Bożena Jaskowska
Rozdział 28
lobbIng na RZeCZ bIblIotek
28.1. lobbing – wybrane zagadnienia teoretyczne
Dynamiczne otoczenie biblioteki i wprowadzanie mechanizmów gospodar- ki rynkowej do funkcjonowania instytucji kultury i nauki, wymusza na środo- wisku bibliotekarskim aktywizację w sferze polityczno-administracyjnej oraz podejmowanie działań mających na celu zapewnienie warunków prawno- -organizacyjnych do rozwoju i spełniania potrzeb swych klientów. Rzecznic- two interesów bibliotek i bibliotekarzy przybiera różne formy oraz uprawiane jest przez wiele podmiotów na szczeblach władzy lokalnej i centralnej. Wraz z popularyzowaniem się nazwy oraz zjawiska lobbingu w procesie stanowie- nia polskiego prawa, pojawieniem odpowiednich regulacji legislacyjnych oraz ugruntowaniem zasad, nabiera ono odpowiednich cech, dzięki którym można mówić o rzecznictwie interesów środowiska bibliotekarskiego czy lobbingu na rzecz bibliotek.
termin lobbing wywodzi się z angielskiego słowa „lobby” oznaczające- go kuluary, które z kolei swój źródłosłów ma w łacińskim słowie „lobbium”
określającym architektoniczną galerię lub pasaż. W XIX-wiecznej Anglii, mia- nem lobby określano przestrzeń, w której publiczność mogła spotykać się i pro- wadzić rozmowy z członkami Izby Gmin i Izby lordów. Z biegiem czasu termin
„lobby” coraz częściej wykorzystywano do określenia rozmów w kuluarach, a potem grup nacisku, których celem jest wywieranie wpływu na osoby decy- zyjne w różnych obszarach: politycznym, administracyjnym i prawnym. I dziś dotyczy on nie tylko grup interesów ze sfery gospodarczej, komercyjnej, ale również instytucji i organizacji publicznych, w tym bibliotek.
Wielowymiarowy charakter działań związanych z rzecznictwem inte- resu grup społecznych w przestrzeni publicznej sprawia, że nie ma jednej, powszechnie przyjętej definicji lobbingu. Najogólniej lobbing określa się jako wywieranie wpływu na proces decyzyjny w instytucjach władzy (ponadnarodowej, państwowej, samorządowej, korporacyjnej), a także
działania, których istota skupia się na przekonywaniu oraz dostarcza- niu i pozyskiwaniu informacji mających na celu promowanie określo- nych decyzji [7, s. 17-18]. Zgodnie z zapisami uchwalonej w 2005 r. Ustawy o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa [26], która ma stać na straży jawności i prawidłowości rzecznictwa grup interesów w Polsce, dzia- łalnością lobbingową jest każde działanie prowadzone metodami prawnie do- zwolonymi, zmierzające do wywarcia wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa. W Polsce, w rozumieniu wyżej wymienionej ustawy, zawodową działalnością lobbingową jest zarobkowa działalność lob- bingowa prowadzona na rzecz osób trzecich w celu uwzględnienia w procesie stanowienia prawa interesów tych osób (art. 2), a podmiot zajmujący się taką działalnością musi być wpisany do Rejestru podmiotów wykonujących zawo- dową działalność lobbingową (art. 12).
Wywieranie wpływu na decydentów odbywa się w ramach konkretnego systemu społeczno-politycznego, w związku z czym w różnych krajach przyj- muje ono odmienny kształt. Na podstawie analizy współczesnych systemów przedstawicielskich demokracji wyróżnić można dwa podstawowe modele:
pluralistyczny i korporatywistyczny [7, s. 53]. Model pluralistyczny wywodzi się z tradycji anglosaskiej i opiera się na istnieniu luźno powiązanych grup interesów pełniących funkcję pośredników pomiędzy decydentami a tymi, którzy władzy podlegają, rząd traktowany jest tutaj jako forum wspólnej gry.
W modelu korporatywistycznym, typowym dla krajów europejskich, zasad- nicze decyzje ekonomiczne, polityczne i społeczne podejmowane są wyniku negocjacji pomiędzy państwem a różnymi grupami interesów, polityka opiera się na negocjacjach, które przybierają formę administracyjną [7, s. 54].
Bez względu jednak na funkcjonujący model, na scenie działalności lobby- stycznej wskazać można następujących aktorów: adresatów działań lobbin- gowych oraz grupy interesu i lobbystów. Adresatami działań lobbingowych są przedstawiciele rządu i jego agend, gremia doradcze, politycy i parlamenta- rzyści – osoby, których zadaniem jest wypracowanie decyzji będących przed- miotem zainteresowania rzeczników interesu. Dawniej działania lobbystów koncentrowały się głównie na przedstawicielach władzy państwowej, obec- nie – z racji globalizacji – obszar ich zainteresowania często wykracza poza granice państw narodowych oraz regiony geograficzne. Podmiotem działal- ności lobbingowej są grupy interesu, które prowadzą rzecznictwo samodziel- nie lub zlecają je profesjonalnym agencjom i lobbystom. Grupa interesu de- finiowana jest jako formalna lub nieformalna grupa osób współpracujących z sobą na rzecz wprowadzenia określonych zmian (politycznych, gospodar- czych, legislacyjnych). Uwzględniając rodzaj wspólnych interesów wyróżnić można: grupy interesów ekonomicznych (podmioty bezpośrednio związane z działalnością gospodarczą, np. organizacje pracodawców, związki zawodowe,
firmy i korporacje), organizacje interesów publicznych (koncentrują się wokół promocji jakiejś idei i obrony interesów ważnych dla części społeczeństwa, np.
organizacje konsumenckie, rzecznicy interesów), ugrupowania promocyjne (nastawione na popularyzowanie idei politycznych, społecznych i religijnych) oraz grupy terytorialne (reprezentujące interesy skupione wokół regionu) [7, s. 267]. W Polsce działalność lobbystyczną uprawiają:
duże przedsiębiorstwa i korporacje (międzynarodowe i krajowe),
• politycy i grupy interesów powiązane z władzą państwową (np. spółki
• Skarbu Państwa),
media (jako tzw. czwarta władza lub z racji własnych preferencji ideolo-
• gicznych),
branżowe grupy interesów,
• organizacje pracodawców i przedsiębiorców (np. izby gospodarcze, kon-
• federacje pracodawców), związki zawodowe,
• organizacje i stowarzyszenia społeczne (w takich obszarach jak m. in.
• edukacja, ochrona zdrowia, pomoc społeczna, rodzina, dzieci i młodzież, sztuka i kultura, rozwój regionalny i lokalny, sport, ekologia, prawa czło- wieka, ochrona praw konsumenta, problematyka kobieca, kształtowanie postaw proobronnych i propaństwowych),
władze lokalne i samorządowe (związki miast, gmin, powiatów),
• wyspecjalizowane firmy PR, doradcze i konsultingowe [7, s. 213].
