Zgony i hospitalizacje z powodu zatrucie tlenkiem węglem w Polsce

dr hab. Michał KRZYŻANOWSKI

1

mgr Wojciech SEROKA

2

mgr inż. Krzysztof SKOTAK

3

prof. dr Bogdan WOJTYNIAK

4 Przyjęty/Accepted/Принята: 28.02.2014;

Zrecenzowany/Reviewed/Рецензирована: 12.03.2014; Opublikowany/Published/Опубликована: 31.03.2014;

ZGONY I HOSPITALIZACJE Z POWODU ZATRUCIA

TLENKIEM WĘGLA W POLSCE

Mortality and Hospital Admissions Due to Carbon Monoxide Poisoning in Poland

Смерти и госпитализации по поводу отравления монооксидом углерода

в Польше

Abstrakt

Cel: Opis ilościowy skutków zdrowotnych zatruć tlenkiem węgla w Polsce, ich rozkładu terytorialnego i zmian w czasie, oraz ich związku z wybranymi wskaźnikami warunków mieszkaniowych i klimatycznych.

Projekt i metody: Analiza opisowa oparta na danych z rejestracji zgonów prowadzonej przez Główny Urząd Statystyczny w latach 2000-2011 oraz na danych z Ogólnopolskiego Badania Chorobowości Szpitalnej Ogólnej prowadzonego przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny w latach 2005-2011.

Wyniki: W latach 2000-2011 rocznie rejestrowano w całej Polsce między 331 a 418 zgonów spowodowanych zatruciem gazami. Obserwowano nieznaczny spadek współczynników zgonów w okresie objętym analizą, jednak umieralność w Polsce była wyższa niż w większości krajów Europy, dla których dostępne były dane. Umieralność różniła się ponad dwukrotnie między województwami. W latach 2005-2011 przyjmowano do szpitali między 2557 a 5026 pacjentów zatrutych tlenkiem węgla rocznie. Średnie miesięczne liczby hospitalizacji w miesiącach zimowych (listopad-marzec) były 4-7 razy większe niż w pozostałych miesiącach (kwiecień-październik). Miesięczna częstość hospitalizacji była wyrażnie skorelowana z temperaturą powietrza i jej wzrost ze spadającą temperaturą zaznaczał się szczególnie wyraźnie przy średnich temperaturach miesięcznych poniżej 10ºC. Obserwowano ponad pięciokrotną różnicę częstości hospitalizacji między województwami, jednak związek tej zmienności z wojewódzkimi wskaźnikami umieralności spowodowanej zatruciami CO, jak również wojewódzkimi wskaźnikami warunków mieszkaniowych był słaby. Narażenie na dym, ogień i płomienie było przyczyną 6% hospitalizacji osób zatrutych CO.

Wnioski: Częstość zatruć tlenkiem węgla w Polsce jest większa niż w większości krajów Europy. Można przypuszczać, że zatrucia te są najczęściej spowodowane ulatnianiem się tlenku węgla z niesprawnych urządzeń domowych i niedostateczną wentylacją. Koszt zdrowotny zatruć CO w Polsce jest istotny i wyraża się tysiącami osób tracącymi zdrowie i życie na skutek dobrze znanej, i teoretycznie możliwej do uniknięcia, trucizny.

Słowa kluczowe: stan zdrowia, tlenek węgla, warunki mieszkaniowe, zanieczyszczenia powietrza wewnątrz pomieszczeń, zatrucia Typ artykułu: artykuł przeglądowy

1 _{Profesor wizytujący King´s College London, Environmental Research Group, School of Biomedical Sciences, 150 Stamford Street,} London SE1 9NH; merytoryczny wkład pracy (koncepcja, metody, analiza danych, interpretacja wyników, tekst) – 40% / percentage contribution to the article – 40%; michal.krzyzanowski@kcl.ac.uk

2 _{Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, ul. Chocimska 24, 00-791 Warszawa; merytoryczny wkład} pracy 20% (przygotowanie danych o chorobowości szpitalnej, część tekstu)/ National Institute of Public Health; National Institute of Hygiene; Poland, percentage contribution to the article – 20%

3 _{Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, 01-692 Warszawa, ul. Kolektorska 4; merytoryczny wkład pracy 20%} (przygotowanie danych klimatycznych, część tekstu)/ The Institute of Environmental Protection - National Research Institute, Poland; percentage contribution to the article – 20%

4 _{Profesor NIZP-PZH, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, merytoryczny wkład pracy 20%} (koncepcja, interpretacja wyników, część tekstu)/ National Institute of Public Health; National Institute of Hygiene; Poland, percentage contribution to the article – 20%

