Tadeusz Januszewski
Rękopisy
Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza 6, 88-98
1971
łan e do gromadzenia zbiorów z ep ok i romantyzmu, a zw łaszcza w s z y stk ie g o , co d o ty czy M ick iew icza. Pragniemy być nadal do mem p o e ty , któremu poświęcona j e s t w Muzeum s t a ł a ek sp o zy cja i k tóry p o z o s ta ł w nazwie Muzeum.
Tadeusz Januszew ski
A. RĘKOPISY
W in fo r m a c ji n i n i e j s z e j , pragnąc wymienić w sz y stk ie wyz naczone tematem r ę k o p isy zn ajd u jące s i ę w Muzeum L ite r a tu r y , ograniczam y s i ę do poważnie skróconego za p isu katalogowego r ę
kopisów M ickiew icza i p ob ieżn ego w y lic z e n ia rękopisów bądź
zespołów z kręgu m ick iew iczo w sk ieg o. Celem p u b lik a c j i j e s t o - g ło s z e n ie p ie r w sz e j w z a sa d z ie sumarycznej w iadom ości o p rze chowywanych w Muzeum r ę k o p isa ch m ick iew iczow sk ich .Z ad an ie tym k o n ie c z n ie j s z e , że do d z iś w ie le z ty c h rękopisów uważa s i ę za z a g in io n e bądź p rzy p isu je s i ę je innym in sty tu c jo m i od w rotn ie w skazuje s i ę na Muzeum jako na w ł a ś c i c i e l a li s t ó w Mic
k ie w ic z a , będących n iegd yś t y lk o depozytem Muzeum Narodowego
w Krakowie i dawno już zwróconych. Dokładny z a p is podany zo s ta n ie w przygotowywanym ob ecn ie pierwszym tom ie k a ta lo g u r ę kopisów . Rezygnujemy ró w n ież, ze w zględu na s z c z u p ło ś ć m ie j s c a , z c h a r a k te r y s ty k i zbiorów z kręgu p o e ty , l i c z ą c , że do świadczony c z y t e ln ik o d różn i b ez trudu rę k o p isy b a r d z ie j cen ne od m niej cennych i w tórnych.
I n te r e s u ją c e nas rę k o p isy zn ajd u ją s i ę w Muzeum: 1 / wśród
pojedynczych zakupów i darów, z k tó ry ch n a le ż y w pierwszym
r z ę d z ie wymienić fragm ent Archiwum Filomatów o g ło szo n eg o n ie gdyś p rzez Czubka oraz c z ę ś ć te g o ż Archiwum j e s z c z e n ie pub likow an ą, uzyskane jako przekaz M in isterstw a K ultury i S ztu k i , 2 / w z a p is ie testamentowym M arii M ickiew iczówny, 3 / w p r z e j ę te j c z ę ś c i zbiorów Muzeum M ickiew icza i B ib l io t e k i P o l s k ie j w Paryżu. R ękopisy Adama M ickiew icza m ieszczą s i ę w gru p ie p ier w sz ej i t r z e c i e j .
Numery dawnego inw entarza "C” są d z iś już n ie a k tu a ln e . Daty li s t ó w podaję wg wydania ju b ileu szo w eg o .
Rękopisy Adama M ickiew icza z darów i zakupów:
Nr inw .1 P o l . , 1822 г . , 33x21 cm, k . I I , 17» I» орг. sk .
ADAM MICKIEWICZ: "Korybut X iążę Nowogródka. Poema z D ziejów L itew sk ich " /G rażyn a/ oraz bajka "Baran i w ilk " .
Podobiznę a u to g ra fu o g ł o s i ł J.K rzyżanow ski pt."K orybut Ksią żę Nowogródka /G raży n a /" , Warszawa 1950 / t u jeg o o p i s / i K.Gór s k i p t . "Grażyna", Warszawa 1956.
Nr inw . 2 P o l . , r j ę z . , 1820-1829 r . i 1922 r . , 1 2 ,5x20 cm, K. I , 4 0 , I : opr. s k . w sp ó łc z .
Im ionnik K onstantego R du łtow sk iego.
Zawiera m .in . wpis Adama M ick iew icza: W im ionniku K.R.Wiersz, i n c . : "Rożnym losem r z u c e n i . . . " /1 9 2 5 / &a k . 2 8 .
Nr inw. 3 P o l . , 1828 r . , 1 3 x 2 1 ,5 cm, k . 1: ADAM MICKIEWICZ: "Podróżni".
R ękopis w ie r sz a na odw rocie ry cin y p rzed ty tu ło w ej z wyd. 1 "Konrada W allenroda", P ete rsb u rg 1828. Podobizna a u to g ra fu w " D zieła ch " . Wyd. Tow. L it e r . im. A .M ick iew icza. Lwów 1 9 0 0 ,t .2 . Nr inw . 4 P o l . , 1829 г . , 1 2 ,5 x 2 0 ,5 cm, k .1 :
ADAM MICKIEWICZ: / i n c . : / "Przed wichram i i szro n em .. ."/Wleisz w im ionniku K aro lin y J a e n is c h /.
