……..
PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY PRZEBYWANIA W IZOLACJI
Katarzyna Rodziewicz
kwiecień, 2020 r.
Pojęcie izolacji społecznej rozumiane jest jako brak interakcji społecznych lub komunikacji z innymi ludźmi. Wyraża się poprzez brak kontaktu fizycznego z innymi, tworzenie barier społecznych lub mechanizmów psychologicznych.
Co dzieje się z człowiekiem
w izolacji?
Izolacja niezależnie od jej rodzaju, czasu trwania, a także predyspozycji
osobowościowych człowieka prowadzi do szeregu zaburzeń m.in.:
● sfery doznań zmysłowych,
● sfery przeżyć psychicznych,
● postaw wobec otoczenia.
● arytmia serca,
● zmiany ciśnienia krwi,
● spadek siły i wytrzymałości mięśniowej,
● spadek aktywności EEG,
● wysoki poziom pobudzenia autonomicznego,
● obniżenie poziomu aktywacji,
● problemy z utrzymaniem stanu czuwania.
ZABURZENIA FIZJOLOGICZNE
● doznania halucynopodobne (złudzenia, omamy),
● zaburzenia schematu własnego ciała (poczucie obcości własnego ciała),
● trudności w rozpoznawaniu figur,
● przemieszczenie się pola widzenia,
● zniekształcenia spostrzegania przedmiotów (zmiany kształtów, ostrości i jasności przedmiotów),
● zaburzenia w percepcji czasu.
ZABURZENIA PERCEPCJI
● pogorszenie koordynacji wzrokowo – ruchowej,
● problemy z koncentracją uwagi,
● problemy z pamięcią krótkotrwałą,
● dezorganizacja myślenia,
● niespójność i natłok myśli,
● nieadekwatna ocena rzeczywistości,
● dezorientacja, poczucie zagubienia,
● podatność na sugestię i propagandę.
ZABURZENIA PROCESU MYŚLENIA:
● niepokój, lęk, poczucie zagrożenia,
● irytacja, agresja,
● nuda, monotonia, apatia, niechęć do poważnego wysiłku fizycznego i umysłowego,
● obniżenie napędu psychoruchowego,
● bezradność, bezsilność,
● obniżenie poczucia własnej wartości i poczucia własnej kompetencji,
● objawy depersonalizacji.
ZABURZENIA EMOCJONALNE
● obniżenie napędu psychoruchowego,
● zanik zainteresowań i motywacji,
● izolowanie się,
● nastawienie do wewnątrz,
● drażliwość, wrogość, wybuchy agresji,
● zaniechanie wszelkiej aktywności,
● ogólne wyczerpanie fizyczne i psychiczne.
POSTAWY WOBEC OTOCZENIA
1. Środowiska zamknięte mają wyraźnie stresowy charakter (wzrost poziomu napięcia, pobudzenia emocjonalnego).
2. Stres w sytuacji izolacji dobrowolnej spowodowany jest przez:
ograniczenie ilości i różnorodności napływających bodźców,
ograniczenie przestrzeni życiowej,
ograniczenie bezpośrednich kontaktów społecznych.
3. Stres w sytuacji izolacji przymusowej – najważniejszym stresorem jest zagrożenie potrzeby bezpieczeństwa.
● zmiany w poziomie aktywacji osób izolowanych (nuda, apatia, niechęć do jakiegokolwiek poważniejszego wysiłku fizycznego lub umysłowego),
● wzrost napięcia, zmiany nastroju, złe samopoczucie,
● izolacja społeczna (ograniczenie kontaktów społecznych, silne sposoby kontroli społecznej, niemożność ucieczki jednostki od grupy, niechęć i wrogość
w stosunkach międzyludzkich, występowanie agresji),
● ograniczenie możliwości realizacji potrzeb (bezpieczeństwa, potrzeby komfortu, potrzeby seksualnej),
● zachowania ludzi izolowanych – reakcje obronne.
i
Stres
Stres jest zespołem specyficznych i niespecyficznych reakcji organizmu na bodźce, które zakłócają równowagę. Jednocześnie wystawiają
na próbę bądź przekraczają zdolności radzenia sobie. Bodźce te nazywamy stresorami, mogą być wewnętrzne lub zewnętrzne.
Koncepcje stresu
● Stres jako reakcja – fizjologiczna reakcja organizmu na stresory - zewnętrzne bodźce wywołujące stres (Hans Selye).
● Stres jako bodziec – zmiana w otoczeniu wywołuje napięcie emocjonalne i utrudnia normalne reagowanie (Irving Janis).
● Stres jako proces (transakcja)– relacja między jednostką a otoczeniem, oceniana jako obciążająca i przekraczająca
możliwości poradzenia sobie (Richard Lazarus & Susan Folkman).
Czynniki indywidualne wpływające na reakcję stresową
● Umiejscowienie kontroli – osoby o wewnętrznym umiejscowieniu kontroli
są przekonane, że jeśli podejmą się określonego działania, to prawdopodobnie osiągną swój cel, odniosą sukces. Osoby o zewnętrznym umiejscowieniu kontroli sądzą, iż związek pomiędzy ich wysiłkami a uzyskanymi wynikami nie jest
od nich zależny i trudno go przewidzieć. Są bardziej skłonne sądzić, że czynniki będą poza ich kontrolą mają decydujący wpływ na powodzenie ich działań.