$EVWUDFW 2EMHFWLYH7KHTXDQWLWDWLYHDVVHVVPHQWRIWKHKHDOWKHIIHFWVGXHWRFDUERQPRQR[LGHSRLVRQLQJLQ3RODQGWKHLUVSDWLDODQGWHPSRUDO GLVWULEXWLRQDVZHOODVWKHLUUHODWLRQWRWKHVHOHFWHGLQGLFDWRUVRIKRXVLQJDQGFOLPDWLFFRQGLWLRQV 0DWHULDODQGPHWKRGV7KHGHVFULSWLYHDQDO\VLVEDVHGRQWKHGDWDIURPPRUWDOLW\UHJLVWUDWLRQRIWKH&HQWUDO6WDWLVWLFDO2I¿FHLQ DQGRQWKHGDWDIURPWKH3ROLVK*HQHUDO+RVSLWDO0RUELGLW\6WXG\PDQDJHGE\WKH1DWLRQDO,QVWLWXWHRI3XEOLF+HDOWKLQ  5HVXOWV%HWZHHQDQGGHDWKVGXHWRH[SRVXUHWRJDVHVZHUHUHJLVWHUHGDQQXDOO\LQ3RODQGLQ$VOLJKWGHFOLQHRI PRUWDOLW\LQWKHSHULRGFRYHUHGE\WKHDQDO\VLVZDVREVHUYHGEXWWKHPRUWDOLW\LQ3RODQGZDVKLJKHUWKDQLQPRVWRIWKH(XURSHDQ FRXQWULHVIRUZKLFKGDWDDUHDYDLODEOH7KHUHZHUHPRUHWKDQWZRIROGGLIIHUHQFHVLQPRUWDOLW\EHWZHHQWKHUHJLRQVRI3RODQG,Q EHWZHHQDQGSDWLHQWVDQQXDOO\ZHUHWUHDWHGIRUWR[LFHIIHFWVRIFDUERQPRQR[LGHLQKRVSLWDOV7KHPRQWKO\QXPEHU RIKRVSLWDODGPLVVLRQVLQZLQWHUPRQWKV1RYHPEHU0DUFKZDVWLPHVKLJKHUWKDQLQWKHRWKHUSDUWRIWKH\HDU$SULO2FWREHU 0RQWKO\KRVSLWDODGPLVVLRQUDWHVZHUHKLJKO\FRUUHODWHGZLWKDPELHQWDLUWHPSHUDWXUHDQGWKHLULQFUHDVHZLWKWKHGHFOLQLQJWHPSHUDWXUH ZDVHVSHFLDOO\FOHDUDWPHDQPRQWKO\WHPSHUDWXUHEHORZž&7KHUHZHUHPRUHWKDQ¿YHIROGGLIIHUHQFHVLQKRVSLWDODGPLVVLRQUDWHV EHWZHHQWKHUHJLRQV+RZHYHUWKHDVVRFLDWLRQVRIWKHUHJLRQVSHFL¿FKRVSLWDOL]DWLRQUDWHVZLWKPRUWDOLW\GXHWR&2SRLVRQLQJRUZLWK UHJLRQVSHFL¿FLQGLFDWRUVRIKRXVLQJFRQGLWLRQVZHUHZHDN([SRVXUHWRVPRNH¿UHDQGÀDPHVZDVWKHH[WHUQDOFDXVHRIRIFDVHV KRVSLWDOL]HGIRUWUHDWPHQWRIWR[LFHIIHFWVRI&2 &RQFOXVLRQV7KHIUHTXHQF\RIFDUERQPRQR[LGHSRLVRQLQJLQ3RODQGLVJUHDWHUWKDQLQPDMRULW\RI(XURSHDQFRXQWULHV7KHUHDUH UHDVRQVWRDVVXPHWKDWWKHSRLVRQLQJVDUHPRVWRIWHQFDXVHGE\WKHHVFDSHRIFDUERQPRQR[LGHIURPPDOIXQFWLRQLQJKRXVHHTXLSPHQW DQGE\LQVXI¿FLHQWYHQWLODWLRQ+HDOWKEXUGHQRIFDUERQPRQR[LGHSRLVRQLQJLQ3RODQGLVVLJQL¿FDQWDPRXQWLQJWRWKRXVDQGVRISHRSOH VLFNRUNLOOHGE\DZHOONQRZQDQGSRWHQWLDOO\DYRLGDEOHSRLVRQ .H\ZRUGVFDUERQPRQR[LGHKHDOWKVWDWXVKRXVLQJFRQGLWLRQVLQGRRUDLUSROOXWLRQSRLVRQLQJ 7\SHRIDUWLFOHUHYLHZDUWLFOH Ⱥɧɧɨɬɚɰɢɹ ɐɟɥɶ Ʉɨɥɢɱɟɫɬɜɟɧɧɚɹ ɯɚɪɚɤɬɟɪɢɫɬɢɤɚ ɭɳɟɪɛɚ ɡɞɨɪɨɜɶɸ ɜɫɥɟɞɫɬɜɢɟ ɨɬɪɚɜɥɟɧɢɹ ɦɨɧɨɨɤɫɢɞɨɦ ɭɝɥɟɪɨɞɚ ɜ ɉɨɥɶɲɟ ɟɝɨ ɬɟɪɪɢɬɨɪɢɚɥɶɧɨɟɪɚɫɩɪɟɞɟɥɟɧɢɟɢɢɡɦɟɧɟɧɢɹɜɨɜɪɟɦɟɧɢɚɬɚɤɠɟɫɜɹɡɶɫɢɡɛɪɚɧɧɵɦɢɩɨɤɚɡɚɬɟɥɹɦɢɠɢɥɵɯɢɤɥɢɦɚɬɢɱɟɫɤɢɯ ɭɫɥɨɜɢɣ ɉɪɨɟɤɬ ɢ ɦɟɬɨɞɵ Ɉɩɢɫɚɬɟɥɶɧɵɣ ɚɧɚɥɢɡ ɨɫɧɨɜɚɧɧɵɣ ɧɚ ɞɚɧɧɵɯ ɢɡ ɪɟɝɢɫɬɪɚɰɢɣ ɫɦɟɪɬɟɣ ɩɪɨɜɟɞɟɧɧɨɣ ɐɟɧɬɪɚɥɶɧɵɦ ɋɬɚɬɢɫɬɢɱɟɫɤɢɦȻɸɪɨɜɝɨɞɚɯɚɬɚɤɠɟɞɚɧɧɵɯɢɡɈɛɳɟɩɨɥɶɫɤɨɝɨɢɫɥɟɞɨɜɚɧɢɹɨɛɳɟɣɡɚɛɨɥɟɜɚɟɦɨɫɬɢɧɚɨɫɧɨɜɟ ɪɟɝɢɫɬɪɚɰɢɨɧɧɵɯ ɞɚɧɧɵɯ ɢɡ ɛɨɥɶɧɢɰ ɩɪɨɜɟɞɺɧɧɨɝɨ ɇɚɰɢɨɧɚɥɶɧɵɦ ɂɧɫɬɢɬɭɬɨɦ Ɂɞɨɪɨɜɶɹ ɧɚɫɟɥɟɧɢɹ  Ƚɨɫɭɞɚɪɫɬɜɟɧɧɵɦ ɂɧɫɬɢɬɭɬɨɦȽɢɝɢɟɧɵɜɝɨɞɚɯ Ɋɟɡɭɥɶɬɚɬɵ Ɂɚ ɩɟɪɢɨɞ  ɤɚɠɞɵɣ ɝɨɞ ɛɵɥɢ ɡɚɪɟɝɢɫɬɪɢɪɨɜɚɧɵ  ɫɦɟɪɬɢ ɜɵɡɜɚɧɧɵɟ ɨɬɪɚɜɥɟɧɢɟɦ ɝɚɡɚɦɢ ɧɚ ɬɟɪɪɢɬɨɪɢɢ ɰɟɥɨɣ ɉɨɥɶɲɢ ɇɚɛɥɸɞɚɥɨɫɶ ɧɟɡɧɚɱɢɦɨɟ ɫɨɤɪɚɳɟɧɢɟ ɩɨɤɚɡɚɬɟɥɟɣ ɫɦɟɪɬɟɣ ɡɚ ɚɧɚɥɢɡɢɪɨɜɚɧɧɵɣ ɩɟɪɢɨɞ ɨɞɧɚɤɨ ɫɦɟɪɬɧɨɫɬɶ ɜ ɉɨɥɶɲɟ ɩɟɪɟɜɵɲɚɥɚ ɫɦɟɪɬɧɨɫɬɶ ɮɢɤɫɢɪɨɜɚɧɧɭɸ ɜ ɛɨɥɶɲɢɧɫɬɜɟ ɫɬɪɚɧ ȿɜɪɨɩɵ ɞɚɧɧɵɟ ɨɛ ɤɨɬɨɪɵɯ ɛɵɥɢɞɨɫɬɭɩɧɵɦɢȼɨɬɞɟɥɶɧɵɯɜɨɟɜɨɞɫɬɜɚɯɩɨɤɚɡɚɬɟɥɢɫɦɟɪɬɧɨɫɬɢɪɚɡɥɢɱɚɥɢɫɶɞɪɭɝɨɬɞɪɭɝɚɫɜɵɲɟɞɜɭɤɪɚɬɧɨȼ  ɝɨɞɚɯ ɟɠɟɝɨɞɧɨ ɩɪɢɧɢɦɚɥɢ ɜ ɛɨɥɶɧɢɰɵ ɦɟɠɞɭ  D  ɩɚɰɢɟɧɬɨɜ ɨɬɪɚɜɥɟɧɧɵɯ ɦɨɧɨɨɤɫɢɞɨɦ ɭɝɥɟɪɨɞɚ ɋɪɟɞɧɟɟ ɦɟɫɹɱɧɨɟ ɱɢɫɥɨ ɝɨɫɩɢɬɚɥɢɡɚɰɢɣ ɜ ɡɢɦɧɢɯ ɦɟɫɹɰɚɯ ɧɨɹɛɪɶ  ɦɚɪɬ ɛɵɥɢ  ɪɚɡ ɜɵɲɟ ɱɟɦ ɜ ɨɫɬɚɥɶɧɵɟ ɦɟɫɹɰɵ ɚɩɪɟɥɶ ɨɤɬɹɛɪɶɆɟɫɹɱɧɚɹɱɚɫɬɨɬɚɝɨɫɩɢɬɚɥɢɡɚɰɢɣɚɫɫɨɰɢɢɪɭɟɬɫɹɫɬɟɦɩɟɪɚɬɭɪɨɣɜɨɡɞɭɯɚɚɪɨɫɬɱɢɫɥɚɝɨɫɩɢɬɚɥɢɡɚɰɢɣɮɢɤɫɢɪɨɜɚɧ ɨɫɨɛɟɧɧɨɩɪɢɫɪɟɞɧɢɯɦɟɫɹɱɧɵɯɬɟɦɩɟɪɚɬɭɪɚɯɧɢɠɟɝɪɚɞɭɫɨɜȺɜɬɨɪɵɡɚɦɟɬɢɥɢɫɜɵɲɟɩɹɬɢɤɪɚɬɧɨɟɪɚɡɥɢɱɢɟɜɱɚɫɬɨɬɟ ɝɨɫɩɢɬɚɥɢɡɚɰɢɣ ɦɟɠɞɭ ɜɨɟɜɨɞɫɬɜɚɦɢ Ɉɞɧɚɤɨ ɷɬɨɬ ɮɚɤɬ ɧɟ ɢɦɟɥ ɛɨɥɶɲɨɣ ɫɜɹɡɢ ɫ ɜɨɟɜɨɞɫɤɢɦɢ ɩɨɤɚɡɚɬɟɥɹɦɢ ɫɦɟɪɬɧɨɫɬɢ ɜɵɡɜɚɧɧɨɣɨɬɪɚɜɥɟɧɢɟɦ&2ɢɜɨɟɜɨɞɫɤɢɦɢɩɨɤɚɡɚɬɟɥɹɦɢɠɢɥɵɯɭɫɥɨɜɢɣȼɥɢɹɧɢɟɞɵɦɚɨɝɧɹɢɩɥɚɦɟɧɢɹɜɥɹɥɨɫɶɩɪɢɱɢɧɨɣ ɝɨɫɩɢɬɚɥɢɡɚɰɢɣɥɸɞɟɣɨɬɪɚɜɥɟɧɧɵɯ&2 ȼɵɜɨɞɵ ɑɚɫɬɨɬɚ ɨɬɪɚɜɥɟɧɢɣ ɦɨɧɨɨɤɫɢɞɨɦ ɭɝɥɟɪɨɞɚ ɜ ɉɨɥɶɲɟ ɩɪɟɜɵɲɚɟɬ ɱɚɫɬɨɬɭ ɮɢɤɫɢɪɨɜɚɧɭɸ ɜ ɛɨɥɶɲɢɧɫɬɜɟ ɫɬɪɚɧ ȿɜɪɨɩɵɆɨɠɧɨɩɪɟɞɩɨɥɨɠɢɬɶɱɬɨɫɚɦɵɦɢɱɚɫɬɵɦɢɩɪɢɱɢɧɚɦɢɨɬɪɚɜɥɟɧɢɹɹɜɥɹɸɬɫɹɭɥɟɬɭɱɢɜɚɧɢɟɦɨɧɨɨɤɫɢɞɚɭɝɥɟɪɨɞɚ ɢɡɧɟɢɫɩɪɚɜɧɨɝɨɞɨɦɚɲɧɟɝɨɨɛɨɪɭɞɨɜɚɧɢɹɢɧɟɞɨɫɬɚɬɨɱɧɚɹɜɟɧɬɢɥɹɰɢɹɋɬɨɢɦɨɫɬɶɨɬɪɚɜɥɟɧɢɣ&2ɜɨɬɧɨɲɟɧɢɢɡɞɨɪɨɜɶɹ ɨɱɟɧɶɜɵɫɨɤɚɹɢɜɵɪɚɠɚɟɬɫɹɬɵɫɹɱɚɦɢɥɸɞɟɣɤɨɬɨɪɵɟɬɟɪɹɸɬɠɢɡɧɶɢɡɞɨɪɨɜɶɟɜɫɥɟɞɫɬɜɢɟɜɩɨɥɧɟɭɡɧɚɧɧɨɝɨɢɬɟɨɪɟɬɢɱɟɫɤɢ ɜɨɡɦɨɠɧɨɝɨɞɥɹɢɡɛɟɠɚɧɢɹɹɞɚ Ʉɥɸɱɟɜɵɟɫɥɨɜɚɫɨɫɬɨɹɧɢɟɡɞɨɪɨɜɶɹɦɨɧɨɨɤɫɢɞɭɝɥɟɪɨɞɚɠɢɥɢɳɧɵɟɭɫɥɨɜɢɹɦɨɧɨɨɤɫɢɞɭɝɥɟɪɨɞɚɠɢɥɢɳɧɵɟɭɫɥɨɜɢɹ ɡɚɝɪɹɡɧɟɧɢɹɜɨɡɞɭɯɚɜɧɭɬɪɢɩɨɦɟɳɟɧɢɣɨɬɪɚɜɥɟɧɢɹ ȼɢɞɫɬɚɬɶɢɨɛɡɨɪɧɚɹɫɬɚɬɶɹ

:VWĊS

,QIRUPDFMH R ]DWUXFLDFK WOHQNLHP ZĊJOD &2 F]Ċ-VWRWUD¿DMąGRPHGLyZ]ZáDV]F]DMHĞOLSRZRGXMąR¿DU\ ĞPLHUWHOQHOXE MHĞOLGRW\F]ąZLHOX F]áRQNyZURG]LQ\ 2 ]DJURĪHQLX]DWUXFLDPLDODUPXMąNDPSDQLHPHGLDOQHRUJD- QL]RZDQHRGZLHOXODWSU]H].RPHQGĊ*áyZQą3DĔVWZR- ZHM6WUDĪ\3RĪDUQHMSRGDMąFHUyZQLHĪOLF]EĊSRV]NRGR- ZDQ\FKLR¿DUĞPLHUWHOQ\FK]DWUXüZF]DVLHSRSU]HGQLH- JRRNUHVXJU]HZF]HJR]DUHMHVWURZDQąSU]H]6WUDĪ3RĪDU-Qą>1@=DWUXFLD&2E\á\WHĪF]ĊĞFLąDQDOL]RJyáXRVWU\FK ]DWUXüĞURGNDPLFKHPLF]Q\PLOHF]RQ\FKZSODFyZNDFK VáXĪE\]GURZLD>2@OXERSUDFRZDĔGRW\F]ąF\FKKRVSLWDOL- ]DFML]ZLą]DQ\FK]RVWU\PL]DWUXFLDPLZZ\EUDQ\FKV]SL-talach >@2SUDFRZDQLDWHSR]ZDODMąQDSU]\EOLĪR-QąRFHQĊVNDOLSUREOHPXOXEDQDOL]ĊQLHNWyU\FKDVSHNWyZ ]DWUXü&23RQLĪV]DDQDOL]DRSDUWDQDRJyOQRSROVNLHMUH-MHVWUDFML]JRQyZRUD]SU]\MĊüGRV]SLWDOLSR]ZDODSRUD] SLHUZV]\QDEDUG]LHMNRPSOHNVRZąRFHQĊVNXWNyZ]GUR-ZRWQ\FK]DWUXü&2Z3ROVFH