Karta w y c ię ta z albumu.
Nr inw . 5 Ł a c ., 1839-1840 r . , 2 1 x 1 6 ,5 cm, k . 1:
Wyciąg z " A u lu laria" /"Garnek z ł o t a " / P la u ta ręką Adama Mic k ie w ic z a .'
Fragment z a . I s c . 1 . Pod tek stem n otatka Władysława Mic
k ie w ic z a z 1864 r . s tw ie r d z a ją c a , że j e s t to od p is jeg o o jca do wykładów z li t e r a t u r y k la s y c z n e j .
Nr inw . 6 P o l . , 1853 г . , 31x20 cm, k . 6:
ADAM MICKIEWICZ: "P iśm iennictw o p o ls k ie " W .A.M aciejowskie go.
R ecenzja n iedokończona, b ez t y t u łu . Brudnopis Aleksandra
Chodźki p isa n y pod dyktando M ick iew icza. Nr inw . 7 P o l* , 13x11 cm, k . 2:
L is t Adama M ickiew icza do Klementyny Z a le s k ie j z ok. 21 IX / 3 X 1828 r .
Nr inw. 8 P o l . , 24 x 18,5 cm, k . 2 î
Lisfc Adama M ickiew icza do Z o f i i Ankwiczowej z 15 VI 1830 r .
Obszerny d o p isek A.E.Odyńca z odpisem w ie r sz a M ick iew icza
" Z n a szli te n k r a j . . . "
Nr inw. 9 P o l . , 22 x17,5 cm, k . 1 :
L is t Adama M ickiew icza do Aleksandra R y p iń sk ieg o z 29 V 1842 r. Nr inw. 10 P o l . , 18 x 1 7,5 cm, k . 1î
L is t Adama M ickiew icza do Ludwika N abielaka z 16 V III 1842r.
Nr inw. 11 P r a n e ., 26x21 cm, k . 2:
L is t Adama M ickiew icza do J ó z e fa Bohdana D ziek o ń sk ieg o z 28 X 1848 r .
P isa n y obcą r ę k ą , p od pis M ick iew icza. Nr inw. 12 P o l . , 2 0 ,5 ^ 1 3 ,5 cm, k . 2:
L is t Adama M ickiew icza do E ustachego Ja n u szk iew icza z 185.1 r . Nr in w .13 P o l . , 1 3 ,5 ^ 1 0 ,5 cm, k . 1:
L is t Adama M ickiew icza do NN z X II 1852 - I I I 1853 r . Nr inw. 14 P o l . , 21x13 cm, k . 2:
L is t Adama M ickiew icza do K o n sta n cji Ł ubieńskiej-W odpolow ej z 7 V III 1853 r .
Nr inw. 15 P o l« , 21x 1 3 ,5 cm, k . 1:
L is t Adama M ickiew icza do J ó z e fa Bohdana Z a le sk ie g o z 14 V III 1855 r .
Nr inw. 16 P o l . , 14x9 cm, k . 2:
L is t Adama M ickiew icza do Ludwika Zwierkowskiego / ? / z ok.
20 V III 1855 r .
Nr inw. 17 P o l . , 1818-1820 / ? / r . , 2 9 ,5 x 2 1 ,5 cm, k . 1 z ł o ż . ADAM MICKIEWICZ: " L itte r a ad Tomaszum de a r t e wigodika"/wieon3^ P o n iż e j i na odw rocie 2 w ie r s z e T.Zana /o b a u szk o d z o n e /.P o nadto rysunek M ick iew icza .
Nr inw. 18 P o l . , 1 7 ,5 x 1 1 ,5 cm, k . 2:
L is t Adama M ickiew icza do r e d a k c ji "Wiadomości Brukowych" z 1 8 /3 0 I 1820 r . z opowiadaniem "Przypadek na g o śc iń c u m ię dzy W. i K."