• Podmiotem działalności lobbystycznej jest lobbysta. Definicja tego termi- nu różni się w zależności od kraju prowadzenia rzecznictwa interesów, choć podejmowane były również próby doprecyzowania tej profesji na arenie mię- dzynarodowej. Association of Secretaries General of Parliaments, na zjeździe w Meksyku w 1986 r. zaproponowało następującą definicję lobbystów:
osoby, które usiłują wywrzeć wpływ na decyzje dotyczące strategii lub
• programów rządowych, przyznawania dotacji i zawierania umów, mia- nowania na stanowiska rządowe lub organizowania kontaktów i spo- tkań;
osoby zatrudnione na pełny etat w prywatnych przedsiębiorstwach
• w wydziałach do spraw kontaktów z rządem;
osoby pracujące dla grup założonych w celu popierania jednej, określo-
• nej sprawy;
osoby zatrudnione w organizacjach niedochodowych;
• osoby zatrudnione w agencjach prowadzących kampanie reklamowe,
• włączając w to kampanie prowadzone w środkach masowego przekazu i drogą pocztową;
osoby zatrudnione w specjalistycznych agendach prowadzących działal-
• ność lobbystyczną względem rządu i parlamentu [11, s. 44].
Paweł Kuczma interpretując zapisy polskiej ustawy lobbingowej definiuje lobbystę jako osobę, która w sposób dozwolony prawem zmierza do wywarcia wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa. Można też określić lobbystę krócej, jako podmiot, który prowadzi działalność lobbin- gową [11, s. 53].
Istota lobbingu polega na nawiązywaniu relacji pomiędzy grupą nacisku a podejmującym decyzje aparatem państwowym. lobbing jest więc formą ko- munikacji wiążącą się z wywieraniem wpływu. W sytuacji, gdy lobbing opiera się na formach bezpośrednich występuje zjawisko perswazji, która przybie- rać może różne formy: od rzeczowej dyskusji, kameralnej pogawędki, spraw- nego wywiadu do żądania od legislatora jednoznacznej deklaracji i stanowi- ska. Podstawowymi środkami perswazji jest argumentacja i sugestia, które są powszechnie wykorzystywane przez lobbystów. W niektórych sytuacjach pojawia się niebezpieczeństwo stosowania manipulacji, a więc zabiegów, w których następuje próba kształtowania postaw i zachowań innych osób z wykorzystaniem środków uważanych za nieuczciwe (np. kłamstwo lub za- tajenie prawdy) [7, s. 29-41]. Wątpliwe kwestie stosowanych metod wpływu regulują kodeksy etyki opracowane przez stowarzyszenia zrzeszających pro- fesjonalnych lobbystów.
W wielu sytuacjach lobbing opierający się na wywieraniu wpływu oraz dostarczaniu decydentom odpowiedniej informacji, uważany jest za wyspe- cjalizowaną gałąź działań public relations. Z tą różnicą, że bezpośrednim ad- resatem działań nie są klienci i konsumenci, tylko przedstawiciele władzy.
W Polsce jako synonim lobbingu wykorzystuje się też czasem pojęcie public affairs rozumiane m.in. jako komunikowanie się na szczeblu parlamentarnym oraz w administracji centralnej i lokalnej, opracowywanie strategii działania firm na danym rynku, analizy dziedzin, monitorowanie warunków gospodar- czych, działalności legislacyjnej, nawiązywanie kontaktów ze strukturami Unii Europejskiej [7, s. 45].
lobbing jako wielowymiarowe i uzależnione od wielu czynników zjawisko społeczne, trudno jest poddać jednoznacznej ocenie. W działaniach grup inte- resu podejmowanych w celu wpływania na proces podejmowania decyzji na różnych szczeblach władzy oraz osiągania w ten sposób zaplanowanych ko- rzyści dostrzec można bowiem zarówno pozytywne, jak i negatywne aspekty.
Niewątpliwie lobbing ułatwia rozwiązywanie konkretnych problemów środo- wiskowych, a także kieruje uwagę polityków na problemy swych wyborców i zmusza ich do podejmowania często niewygodnych kwestii. Ponadto jest czynnikiem budującym płaszczyznę kontaktów pomiędzy przedstawiciela- mi władzy a liderami środowisk, które nie są bezpośrednio zaangażowanie w sprawowanie władzy oraz tworzy przestrzeń do szukania rozwiązań po- nad podziałami politycznymi. Działalność lobbystów pośrednio zwiększać też
może społeczną odpowiedzialność oraz kształtować postawy i zachowania obywatelskie [2, s. 22-23], słowem sprzyjać budowie społeczeństwa obywa- telskiego.
Krytycy lobbingu zwracają uwagę na liczne aspekty, które mogą mieć ne- gatywny wpływ na sferę polityczno-prawną i społeczną. Pozbawiona kontroli i odpowiednich regulacji prawnych działalność lobbingowa może uzależniać przedstawicieli władzy od silnych grup interesu oraz sprzyjać praktykom ko- rupcyjnym i partykularnym. Ponadto, istnieje niebezpieczeństwo, że jedna grupa interesu narzuci politykę sprzeczną z interesami większości lub zmar- ginalizuje potrzeby obywateli nieposiadających zdolności lobbowania, co w praktyce osłabiać będzie system demokratyczny. Zbyt duże wpływy jednej grupy ograniczać mogą innym dostęp do pewnych stanowisk (a więc i decyzji) oraz dóbr. W krytyce lobbingu zwraca się również uwagę na niebezpieczeń- stwo uzależnienia interesów narodowych od ponadnarodowych silnych grup nacisku [2, s. 23-24].
W krajach, o ugruntowanych systemach demokratycznych oraz ustabili- zowanych i ustandaryzowanych procesach rzecznictwa interesów w procesie stanowienia prawa, lobbing uważany jest za ważne i istotne zjawisko społecz- ne. W Polsce postrzeganie lobbingu przez opinię publiczną nacechowane jest dużą nieufnością, a w wielu przypadkach traktowane również jako synonim korupcji oraz nieuczciwego wpływania na decyzje prawno-administracyjne władz państwowych [10]. Kształtowany przez media obraz sceny lobbingowej jako sieci nieformalnych kontaktów i relacji pomiędzy politykami, urzędnika- mi oraz wpływowymi przedstawicielami świata biznesu, jako swoistej „szarej strefy” nie pomaga w budowaniu w Polsce dobrego wizerunku działalności lobbingowej i niewątpliwe wymaga w tym względzie pewnych zmian.
28.2. Metody lobbingowe
Działania lobbingowe charakteryzuje duża złożoność i wielowymiaro- wość. Zdaniem Bernarda le Greella, belgijskiego teoretyka i znawcy tematu, skuteczny lobbing opiera się na pięciu następujących elementach: prawo, po- lityka, ekonomia, dyplomacja i komunikacja (tzw. lobbing mix). odpowiednio dobrane i zbilansowane w zależności od sytuacji oraz uwarunkowań społecz- no-politycznych kraju, określają kształt strategii lobbingowej oraz wpływają na skuteczność podejmowanego rzecznictwa interesów [7, s. 160].
Wyróżnia się dwie podstawowe strategie lobbingowe: ofensywną czyli me- todę ataku oraz defensywną, której celem jest zachowanie obecnego status quo. Strategię ofensywną przyjmuje się, by nie dopuścić do realizacji projek- tów, które negatywnie wpłynęłyby na interesy grupy. W związku z tym należy przewidywać potencjalne problemy i podejmować próby ich zlikwidowania
lub minimalizowania. W strategii defensywnej podtrzymuje się i wspomaga projekty sprzyjające interesom określonej grupy, a działania koncentrują się na komunikowaniu (np. odwoływanie do opinii publicznej, korzystanie z wy- ników sondaży) [7, s. 161].