0DWHULDáLPHWRG\DQDOL]\

3U]HGVWDZLRQD SRQLĪHM DQDOL]D XPLHUDOQRĞFL PLHV]- NDĔFyZ3ROVNLVSRZRGRZDQHM]DWUXFLDPL&2MHVWRSDU-WD QD LQG\ZLGXDOQ\FK GDQ\FK ] UHMHVWUX ]JRQyZ

PLHV]- NDĔFyZ3ROVNLSURZDG]RQHJRSU]H]*áyZQ\8U]ąG6WD- W\VW\F]Q\5HMHVWUWHQ]SHZQ\PLQLH]EĊGQ\PLRJUDQLF]H- QLDPLMHVWXGRVWĊSQLDQ\1DURGRZHPX,QVW\WXWRZL=GUR-ZLD 3XEOLF]QHJR ± 3DĔVWZRZHPX =DNáDGRZL +LJLHQ\ w celu prowadzenia zgodnie ze statutem analiz stanu zdro- ZLDPLHV]NDĔFyZ3ROVNL2GQRWRZDQąZUHMHVWU]HSU]\- F]\QĊ]JRQXGH¿QLXMHOHNDU]VWZLHUG]DMąF\]JRQNODV\¿- NXMąFMą]XĪ\FLHPWHMUHZL]ML0LĊG]\QDURGRZHM.OD-V\¿NDFML&KRUyEL3U]\F]\Q=JRQyZ,&'>@=JRQ\ VSRZRGRZDQHZ\SDGNLHPNODV\¿NRZDQHVąZHGáXJLFK ]HZQĊWU]QHMSU]\F]\Q\=DWUXFLDVSRZRGRZDQH&2Záą- F]RQHVąGRNDWHJRULLÄ3U]\SDGNRZH]DWUXFLHSU]H]QDUD- ĪHQLHQDLQQHJD]\LSDU\´;ZHGáXJ,&'Ä=D-PLHU]RQH]DWUXFLHSU]H]QDUDĪHQLHQDLQQHJD]\LSDU\´ ;OXEÄ=DWUXFLHSU]H]QDUDĪHQLHQDLQQHJD]\LSDU\ RQLHRNUHĞORQ\P]DPLDU]H´<'RNDWHJRULLW\FKSR]D ]DWUXFLDPL&2]DOLF]DQHVąUyZQLHĪ]DWUXFLDJD]HPá]D- ZLąF\PZ\GHFKDPL]VLOQLNyZWOHQNDPLD]RWXGZXWOHQ- NLHPVLDUNLLJD]HPXĪ\WNRZ\P=JRQ\]DNODV\¿NRZD- QHGRW\FKWU]HFKNDWHJRULLZáąF]RQHVąGRSRQLĪV]HMDQD-OL]\XPLHUDOQRĞFLLEĊGąRSLV\ZDQHMDNRÄVSRZRGRZDQH ]DWUXFLHPJD]DPL´3RUyZQDQLDZVNDĨQLNyZXPLHUDOQR- ĞFLVSRZRGRZDQHM]DWUXFLHPJD]DPLZVNDOLPLĊG]\QD- URGRZHMZ\NRQDQR]Z\NRU]\VWDQLHPGDQ\FKJURPDG]R-Q\FKZ(XURSHDQ'HWDLOHG0RUWDOLW\'DWD%DVH>7@, przy-JRWRZDQ\FKSU]H]ĝZLDWRZą2UJDQL]DFMĊ=GURZLDĝ2= QDSRGVWDZLHR¿FMDOQHMVSUDZR]GDZF]RĞFLNUDMyZF]áRQ-NRZVNLFK:G\VNXVMLSRQLĪV]HJRDUW\NXáXSU]HGVWDZLRQH VąDUJXPHQW\SR]ZDODMąFHWUDNWRZDüXPLHUDOQRĞüVSRZR- GRZDQą]DWUXFLHPJD]DPLMDNRGREUHSU]\EOLĪHQLHXPLH-UDOQRĞFLVSRZRGRZDQHM]DWUXFLHP&2

'DQH R KRVSLWDOL]DFML OXGQRĞFL 3ROVNL Vą ]ELHUDQH ZUDPDFK2JyOQRSROVNLHJR%DGDQLD&KRURERZRĞFL6]SL- WDOQHM2JyOQHMUHDOL]RZDQHJR]JRGQLH]SURJUDPHPED-GDĔ VWDW\VW\NL SXEOLF]QHM D LFK SU]HWZDU]DQLH L DQDOL]D SURZDG]RQH Vą Z 1DURGRZ\P ,QVW\WXFLH =GURZLD 3X- EOLF]QHJR1,=33=+2GUEDGDQLHPDFKDUDN-WHU SHáQ\ L REHMPXMH ZV]\VWNLFK SDFMHQWyZ OHF]RQ\FK Z V]SLWDODFK 3RGVWDZRZ\P GRNXPHQWHP V\VWHPX MHVW NDUWDVWDW\VW\F]QD0]6]S=DZLHUDRQDPLQSRGVWD-ZRZHGDQHGRW\F]ąFHSDFMHQWDSáHüZLHNZRMHZyG]WZR PLHMVFD ]DPLHV]NDQLD LQIRUPDFMH R UR]SR]QDQLX EĊGą-F\P SU]\F]\Qą KRVSLWDOL]DFML NRGRZDQ\P ZHGáXJ  WHMUHZL]ML0LĊG]\QDURGRZHM.ODV\¿NDFML&KRUyEL3U]\-czyn =JRQyZ>@RUD]OLF]ELHGQLKRVSLWDOL]DFML:SR- QLĪV]HMDQDOL]LHXZ]JOĊGQLRQH]RVWDá\SU]\SDGNLKRVSLWDOL-]RZDQH]UR]SR]QDQLHPÄ(IHNWWRNV\F]Q\WOHQNXZĊJOD´ NRGRZDQHMDNR71DOHĪ\ZW\PPLHMVFXZ\MDĞQLüĪH RLOHZSU]\SDGNX]JRQyZNRGRZDQLHRGQRVLVLĊGRLFK ]HZQĊWU]Q\FKSU]\F]\QWRZSU]\SDGNXKRVSLWDOL]DFMLGR VNXWNyZFKRURERZ\FKG]LDáDQLDF]\QQLNyZ]HZQĊWU]Q\FK NRGRZDQLHSU]\F]\Q]HZQĊWU]Q\FKMHVWQLHNRPSOHWQH 3HáQDUHMHVWUDFMDSU]\MĊüGRV]SLWDOLE\áDUHDOL]RZDQD VWRSQLRZRSRURNXLGDQH]QLHNWyU\FKZRMHZyG]WZ Z\ND]\ZDá\ EUDNL Z NRPSOHWQRĞFL SU]H] V]HUHJ ODW SR ZSURZDG]HQLXQRZHMPHWRG\NLEDGDQLD3RQLHZDĪPRJáR WRZSá\ZDüQDZ\QLNLDQDOL]F]DVRZ\FK]PLDQF]ĊVWRĞFL KRVSLWDOL]DFML RUD] SRUyZQDĔ PLĊG]\ ZRMHZyG]WZDPL D]ZáDV]F]DQDRFHQĊ]PLHQQRĞFLVH]RQRZHM]DWUXüZWHM F]ĊĞFLDQDOL]\]DVWRVRZDQRÄPLHVLĊF]Q\LQGHNVKRVSLWDOL-]DFML´,0'ODPLHVLąFDm w roku ULZRMHZyG]WZDw, in-GHNVWHQMHVWREOLF]DQ\MDNR ,0ZPU >KZPUVUHGKZU@ GUGPU gdzie: KZPUOLF]EDKRVSLWDOL]DFMLZZRMHZyG]WZLHwPLHVLą-cu m i roku U VUHGKZUĞUHGQLDPLHVLĊF]QDOLF]EDKRVSLWDOL]DFMLZZR-MHZyG]WZLHw i roku U GUOLF]EDGQLZURNXU GPUOLF]EDGQLZPLHVLąFXm i roku U

,QGHNVVH]RQRZRĞFLGODZRMHZyG]WZDw i roku U

ob-OLF]DQRMDNR

,6ZU  Ȉz,0ZPzU Ȉl,0ZPlU

JG]LH Ȉz L Ȉl R]QDF]D VXPRZDQLH SR PLHVLąFDFK

RGSR-ZLHGQLR ]LPRZ\FK OLVWRSDG±PDU]HF L OHWQLFK NZLH-FLHĔ±SDĨG]LHUQLN

'DQH GRW\F]ąFH WHPSHUDWXU\ SRZLHWU]D SRFKRG]ą ]*OREDO6XUIDFH6XPPDU\RIWKH'D\*62'VHUZL-VX SURZDG]RQHJR SU]H] .UDMRZH &HQWUXP 'DQ\FK .OL-PDW\F]Q\FK 1DWLRQDO &OLPDWLF 'DWD &HQWHU ± 1&'& $PHU\NDĔVNLHM 1DURGRZHM 6áXĪE\ 2FHDQLF]QHM L 0H-WHRURORJLF]QHM 1DWLRQDO 2FHDQLF DQG$WPRVSKHULF$G-PLQLVWUDWLRQ±12$$DJHQFMLU]ąGRZHM]DMPXMąFHMVLĊ PLQSURJQR]ąSRJRG\RVWU]HĪHQLDPLSU]HGHNVWUHPDOQ\-PL]MDZLVNDPLSRJRGRZ\PLRUD]]PLDQDPLNOLPDWX>@ : VHUZLVLH *62' JURPDG]RQH L SU]HWZDU]DQH Vą GDQH V\QRSW\F]QH]SRQDGW\VLĊF\VWDFML]ORNDOL]RZDQ\FKQD FDá\PĞZLHFLH:V]\VWNLHGDQHDNWXDOL]RZDQHVąZWU\-bie dobowym. W pracy wykorzystano wyniki pomia-UyZWHPSHUDWXU\SRQDGW\VZDUWRĞFL]HVWDFML Z3ROVFHSU]HFLĊWQLHZZRMHZyG]WZLHG]LDáDMąF\FK ZRNUHVLH3RGVWDZąREOLF]HQLDXZ]JOĊGQLR- Q\FKZDQDOL]DFKZDUWRĞFLĞUHGQLFKLPLQLPDOQ\FKPLH- VLĊF]Q\FKWHPSHUDWXU\GODNDĪGHJRURNXE\áRSU]\JRWR- ZDQLHMHGQROLWHJR]ELRUXZ\QLNyZSRPLDURZHMGODNDĪ-GHJRZRMHZyG]WZDRGUĊEQLH=ELyUWHQ]DZLHUDáGRERZH ZDUWRĞFL WHPSHUDWXU\ XĞUHGQLRQH Z VNDOL ZRMHZyG]WZD ]HZV]\VWNLFKVWDFML]ORNDOL]RZDQ\FKQDMHJRWHUHQLH