Nr inw. 19 P o l . , 19x11 cm, k . 2:
Nr inw. 20 P o l . , 1817-1823 r . , 29 l i s t ó w , k . 56: L is t y Adama M ickiew icza do Ja^a C zeczota
1 . o k .25 VI/7 VII 1817 k .1 - 3 . 1 6 .2 5 1 /6 I I 1823 k . 2 9 -3 0 . 2 . o k .4 /1 7 VII 1817 k .4 . 1 7 .1 /1 3 I I 1823 k . 3 1 -3 2 . 3 .2 2 IX /4 X I8I 9 k .5 . 1 8 .2 6 1 1 /1 0 I I I 1823 k . 3 3 -3 4 . 4 .2 5 X/6 XI I8I 9 k .6 -1 0 . 1 9 . 5 / 1 7 I I I 1823 k . 3 5-38 . 5 .2 7 X I/9 XII I8I 9 k . 1 1 -1 2 . 2 0 .1 2 /2 4 I I I 1823 k.39* 6.20 XII I 8I 9/ I I 1820k . 1 3 -1 4 . 2 1 . 17 /2 9 I I I 1823 k .4 0 -4 1 . 7 . I 5- I 8/ 27- 3O I 1820 k . 1 5 -1 6 . 2 2 .2 3 I I 1 /4 IV 1823 k .4 2 -4 3 . 8 . 4 0 /2 2 V 1820 k . 1 7 -1 8 . 2 3 .2 -3 /1 4 -1 5 IV 1823 k* 4 4 -4 5 . 9 .2 3 1 /4 I I 1821 k . 1 9 -2 0 . 2 4 .1 0 /2 2 V. 1823 k . 4 6 -4 7 . 1 0 .2 3 V/4 VI 1821 k . 2 1 - 2 3 . 2 5 .2 1 V/2 VI 1823 k . 4 8 -4 9 . 1 1 .1 6 /2 8 X 1822 k .2 4 . 2 6 .1 8 /3 0 VI 1823 k . 5 0 -5 1 . 1 2 .2 6 X/7 XI 1822 k .2 5 . 2 7 . o k .25 V I/7 1823 k .5 2 . I3 . 3O X/11 XI 1822 k .2 6 . 2 8 . o k .4 /1 6 V III 1823 k . 5 3 -5 4 . 1 4 .4 /1 6 X II 1822 k .2 7 . 2 9 .2 7 V I I I /8 IX 1823 k . 5 5 -5 6 . 1 5 . 1 8 /3 0 XII 1822 k .2 8 . Na k .1 8 v l i s t do T.Zana, aa k .5 1 v l i s t u do A.E.Odyńca, na k .4 7 l i s t A.E.Odyńca do J .C z e c z o ta . Nr in w .21 P o l . , I8I 9- I &23 г . , 15 li s t ó w , k . 33* L is t y Adama M ickiew icza do Tomate za Zana
1 . 2 0 X I I /I 8I 9/ I I 1820 k . 1 . 9 .2 /1 4 X 1822 k . 2 2 -2 3 . 2 . 1 3 / 2 5 V 1820 k .2 - 7 . 1 0 .1 0 /2 2 X 1822 k . 2 4 -2 5 . 3 .1 6 /2 8 V III 1820 k .8 - 9 . 1 1 .1 6 /2 8 X 1822 k . 2 6 -2 7 . 4 .2 0 Х/1 XI 1820 k . IO -I3 . 1 2 .1 8 /3 0 X 1822 k .2 8 . 5 . 1 5 / 2 7 V III 1822 k . 14 - 1 5 . 1 3 .2 4 Х/5 XI 1822 k . 2 9 -3 0 . 6 .2 7 V I I I /9 IX 1822 k .1 6 - 1 7 . 1 4 .2 2 X I/4 X II 1822 k . 3 1 -3 2 . 7 .1 6 /2 8 IX 1822 k . 1 8 -1 9 . 1 5 -3 0 1/11 I I 1823 k .3 3 . 8 .2 4 IX /6 X 1822 k . 2 0 -2 1 .
Na k .9 d o p is k i W.Puttkamera i J .W ereszcza k i. L is t 4 w spólny do T.Zana i J .C z e c z o ta .
Nr inw . 22 P o l . , 1820-1822 r . , 8 l i s t ó w , k . 14:
L is t y Adama M ickiew icza do Onufrego P ie tr a s z k ie w ic z a
1 .1 6 /2 8 VI 1820 k .1 - 2 . 5 .Ю /2 2 V 1821 k .9 .
2 .1 0 /2 2 X 1820 k .3 - 4 . 6 .1 9 VI/1 VII 1821 k . 1 0 -1 1 .
3 . 1 / 1 3 XI 1820 k .5 - 6 . 7 . 1 З/25 IX 1821 k . 1 2 - 1 3 . 4 .6 /1 8 I I 1821 k .7 - 8 . 8 . 3 / 1 5 IX 1822 k .1 4 .
Nr inw. 23 P o l . , 1827-1829 г . , 14 li s t ó w , k . 20: L is t y Adama M ickiew icza do Cypriana D aszkiew icza
1 .2 /1 4 X II 1827 k . 1 . 8 .3 0 V II/11 V H I1 8 2 8 k .9 - 1 0 . 2 . s ty c z e ń 1828 k .2 . 9 . o k .1 5 /2 7 V III 1828 k . 1 1 -1 2 . 3 .2 0 IV /2 V 1828 k .3« 1 0 .p o cz.w r ześn ia s.s.1 8 2 8 k .1 3 . 4 .2 3 IV/5 V 1828 k .4 . 1 1 . o k .1 7 /2 9 XI 1828 k . 1 4 -1 5 . 5 . pocz.m aja s .s .1 8 2 8 k .5 * 1 2 . o k .1 5 /2 7 I 1829 k . 16-17« 6 .1 p o ł.m aja s . s .1 8 2 8 k .6 . 1 3 »koniec s t y c z . s . s .1 8 2 9 k .1 8 . 7 . p o ł . l i p c a s .s .1 8 2 8 k .7 - 8 . 1 4 .1 p o ł.lu t e g o s .s .1 8 2 9 k .1 9 -2 0 . R ękopisy Adama M ickiew icza z d ep ozytu B i b l i o t e k i P o ls k ie j w Pa ryżu:
1 . P o l . , 2 1x 13,5 cm, k .2 .
