Wpływ muzyki na kształtowanie się liturgii średniowiecza

Wpływ muzyki na kształtowanie się liturgii średniowiecza

1. Cele lekcji

Zapoznanie uczniów z historią muzyki średniowiecza związaną z kulturą chrześcijańską i religią katolicką. Przedstawienie uczniom najważniejszych form średniowiecznej muzyki religijnej z uwzględnieniem śpiewu jednogłosowego (homofonia). Wyjaśnienie obsady muzyki liturgicznej Kościoła rzymskokatolickiego.

b) Umiejętności Uczeń potrafi:

1. Wyjaśnić różnicę w funkcjach sztuki w starożytności i średniowieczu.

2. Przedstawić historię muzyki liturgicznej Kościoła rzymskokatolickiego.

3. Wskazać pierwsze instrumenty zastosowane w Kościele rzymskokatolickim.

4. Przedstawić różne rodzaje śpiewów liturgicznych i ich historię zwracając szczególną uwagę na chorał gregoriański.

5. Wyjaśnić pojęcia: homofonia, chorał gregoriański.

6. Wyjaśnić rolę Kościoła rzymskokatolickiego w kształtowaniu i formowaniu się muzyki.

2. Metoda i forma pracy

Lekcja przeprowadzona metodą opisu z elementami pogadanki. Wysłuchanie i percepcja muzyki.

3. Środki dydaktyczne

1. Karta pracy ucznia.

2. Stanowisko do odtwarzania płyt.

3. Płyta z muzyką liturgiczną epoki średniowiecza – chorały gregoriańskie.

4. Płyta z nagraniem: Jan Sebastian Bach – Toccata i fuga d-moll.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza 1. Sprawdzenie obecności.

2. Powtórzenie wiadomości poprzez odpytanie jednej osoby z trzech ostatnich lekcji.

3. Podanie tematu do zeszytu.

(5 min.)

b) Faza realizacyjna

1. Wprowadzenie uczniów przez nauczyciela w historię epoki średniowiecza, wskazując na różnicę między starożytnością a ta epoką (metoda opisu). Przedstawienie społecznej i estetycznej funkcji sztuki przy uwzględnieniu ogromnej roli Kościoła w kształtowaniu się kultury. Zaznajomienie uczniów z przyjętymi do obrzędu liturgicznego formami wokalnymi Kościoła rzymskokatolickiego, podkreślając rolę wokalnej muzyki jednogłosowej i brak w tym okresie instrumentów muzycznych. Wyjaśnienie pojęcia homofonia.

2. Zapoznanie uczniów (metodą opisu) z istnieniem w muzyce religijnej i liturgii Kościoła rzymskokatolickiego instrumentu muzycznego – organ. Przedstawienie historii i budowy instrumentu oraz wskazanie funkcji organów w nabożeństwie.

3. Wysłuchanie i percypowanie utworu Jana Sebastiana Bacha: Toccata i fuga d-moll.

4. Krótka dyskusja na temat: z czym kojarzy ci się brzmienie organ?

5. Przedstawienie uczniom (metodą opisu) istnienia różnorodnych śpiewów liturgicznych.

Zapoznanie uczniów z pojęciem i historią chorału gregoriańskiego wskazując na jego budowę i funkcję.

6. Wysłuchanie i percepcja chorału gregoriańskiego.

7. Na podstawie wysłuchanego materiału muzycznego, uczniowie metodą pogadanki wskazują podstawowe i charakterystyczne cechy chorału.

8. Ponowne słuchanie chorału gregoriańskiego.

(35 min.)

c) Faza podsumowująca Zapisanie notatki do zeszytu:

 Notatka:

1. Historia muzyki liturgicznej Kościoła rzymskokatolickiego:

a) Wpływ Bizancjum i Bliskiego Wschodu na rozwój muzyki liturgicznej w Kościele rzymskokatolickim.

b) Muzyka liturgiczna we wczesnym średniowieczu w kręgu muzyki jednogłosowej.

c) Od IV wieku zakaz stosowania instrumentów muzycznych w kościele.

d) Od VI wieku wprowadzono chorał gregoriański.

e) Od IX wieku wprowadzenie do Kościoła instrumentu muzycznego – organ.

2. Organy:

Instrument klawiszowy dęty. Przede wszystkim jest to olbrzymi magazyn piszczałek o zróżnicowanym kształcie, wielkości, a w konsekwencji – wysokości i barwie dźwięku. Instrument wynaleziony w III w.

p.n.e. w Aleksandrii.

3. Chorał gregoriański:

Oficjalne śpiewy Kościoła katolickiego. Nazwa chorał pochodzi od słowa chorus, oznaczającego miejsce, w którym stali śpiewacy kościelni. Wprowadzony podczas pontyfikatu papieża Grzegorza Wielkiego ( stad nazwa gregoriański). Zbiór pieśni chorału gregoriańskiego nazwano antyfonarzem.

Chorał śpiewany był po łacinie, obchodził się bez akompaniamentu, śpiewany unisono (jednogłosowy) wykonywany zbiorowo w kościołach – wywoływał u wiernych najwznioślejsze stany ducha prostotą i surowością swoich melodii. Pełnił istotną funkcję polityczną w rękach władców poszczególnych państw i imperiów.

(10 min.)

5. Bibliografia

a. J. Ekiert, Bliżej muzyki. Encyklopedia, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1994.

6. Załączniki

a)Karta pracy ucznia

Najważniejsze zagadnienia związane z tematem Wpływ muzyki na kształtowanie się liturgii średniowiecza.

b) Zadanie domowe