'DQH R Z\SRVDĪHQLX PLHV]NDĔ SRFKRG]ą ] SXEOL-NRZDQ\FK UDSRUWyZ *áyZQHJR 8U]ĊGX 6WDW\VW\F]QHJR *86>@RUD]]JURPDG]RQ\FKLRJyOQLHGRVWĊSQ\FKLQ- IRUPDFMLZSURZDG]RQ\PSU]H]*86%DQNX'DQ\FK/R-NDOQ\FK>@:QLQLHMV]HMSXEOLNDFMLZ\NRU]\VWDQRGDQH SRFKRG]ąFH]FRURF]QLHUXW\QRZRSURZDG]RQHMVWDW\VW\- NLSXEOLF]QHMRUD]Z\QLNyZRVWDWQLHJR1DURGRZHJR6SL-VX3RZV]HFKQHJRSU]HSURZDG]RQHJRZRNUHVLHRG 

:\QLNL

=JRQ\

6WDW\VW\NL ]JRQyZ UHMHVWURZDá\ PLĊG]\  D  ]JRQyZVSRZRGRZDQ\FK]DWUXFLHPJD]DPLURF]QLHZFD- áHM3ROVFHZODWDFK5\F&KRFLDĪXPLHUDO- QRĞü]PLHQLDáDVLĊLVWRWQLHLQLHUHJXODUQLHPLĊG]\NROHM-Q\PL ODWDPL E\áD QLHFR QLĪV]D Z ODWDFK  QLĪ ZHZF]HĞQLHMV]\FKODWDFKGHNDG\:FDá\PRNUHVLH

ĞUHGQLVSDGHNZVSyáF]\QQLNyZXPLHUDOQRĞFLZ\QR- VLáRNURF]QLH=PQLHMV]\áVLĊWHĪXG]LDá]JRQyZVSR- ZRGRZDQ\FK]DWUXFLHP]DNZDOL¿NRZDQ\PMDNRSU]\SDG-NRZH]SRQDGZODWDFKGRZODWDFK  5\F5RF]QDOLF]ED]JRQyZVSRZRGRZDQ\FK]DWUXFLHP

gazami w Polsce, 2000-2011. X47: zatrucie przypadkowe, ;=DPLHU]RQH]DWUXFLH<=DWUXFLHRQLHRNUHĞORQ\P

zamiarze

)LJ$QQXDOQXPEHURIGHDWKVFDXVHGE\JDVSRLVRQLQJ

in Poland, 2000-2011. X47: accidental poisoning, X67: LQWHQWLRQDOVHOISRLVRQLQJ<SRLVRQLQJXQGHWHUPLQHG

intent.

:HGáXJGDQ\FK]URNX]JRQ\VSRZRGRZDQH]D-WUXFLHP JD]DPL E\á\ SRQDG GZXNURWQLH F]ĊVWV]H ZĞUyG PĊĪF]\]QQLĪNRELHWDLFKF]ĊVWRĞüZ\UDĨQLHURVáD]ZLH- NLHP5\F=JRQ\WHE\á\QLHFRF]ĊVWV]HZĞUyGOXG-QRĞFL]DPLHV]NXMąFHMREV]DU\PLHMVNLHQDW\V QLĪZLHMVNLHQDW\V=DUyZQRZPLDVWDFKMDN LQDZVLZZLĊNV]RĞFLSU]\SDGNyZRGSRZLHGQLR LSRGDQRGRPMDNRPLHMVFH]JRQX3RQLHZDĪMHGQDN SU]\]QDF]QHMF]ĊĞFLSU]\SDGNyZPLHMVFH]GDU]HQLDQLH E\áRRNUHĞORQHPRĪQDW\ONR]DáRĪ\ü]GXĪ\PSUDZGRSR- GRELHĔVWZHPĪHGRPMHVWQDMF]ĊVWV]\PPLHMVFHPĞPLHU-WHOQ\FK]DWUXüJD]DPL 5\F8PLHUDOQRĞüVSRZRGRZDQD]DWUXFLHPJD]DPLZ3ROVFH ZURNXZHGáXJDSáFLLEZHGáXJZLHNX )LJ0RUWDOLW\GXHWRJDVSRLVRQLQJLQ3RODQGLQD E\VH[DQGEE\DJH

&]ĊVWRĞü ]JRQyZ VSRZRGRZDQ\FK ]DWUXFLHP JD]D-PL UyĪQLáD VLĊ ]QDF]ąFR PLĊG]\ ZRMHZyG]WZDPL ĝUHG-QL ZVSyáF]\QQLN ]JRQyZ ] ODW  Z\QRVLá   QD  W\V PLHV]NDĔFyZ Z ZRMHZyG]WZLH ĞZLĊWR-krzyskim, podkarpackim i lubelskim oraz 1,2 na 100 tys. ZĞOąVNLPGROQRĞOąVNLPLRSROVNLP:SRUyZQDQLX]LQ- Q\PLNUDMDPL(XURS\XPLHUDOQRĞüZ3ROVFHVSRZRGRZD-QD]DWUXFLHPJD]DPLE\áDVWRVXQNRZRZ\VRND5\F 1DNUDMHHXURSHMVNLHGODNWyU\FKGRVWĊSQHE\á\GDQH ZW\P]DNUHVLHZ\ĪV]ąQLĪZ3ROVFHXPLHUDOQRĞüREVHU- ZRZDQRZUW\ONRZRĞPLXNUDMDFKDZUW\O-NRZSLĊFLX 5\F8PLHUDOQRĞüVSRZRGRZDQD]DWUXFLHPJD]DPL; ;L<ZNUDMDFK(XURS\LOXERVWDWQLURN z danymi )LJ0RUWDOLW\GXHWRJDVSRLVRQLQJ;;DQG<LQ WKH(XURSHDQFRXQWULHVDQGRUWKHODVW\HDUZLWKGDWD =DWUXFLHJD]DPLZW\PWOHQHNLHPZĊJODPRJáRWHĪ E\üSU]\F]\QąF]ĊĞFL]RJyáX]JRQyZ]DUHMHVWURZDQ\FK MDNRVSRZRGRZDQHÄQDUDĪHQLHPQDG]LDáDQLHG\PXRJQLD LSáRPLHQL´NRG\;;,&'1DRJyáX]JR- QyZZWHMJUXSLHZURNXSU]\F]\QąE\áRUR]-SR]QDQLHÄQDUDĪHQLDQDLQQHRNUHĞORQHOXEQLHRNUHĞORQH G]LDáDQLHG\PXRJQLDLSáRPLHQL´NRG\;;,&' 3R]RVWDáHNRG\WHMJUXS\;;QLHREHMPXMąQD-UDĪHQLDQDG\P

+RVSLWDOL]DFMH

: ODWDFK  ]DUHMHVWURZDQR RJyáHP SRQDG W\VLąFHSU]\MĊüGRV]SLWDOL]UR]SR]QDQLHPÄ(IHNWWRN- V\F]Q\WOHQNXZĊJOD´5RF]QDOLF]ED]DZLHUDáDVLĊPLĊ-G]\  SU]\SDGNDPL Z  URNX L  Z  U = WHM RJyOQHM OLF]E\  SDFMHQWyZ  ]PDUáR ZV]SLWDOX=HZQĊWU]QDSU]\F]\QD]DWUXFLD&2E\áDSR- GDQDZSU]\SDGNyZ:ĞUyGSRGDQ\FKSU]\F]\QQDM-F]ĊVWV]H  E\áR Ä]DWUXFLH L QDUDĪHQLH QD LQQH JD]\ LSDU\´;,&'OXE]DWUXFLD]QLH]QDQ\FKSU]\F]\Q << ±  1DUDĪHQLH QD G]LDáDQLH G\PX RJQLD LSáRPLHQL;;E\áRRGQRWRZDQHMDNRSU]\F]\QD ]DWUXFLD&2ZKRVSLWDOL]DFML]SRGDQąMHMSU]\F]\Qą ]HZQĊWU]Qą :LĊNV]RĞüKRVSLWDOL]DFMLE\áDNUyWNDSDFMHQWyZ E\áRZ\SLVDQ\FK]HV]SLWDODSRQDMZ\ĪHMMHGQ\PGQLX OHF]HQLDGDOV]\FKSRGQLDFKOHF]HQLD0QLHMQLĪ ]RVWDZDáRZV]SLWDOXQDGáXĪHMQLĪGQL &]ĊVWRĞüKRVSLWDOL]DFMLVSDGDáD]ZLHNLHPDNRELHW\ E\á\F]ĊĞFLHMKRVSLWDOL]RZDQHQLĪPĊĪF]\ĨQL7DEHOD 7H]DOHĪQRĞFLVąRGZURWQHQLĪREVHUZRZDQHGOD]JRQyZ spowodowanych zatruciem gazami. We wszystkich gru- SDFKZLHNRZ\FKSU]\MĊFLDGRV]SLWDOLVSRZRGRZDQH]D-WUXFLDPL&2E\á\]QDF]ąFRF]ĊVWV]HZĞUyGPLHV]NDĔFyZ PLDVWQLĪZVL7DWHQGHQFMDE\áDSRGREQDOHF]]QDF]QLH VLOQLHMV]DQLĪGOD]JRQyZ