L is t Adama M ickiew icza do Karola S ie n k ie w ic z a z 9 VII 1 8 4 7 r. 2 . P o l . , 2 1 x 1 3 ,5 cm, k .2 .
L is t Adama M ickiew icza do Karola S ie n k ie w ic z a z 16 I 1852 r . 3 . P o l . , 2 0 ,5 x 1 3 ,5 cm, k .2 .
L is t Adama M ickiew icza do Karola S ie n k ie w ic z a z 16 I 1852 r . 4 . P o l . , 1 5 ,5 x 1 3 cm, k .2 .
Upoważnienie Adama M ickiew icza dla W incentego Žórawskiego na w ypożyczenie k s ią ż e k z B i b l i o t e k i P o ls k ie j w Paryżu z 9 X 1851 r .
5 . P o l . , 2 0 ,5 x 1 3 cm, k .2 .
Upoważnienie Adama M ickiew icza d la dr Korewy na w ypożycze
n ie k s ią ż e k z B i b l i o t e k i P o l s k ie j w Paryżu z 27 X II 1851 r . 6 . P o l . , 2 4x 1 8 ,5 cm, k .1 .
Upoważnienie Adama M ickiew icza d la Jana N osalew icza na wy
p o ży cze n ie k s ią ż e k z B i b l i o t e k i P o ls k ie j w Paryżu z 14 V 1855 r .
7 . P o l . , 2 0 ,5 x 1 3 ,5 cm, k .2 .
Upoważnienie Adama M ickiew icza d la B u d ziszew sk ieg o na wy
pożyczenie k s ią ż e k z B i b l i o t e k i P o ls k ie j w Paryżu z 21 I I I 1855 r .
8 . P o l . , 19x15 cm, k .1 .
Upoważnienie Adama M ickiew icza d la Aleksandra B ie r g ie la na
w ypożyczenie k s ią ż e k z B i b l i o t e k i P o ls k ie j w Paryżu z 22 I I 1855 r .
9 . P o l . , 1843 r . , 2 4 x 1 5 ,5 cm, druk, k . 2 .
Korekta odezwy Wydziału H isto r y czn eg o Towarzystwa L it e r a c
k ie g o P o ls k ie g o
Odezwa w spraw ie ufundowania dwóch w ie c z y sty c h nabożeństw ,
podpisana: Adam M ick iew icz, datowana: 16 maja 1843. Egz. z
k orek tą M ickiew icza i dopiskam i Karola S ie n k ie w ic z a .
1 . Z publikow anej c z ę ś c i Archiwum Filom atów , oprócz rę k o p i sów M ick iew icza, zn ajd u je s i ę w Muzeum:
11 li s t ó w Aleksandra M ickiew icza do b ra ta Adama M ickiew icza z l a t 1 8 2 0 -1 8 2 1 , ponadto l i s t do Jana C zeczota z 1822 r . i l i s t do J ó zefa Jeżow sk iego z 1820 r# k .2 6 .
3 l i s t y Teodorâ Ł o ziń sk ieg o do Adama M ickiew icza z l a t 1819- -1 8 2 0 k .8 .
43 l i s t y J ó z efa Jeżow sk iego do Adama M ickiew icza z l a t 1 8 1 8 - -1 8 2 2 k .9 0 .
19 lis tó w J ó zefa Jeżow skiego do Jana C zeczota /w tym 1 tak że do Onufrego P ie tr a s z k ie w ic z a i Ignacego Domeyki/z l a t 1 8 2 1 - -1 8 2 3 k .3 5 .
7 lis t ó w J ó z e fa Jeżow skiego do Tomasza Zana z l a t 1822-1823 k .1 3 .
2 l i s t y J ó zefa Jeżow sk iego do Onufrego P ie tr a s z k ie w ic z a z l a t 1821 i 1823 k .
10 li s t ó w n a stęp u ją cy ch filo m a tó w : I.Domeyko do J.Jeżow sk ie g o , I.Domeyko do 0 . P ie tr a s z k ie w ic z a / 3 l i s t y / , L.Eyssymont do J .C z e c z o ta , J . J a g i e ł ł o do O .P ie tr a s z k ie w ic z a , J .J e ż o w sk i do I . Domeyki, J .J e ż o w sk i do F.M alewskiego / 3 l i s t y / k .2 3 .