Ze względu na przyjętą taktykę działań wyróżnia się lobbing bezpośred- ni i pośredni. lobbing bezpośredni, uważany za najskuteczniejszą metodę wpływu, polega na bezpośrednim dotarciu do decydentów i dostarczeniu im odpowiednich informacji koniecznych do podejmowania decyzji. odbywa się za pomocą różnych środków i metod, które najprościej podzielić można na pisane i personalne. lobbing pisany opiera się na przekazywaniu specjali- stycznych informacji w postaci np. danych statystycznych, artykułów, listów, e-maili i broszur. lobbing personalny, często występujący również w posta- ci face to face, przybiera niektóre cechy działań public relations oraz przeja- wia się w postaci: spotkań i rozmów z decydentami, wystąpień publicznych, konferencji prasowych, przyjęć, wizyt, przesłuchań w komisjach oraz two- rzenia sieci kontaktów towarzyskich (tzw. networking). lobbing pośredni skupia się na kształtowaniu opinii publicznej celem uzyskania jej poparcia i wymaga zaangażowania osób trzecich popierających interesy grupy nacisku [7, s. 163-168]. Do działań lobbingu pośredniego wykorzystuje się m.in. auto- rytety środowiskowe, aktorów publicznych (liderów organizacji społecznych, polityków, hierarchów wspólnot wyznaniowych), naukowców i ekspertów.
Wśród technik lobbingu pośredniego wymienić należy: kreowanie wizerun- ku (kampanie w mediach masowych, działania reklamowe), różne przejawy lobbingu oddolnego takie jak: mobilizowanie opinii publicznej (pisanie pe- tycji, bojkotowanie, protesty, masowe kampanie listowe, manifestacje) oraz lobbing finansowy czyli zbieranie środków finansowych niezbędnych dla re- alizacji projektu [7, s. 170-181].
Skuteczność wybranej metody lobbingowej zależy od wielu czynników (in- teres grupy nacisku, otoczenie, uwarunkowania polityczno-prawne, społecz- ne i kulturowe), z badań wynika jednak, że za najbardziej efektywne uważa się techniki bezpośrednie takie jak rozmowa twarzą w twarz, czy spotkanie i dyskusja w małej grupie. Im metody są bardziej zdepersonalizowane, tym niżej oceniana jest ich efektywność [7, s. 183].
28.3. lobbing biblioteczny
lobbing biblioteczny przybiera różne formy, a metody stosowane do pro- mowania interesów środowiska bibliotekarskiego wśród decydentów róż- nią się w zależności od uwarunkowań prawno-politycznych oraz społeczno- -kulturowych kraju lub regionu. tak jak lobbing biznesowo-gospodarczy, rów- nież lobbing na rzecz bibliotek przebiega inaczej w krajach anglosaskich (mo-
del pluralistyczny), a inaczej w poszczególnych krajach europejskich (model korporatywistyczny), w tym w Polsce.
Przedmiotem podejmowanych działań lobbingowych jest zarówno rola bi- bliotek w nowoczesnym społeczeństwie wiedzy, jak i wartość, jaką wnoszą one do środowisk lokalnych oraz do sfery naukowej, kulturalnej i ekonomicz- nej kraju, wówczas działania te przyjmują formę rzecznictwa. Podejmowane są również akcje wyraźnie ukierunkowane na obronę pewnych praw, wpro- wadzanie nowych ustaleń legislacyjnych, starania o finanse itp. lobbing na rzecz bibliotek dotyczyć może tym samym następujących tematów:
decyzje legislacyjne dotyczące bibliotek i bibliotekarzy (np. zawód bi-
• bliotekarza, egzemplarz obowiązkowy, ochrona zasobów dziedzictwa narodowego, prawo najmu i publicznego użyczania);
decyzje administracyjne dotyczące bibliotek (np. likwidacja bibliotek,
• łączenie instytucji);
przepisy prawne dotyczące kultury i/lub nauki (np. prawo autorskie
• i prawa pokrewne, ochrona danych osobowych, informacja publiczna, zamówienia publiczne);
pozyskiwanie funduszy / sprzeciw wobec ograniczania finansowania
• bibliotek;
promowanie rozwiązań sprzyjających czytelnictwu i rozwijaniu kom-
• petencji informacyjnych, upowszechnianie wiedzy dotyczącej zasobów dziedzictwa narodowego, otwartej kultury i nauki.
Rzecznictwo interesów bibliotek przybiera postać lobbingu bezpośrednie- go i pośredniego. W lobbingu bezpośrednim przedstawiciele organizacji bran- żowych, zawodowych, a także samych bibliotek starają się dotrzeć do osób sprawujących władzę na różnych szczeblach przedstawiając im swoje potrze- by, oczekiwania, proponowane rozwiązania. Spotkania face to face uważane są za najskuteczniejszą metodę lobbingu na rzecz bibliotek [1, s. 15]. lobbing pośredni odbywa się za pomocą różnorodnych działań wizerunkowych oraz akcji oddolnych (tzw. grassroots lobbying), które, albo doraźnie mają rozwią- zać dany problem, albo w sposób długofalowy budować świadomość, pod- kreślać rolę bibliotek w nowoczesnym społeczeństwie wiedzy oraz wskazy- wać jej ważne miejsce środowisku lokalnym.
lobbing bezpośredni, gdy przedstawiciele środowiska bibliotekarskiego starają się osobiście dotrzeć do reprezentantów władzy, by przedstawić im swoje interesy odbywać się może dwutorowo: poprzez organizacje zrzesza- jące bibliotekarzy lub wówczas, gdy bibliotekarze (np. dyrektorzy placówek) indywidualnie podejmują się rzecznictwa na odpowiednim szczeblu władzy.
American library Association (AlA) opiera lobbing właśnie na takich dwóch filarach. Biuro AlA w Waszyngtonie działa na szczeblu federalnym i lobbuje w Kongresie oraz środowiskach mających bezpośredni wpływ na
procesy legislacyjne. Równocześnie AlA wspiera oddolne działania biblio- tek, angażuje je do rzecznictwa obywatelskiego oraz udziela porad, jak sku- tecznie kontaktować się z przedstawicielami władz lokalnych, m.in. w formie spotkania, listu i rozmowy telefonicznej. Udając się na spotkanie z przed- stawicielem władzy należy więc odpowiednio wcześniej dokładnie poznać swego rozmówcę-legislatora, wybrać dogodny czas na spotkanie, zadbać o optymalny (niezbyt duży) skład delegacji, ustalić role osób wchodzących w skład delegacji – kto jest za co odpowiedzialny, przygotować plan wystąpie- nia, przećwiczyć prezentację oraz przygotować się na różne pytania, wręczyć rozmówcy pisemny konspekt, tj. zarysowany w skrócie problem, którego do- tyczy spotkanie. Zaleca się, aby w celu podtrzymywania relacji oraz zwiększe- nia skuteczności swych działań, wizyty u legislatora organizować co najmniej raz w roku [28]. Pisanie listów przez obywateli do władz różnych szczebli jest w demokracji amerykańskiej bardzo powszechne oraz uważane za prosty i skuteczny sposób przedstawienia swojej racji, problemu czy postulatu. Nie bez powodu AlA zaleca je również jako efektywne narzędzie lobbowania na rzecz bibliotek. list taki może mieć charakter bardziej lub mniej formalny, być napisany odręcznie lub maszynowo, oczywiście może mieć również postać elektroniczną. Nie powinien być zbyt długi (2-3 akapity, nie więcej niż jedna strona) oraz najlepiej, aby był spersonalizowany, dotyczył własnych doświad- czeń i aby stała za nim konkretna osoba wraz z problemem, a nie bezosobowa instytucja. Należy również pamiętać o podaniu danych kontaktowych i adresu zwrotnego. Rozmowy telefoniczne zalecane są przez AlA w sytuacjach wy- magających nagłej interwencji (np. tuż przed głosowaniem). Do takiej roz- mowy należy się również odpowiednio przygotować, a także odnotować fakt jej przeprowadzenia wraz z krótką notatką dotyczącą przebiegu konwersacji.