7DEHOD :VSyáF]\QQLNLKRVSLWDOL]DFMLQD VSRZRGRZDQHM]DWUXFLHP&2Z3ROVFHZ URNXZHGáXJZLHNXRUD]SáFLOXEFKDUDNWHUXPLHMVFD zamieszkania 7DEOH 5DWHVRIKRVSLWDODGPLVVLRQVSHUGXHWR&2 SRLVRQLQJLQ3RODQGLQE\DJHDQGVH[RUSODFHRI residence :LHN$JH 2JyáHP 7RWDO 0-14   2JyáHP 7RWDO 8,9 16,0 8,0  0ĊĪF]\ĨQL 0HQ 8,0 13,9 6,9 6,1 .RELHW\ :RPHQ 9,8 18,1 9,1  0LDVWR 8UEDQ 11,0 21,6 9,9 6,2 :LHĞ5XUDO  9,0  4,6 5yĪQLFHF]ĊVWRĞFLKRVSLWDOL]DFMLVSRZRGRZDQHM]DWUX- FLDPL&2PLĊG]\ZRMHZyG]WZDPLE\á\]QDF]QLHZLĊN-V]H QLĪ PLĊG]\ZRMHZyG]NLH UyĪQLFH XPLHUDOQRĞFL VSR-ZRGRZDQHM ]DWUXFLHP JD]DPL 5\F  OHF] ]PLHQQRĞü ZVSyáF]\QQLNyZKRVSLWDOL]DFMLQLHE\áDVNRUHORZDQD]WH-U\WRULDOQą ]PLHQQRĞFLą XPLHUDOQRĞFL ZVSyáF]\QQLN NR-UHODFML Z\QRVLá  Z URNX   GOD ODW  LGODRNUHVX7HQEUDNSRZLą]D- QLDPLĊG]\ZRMHZyG]NLPLZVSyáF]\QQLNDPLXPLHUDOQR-ĞFLLKRVSLWDOL]DFMLRG]ZLHUFLHGODGXĪH]UyĪQLFRZDQLHLFK Z]JOĊGQHM ZLHONRĞFL : ODWDFK  GOD NWyU\FK UHMHVWUDFMĊ KRVSLWDOL]DFML PRĪQD X]QDü ]D SHáQą Z ZR-MHZyG]WZDFK SRGODVNLP PD]RZLHFNLP L ]DFKRGQLRSR- PRUVNLPSU]\SDGDáRPLĊG]\DKRVSLWDOL]DFMLVSR-ZRGRZDQHM&2QDMHGHQ]JRQVSRZRGRZDQ\]DWUXFLHP JD]DPL 1DWRPDVW Z ZRMHZyG]WZDFK ĞZLĊWRNU]\VNLP SRGNDUSDFNLPĞOąVNLPLPDáRSROVNLPKRVSLWD- OL]DFMLSU]\SDGDáRQDMHGHQUHMHVWURZDQ\]JRQ2EVHUZR-ZDQR SU]\ W\P GRĞü VLOQą NRUHODFMĊ PLĊG]\ ZRMHZyG]-NLPL ZVSyáF]\QQLNDPL KRVSLWDOL]DFML OXGQRĞFL PLHMVNLHM LZLHMVNLHMZLGODRNUHVX 5\F+RVSLWDOL]DFMHVSRZRGRZDQH]DWUXFLHP&2Z3ROVFH ZURNXZHGáXJZRMHZyG]WZRUD]FKDUDNWHUXPLHMVFD zamieszkania )LJ+RVSLWDODGPLVVLRQVGXHWR&2SRLVRQLQJLQ3RODQG E\UHJLRQDQGSODFHRIUHVLGHQFH :\VWĊSRZDá\ VLOQH ZDKDQLD VH]RQRZH SU]\MĊü GR V]SLWDOLVSRZRGRZDQ\FK]DWUXFLDPL&25\FĝUHGQLH PLHVLĊF]QHOLF]E\KRVSLWDOL]DFMLZPLHVLąFDFK]LPRZ\FK OLVWRSDGPDU]HFE\á\UD]\ZLĊNV]HQLĪZSR]RVWD-á\FK PLHVLąFDFK NZLHFLHĔSDĨG]LHUQLN ,QGHNV\ VH]R-QRZRĞFLZODWDFKE\á\ZLĊNV]HQLĪ ZODWDFKLUyĪQLFHWHZ\QLNDá\]D- UyZQR]HVWRVXQNRZRGXĪHMOLF]E\KRVSLWDOL]DFMLZPLH-VLąFDFK]LPRZ\FKMDNLPQLHMV]HMOLF]ELHKRVSLWDOL]DFML ZSR]RVWDá\FKPLHVLąFDFKZRNUHVLHĝUHGQL LQGHNVVH]RQRZRĞFLGODFDáHJRNUDMXZRNUHVLH Z\QRVLáLZDKDáVLĊRGGODZRMHZyG]WZDSRGOD- VNLHJRGRGODZRMHZyG]WZDRSROVNLHJR$QDOL]DNR- UHODFMLĞUHGQLFKLQGHNVyZVH]RQRZRĞFL]V]HUHJLHPZRMH- ZyG]NLFKZVNDĨQLNyZZDUXQNyZPLHV]NDQLRZ\FKNWy-UHSRWHQFMDOQLHPRJąZVND]\ZDüQDLVWQLHQLHĨUyGHá&2 ZHZQąWU]EXG\QNyZQLHZVND]DáDMHGQR]QDF]QLHF]\QQL- NyZZ\MDĞQLDMąF\FK]PLHQQRĞüVH]RQRZRĞFLKRVSLWDOL]D-FMLPLĊG]\ZRMHZyG]WZDPL7DE2GQRWRZDQRVáDEą WHQGHQFMĊGRZLĊNV]HMVH]RQRZRĞFLKRVSLWDOL]DFMLZZR-MHZyG]WZDFK ] ZLĊNV]\P RGVHWNLHP PLHV]NDĔ ] RJU]H- ZDQLHPFHQWUDOQ\PQDZVLRUD]]EDUG]LHMUR]SRZV]HFK-QLRQ\PNRU]\VWDQLHP]JD]XZPLDVWDFK=D]QDF]\áDVLĊ WHĪWHQGHQFMDGRZ]URVWXVH]RQRZRĞFL]DWUXü]SU]HFLĊW-Q\PZLHNLHPPLHV]NDĔ'ODĪDGQ\FK]W\FK]DOHĪQRĞFL ZVSyáF]\QQLNNRUHODFMLQLHSU]HNURF]\áZDUWRĞFL 5\F0LHVLĊF]QDOLF]EDSU]\MĊüKRVSLWDOL]DFML]SRZRGX ]DWUXFLD&2Z3ROVFHZODWDFK )LJ0RQWKO\QXPEHURIKRVSLWDODGPLVVLRQVGXHWR&2 SRLVRQLQJLQ3RODQG 7DEHOD .RUHODFMD5ĞUHGQLFKZRMHZyG]NLFKLQGHNVyZ VH]RQRZRĞFLKRVSLWDOL]DFMLVSRZRGRZDQHM]DWUXFLHP &2]ZRMHZyG]NLPLZVNDĪQLNDPLZDUXQNyZ mieszkaniowych 7DEOH &RUUHODWLRQ5RIUHJLRQDOPHDQVHDVRQDOLW\LQGLFHVRI hospital admissions due to CO poisoning with regional

LQGLFHVRIUHVLGHQWLDOFRQGLWLRQV :DUXQNLPLHV]NDQLRZH 5HVLGHQWLDOFRQGLWLRQV 5 2GVHWHNPLHV]NDĔZ\EXGRZDQ\FKSU]HGU 3HUFHQWDJHRIGZHOOLQJVEXLOWEHIRUH 0,30 2GVHWHNPLHV]NDĔZ\EXGRZDQ\FKZRNUHVLH  3HUFHQWDJHRIGZHOOLQJVEXLOWLQWKHSHULRG – 1988 -0,19 2GVHWHNPLHV]NDĔZ\EXGRZDQ\FKSU]HG po 1988 r. 3HUFHQWDJHRIGZHOOLQJVEXLOWDIWHU -0,34 2GVHWHNPLHV]NDĔFyZPLDVWNRU]\VWDMąF\FK z gazu 3HUFHQWDJHRIXUEDQUHVLGHQWVXVLQJJDV 0,41 2GVHWHNPLHV]NDĔZPLDVWDFKZ\SRVDĪRQ\FK w centralne ogrzewanie w 2011 r. 3HUFHQWDJHRIXUEDQGZHOOLQJVHTXLSSHGZLWK central heating in 2011 -0,18

:DUXQNLPLHV]NDQLRZH 5HVLGHQWLDOFRQGLWLRQV 5 2GVHWHNPLHV]NDĔQDZVLZ\SRVDĪRQ\FK w centralne ogrzewanie w 2011 r. 3HUFHQWDJHRIUXUDOGZHOOLQJVHTXLSSHGZLWK central heating in 2011 0,44 2GVHWHNOXGQRĞFLNRU]\VWDMąFHM]indiwidualnego centralnego ogrzewania w 2011 r. 3HUFHQWDJHRISRSXODWLRQXVLQJLQGLYLGXDO central heating in 2011 0,33 2GVHWHNOXGQRĞFLNRU]\VWDMąFHM

z indiwidualnego centralnego ogrzewania opalanego gazem w 2011 r.

3HUFHQWDJHRISRSXODWLRQXVLQJLQGLYLGXDOJDV central heating in 2011

0,07

2GVHWHNOXGQRĞFLNRU]\VWDMąFHM

z indiwidualnego centralnego ogrzewania RSDODQHJRSDOLZHPVWDá\PZU

3HUFHQWDJHRISRSXODWLRQXVLQJLQGLYLGXDOVROLG IXHOFHQWUDOKHDWLQJLQ

-0,03

2GVHWHNPLHV]NDĔZ\SRVDĪRQ\FK

w indiwidualne centralne ogrzewanie w 2011 r. 3HUFHQWDJHRIGZHOOLQJVHTXLSSHGZLWK LQGLYLGXDOFHQWUDOKHDWLQJLQ

0,33 2GVHWHNPLHV]NDĔZ\SRVDĪRQ\FK

w indiwidualne centralne ogrzewanie opalane gazem w 2011 r.