4 l i s t y M arii Puttkamerowej do Jana C zeczota z 1823 r . k .8 . C zęść Archiwum Filomatów n ie ogło szo n a dotąd drukiem zaw ie ra tr z y m n iejsze z e s p o ły .
120 li s t ó w w ięzien n y ch filom atów /g r y p só w / p isa n y ch n a jc z ę ś c i e j na małych k a r te lu s z k a c h w a r e s z c ie na p rzełom ie 1823 i 1824 r . t o głów n ie korespondencja Tomasza Zana / 2 3 / i Kazim ie rza P ia s e c k ie g o / 3 8 / do Onufrego P ie t r a s z k ie w ic z a . Brak tu l i stów M ick iew icza, j e s t t y lk o 1 l i s t Aleksandra M ickiew icza do b ra ta Adama. C zęść k o resp o n d e n cji w ię z ie n n e j p osiad a od p isy do konane p rzez S ta n isła w ę P ie tr a sz k ie w ic z ó w n ę .
Nieznana korespondencja .filom atów na z e s ła n iu obejmuje 86
resp on d en cja Onufrego P ie t r a s z k ie w ic z a t j . l i s t y do n ie g o , zw łaszcza Jana C zeczota / I3 l i s t ó w / , Ignacego Domeyki/15 l i s tów / i Ignacego P ie tr a s z k ie w ic z a / I5 l i s t ó w / oraz l i s t y Onuf rego P ie tr a s z k ie w ic z a do S ta n isła w a K o zak iew icza, w tym jed en p t . "O pisanie R o sji" sta n o w ią cy sam od zieln ą p ra cę.
U zupełnieniem k o resp o n d e n c ji drukowanej j e s t p o m in ięty l i s t Jeżow skiego do Onufrego P ie t r a s z k ie w ic z a z 3 X II 1823 r .
Dwa k o p ia r iu s z e P ia s e c k ie g o i inne dokonane p rzez Filom a tów od p isy w ie r s z y , w tym w ie lu M ick iew icza , mające i s t o t n e zn a czen ie d la u s t a le n ia w ła ś c iw e j r e d a k c j i tek stó w m ick iew i czow sk ich , o p isa n e z o s t a ły d ok ła d n ie p rzez p r o f. Z g o r z e ls k ie - go we w stę p ie i uwagach e d y to r s k ic h do " D zieł wszystkich",W ro cław 19 7 1 - 1 9 7 2 t . I , c z . 1 - 2 .
N ieco rękopisów z kręgu filo m a c k ie g o p o z o s ta je ponadto w Muzeum poza Archiwum Filom atów .. Wymieńmy w pierwszym r z ę d z ie w ie rsz e Jana C zeczo ta , zn ajd u jące s i ę wśród papierów po J a n ie K w ietniewskim , a zw ła szcza b a lla d ę "Szczupak k ołd yczew sk i" i nieznany z e s z y c ik "Zosinych p io sen ek " , za w iera ją cy cykl 36 wier s z y d la Z o f ii M alew sk iej. J e s t t u rów nież k ilk a n a ś c ie li s t ó w
do Michała W ereszczaki i M arii Puttkam er. Na uwagę z a słu g u je
pam iętnik Ottona S l i ź n i a , człon ka Towarzystwa Filom atów , do
prowadzony do 1825 r . a s p is a n y w 1882 r . i parę dokumentów
rodzinnych S liż n ió w . Album, k tó ry Wiktoryn Zan, syn Tomasza,
otrzym ał od m atki w 1858 r . , w 10 r o c z n ic ę u ro d z in , zaw iera głów nie w pisy p r z y j a c ió ł o j c a . W reszcie l i s t y Cypriana Jan czew sk iego do Kazim iery B u rb ia n k i, n arzeczon ej a potem ż o n y ,z l a t 1839-1849 w iążą s i ę z kręgiem filom ack im nazwiskiem współ z a ło ż y c ie la Związku B ra ci Czarnych.
N ależy ta k że Wymienić p a p iery d o ty czą ce osób choćby t y lk o lu źn o związanych z M ickiew iczem , a m ia n o w icie: k oresp on dencję d o tyczą cą F lo ry L ask arys, znajomej M ick iew icza, oraz j e j sztam buch, mały fragment d z ie n n ik a i n o ta tk i Ju styn y S z o k a ls k ie j z l a t o k .1843-1854 oraz "Redutę Ordona p rzez n ieg o samego o p i saną we F lo r e n c j i w m ie s ią c u w rześn iu 1880 roku", t j . k rótk ą a u to b io g r a fię m ick iew iczow sk ieg o b oh atera /in n y rę k o p is zn a j duje s i ę w Muzeum M ickiew icza w P a r y ż u /. Z papierów z ep ok i rom antycznej trzeb a wspomnieć j e s z c z e o archiwum Andrzeja To- w ia ó sk ie g o , k tó reg o k a ta lo g o g ł o s i ł Janusz O drow ąż-Pieniążekw
nr 2 "B lok-N otesu Muzeum M ickiew icza" /1 9 6 5 /» oraz o archiwum Ludwika O rp iszew sk ieg o .