W każdej z omówionych powyżej sytuacji należy zaplanować dalsze działania lobbingowe oraz utrzymywać kontakt z prawodawcą w celu monitorowania skuteczności interwencji. Podkreśla się, że jednym z warunków skutecznego prowadzenia lobbingu bezpośredniego na rzecz bibliotek jest zbudowanie i podtrzymywanie odpowiednich relacji z personelem decydenta, np. z sekre- tariatem, asystentami, gdyż w większości przypadków, właśnie od tych osób zależy nawiązanie kontaktu z przedstawicielem władzy [28; 13, s. 7].
American library Association nie ogranicza jednak lobbingu bezpośred- niego tylko do spotkań, listów i rozmów telefonicznych z legislatorami. Zaleca również, aby bibliotekarze utrzymywali stałe kontakty z przedstawicielami władzy na innych obszarach, np. w formie zapraszania ich na organizowane imprezy biblioteczne oraz indywidualne spotkania w placówce, dostarczania bieżących informacji z życia instytucji, wysyłania życzeń czy kierowania doń oficjalnych podziękowań za pośrednictwem mediów oraz kanałów wewnętrz- nych. Warto również przyjmować zaproszenia i uczestniczyć w wydarzeniach,
które organizowane są przez przedstawicieli władzy (np. spotkania z wybor- cami, konferencje, bankiety) [28].
Najważniejsze zasady lobbingu bezpośredniego na rzecz bibliotek zaleca- nie przez AlA podsumować można w następujących punktach:
zebranie informacji na temat działalności prawodawcy, z którym na-
• stępuje kontakt oraz zgromadzenie odpowiednich danych dotyczących problemu;
zaplanowanie wizyty, spotkania, rozmowy (określenie najważniejszego
• problemu, zwięźle i konkretnie);
storytelling tj. opowiadanie pewnej historii, odwoływanie się do wła-
• snego doświadczenia;
propozycja konkretnego rozwiązania (czego tak naprawdę oczekuje się
• od prawodawcy) oraz przygotowanie się na pytania;
zaplanowanie dalszych działań lobbingowych;
• zbudowanie odpowiednich relacji z personelem prawodawcy;
• podtrzymywanie, w formie oficjalnej i nieoficjalnej, stałego kontaktu
• z przedstawicielem władzy oraz jego otoczeniem.
American library Association co roku organizuje warsztaty National li- brary legislative Day, podczas których przekazywana jest praktyczna wiedza z zakresu skutecznego rzecznictwa na rzecz bibliotek, a także przedstawia- ne są aktualne problemy prawne i administracyjne, które wymagają podjęcia działań lobbingowych. Podczas konferencji organizowana jest również wizyta bibliotekarzy w Kapitolu oraz spotkania z wybranymi kongresmenami i inny- mi przedstawicielami władzy.
Z kolei European Bureau of library, Information and Documentation Asso- ciations (EBlIDA), której głównym celem jest lobbowanie na rzecz bibliotek w Europie, skupia się na wywieraniu wpływu na europejskie i międzynaro- dowe instytucje władzy oraz zapewnianiu wsparcia krajowym organizacjom członkowskim. Przedstawiciele EBlIDA bronią i promują interesy sektora bi- bliotek, archiwów i informacji w Komisji Europejskiej. Podstawowe tematy, wokół których skupia się ich aktywność to: problemy europejskiego społe- czeństwa informacyjnego, w tym prawo autorskie, kultura i edukacja. lob- bowane są rozwiązania wspierające nieograniczony dostęp do informacji za pośrednictwem europejskich bibliotek i archiwów.
Podstawowym warunkiem sukcesu działalności lobbingowej na rzecz bi- bliotek jest budowanie długofalowych kontaktów i stworzenie sieci z możli- wie wieloma powiązaniami. Konieczna jest systematyczna praca mająca na celu pielęgnowanie zarówno kontaktów oficjalnych, jak również tych pozaga- binetowych. liczy się konsekwencja i cierpliwość. Zgodnie z zasadą „kropla drąży skałę” nie należy rezygnować zbyt wcześnie tylko dlatego, że nie osią- gnęło się założonego pierwotnie celu [13, s. 7].
lobbing pośredni na rzecz bibliotek przybiera postać różnego rodzaju kampanii wizerunkowych z wykorzystaniem mediów masowych i społecz- nościowych oraz inicjatyw oddolnych mających na celu budowanie świadomo- ści oraz kształtowanie opinii publicznej w kierunku poparcia głoszonych po- stulatów. Inicjatorami tego typu działań są organizacje zrzeszające biblioteki i bibliotekarzy, a także pracownicy bibliotek i osoby z nimi związane. Do form bibliotecznego lobbingu pośredniego zalicza się m.in.:
kampanie w mediach masowych i działania reklamowe,
• kampanie w mediach społecznościowych,
• mobilizowanie opinii publicznej poprzez pisanie petycji, listów, organi-
• zowanie manifestacji,
organizowanie różnych imprez bibliotecznych oraz happeningów,
• zbieranie funduszy.
• W realizacji lobbingu pośredniego bardzo pomocna może być grupa tzw.
przyjaciół biblioteki, tj. zrzeszonych wokół instytucji osób wspierających jej działanie np. wolontariuszy, rodziców, działaczy lokalnych organizacji czy przedstawicieli sektora biznesu.
Przykładem ciekawej inicjatywy lobbingu pośredniego na rzecz bibliotek jest akcja #librariesmatter prowadzona przez chartered Institute of libra- ry and Information Professionals in Scotland (cIlIPS). to szeroko zakrojona społeczna akcja rzecznictwa na rzecz bibliotek, w ramach której podkreśla- no rolę brytyjskich bibliotek publicznych i szkolnych w rozwoju dzieci i mło- dzieży oraz wkład bibliotekarzy w budowanie społeczności lokalnych, a także w popularyzację czytelnictwa oraz kształtowanie kompetencji informacyj- nych. W ramach akcji wykorzystano szereg narzędzi lobbingu pośredniego.
opublikowano m.in. Manifest, który przekazano przedstawicielom władzy oraz opracowano raport z danymi potwierdzającymi znaczenie bibliotek po- party ciekawymi case studies. Zainicjowano także zbiorowe pisanie listów do legislatorów, zaangażowano znane osobistości ze świata kultury, mediów i showbiznesu oraz na dużą skalę wykorzystano serwisy społecznościowe dla zwiększenia pola działania posługując się właśnie hasztagiem #librariesmat- ter. cIlIPS udostępniło ponadto na swojej stronie www materiały instrukta- żowe dla bibliotekarzy, w których znalazły się wskazówki jak skutecznie lob- bować na rzecz bibliotek zarówno w ramach tej akcji, jak i poza nią [12].