3HUFHQWDJHRIGZHOOLQJVHTXLSSHGZLWKJDV LQGLYLGXDOFHQWUDOKHDWLQJLQ

0,10

2GVHWHNPLHV]NDĔZ\SRVDĪRQ\FK

w indiwidualne centralne ogrzewanie opalane SDOLZHPVWDá\PZU 3HUFHQWDJHRIGZHOOLQJVHTXLSSHGZLWK LQGLYLGXDOVROLGIXHOFHQWUDOKHDWLQJLQ  0LHVLĊF]QHLQGHNV\KRVSLWDOL]DFML,0E\á\VLOQLHVNR-UHORZDQH ]H ZV]\VWNLPL ]GH¿QLRZDQ\PL Z WHM DQDOL]LH PLHVLĊF]Q\PL ZVNDĨQLNDPL WHPSHUDWXU\ 2JyOQRSROVND NRUHODFMDW\FKZVNDĨQLNyZ]HZVNDĨQLNDPLWHPSHUDWXU\ Z\QRVLáDPLĊG]\D]DĞGODSRV]F]HJyOQ\FK ZRMHZyG]WZRGZRMĞOąVNLHGRZRMSRGOD- VNLH1DSRGVWDZLHZ\NUHVXNRUHODF\MQHJR5\FPRĪ- QDVWZLHUG]LüĪHZ]URVWLQGHNVXKRVSLWDOL]DFML]HVSDGD-MąFąWHPSHUDWXUą]D]QDF]DáVLĊV]F]HJyOQLHZ\UDĨQLHSU]\ ĞUHGQLFKWHPSHUDWXUDFKPLHVLĊF]Q\FKSRQLĪHMž& 5\F0LHVLĊF]Q\LQGHNVKRVSLWDOL]DFML]SRZRGX]DWUXFLD&2 Z]DOHĪQRĞFLRGĞUHGQLHMWHPSHUDWXU\PLHVLĊF]QHMREOLF]RQHM QDSRGVWDZLHĞUHGQLFKWHPSHUDWXUGRERZ\FK ZZRMHZyG]WZDFKZODWDFK )LJ0RQWKO\LQGH[RIKRVSLWDODGPLVVLRQVGXHWR&2

poisoning in relation to mean monthly temperature EDVHGRQGDLO\PHDQWHPSHUDWXUHLQUHJLRQV

'\VNXVMD

=DUyZQRGDQHRXPLHUDOQRĞFLMDNLRF]ĊVWRĞFLKRVSL- WDOL]DFMLZVND]XMąĪHRVWUH]DWUXFLDWOHQNLHPZĊJODVWDQR- ZLąLVWRWQ\SUREOHP]GURZRWQ\Z3ROVFH3RPLPRNDP- SDQLLPDMąF\FKQDFHOX]DSRELHJDQLHW\P]DWUXFLRPOLF]- EDR¿DUĞPLHUWHOQ\FK]DWUXFLDJD]DPL]PQLHMV]\áDVLĊEDU- G]RQLH]QDF]QLHZRVWDWQLHMGHNDG]LH:SRUyZQDQLX]LQ-Q\PLNUDMDPL(XURS\3ROVNDZFLąĪ]DOLF]DVLĊGRNUDMyZ ] QDMZLĊNV]\PL ZVSyáF]\QQLNDPL XPLHUDOQRĞFL :LĊN-V]\Z3ROVFHQLĪZLQQ\FKNUDMDFK>11@MHVW ZFLąĪXG]LDá]DWUXüSU]\SDGNRZ\FKZĞUyGRJyáX]JRQyZ VSRZRGRZDQ\FK ]DWUXFLHP JD]DPL 0HWRG\ND UHMHVWUR- ZDQLD]JRQyZQLHSR]ZDODQLHVWHW\MHGQR]QDF]QLH]LGHQ- W\¿NRZDüZVWDW\VW\NDFKXPLHUDOQRĞFL*86]DWUXüVSR- ZRGRZDQ\FK&2ZĞUyGRJyáX]DWUXüJD]DPL,VWQLHMHMHG-QDNV]HUHJDUJXPHQWyZZVND]XMąF\FKQDWRĪH]DWUXFLD &2VWDQRZLąGRPLQXMąF\RGVHWHNRJyáXĞPLHUWHOQ\FK]D-WUXüJD]DPLZ3ROVFH a. 3RWHQFMDOQHĨUyGáD&2VąV]HURNRUR]SRZV]HFKQLRQH Z GRPDFK JG]LH QDVWĊSXMH ZLĊNV]RĞü ĞPLHUWHOQ\FK ]DWUXü JD]DPL 6ą RQH ]QDF]QLH F]ĊVWV]H QLĪ ĨUyGáD JD]Xá]DZLąFHJRF]\GZXWOHQNXVLDUNL&2MHVWUyZ-QLHĪ WRNV\F]QLH DNW\ZQ\P VNáDGQLNLHP JD]yZ Z\-GHFKRZ\FKRUD]SURGXNWHPQLHSHáQHJRVSDODQLDJD]X XĪ\WNRZHJR -HVW UyZQLHĪ PDáR SUDZGRSRGREQH ĪH QDUDĪHQLHQDWOHQNLD]RWXZGRPDFKRVLąJDVWĊĪHQLD PRJąFHSRZRGRZDü]JRQ>@0RĪQDZLĊF]DáRĪ\ü ĪHJD]HPSRZRGXMąF\P]JRQ]DNODV\¿NRZDQ\GRND-WHJRULL;;OXE<LQDVWĊSXMąF\ZGRPXMHVW CO. b. ĝPLHUWHOQH]DWUXFLDJD]DPLLQQ\PLQLĪWHREMĊWHNDWH- JRULDPL;;L<PRJąE\üQDVWĊSVWZHPQD-UDĪHQLDQDJD]\LG\P\ZSRĪDUDFK-HGQ\P]WDNLFK WRNV\F]Q\FK JD]yZ MHVW F\MDQRZRGyU Z\G]LHODQ\ SU]\ SDOHQLX SLDQHN SROLXUHWDQRZ\FK F]ĊVWR XĪ\ZD- Q\FKZZ\SRVDĪHQLXPLHV]NDĔ-HGQDN]JRQ\]ZLą- ]DQH]SRĪDUDPLNODV\¿NRZDQHE\üSRZLQQ\GRNDWH-JRULL;;1DUDĪHQLHQDG\PRJLHĔLSáRPLHQLH LLFKOLF]EDQLHE\áDGRGDZDQDGROLF]E\ĞPLHUWHOQ\FK ]DWUXü JD]DPL 'DQH R KRVSLWDOL]DFML VSRZRGRZDQHM ]DWUXFLHP&2ZVND]XMąĪHMHG\QLHLFKQLHZLHONLRG-VHWHNMHVW]ZLą]DQ\]SRĪDUDPL c. :ZLĊNV]RĞFLSU]\SDGNyZKRVSLWDOL]RZDQ\FK ZURNX]]HZQĊWU]QąSU]\F]\Qą]DNODV\¿NRZD- QąGRNDWHJRULL;;OXE<SRVWDZLRQDGLDJQR- ]DEU]PLDáDÄHIHNWWRNV\F]Q\WOHQNXZĊJOD´:MHG\- QLHSU]\SDGNyZUR]SR]QDQR]DWUXFLHLQQ\PLJD-]DPLOXESDUDPLZZLĊNV]RĞFLQLH]GH¿QLRZDQ\PL 6WDW\VW\ND]JRQyZSU]HGVWDZLDQLHZLHONąF]ĊĞüVNXW- NyZ]GURZRWQ\FKZ\QLNDMąFą]RVWU\FK]DWUXü&2/ĪHM-V]HOXEXFKZ\FRQHZF]HĞQLHM]DWUXFLDSRZRGXMąW\VLąFH KRVSLWDOL]DFML URF]QLH &]ĊVWRĞü KRVSLWDOL]DFML VSRZRGR- ZDQ\FK]DWUXFLHP&2Z3ROVFHQDW\VPLHV]-NDĔFyZ E\áD Z\ĪV]D QLĪ REVHUZRZDQD GOD NDĪGHJR ] VLHGPLX NUDMyZ REMĊW\FK RSXEOLNRZDQą Z RVWDWQLP RNUHVLHDQDOL]ąPLĊG]\QDURGRZąQDW\V >11@ =GHF\GRZDQD ZLĊNV]RĞü W\FK KRVSLWDOL]DFML MHVW NUyWND D VWRVRZDQD WHUDSLD NRĔF]\ VLĊ SRZRG]HQLHP

ZSU]\SDGNyZ=ELHUDQHGDQHVWDW\VW\F]QHQLHRG-]ZLHUFLHGODMąMHGQDNRSyĨQLRQ\FKVNXWNRZ]GURZRWQ\FK RVWU\FK]DWUXü&2WDNLFKMDN]DEXU]HQLDQHXURSV\FKROR- JLF]QH1LHNWyUHEDGDQLDZVND]XMąĪHPRJąRQHZ\VWĊ-SRZDüQDZHWXSDFMHQWyZSU]HĪ\ZDMąF\FK]DWUXFLH > @ 8V]NRG]HQLD Py]JX VSRZRGRZDQH ]DWUXFLHP &2PRJąVLĊQDZHWXMDZQLDüREMDZDPLFKRURE\3DUNLQ-VRQD>@2VWUH]DWUXFLD&2SRZRGXMąZLĊFLVWRWQH REFLąĪHQLHVáXĪEUDWRZQLF]\FKLVáXĪE\]GURZLD