Powracając do samego M ick iew icza wymieńmy od p is pierwodru ku "Sonetów" dokonany p rzez Ludwika P ią tk ie w ic z a i za w iera ją cy po t e k ś c ie sfa łszo w a n e p ozw olen ie a u to r a , k tó r e p o s łu ż y ło do bezprawnej e d y c j i we Lwowie w 1827 r . Trzy tłu m aczenia za mykają l i s t ę tek stó w p o e ty . Są t o p rzek ła d y : "Dziadów"/Upiór,
c z . I I i IV / - prozą na języ k fr a n c u s k i z I p o ł. XIX w ., "Fa- rysa" tłu m a czen ie n ie m ie c k ie rów nież z I p o ł. XIX w .,o b a przez tłum aczy n ie u s ta lo n y c h oraz "Junker Taddäus" - m aszynopis t łu m aczenia n ie m ieck ie g o R oberta S te in g r a b e r a , ukończonegow I92I roku.
18 dokumentów z XVI-XVIII w. d o ty czą cy c h rod zin y Rymwidów -M ickiew iczów sta n o w i m a te r ia ł do g e n e a lo g ii p o e ty . M ateria
łem do d ziejó w k u ltu p o ety j e s t tom k o resp o n d e n c ji i papierów K om itetu Obchodu 1 0 0 ej r o c z n ic y Urodzin Adama M ickiew icza w Paryżu. Trzeba w r e s z c ie na zak oń czen ie t e j c z ę ś c i in fo r m a c ji napomknąć, że w zb io ra ch Muzeum zn ajd u je s i ę c z ę ś ć archiwum red ak cyjn ego wydania narodowego " D zieł" M ickiew icza oraz kar to te k a i m aszynopis b i b l i o g r a f i i m ick iew iczo w sk iej za la t a 1818-1953 A leksandra Semkowicza, t y lk o w n ie w ie lk ie j c z ę ś c i o- g ło s z o n e j drukiem.
I I . Pam iątki z z a p isu testam entow ego M arii M ickiewiczówny
t r a f i ł y do D z ia łu S z tu k i i D okum entacji, omówimy je w ięc o - sobno; tu zajmiemy s i ę ręk op isam i t j . archiwum F ran ciszk a Ma le w sk ie g o i Władysława M ick iew icza .
W sk ła d archiwum M alewskiego wchodzą głów n ie jeg o l i s t y : do o jca - rek tó ra Szymona M alewskiego z l a t 1 8 2 1 -1 8 3 1 ,do mat k i z l a t 1823-1857.» s z e ś ć tomów li s t ó w do s i ó s t r M arii Malew s k i e j i Z o f i i B roch o ck iej z l a t 1 81 4 -1 8 5 8 , dwa tomy lis t ó w do syna J ó zefa z l a t I86O-I87O i dwa tomy lis t ó w bądź brulionów l i s t ó w do osób różnych z l a t 1 8 2 1 -1 8 7 0 . Ponadto tom lis t ó w do F ra n ciszk a M alewskiego z l a t 1821-1824 oraz n ie c o lis t ó w do je g o o jc a , żony i sy n a . L is t y do M alewskiego podobnie jak i w c z e ś n ie j s z e jeg o l i s t y t j . ze stu d iów w B e r l i n i e , a potem z z e s ła n ia w R o s j i , g d z ie ś do początk u l a t t r z y d z ie s t y c h ,s t a n o w ią ważny dokument poznania d ziejó w p o k o len ia filo m a c k ie g o i b i o g r a f i i M ick iew icza. Równie ważnym dokumentem j e s t p ierw szy
tom d zien n ik a Heleny Szym anowskiej, p r z y s z łe j żony M alewskie go , p t . "D ziennik od dnia wyjazdu z Warszawy 1 lis t o p a d a 1827 do 11 maja 1828" z inform acjam i o M ickiew iczu i Malewskim.Tom d ru g i t o lu źn e k a rty z zapiskam i z l a t 1837» 18 5 1 , 1853 i 1855» tom t r z e c i to z a p is k i w k alen d arzu na rok 1857* Ponadto w z e s p o le tym zn ajd u je s i ę j e s z c z e parę dokumentów M alew skiego,tro chę jeg o n o ta tek z wykładów, n o ta tn ik za w ier a ją cy głów n ie u - w agi o h i s t o r i i i prawie oraz n o ta tk i z le k t u r , tro ch ę odpi sów różnych w ie r sz y dokonanych p rzez n ie g o , sztambuch H eleny i F ra n c isz k a , w r e s z c ie z e s z y t le k tu r H eleny i z e s z y t j e j b ra ta - Romualda Szymanowskiego. Ten o s t a t n i /o p is a n y p rzez Czes ława Z g o r z e lsk ie g o we w stę p ie do t . I c z .2 " D z ie ł w szy stk ich " M ick iew icza / zawiera m .in . o d p isy 28 w ie r sz y M ick iew icza, w tym 8 z autografów i p osiad a - podobnie jak k o p ia r iu s z e P i e t ra sz k ie w ic z a - p ierw szorzęd ne zn aczen ie d la u s t a le n ia tek stów n iek tó ry ch w ie r s z y .