Innym przykładem skutecznej akcji lobbingu pośredniego, tym razem na rzecz konkretnej biblioteki, jest projekt Save the troy library, do którego prze- prowadzenia zatrudniono profesjonalną agencję marketingową leo Burnett.
W amerykańskim miasteczku troy w stanie Michigan, w celu m.in. ratowa- nia biblioteki proponowano podnieść podatki, co spotkało się ze sprzeciwem mocnej grupy nacisku i spowodowało wzrost niezadowolenia mieszkańców oraz nasilenie się negatywnej komunikacji wokół biblioteki. W ramach akcji
lobbingowej postanowiono przeprowadzić kampanię, która zredefiniuje te postawy oraz skieruje uwagę społeczności na konieczność ochrony instytu- cji. W bibliotece, w miasteczku, a także w mediach tradycyjnych i społecznoś- ciowych pojawiły się ogłoszenia zachęcające do głosowania za zamknięciem biblioteki oraz zaproszenie na uroczystość podpalenia całego jej księgozbioru (#bookburningparty). W sposób wirusowy informacja o celowym zamiarze podpalenia biblioteki rozeszła się po całym kraju, jej echa pojawiły się również w mediach zagranicznych. Na reakcję oburzonych czytelników i mieszkańców troy, żądających odwołania akcji palenia książek i wzywających do ocalenia biblioteki nie trzeba było długo czekać. Wszyscy zgodnie opowiedzieli się za uratowaniem księgozbioru. tym samym negatywna komunikacja związana z podwyższeniem podatków zmieniona została w pozytywne przekazy do- tyczące konieczności ochrony biblioteki oraz docenienia znaczenia książek w rozwoju takich lokalnych społeczności jak troy [14]. ostatecznie biblioteka nie została zamknięta, a kampania leo Burnett zdobyła w 2012 r. prestiżową nagrodę Gold Effie Award [6].
28.4. Działalność lobbingowa na rzecz bibliotek w polsce
lobbing na rzecz bibliotek w Polsce ma nieco odmienny charakter od dzia- łań podejmowanych przez biblioteki anglosaskie. Wynika to zarówno z innych tradycji i uwarunkowań polityczno-prawnych, a także z faktu, że nowoczesny lobbing jest zjawiskiem w Polsce stosunkowo młodym, dopiero się kształtu- jącym. Bibliotekarze polscy nie mają też dostępu do fachowego poradnictwa oraz specjalistycznej literatury, w przeciwieństwie do bibliotekarstwa zagra- nicznego, które dysponuje tego typu warsztatem [1; 3; 5; 12; 28].
Zdaniem A. Jazdona lobbing na rzecz bibliotek w Polsce powinien przede wszystkim skupiać się na dostarczaniu decydentom odpowiedniej informacji:
rzetelnej, dobrze opracowanej, analitycznej, a także na właściwej argumenta- cji w celu przekonania, że dana decyzja przyniesie korzyści w wielu sferach [8, s. 42]. Środowisko bibliotekarskie powinno tworzyć ekspertyzy, porównania z innymi bibliotekami krajowymi czy standardami i normami zachodnimi, pi- sać sprawozdania, relacje, a następnie je upubliczniać i dyskutować [8, s. 43].
Z badań przeprowadzonych przez M. Wojciechowską w 2012 r. wynika, że bibliotekarze polscy bardzo ostrożnie traktują działalność lobbingową. Nie mają jasno sprecyzowanej opinii, czy rzecznictwo interesów traktować moż- na jako działania w pełni legalne i etyczne, choć z drugiej strony, pojawiają się też głosy o skuteczności takiej formy wpływu. Z deklaracji badanych wynika, że preferowane są następujące działania lobbingu na rzecz bibliotek: dostar- czanie informacji, przekonywanie i merytoryczna argumentacja, wskazywa- nie na konkretne, najbardziej korzystne rozwiązania, organizowanie dyskusji
i spotkań, przedstawianie na piśmie ocen i ekspertyz, inspirowanie artykułów prasowych. lobbing praktykują z reguły biblioteki duże, z większych aglome- racji miejskich [27, s. 58].
Jeśli literalnie traktować zapisy Ustawy o działalności lobbingowej [26], która za takową uznaje „każde działanie prowadzone metodami prawnie do- zwolonymi zmierzające do wywarcia wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa” i która nakazuje resortom udostępniać infor- macje o prowadzonym lobbingu, to zgodnie z informacjami z Biuletynu Infor- macji Publicznej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN), Ministerstwa Edukacji Narodowej (MEN) oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnic- twa Wyższego (MNiSW), w latach 2012-2017 nie były podejmowane żadne działania przez podmioty wykonujące zawodową działalność lobbingową na rzecz bibliotek. cały czas jednak uprawiane jest szeroko pojęte rzecznictwo interesów bibliotek przez osoby i organizacje, które nie są wpisane do Reje- stru podmiotów wykonujących zawodową działalność lobbingową, a które zabiegają u legislatorów o sprawy środowiska bibliotekarskiego w ramach realizowania swych zadań statutowych lub po prostu w imię walki o lepszy byt placówek.
Działania lobbingowe na rzecz bibliotek polskich podejmowane są przez reprezentujące środowisko stowarzyszenia, organizacje, związki zawodowe, a także przez władze Biblioteki Narodowej oraz przedstawicieli innych, wy- branych placówek. Ponadto zgodnie z art. 7 Ustawy o bibliotekach [25], przy ministrze właściwym do spraw kultury i dziedzictwa narodowego, działa Krajowa Rada Biblioteczna, której jednym z zadań jest opiniowanie aktów prawnych dotyczących bibliotek. Na poziomie lokalnym rzecznictwem zajmu- ją się ponadto rady naukowe, rady biblioteczne czy koła przyjaciół biblioteki [8, s. 41]. Głos środowiska dociera do przedstawicieli władz podczas osobi- stych spotkań, rozmów telefonicznych oraz w największej liczbie – za pośred- nictwem pisemnych opinii i ekspertyz dotyczących konkretnych problemów prawnych i administracyjnych. W tle różnorodnych działań składających się na wyżej opisany lobbing bezpośredni, odbywają się także różnorodne oddol- ne akcje rzecznictwa interesów bibliotek. W sposób pośredni wpływają one również na kształt podejmowanych decyzji legislacyjnych.
Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich (SBP) to organizacja branżowa z najdłuższą, ponad 100-letnią historią działania na rzecz bibliotek w kra- ju, która rzecznictwo interesów środowiska bibliotekarskiego ma wpisane w cele statutowe. cele te brzmią następująco: udział w kształtowaniu poli- tyki i praktyki bibliotecznej oraz informacyjnej w Polsce, popularyzowanie działań sprzyjających rozwojowi bibliotek, bibliotekoznawstwa oraz dyscy- plin pokrewnych, zapewnianie dostępu bibliotekarzy do różnych form kształ- cenia i doskonalenia zawodowego, integrowanie środowiska zawodowego
oraz budowanie prestiżu i szacunku społecznego dla zawodu bibliotekarza [22, s. 5-6]. W ostatnich latach działania lobbingowe SBP ukierunkowane były m.in. na obronę zawodu bibliotekarza (sprzeciw wobec deregulacji), wprowa- dzenie nowej ustawy o bibliotekach, umocnienie prestiżu zawodu w świado- mości społecznej oraz roli bibliotek w edukacji (szczególnie dzieci i młodzieży) i rozwoju kultury. Zarząd Główny SBP w kadencji 2013-2016 przygotował sze- reg opinii i ekspertyz kierowanych do władz państwowych (m.in. do Minister- stwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwa Pracy, Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ministerstwa Administracji i cyfryzacji). Wśród porusza- nych problemów znalazły się takie tematy jak: regulacje dotyczące wykonywa- nia zawodu, ponowne wykorzystanie informacji sektora publicznego, zmiany w ustawie o prawie autorskim, zintegrowany system kwalifikacji, jednolita cena książki, wykaz bibliotek naukowych, System Informacji o Nauce, dzia- łanie bibliotek pedagogicznych, dodatkowe wynagradzanie pracowników kultury, wynagrodzenia pracowników bibliotek szkół wyższych, Narodowy Zasób Biblioteczny, dofinansowanie zakupu czasopism dla bibliotek publicz- nych, dozwolony użytek bibliotek i archiwów oraz dozwolony użytek eduka- cyjny i in. Podejmowano też interwencje w sprawie wstrzymania likwidacji i łączenia bibliotek/filii pedagogicznych oraz działania, które miały na celu pozyskanie finansowania różnych programów, m.in. Narodowego Programu Rozwoju czytelnictwa [19]. Do działań lobbingowych podejmowanych przez SBP zaliczyć również można promocję czytelnictwa (realizacja ogólnopolskie- go programu tydzień Bibliotek oraz konkursu Mistrz Promocji czytelnictwa), promocje zawodu bibliotekarza (konkurs na Bibliotekarza Roku, Forum Mło- dych Bibliotekarzy) oraz realizację projektu Analiza Funkcjonowania Biblio- tek (AFB), który dofinansowany jest przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Projekt AFB, który dostarcza wiele szczegółowych danych staty- stycznych oraz wskaźników funkcjonalności bibliotek: akademickich, publicz- nych i pedagogicznych, może być pomocny w przygotowaniu analiz i ekspertyz wykorzystywanych w działalności lobbingowej na rzecz bibliotek.
Niewątpliwie do ważnych efektów lobbingu na rzecz bibliotek w Polsce na- leży zaliczyć organizację kongresu International Federation of library Asso- ciations and Institutions (IFlA) we Wrocławiu w 2017 r. przez SBP, Bibliotekę Narodową oraz Miasto Wrocław. Podjęte przez organizatorów wiele miesięcy wcześniej działania lobbingowe zaowocowały wsparciem MKiDN oraz wielu organizacji z otoczenia bibliotek (księgarzy, wydawców, fundacji działającyh w sferze kultury). Resort kultury uruchomił stypendia umożliwiające biblio- tekarzom publicznym udział w kongresie, a obecność ministra kultury i dzie- dzictwa narodowego Piotra Glińskiego we Wrocławiu oraz list Prezydenta RP do uczestników zjazdu, zostały pozytywnie przyjęte przez bibliotekarzy oraz potwierdziły fakt współpracy w tym obszarze. Do Wrocławia przyjechało
blisko 3 tys. bibliotekarzy ze 120 państw. Wzięli oni udział w 248 sesjach po- święconych najważniejszym problemom bibliotekarstwa. Uzupełnieniem głównego programu były wykłady, prezentacje, warsztaty oraz stoiska firm komercyjnych działających na rzecz bibliotek, a także konferencje satelickie, które odbyły się w kilkunastu innych miastach.
Biblioteka Narodowa (BN) jako centralna biblioteka Państwa [25] pełni rolę placówki współuczestniczącej w kształtowaniu koncepcji rozwoju biblio- tekarstwa polskiego, więc rzecznictwo interesów bibliotekarstwa w kraju ma naturalnie wpisane w swoją działalność [4]. Przedstawiciele BN ściśle współ- pracują z MKiDN, instytucja prowadzi także obsługę ciał doradczych takich, jak Krajowa Rada Biblioteczna czy Rada do spraw Narodowego Zasobu Bi- bliotecznego [20], jej reprezentanci znajdują się w składzie różnych komisji działających przy ministerstwach właściwych do spraw kultury oraz nauki czy cyfryzacji.
Do zadań Krajowej Rady Bibliotecznej (KRB), działającej przy ministrze właściwym do spraw kultury i dziedzictwa narodowego należy: opiniowanie aktów prawnych dotyczących bibliotek, koordynowanie ogólnokrajowych przedsięwzięć bibliotecznych, stymulowanie rozwoju najważniejszych kie- runków polskiego bibliotekarstwa, opiniowanie działań i inicjatyw istotnych dla rozwoju bibliotek, okresowa ocena działalności bibliotek i skuteczności polityki bibliotecznej, przedstawianie opinii w sprawie połączenia biblioteki z instytucją kultury niebędącą biblioteką. W skład Rady powoływani są: dy- rektor Biblioteki Narodowej (jako przewodniczący), dyrektor Biblioteki Jagiel- lońskiej, czterej przedstawiciele bibliotek publicznych wskazani przez mini- stra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, czterej przedstawiciele bibliotek szkolnych, pedagogicznych i naukowych wskazani przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, dwaj przedsta- wiciele środowisk naukowych wskazani przez ministra właściwego do spraw nauki oraz trzej przedstawiciele środowisk bibliotekarskich i twórczych.
W latach 2013-2017 KRB zajmowała się m.in. rozpatrywaniem wniosków o połączenie bibliotek z innymi instytucjami kultury, a także podejmowała inne tematy ważne dla bibliotek krajowych różnego typu (np. sformułowa- nie oczekiwań środowiska bibliotekarskiego wobec absolwentów kierunku informacja naukowa i bibliotekoznawstwo, opiniowanie zmian legislacyjnych z zakresu ochrony danych osobowych, sposobu i trybu zaliczania bibliotek do bibliotek naukowych oraz ustalenia ich wykazu, opiniowanie projektu „Naro- dowy Program Rozwoju czytelnictwa 2016-2020”, dyskusje nad Bibliografią Narodową, kwestia ogólnopolskiej sieci bibliotecznej, deregulacja zawodu bi- bliotekarza) [17].
Głos środowiska bibliotekarskiego przebija się do decydentów za pośred- nictwem organizacji zrzeszających dyrektorów bibliotek. Konferencje Dy-
rektorów skupiają bibliotekarzy zarządzających placówkami różnego typu.
Zazwyczaj raz do roku na roboczym zjeździe dyskutowane są aktualne zagad- nienia, członkowie Konferencji są także w stałym kontakcie (np. za pomocą listy dyskusyjnej), by na bieżąco rozwiązywać problemy oraz zabierać stano- wisko wobec proponowanych aktów prawnych czy innych regulacji admini- stracyjnych.