:\UDĨQLH ZLGRF]Q\ VH]RQRZ\ FKDUDNWHU ]DWUXü SUR-ZDG]ąF\FK GR KRVSLWDOL]DFML L REVHUZRZDQ\ LFK Z]URVW ZRNUHVLH]REQLĪRQąWHPSHUDWXUąSRZLHWU]DDWPRVIHU\F]-QHJRZVND]XMąQD]ZLą]HN]DWUXü&2]H]PQLHMV]HQLHP LQWHQV\ZQRĞFL ZHQW\ODFML PLHV]NDĔ RUD] ]ZLĊNV]RQ\P ]DSRWU]HERZDQLHPQDFLHSáR3UyEDZ\MDĞQLHQLD]UyĪQL- FRZDQLDSRPLĊG]\ZRMHZyG]WZDPLUHMHVWURZDQHMF]ĊVWR- ĞFLKRVSLWDOL]DFMLVSRZRGRZDQHM]DWUXFLHP&2LFKDUDN-WHU\VW\NąPLHV]NDĔZLHNLHPEXG\QNXL]ZLą]DQ\P]QLP VWRSQLHPWHUPRPRGHUQL]DFMLQLHZVND]DáDMHGQR]QDF]QLH QDF]\QQLNLZ\UDĨQLH]ZLĊNV]DMąFHSUDZGRSRGRELHĔVWZR ]DWUXFLD0LPRWR]DREVHUZRZDQRQLHZLHONLZ]URVWF]Ċ-VWRĞFL KRVSLWDOL]DFML ]H ĞUHGQLP ZLHNLHP PLHV]NDĔ RUD] ]F]ĊVWRĞFLąZ\SRVDĪHQLDPLHMVNLFKPLHV]NDĔZJD]FR VXJHUXMH ĪH MDNRĞü VWDUV]\FK EXG\QNyZ RUD] QLHSUDZL- GáRZHLQVWDODFMHJD]RZHPRJą]ZLĊNV]DüSRSXODF\MQHU\- ]\NR]DWUXü1LVNDF]XáRĞüDQDOL]\SURZDG]RQHMZRSDU- FLXRZVNDĨQLNLZRMHZyG]NLHPRĪHMHGQDN]DFLHUDüZSá\- Z\F]\QQLNyZU\]\ND]DWUXFLDLVWQLHMąFHQDSR]LRPLHMHG-QRVWNL %DUG]LHM SUHF\]\MQH RV]DFRZDQLH ]DOHĪQRĞFL ]D-WUXüRGWHPSHUDWXU\PRĪQDWHĪX]\VNDüDQDOL]XMąFGDQH ]SRV]F]HJyOQ\FKGQL:\QLNLDQDOL]\EDUG]LHMV]F]HJy-áRZHM GRNXPHQWDFML SU]\F]\Q KRVSLWDOL]DFML SDFMHQWyZ SU]\MĊW\FK]SRZRGX]DWUXFLD&2QDRGG]LDáWRNV\NRORJLL ,QVW\WXWX0HG\F\Q\3UDF\ZàRG]LZODWDFK ZVND]XMąMHGQR]QDF]QLHĪHZLĊNV]RĞü]DWUXüRE-MĊW\FKDQDOL]ąE\áD]ZLą]DQD]QLHZáDĞFLZ\PG]LDáDQLHP XU]ąG]HĔGRPRZ\FKWHUPDJD]RZDSLHFZĊJORZ\SLHF JD]RZ\NRPLQHN>@ -HVWUyZQLHĪPRĪOLZHĪHSUDZGRSRGRELHĔVWZRKRVSL-WDOL]DFMLSR]DWUXFLX&2QLHMHVWMHGQDNRZHZHZV]\VWNLFK ZRMHZyG]WZDFK RUD] ZH ZV]\VWNLFK JUXSDFK SRSXODFML :VND]XMHQDWREUDNNRUHODFMLPLĊG]\ZRMHZyG]NLPLUR]-NáDGDPL KRVSLWDOL]DFMLL ]JRQyZ VSRZRGRZDQ\FK ]DWUX- FLDPLMDNUyZQLHĪUyĪQLFHSRPLĊG]\UR]NáDGDPLF]ĊVWR- ĞFLKRVSLWDOL]DFMLL]JRQyZZHGáXJSáFLRUD]ZLHNX0RĪ-QDSU]\SXV]F]DüĪH]DWUXWH&2RVRE\VWDUV]HPĊĪF]\ĨQL LPLHV]NDĔF\ZVLVąVWRVXQNRZRU]DG]LHMKRVSLWDOL]RZD-QLQLĪ]DWUXWHRVRE\PáRGV]H]ZáDV]F]DG]LHFLNRELHW\ LPLHV]NDĔF\PLDVW:\GDMHVLĊWHĪĪHPLHV]NDĔF\ZR-MHZyG]WZDSRGODVNLHJRLPD]RZLHFNLHJRKRVSLWDOL]RZDQL VąU]DG]LHMSR]DWUXFLX&2QLĪPLHV]NDĔF\ZRMHZyG]WZD ĞOąVNLHJR OXE PDáRSROVNLHJR -HĞOL WH SU]\SXV]F]HQLD Vą SUDZG]LZHPRĪQD]DáRĪ\üĪHU]HF]\ZLVWDOLF]EDRVWU\FK ]DWUXü&2MHVWZU]HF]\ZLVWRĞFL]QDF]QLHZ\ĪV]DQLĪQD WRZVND]XMHREHFQDUHMHVWUDFMDSU]\MĊüGRV]SLWDOL0RĪH WR WHĪ ZVND]\ZDü QD NRQLHF]QRĞü SRGQLHVLHQLD VWRSQLD ĞZLDGRPRĞFL VSRáHF]HĔVWZD VáXĪE UDWXQNRZ\FK L PH- G\F]Q\FKR]DJURĪHQLDFK]GURZRWQ\FK]DWUXü&2ZZR-MHZyG]WZDFKZNWyU\FKKRVSLWDOL]DFMHVąU]DGNLHPLPR SR]LRPXXPLHUDOQRĞFLQLHRGELHJDMąFHJRRGĞUHGQLHM1D-OHĪ\UyZQLHĪVSUDZG]LüGRMDNLHJRVWRSQLDQLVNDF]ĊVWRĞü

KRVSLWDOL]DFML RVyE VWDUV]\FK PĊĪF]\]Q L PLHV]NDĔFyZ ZVLMHVWZ\QLNLHPEDUG]LHMSRZV]HFKQHJR]DQLHGE\ZDQLD REMDZyZ]DWUXFLDZW\FKJUXSDFKOXGQRĞFL

=QDF]QDZLĊNV]RĞüUHMHVWURZDQ\FK]JRQyZLRVWU\FK ]DWUXüZ\PDJDMąF\FKKRVSLWDOL]DFMLVSRZRGRZDQ\FK&2 QDVWĊSXMHZGRPX1LHZLHONLLFKRGVHWHN]ZLą]DQ\MHVW ] SRĪDUHP QDOHĪ\ ZLĊF SU]\SXV]F]Dü ĪH ]QDNRPLWD ZLĊNV]RĞüMHVWVSRZRGRZDQDXODWQLDQLHPVLĊWOHQNXZĊ- JOD]QLHVSUDZQ\FKXU]ąG]HĔGRPRZ\FKLQLHGRVWDWHF]-QąZHQW\ODFMą 'DQHDQDOL]RZDQHZWHMSUDF\GRW\F]ąRVWU\FK]DWUXü VSRZRGRZDQ\FKNUyWNRRNUHVRZ\PQDUDĪHQLHPQDZ\VR- NLHVWĊĪHQLD&2'áXJRRNUHVRZHQDUDĪHQLHQDQLĪV]HVWĊ- ĪHQLD&2SURZDG]LGRLQQ\FKSRZDĪQ\FKVNXWNyZ]GUR-ZRWQ\FK QLĪ ]DWUXFLD RVWUH>12@ :\QLNL EDGDĔ QDXNR- Z\FKVXJHUXMąLVWQLHQLH]ZLą]NX]PQLHMV]HQLDZDJLXUR- G]HQLRZHMRUD]Z]URVWXU\]\NDZDGZURG]RQ\FKLZVSyá-F]\QQLND XPLHUDOQRĞFL QRZRURGNyZ ] GáXJRWUZDá\P QDUDĪHQLHPLFKPDWHNQD&2ZF]DVLHFLąĪ\>@ :ĞUyGRVyEGRURVá\FKGáXJRRNUHVRZHQDUDĪHQLHQD&2 ]ZLĊNV]DU\]\NR]JRQyZ]SRZRGXFKRUyEXNáDGXNUąĪH-QLDLZ\OHZyZRUD]SU]\F]\QLDVLĊZ]QDF]QHMPLHU]HGR Z]URVWXZ\VWĊSRZDQLDV]HUHJXFKRUyEXNáDGXRGGHFKR- ZHJRLXNáDGXQHUZRZHJR>@&KRURE\WHVąF]Ċ-sto przedmiotem wizyt u lekarzy lub w szpitalach i zgo- QyZQLHVąMHGQDNZSUDNW\FH]ZLą]DQH]ZDUXQNDPLGR-PRZ\PL SURZDG]ąF\PL GR GáXJRRNUHVRZHJR QDUDĪHQLD QD&21DUDĪHQLDQDSR]LRP\SU]HZ\ĪV]DMąFHZ\W\F]QH L]DOHFHQLDĝ2= >12@PRJąE\üVNXWNLHPXĪ\ZDQLDSLHF\- NyZJD]RZ\FKOXEVSLU\WXVRZ\FKEH]VSUDZQLHG]LDáDMą-cego systemu odprowadzania spalin lub w niedostatecz-QLHZHQW\ORZDQ\FKSRPLHV]F]HQLDFK:\GRVWDZDQLHVLĊ VSDOLQ]SU]HZRGyZNRPLQRZ\FKLJDUDĪ\GRSRPLHV]-F]HĔ PLHV]NDOQ\FK PRĪH UyZQLHĪ SRZRGRZDü SRGZ\Ī- V]RQHGáXJRRNUHVRZHQDUDĪHQLDQDQLHEH]SLHF]QHSR]LR-my CO.

3RGVXPRZDQLH

2VWUH]DWUXFLDWOHQNLHPZĊJODSRZRGXMą]QDF]QHQH- JDW\ZQHVNXWNL]GURZRWQHZ3ROVFH,FKOLF]EDMHVWZLĊN-V]DQLĪZZLHOXNUDMDFK(XURS\3RPLPRREVHUZRZDQHJR QLH]QDF]QHJRVSDGNXXPLHUDOQRĞFLVSRZRGRZDQHM]DWUX-FLDPL&2ZRVWDWQLFKODWDFKZFLąĪZLĊNV]\QLĪZLQQ\FK NUDMDFKRGVHWHN]JRQyZNODV\¿NRZDQ\FKMDNRSU]\SDG- NRZHZVND]XMHQDQLHGRVWDWHF]QąVNXWHF]QRĞüSURZDG]R-Q\FK G]LDáDĔ SUHZHQF\MQ\FK 8]\VNDQH Z\QLNL VXJHUX- MąĪHRVWUH]DWUXFLDPRJąE\üW\ONRF]ĊĞFLRZRRG]ZLHU-FLHGODQH SU]H] LVWQLHMąFH V\VWHP\ VWDW\VW\NL XPLHUDOQR-ĞFLLSU]\MĊüGRV]SLWDOL&KRURE\SU]HZOHNáHZ\ZRáDQH RVWU\P ]DWUXFLHP &2 RUD] VNXWNL GáXJRRNUHVRZHJR QD- UDĪHQLDQDQLĪV]HVWĊĪHQLD&2FDáNRZLFLHXP\NDMąUHMH-VWUDFML-HGQDNLVWQLHMąFHGDQHZVND]XMąMHGQR]QDF]QLHĪH NRV]W]GURZRWQ\Z\QLNDMąF\]QDUDĪHQLDQDWOHQHNZĊJOD Z3ROVFHMHVWLVWRWQ\LZ\UDĪDVLĊW\VLąFDPLRVyEWUDFąF\-PL]GURZLHLĪ\FLHQDVNXWHNGREU]H]QDQHMLWHRUHW\F]QLH PRĪOLZHMGRXQLNQLĊFLDWUXFL]Q\

/LWHUDWXUD

1. 6H]RQ JU]HZF]\  KWWSZZZVWUD]JRYSOSDJH LQGH[SKS"VWU DFFHVVHG 2. ĝZLGHUVND$6HLQ$QDQG-:\EUDQH]DJDGQLHQLDGRW\F]ąFH RVWU\FK]DWUXüNVHQRELRW\NDPLZ3ROVFHZURNX. Przegl /HNYROV