W c z ę ś c i archiwum Władysława M ick iew icza , k tóra na mocy
testam en tu wnuczki p o ety z n a la z ła s i ę w warszawskim Muzeum,rę kopisam i b ezp o śred n io w iążącym i s i ę z Adamem M ickiewiczem są jed y n ie dokumenty tu r e c k ie d o ty czą ce ś m ie r c i p o ety i p rzew ie
z ie n ia jeg o zw łok. Znajdują s i ę one przy album ie rodzinnym,
zawierającym b i l e t y w izytow e i d ru k i o k o lic z n o śc io w e d o ty czą ce p o e ty , je g o d z i e c i i wnuków. P ię ć li s t ó w C elip y M ickiew i czow ej, ok. 20 li s t ó w do b r a c i Adama - F ran ciszk a i A leksan d ra, w r e s z c ie n o ta tk i i fragm ent k o resp o n d e n c ji Armanda Levy w yczerpuje w z a sa d z ie p a p iery z n a j b liż s z e g o kręgu p o e ty .
Ogromna w ięk sz o ść rękopisów to koresp on dencja dwu n a stęp nych pokoleń ro d zin y M ickiew iczów , zw ła szcza W ładysława. Zes p ó ł k o resp o n d e n c ji Władysława M ickiew icza zaw iera w ie le l i s tów od r o d z in y , w tym w ięk sze b lo k i od M arii G ó reck iej i S ta n isław a L eszcz y ń sk ieg o ; wśród li s t ó w in n ych osób n a jw ięcej j e s t od B ronisław a Z a le sk ie g o . K orespondencja m iędzy Władys ławem i jeg o żoną obejmuje ok oło t y s ią c a l i s t ó w obojga z k i l k u d z ie s ię c iu l a t . Nieduże z e s p o ły li s t ó w do córek Władysława - H eleny i M arii \iyypełnione są w p rzew a ża ją cej c z ę ś c i li s t a m i o jc a . L is t y do p o z o s ta ły c h d z i e c i p o ety reprezentow ane s ą tu zn aczn ie sk ro m n iej.
Z prac li t e r a c k i c h Władysława M ickiew icza na uwagę z a s łu gu je przede w szystkim r ę k o p is , wprawdzie n ie k o m p le tn y ,p isa
go w języ k u francuskim "Pam iętnika” . Prócz teg o tłu m a czen ie fr a n c u sk ie l i s t ó w Adama M ickiew icza oraz fragm enty tłum aczeń "Dziadów" c z . I i "Grażyny".
I I I . Również depozyt B ib l i o t e k i P o ls k ie j w Paryżu sk ład a s i ę p rzede w szystk im z k o resp o n d e n c ji i papierów Władysława M ick iew icza. Sam z e s p ó ł li s t ó w do Władysława M ickiew icza s t a nowi ponad połowę d ep ozy tu . Innych ręk o p isó w , zarówno w cześ n ie j s z y c h - z ep ok i romantyzmu, jak i p ó ź n ie js z y c h - z dwu d z i e s t o l e c i a m iędzyw ojennego, j e s t tu n ie w ie le .
R ęk opisy Adama M ickiew icza wymienione z o s t a ły w c z e ś n ie j . Tu n a le ż y dodać j e s z c z e wzmiankę o 3 l i s t a c h do M ickiew icza od: Karola S ie n k ie w ic z a z 1851 r . , C elesty n a Mrongowiusza z 1852 roku i Ludwika P la t e r a z 1841 r . Z k o resp o n d en cji z kręgu poe ty trz e b a przede w szystkim wspomnieć o 25 l i s t a c h H eleny Ma le w s k ie j do C e lin y M ick iew iczow ej, l i s t a c h do Armanda Levy oraz o k ilk u l i s t a c h M ich eleta i Quinet a . Wśród in n y c h ,n ie lic z n y c h rękopisów z t e j e p o k i, na uwagę z a s łu g u ją : "Uwagi o nauce ła cin y i g r ek i" Gródecka z 1807 г . , w ie r s z J.U .N iem cew icza "Do d z i e s i ę ć m ie s ię c z n e j d z ie w e c z k i M arysi Mickiewiczówny" z 1836 roku oraz a u to g r a f w ie r sz y Eugene C a s s in ’a pod ogólnym t y t u łem " P o lo n a is e s " , naśladowanych z M ick iew icza .