Dla nich to, jakie pytania da wykładowca ma większe znaczenie niż to, ile się nauczą. Odwrotnie myślą studenci o wewnętrznym umiejscowieniu kontroli.
● Twardość psychiczna – postawa odporności na stres oparta na poczuciu wyzwania (przyjmowania zmiany z zadowoleniem, jako szansy, nowych możliwości sprawdzenia siebie, rozwoju) oraz zaangażowaniu i kontroli (poczucie kierowania działaniami, kontrolowania sytuacji).
Czynniki indywidualne wpływające na reakcję stresową .. cd.
● Optymizm – postawa, dzięki której możliwa jest interpretacja stresorów, jako pochodzących z zewnątrz, przemijających i mających określone skutki.
Optymista nie obarcza siebie niepowodzeniami, nie rozpamiętuje ich, lecz wyciąga wnioski na przyszłość. Częstym przejawem optymizmu jest
poczucie humoru, odnajdywanie pozytywów w sytuacjach trudnych.
● Odporność – zdolność przystosowania się, osiągania dobrostanu i radzenia sobie ze stresem pomimo poważnych zagrożeń. Wysoka umiejętność
radzenia sobie z bólem, wyzwaniami podczas dążenia do osiągnięcia celu.
● Strategie radzenia sobie wg Lazarusa i Folkman: skoncentrowane na problemie (instrumentalne, zadaniowe) – poprawa niekorzystnej sytuacji między
wymaganiami a możliwościami.
● Skoncentrowanie na emocjach (samoregulacja emocji) – obniżenie przykrego napięcia i łagodzenie negatywnych stanów emocjonalnych.
● Sposoby radzenia sobie wg Lazarusa: poszukiwanie informacji (np. o chorobie) bezpośrednie działanie (np. udanie się do lekarza).
● Powstrzymanie się od działania (np. rzucenie palenia) - metody intrapsychiczne – regulowanie emocji (mechanizmy obronne).
● Radzenie sobie zorientowane na problem i zorientowane na emocje (przeżycia świata wewnętrznego).
● Restrukturyzacja poznawcza (dokonanie ponownej oceny stresora w celu spojrzenia na niego z bardziej pozytywnej perspektywy).
● Porównania społeczne (spojrzenie na siebie przez pryzmat innych ludzi, ich przeżyć, doświadczeń, sytuacji).
● Pozytywne emocje (optymizm, nietracenie nadziei, wiara, itd.).
● Znajdowanie znaczenia (sensu, nadawanie sensu trudnościom).
RADZENIE SOBIE ZE STRESEM A STYL ŻYCIA
● Wsparcie społeczne (posiadanie grona przyjaciół, wsparcia rodziny, osób, z którymi możemy porozmawiać o naszych trudnościach).
● Ćwiczenia fizyczne (Sport! Sport! Sport! Jest nieocenionym narzędzie walki ze stresem, rozładowuje napięcie, pozwala się uwolnić, zresetować;
podobno nic tak nie rozładowuje złości jak półgodzinny bieg).
● Odżywianie i dieta (higiena i kultura jedzenia, kaloryczność potraw, godziny posiłków, itd.).
● Sen i medytacja/relaksacja (czas na wyciszenie, skupienie się na swoim wnętrzu, nie musi to być od razu medytacja, ale np. relaks w wannie).
1. Basińska B. Radzenie sobie ze stresem w warunkach różnego stopnia zagrożenia zdrowia, Przegląd psychologiczny 2004, nr 47 (1)
2. Łosiak W., Psychologia stresu, Oficyna Wydawnicza ŁośGraf, Warszawa 2008 3. Makowska H., Poprawa R., Radzenie sobie ze stresem w procesie budowania zdrowia (w:) Dolińska-Zygmunt G. (red.), Podstawy psychologii zdrowia, Wyd.
Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2001
4. Terelak J.F., Psychologia stresu, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 2001 5. Heszen, I. (2013). Psychologia stresu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
PWN (roz. 1: Co to jest stres? [s ] i roz. 2: Jak pokonujemy stres? [s ], roz. 3:
Od czego zależy zachowanie wobec stresu? Właściwości podmiotu [s ], roz. 4:
Od czego zależy zachowanie wobec stresu? Właściwości sytuacji. [s ]) .
BIBLIOGRAFIA
6. Pervin, L.A. (2002). Psychologia osobowości. Gdańsk: GWP (roz. 10:
Emocje, zdolności adaptacyjne i stan zdrowia, s ) Poprawa, R. (2001) Zasoby osobiste w radzeniu sobie ze stresem. W: G.Dolińska-Zygmunt (red.), Podstawy psychologii zdrowia (s ). Wrocław: Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
7. Sapolsky R. M. (2011). Dlaczego zebry nie mają wrzodów? Psychofizjologia stresu. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN (roz. 2: Gruczoły, gęsia skórka i hormony, s.28-43; roz. 13:
8. Dlaczego stres psychologiczny jest stresujący?, s ; roz.18: Skuteczne
radzenie sobie ze stresem, s ) Strelau, J. (2002). Psychologia temperamentu.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (r.7.2. Temperament jako moderator zjawisk związanych ze stresem,s. .. ).