3. *RPyáND ( *DZOLNRZVNL7 2FHQD F]ĊVWRĞFL ]DWUXü WOHQ- NLHPZĊJODQDSRGVWDZLHZ\QLNyZR]QDF]HĔNDUERNV\KHPR- JORELQ\SU]HSURZDG]RQ\FKZ3UDFRZQL7RNV\NRORJLLZ.UD-NRZLHZODWDFK3U]HJO/HNYROV 413-416 4. %HUQDV 6 5]HSHFNL - :LQQLFND 5 .RáDFLĔVNL = .UDNR-wiak A. =DWUXFLDWOHQNLHPZĊJODZPDWHULDOH2GG]LDáX7RN-V\NRORJLL,QVW\WXWX0HG\F\Q\3UDF\ZàRG]LZODWDFK 2010.3U]HJO/HNYROV  6]SRQDU(6]SRQDU-.XOLN5HFKEHUJHU%3RONRZVND* .RĞFLHU]D$ %LOOHZLF].UDF]NRZVND$ )XUPDJD-DEáRĔ-ska W. 1DUDĪHQLHQDWRNV\F]QHG]LDáDQLHWOHQNXZĊJODMDNR SU]\F]\QD KRVSLWDOL]DFML SDFMHQWyZ Z ']LHFLĊF\P 6]SLWDOX .OLQLF]Q\PZ/XEOLQLHZODWDFK3U]HJO/HNYRO V

6. ,&' ,QWHUQDWLRQDO 6WDWLVWLFDO &ODVVL¿FDWLRQ RI 'LVHDV-HVDQG5HODWHG+HDWK3UREOHPVWK5HYLVLRQ9ROXPH ,QVWUXFWLRQ PDQXDO  (GLWLRQ :RUOG +HDOWK 2UJDQ-L]DWLRQ  ŚƩƉ͗ͬͬĂƉƉƐ͘ǁŚŽ͘ŝŶƚͬĐůĂƐƐŝĮĐĂƟŽŶƐͬŝĐĚϭϬͬ ďƌŽǁƐĞͬϮϬϭϬͬĞŶͿ

7. (XURSHDQ'HWDLOHG0RUWDOLW\'DWD%DVH:RUOG+HDOWK2U-JDQL]DWLRQ5HJLRQDO2I¿FHIRU(XURSH&RSHQKDJHQ KWWSGDWDHXURZKRLQWGPGEDFFHVVHG 8. 1DWLRQDO &OLPDWLF 'DWD &HQWHU *OREDO 6XUIDFH

6XPPD- U\RIWKH'D\1DWLRQDO2FHDQLFDQG$WPRVSKHULF$GPLQ-istration. KWWSJLVQFGFQRDDJRYJHRSRUWDOFDWDORJVHDUFK UHVRXUFHGHWDLOVSDJH"LG JRYQRDDQFGF& DFFHVVHG  9. 5RF]QLN6WDW\VW\F]Q\:RMHZyG]WZ*áyZQ\8U]ąG6WD-tystyczny, Warszawa, 2013

10. %DQN 'DQ\FK /RNDOQ\FK *áyZQ\ 8U]ąG 6WDW\VW\F]Q\ Warszawa. KWWSZZZVWDWJRYSOEGODSSVWURQDKWPO"SB QDPH LQGHNVDFFHVVHG

11. %UDXEDFK0$OJRHW$%HDWRQ0/DXULRX6+HURX[0( .U]\]DQRZVNL 0 0RUWDOLW\ DVVRFLDWHG ZLWK H[SRVXUH WR FDUERQPRQR[LGHLQ:+2(XURSHDQ0HPEHU6WDWHV. Indoor $LUYROV

12. :+2*XLGHOLQHVIRULQGRRUDLUTXDOLW\VHOHFWHGSROOXWDQWV. :RUOG +HDOWK 2UJDQL]DWLRQ 5HJLRQDO 2I¿FH IRU (XURSH Copenhagen, 2010

13. Pepe G, &DVWHOOL 0, Nazerian P, 9DQQL 6, 'HO 3DQWD 0, *DPEDVVL), Botti P, 0LVVDQHOOL$, *ULIRQL6. 'HOD\HGQHX-URSV\FKRORJLFDO VHTXHODH DIWHU FDUERQ PRQR[LGH SRLVRQ-LQJSUHGLFWLYHULVNIDFWRUVLQWKH(PHUJHQF\'HSDUWPHQW $UHWURVSHFWLYHVWXG\6FDQG-7UDXPD5HVXVF(PHUJ0HG 

14. Betterman K, 3DWHO6. 1HXURORJLFFRPSOLFDWLRQVRIFDUERQ PRQR[LGHLQWR[LFDWLRQ +DQGE&OLQ1HXURO &KRL ,6 3DUNLQVRQLVP DIWHU FDUERQ PRQR[LGH SRLVRQLQJ

(XU1HXURO

16. .DR+:, Cho NY, +VXHK&-, &KRX0&, &KXQJ+:, /LRX 0, &KLDQJ6:, &KHQ6<-XDQ&-+XDQJ*6&KHQ&<. 'HOD\HGSDUNLQVRQLVPDIWHU&2LQWR[LFDWLRQHYDOXDWLRQRI WKHVXEVWDQWLDQLJUDZLWKLQYHUVLRQUHFRYHU\05LPDJLQJ 5DGLRORJ\2FW

17. 6WLHE '0 &KHQ / (VKRXO 0 -XGHN 6$PELHQW DLU SRO-OXWLRQELUWKZHLJKWDQGSUHWHUPELUWK$V\VWHPDWLFUHYLHZ and metaDQDO\VLV(QYLURQPHQWDO5HVHDUFKYRO s.100-111

18. :DQJ / 3LQNHUWRQ .( $LU SROOXWDQW HIIHFWV RQ IHWDO DQG HDUO\SRVWQDWDOGHYHORSPHQW%LUWK'HIHFWV5HV&(PEU\R 7RGD\9ROV

19. 'DYXWRJOX9=HQJLQ66DUL,<LOGLULP&$O%<XFH0 (UFDQ6. &KURQLFFDUERQPRQR[LGHH[SRVXUHLVDVVRFLDWHG ZLWK WKH LQFUHDVHV LQ FDURWLG LQWLPDPHGLD WKLFNQHVV DQG &UHDFWLYH SURWHLQ OHYHO7RKRNX - ([S 0HG9RO  2009 s. 201-6.

20. 6PLWK6LYHUWVHQ7'tD](3RSH'/LH57'tD]$0F-&UDFNHQ-%DNNH3$UDQD%6PLWK.5%UXFH1(IIHFWRI UHGXFLQJLQGRRUDLUSROOXWLRQRQZRPHQ¶VUHVSLUDWRU\V\PS-WRPV DQG OXQJ IXQFWLRQ WKH 5(63,5( 5DQGRPL]HG 7ULDO *XDWHPDOD$P-(SLGHPLRO9ROV 21. $EHOVRKQ$6DQERUQ0'-HVVLPDQ%-:HLU(,GHQWLI\LQJ

DQGPDQDJLQJDGYHUVHHQYLURQPHQWDOKHDOWKHIIHFWV&DU-ERQPRQR[LGHSRLVRQLQJ&0$-9ROV dr hab. 0LFKDá .U]\ĪDQRZVNL ± SURIHVRU ZL]\WXMąF\ .LQJV&ROOHJH/RQGRQHPHU\WRZDQ\G\UHNWRU(XURSHM- VNLHJR&HQWUXP=GURZLDLĝURGRZLVNDĝZLDWRZHM2UJD-QL]DFML=GURZLD3URZDG]LáV]HUHJSURMHNWyZQDXNRZ\FK ZVSyá¿QDQVRZDQ\FKSU]H]8QLĊ(XURSHMVNąGRW\F]ąF\FK V\VWHPX LQIRUPDFML R ]GURZLX L ĞURGRZLVNX RUD] ZSá\- ZX]DQLHF]\V]F]HĔSRZLHWU]DQD]GURZLH%\áRGSRZLH- G]LDOQ\]DSU]\JRWRZDQLHZ\W\F]Q\FKĝ2=RMDNRĞFLSR-ZLHWU]D:+2$LU4XDOLW\*XLGHOLQHV-HVWDXWRUHPOXE ZVSyáDXWRUHP OLF]Q\FK SUDF QDXNRZ\FK GRW\F]ąF\FK ]GURZLDLĞURGRZLVND

mgr :RMFLHFK 6HURND SUDFXMH Z =DNáDG]LH ± &HQWUXP 0RQLWRURZDQLDL$QDOL]6WDQX=GURZLD/XGQRĞFL1DUR-GRZHJR,QVW\WXWX=GURZLD3XEOLF]QHJR3=+JG]LHMHVW DGPLQLVWUDWRUHP ED] GDQ\FK FKRURERZRĞFL V]SLWDOQHM RUD]XPLHUDOQRĞFLOXGQRĞFL3ROVNLRUD]MHVWRGSRZLHG]LDO-ny za przygotowywanie daRUD]XPLHUDOQRĞFLOXGQRĞFL3ROVNLRUD]MHVWRGSRZLHG]LDO-nych do prowadzoRUD]XPLHUDOQRĞFLOXGQRĞFL3ROVNLRUD]MHVWRGSRZLHG]LDO-nych w Za-NáDG]LHDQDOL]VWDQX]GURZLDOXGQRĞFL3ROVNL PJULQĪ.U]\V]WRI6NRWDN±DEVROZHQW:\G]LDáX,QĪ\-QLHULLĝURGRZLVND3ROLWHFKQLNL:DUV]DZVNLHM3UDFXMHQD VWDQRZLVNXNLHURZQLND=DNáDGX6WDFMD.RPSOHNVRZHJR 0RQLWRULQJXĝURGRZLVND3XV]F]D%RUHFND-HVWDXWRUHP LZVSyáDXWRUHPZLHOXSXEOLNDFML]G]LHG]LQ\RFKURQ\ĞUR-GRZLVNDZW\PSRZLHWU]DDWPRVIHU\F]QHJRL]DJURĪHĔ ]GURZRWQ\FK-HVWF]áRQNLHPZLHOXNUDMRZ\FKLPLĊG]\-narodowych eksperckich grup roboczych.

SURIQDG]ZGU%RJGDQ:RMW\QLDN±=DVWĊSFD'\UHNWR-UDZ1DURGRZ\P,QVW\WXFLH=GURZLD3XEOLF]QHJR3=+ NLHURZQLN=DNáDGX&HQWUXP0RQLWRURZDQLDL$QDOL]6WD- QX=GURZLD/XGQRĞFL2EV]DUMHJRG]LDáDOQRĞFLREHMPX- MHRFHQ\VWDQX]GURZLDOXGQRĞFLLMHJREHKDZLRUDOQHVSR-áHF]QH L ĞURGRZLVNRZH XZDUXQNRZDQLD %\á *áyZQ\P :\NRQDZFąZVSyáZ\NRQDZFąLNRQVXOWDQWHPZV]HUH-JXSURMHNWDFKZG]LHG]LQLH]GURZLD¿QDQVRZDQ\FKSU]H] .RPLVMĊ(XURSHMVNą%DQNĝZLDWRZ\L:+2-HVWZVSyá- UHGDNWRUHPLZVSyáDXWRUHPUDSRUWyZRV\WXDFML]GURZRW-QHMOXGQRĞFL3ROVNL