W w ielk im b lok u k o r esp o n d e n c ji Władysława M ickiew icza naj w ię c e j l i s t ó w , bo po s t o k i l k a d z i e s i ą t , j e s t od: A t t i l i o B e- g ey a , J ó z e fa K a llen b a ch a , Leopolda Meyeta i Auglauro U ngh eri- n ie g o . Z lu d z i kręgu rom antycznego s ą l i s t y , o c z y w iś c ie póź n e, p is a n e c z ę s t o u sc h y łk u ż y c ia , od: K aro lin y z Jaenischów Pawłów / 7 / , Ludwiki z Ś n ia d e c k ic h Sadyk / 5 / , Ignacego Domey k i / 3 4 / , E ustachego Ja n u szk iew icza /3 7 /» A leksandra Chodźki / 1 7 / , Władysława P la te r a /1 5 /» Agatona G ille r a /8/ , A ntoine D essusa /1 7 /» Davida d ’Angers / 1 / . Wyodrębniona z o s t a ła z t e go z e s p o łu o b f it a k orespondencja Władysława M ickiew icza i j e go c ó r k i M arii z ż o łn ie r z a m i-o c h o tnikami p o lsk im i i korespon d en cja ic h jako opiekunów jeńców p o ls k ic h we F r a n c ji z l a t I9I 4—I 9 1 9 . Osobny z e sp ó ł stan ow ią l i s t y Władysława M ickiew i cza i M arii M ickiewiczówny do d r u g ie j c ó r k i Władysława - He le n y . J e s t rów nież tro ch ę li s t ó w z kręgu ro d zin n ego Władysława.
R ęk op isy Władysława M ickiew icza sta n o w ią m a te r ia ł bardzo różnorodny i bardzo nierówny pod względem w a r t o ś c i. Obok ar tykułów i przemówień mamy tłu m aczen ia d z i e ł li t e r a c k i c h na j ę
zyk fr a n c u sk i oraz od p isy cudzych p rac, w ypisy i n o t a t k i. J e s t w r e sz c ie k ilk a tomów prawie n ie c z y te ln y c h n o ta tek i wypisów Jó
zefa M ickiew icza do pracy p t . "Les m alad ies h y p erp h isiq u es" , sporządzanych czasem na odwrocie k o resp o n d e n c ji.
H alina N atuniew icz
BIBLIOTEKA ADAMA MICKIEWICZA
W k s ię g o z b io r z e Muzeum L ite r a tu r y liczą cy m ok olo 8C1000 wol. m ick iew iczia n a sta n o w ią c z ę ś ć n a jp o w a żn iejszą . N ależy t u B i b lio t e k a Aleksandra Semkowicza, w ybitnego znawcy k s ią ż k i m ic k ie w ic z o w sk ie j i a r t y s t y - i n t r o l i g a t o r a , k tó ry zebranym p rzez s i e b i e d ziełom i opracowaniom P oety nadał wyjątkowo p ięk n e o - prawy.
Obok te g o ze sp o łu i s t n i e j e w Muzeum na prawach d ep ozytu k s ię g o z b ió r Muzeum Adama M ickiew icza w P aryżu, k tó reg o i n i c j a torem b y ł Władysław M ick iew icz. K się g o z b ió r te n zaw iera 5*500 w o l. i sk ład a s i ę z 3 c z ę ś c i zróżnicow anych sygn atu rą i opra wami: a / m ic k ie w ic zia n a , b / wydawnictwa em ig ra cy jn e, с / k s ią ż k i z B ib l io t e k i Adama M ick iew icza. W iele tu rz a d k ic h druków po chodzących z darów - t e n ie je d n o k r o tn ie z m argin aliam i np.Alek sandra C hodźki, A leksandra B ie r g ie l a , A lo jzeg o N iew ia ro w icza, z u zu p ełn ien ia m i Władysława M ick iew icza, z dedykacjam i i zna kami w łasnościow ym i pierw otnych w ł a ś c i c i e l i .
Skromna lic z b o w o , bo ty lk o 109 w o l. za w iera jąca c z ę ś ć os t a t n ia z a słu g u je na s z c z e g ó ln ą uwagę.4 W Paryżu nadano j e j od rębne sygn atu ry В z k o lejn ym i cyfram i a ra b sk im i. Z z e s ta w ie n ia sy gn a tu r wynika jednak, że j e s t to z e s p ó ł niek om p letn y. Trudno j e s t u s t a l i ć sy g n atu ry b ra k u ją ce, gdyż b y ły one p rzera b ia n e w
toku pracy nad B ib lio te k ą Adama M ickiew icza w Paryżu i praca
t a , na co w skazują pow tórzenia ty ch samych sy g n a tu r , n ie zo s t a ła doprowadzona do końca.
Podstawą do w yodrębnienia teg o z e sp o łu b y ł zapewne "Spis pa p ierów , k s ią ż e k i przedmiotów p o z o s ta ły c h po A .M ickiew iczu" spo rządzony p rzez Władysława M ick iew icza, A leksandra Chodźkę i i n .