Konferencja Dyrektorów Bibliotek Akademickich Szkół Polskich (KDBASP) została powołana do życia w Kielcach w dniach 17-19 marca 1997 r. jako ciało zrzeszające dyrektorów bibliotek uniwersytetów, uczelni technicznych, rol- niczych, pedagogicznych, ekonomicznych, medycznych, artystycznych oraz akademii wychowania fizycznego. Jej celem jest m.in.: wspieranie, rozwijanie, udoskonalanie i promowanie bibliotek szkół wyższych dla dobra publiczne- go i korzyści społecznej, a w szczególności: prezentowanie opinii i stanowisk w sprawach dotyczących bibliotek, podejmowanie działań integrujących bi- blioteki szkół wyższych, wspieranie inicjatyw zmierzających do doskonale- nia funkcjonowania bibliotek szkół wyższych, reprezentowanie interesów pracowników bibliotek szkół wyższych, dbałość o społeczny prestiż zawodu bibliotekarza i pracownika informacji naukowej [16]. Działania lobbingowe KDBASP na rzecz bibliotek akademickich opierają się przede wszystkim na opiniowaniu propozycji aktów prawnych, spotkaniach z przedstawicielami re- sortu nauki oraz prezentowaniu swoich interesów na forum Konferencji Rek- torów Akademickich Szkół Polskich. W latach 2012-2017 KDBASP zajmowała się następującymi problemami legislacyjnymi: zmiany w ustawie regulującej wykonywanie niektórych zawodów, Plan Wdrożenia otwartego Dostępu do treści Naukowych w Polsce, licencjonowanie treści chronionych przez prawo autorskie i prawa pokrewne, ustawa Prawo o Szkolnictwie Wyższym – tzw.
Ustawa 2.0, ustawa o ponownym wykorzystaniu informacji publicznej, pozy- skanie centralnego finansowania na wdrożenie wspólnego systemu nowej ge- neracji do bibliotek akademickich i in. [18].
Konferencja Dyrektorów Wojewódzkich Bibliotek Publicznych (KDWBP) powstała w 2004 r. i obrała za cel wspieranie, rozwijanie, udoskonalanie i promowanie bibliotek publicznych. Szczegółowe cele KDWBP, wśród których znalazły się również działania lobbingowe, brzmią następująco: czynny udział w kształtowaniu decyzji władz państwowych i samorządowych w odniesieniu do bibliotek publicznych w zakresie tworzenia aktów prawnych, prezentowa- nie opinii i stanowisk wobec instytucji politycznych, rządowych i samorzą- dowych, naukowych oraz władz wyższych uczelni w sprawach dotyczących bibliotek publicznych, podejmowanie działań integrujących wojewódzkie bi- blioteki publiczne oraz ułatwianie wspólnych inicjatyw programowych, pre- zentowanie i obrona interesów bibliotekarzy zatrudnionych w bibliotekach publicznych, wspieranie wszelkich inicjatyw zmierzających do doskonalenia
funkcjonowania bibliotek publicznych i podnoszenia kwalifikacji zawodowych zatrudnionego w nich personelu, dbałość o społeczny prestiż zawodu biblio- tekarza i pracownika informacji naukowej. Rzecznictwo interesów bibliotek realizowane jest m.in. poprzez inicjowanie i opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących bibliotek publicznych, wnioskowanie i opiniowanie standardów dotyczących organizacji i funkcjonowania bibliotek publicznych, występowanie wobec odpowiednich władz w sprawach dotyczących finanso- wania bibliotek publicznych oraz opracowywanie i opiniowanie założeń stra- tegii rozwoju sieci bibliotek oraz przedkładanie ich odpowiednim urzędom administracji rządowej i samorządowej[15, s. 5].
Na straży interesów bibliotek konkretnego typu stoją też inne konferencje dyrektorów oraz stowarzyszenia. Działająca od 1981 r. Konferencja Dyrekto- rów Bibliotek Akademickich Uczelni Medycznych (KDBAUM) reprezentuje stanowisko bibliotek medycznych, a powstała w 2010 r. Konferencja Dyrekto- rów Bibliotek Pedagogicznych podejmuje się rzecznictwa interesów bibliotek pedagogicznych w resorcie edukacji. Inicjowanie i opiniowanie aktów norma- tywnych, programów nauczania oraz nowatorskich form i metod doskonalenia zawodowego wpisuje się w program towarzystwa Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich. towarzystwo istnieje od 1992 r. biorąc czynny udział w tworze- niu właściwych warunków funkcjonowania bibliotek szkolnych [23].
Kierowanie wniosków prawnych, organizacyjnych i finansowych do orga- nów stanowiących prawo biblioteczne oraz organizatorów instytucji kultury, a także podejmowanie działań zmierzających do pogłębienia w świadomości opinii publicznej wiedzy o potrzebach i warunkach działania bibliotek w Pol- sce, to wybrane cele działającego od 1999 r. Polskiego Związku Bibliotek (PZB) [21]. W latach 2009-2011 PZB aktywnie lobbował przeciw projektowi łącze- nia bibliotek wykorzystując różnorodne narzędzia (m.in. zbieranie podpisów pod listami poparcia społecznego przeciwko przyjęciu ustawy, organizowanie spotkań z parlamentarzystami, przekazywanie mediom informacji o skutkach społecznych przyjęcia niekorzystnej dla bibliotek ustawy, kierowanie pism do parlamentarzystów, ministrów, premiera i prezydenta RP). Działania lob- bingowe PZB zwieńczone były połowicznym sukcesem – uzyskano gwarancję MKiDN na wprowadzenie zabezpieczeń ustawowych gwarantujących polskim bibliotekom stabilność i podmiotowość, ale ostatecznie po nowelizacji za- pis o możliwości łączenia bibliotek z innymi instytucjami kultury (z wyjąt- kiem bibliotek publicznych i szkolnych) znalazł się w Ustawie o bibliotekach (art. 13).
obrona interesów zawodowych, materialnych i socjalnych bibliotekarzy i pracowników bibliotek i ośrodków informacji to główny cel Związku Zawodo- wego Bibliotekarzy i Pracowników Bibliotek „Bibliotekarze Polscy” (ZZBiPB), który jest jedynym związkiem zawodowym skupiającym swoją działalność
konkretnie wokół problemów grupy zawodowej bibliotekarzy. Pozostałe jego cele brzmią następująco: reprezentacja i obrona godności członków Związku, realizacja celów wynikających z przepisów ustawy o związkach zawodowych, Kodeksu Pracy, ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych i ratyfikowanych przez Rzeczypospolitą Polską konwencji Międzynarodowej organizacji Pracy oraz współudział w tworzeniu korzystnych warunków pracy, bytu i wypo- czynku swoich członków [24]. Związek powstał w 2008 r. z inicjatywy biblio- tekarzy akademickich z Białegostoku, którzy postanowili efektywniej walczyć o utracone prawo do dłuższego urlopu wypoczynkowego. Wówczas tematem udało zainteresować się m.in. Rzecznika Praw obywatelskich, a na wniosek Związku niekorzystnymi zapisami ustawy zajął się trybunał Konstytucyjny.
obecnie związkowcy lobbują głównie na poziomie lokalnym (przedstawiciele ZZBiPB biorą udział w posiedzeniach komisji socjalnych w zakładach pracy) i w stanowieniu prawa (np. regulaminów pracy) na szczeblu zakładu pracy.
W skali kraju Związek przedstawiał swoje stanowisko m.in. w sprawie de- regulacji zawodu bibliotekarza, a także przez ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych wyrażał swój sprzeciw wobec niekorzystnych dla bi- bliotekarzy i bibliotekarzy dyplomowanych zapisów w projekcie nowej usta- wy Prawo o Szkolnictwie Wyższym, tzw. Ustawie 2.0.
