis was carried out on bone inventory no. 306/2000). In grave 4/5 a very young individual was remains found in graves of the Corded Ware culture at site 31 in buried, while in grave 8, a middle-aged woman (?). The remaining Wereszczyca, Jarczów Commune. Human bones were identified bone fragments belong to children who had died at the age of In in graves 2, 3 ,4/5, 6 and 8 as well as in the cultural layer (field fans I.