Artur Jazdon zauważa, że lobbing na poziomie krajowej legislacji tj. walki o zmianę przepisów, zasad finansowania bibliotek czy budowania odpowied- niej infrastruktury, w pewnej mierze uzależniony jest od sukcesu podejmowa- nych działań oraz akcji lokalnych [8, s. 44]. Bibliotekarze powinni sami, bez oglądania się na innych, promować swe usługi, budować odpowiedni wizeru- nek, przyciągać uwagę decydentów do problemów konkretnej biblioteki. li- czy się stworzenie pozytywnej komunikacji wokół biblioteki oraz ofensywna prezentacja swoich osiągnięć i sukcesów, tak by przedstawiciele władz mieli pewność, że wspierają prężną i chętną do rozwoju instytucję. Barbara lison podkreśla, że lobbing na rzecz bibliotek zawsze jest lobbingiem prowadzo- nym przez bibliotekarzy i zaleca wszystkim pracownikom bibliotek w tej kwe- stii otwartość, kreatywność i promowanie instytucji na wiele różnorodnych sposobów [13, s. 9].
bibliografia
1. ABBott-HoDUSKI Bernadine E. Lobbying for libraries and the public’s access to government information: an insider’s view. lanham: Scarecrow Press, 2003. ISBN 0-810-84585-7.
2. BENEDIKt Antoni. Lobbing jako proces komunikacji. Wrocław: Wydaw- nictwo Astrum, 2014. ISBN 978-83-7277-692-1.
3. DolNIcK Sandy. The essential friends of libraries: fast facts, forms,
and tips. chicago: American library Association, 2005. ISBN 0-8389- -0856-X.
Funkcje i zadania Biblioteki Narodowej.
4. Biuletyn Informacji Publicznej.
[Dokument elektroniczny]. tryb dostępu: http://www.bn.org.pl/bip/
funkcje-i-zadania. Stan z dnia 23.04.2018.
5. HAlSEy Richard. Lobbying for public and school libraries: a history and political playbook. lanham: Scarecrow Press, 2003. ISBN 978-0-8108- -4783-5.
6. JAFFE Eric. The book-burning campaign that saved a Public Library [Dokument elektroniczny]. tryb dostępu: https://www.citylab.com/
equity/2012/06/book-burning-campaign-saved-public-library/2412.
Stan z dnia 21.04.2018.
7. JASIEńSKI Krzysztof, MolĘDA-ZDZIEcH Małgorzata, KURcZEWSKA Urszula. Lobbing: sztuka skutecznego wywierania wpływu. Kraków: ofi- cyna Ekonomiczna, 2016. ISBN 83-89355-91-4.
8. JAZDoN Artur. lobbing dla bibliotek? W: KocÓJoWA Maria (red. nauk.).
Public relations: biblioteki, wydawnictwa, informacja naukowa, uczelnie.
Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2004. s. 40-44.
ISBN 83-233-1838-7.
9. JoSEy E. J., SHEARER Kenneth D. Politics and the support of libraries.
New york: Neal-Schuman, 1990. ISBN 978-1555700737.
10. KoWAlcZUK Katarzyna (oprac.). Opinia publiczna o korupcji i lobbingu w Polsce: komunikat z badań [Dokument elektroniczny]. tryb dostępu:
https://www.cbos.pl/SPISKoM.Pol/2013/K_030_13.PDF. Stan z dnia 27.04.2018.
11. KUcZMA Paweł. Lobbing w Polsce. toruń: Wydawnictwo Dom organi- zatora, 2010. ISBN 978-83-7285-521-3.
Libraries Matter
12. [Dokument elektroniczny]. tryb dostępu: http://
www.cilips.org.uk/advocacy-campaigns/campaigns/libraries-matter.
Stan z dnia 10.04.2018.
13. lISoN Barbara. lobbing na rzecz bibliotek, czyli jak zareklamować własną bibliotekę? Bibliotekarz. 2008, nr 6, s. 5-9. ISSN 0208-4333.
14. McclAIRE John. Save Troy Library by Leo Burnett Detroit [Dokument elektroniczny]. tryb dostępu: https://storify.com/jmcclaire/save- troy-library. Stan z dnia 21.04.2018.
15. PASZKo Artur. Regionalna i ponadregionalna współpraca bibliotek. Po- radnik Bibliotekarza. 2005, nr 3, s. 4-8. ISSN 0032-4752.
Regulamin Konferencji Dyrektorów Bibliotek Akademickich Szkół Pol- 16. skich [Dokument elektroniczny]. tryb dostępu: http://kdbasp.bg.uni.
opole.pl/wp-content/uploads/Regulamin2014.pdf. Stan z dnia 22.04.
2018.
Sprawozdania Krajowej Rady Bibliotecznej z lat 2013-2017
17. [Dokument
elektroniczny]. tryb dostępu: http://www.bn.org.pl/dla-biblioteka- rzy/krajowa-rada-biblioteczna. Stan z dnia 23.04.2018.
Sprawozdania z działalności Rady Wykonawczej Konferencji Dyrekto- 18. rów Bibliotek Akademickich Szkół Polskich z lat 2012-2017 [Dokument
elektroniczny]. tryb dostępu: http://kdbasp.bg.uni.opole.pl/sprawoz- dania. Stan z dnia 25.04.2018.
Sprawozdanie z działalności Zarządu Głównego SBP w kadencji 2013- 19. 2017. Biuletyn Informacyjny Zarządu Głównego Stowarzyszenia Bibliote- karzy Polskich [Dokument elektroniczny]. 2017, nr 1, s. 67-89. tryb do- stępu:ihttp://www.sbp.pl/repository/SBP/ZarzadGlowny/Biuletyn/
BiuletynInformacyjny_ZGSBP_2017_nr_1.pdf. Stan z dnia 23.04.2018.
Statut Biblioteki Narodowej
20. [Dokument elektroniczny]. tryb dostępu:
http://www.bn.org.pl/o-nas/statut/statut-bn. Stan z dnia 23.04.2018.
Statut Polskiego Związku Bibliotek
21. [Dokument elektroniczny]. tryb
dostępu:ihttp://www.polskizwiazekbibliotek.pl/pl/pzb/statut.iStan z dnia 23.04.2018.
Statut Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich
22. . Warszawa: Wydawnictwo
SBP, 2013. ISBN 978-83-64203-13-8.
Statut Towarzystwa Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich
23. [Dokument
elektroniczny]. tryb dostępu: http://tnbsp.oeiizk.waw.pl/dokumenty/
statut.pdf. Stan z dnia 18.04.2018.
Statut Związku Zawodowego Bibliotekarzy i Pracowników Bibliotek „Bi- 24. bliotekarze Polscy” [Dokument elektroniczny]. tryb dostępu: http://
zzbp.org/o-nas/statut/. Stan z dnia 10.04.2018.
Ustawa o bibliotekach z dnia 27 czerwca 1997 r. Dz. U. 1997, Nr 85, poz.
25. 539 wraz z późniejszymi zmianami.
Ustawa o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa 26. z dnia 7 lipca 2005 r. Dz. U. 2005, Nr 169, poz. 1414.
27. WoJcIEcHoWSKA Maja. Kształtowanie pozycji bibliotek na rynku usług informacyjnych i edukacyjnych wskutek działań lobbingowych.
Zarządzanie Biblioteką. 2012, nr 1, s. 41-60. ISSN 2081-1004.
Working with legislators and decision-makers: tips for success
28. [Doku-
ment elektroniczny]. tryb dostępu: http://www.ala.org/advocacy/
sites/ala.org.advocacy/files/content/advleg/advocacyuniversity/
advclearinghouse/9-legislators-and-decision-makers_tips_for_suc- cess.pdf. Stan z dnia 17.04.2018.
