O granicy późnego glacjału i holocenu w profilu Widugiery na Suwalszczyźnie

(1)

Kwartalnik Geologiczny, t. 32, nr 2,1988 r., str.433-442

Kazimierz KRAUZLlS, Krzysztof Michal KRUPINSKI

o granicy poznego glacjalu

1 holocenu w profilu Widugiery na Suwalszczyznie

Wyniki badan geologicznych i palinologicznych osadow z profilu Widugiery pozwalaj:t stwierdzic, ze akumulacja osadow organogenicznych, rozdzielaj(!cych dwa poziomy glin zwaJowych. przypada na p6Zny glacjaJ i holocen. Rezultaty tych badan, poparte oznaczeniami wieku bezwzgl~dnego metodami TL i radiow~gla, upowai.niaj(! do wysuni~cia wniosku, i.e gorny poziom gliny zwaJowej riie znajduje

si~ w pozycji in situ.

WST~P

Podczas prac ziemnych wykonanych w ]985 r. w starym (z poczqtku XIX w.) przekopie drogowym szosy Suwalki - Widugiery (fig. I) mi~dzy miejscowosciami Pelele i Widugiery zostaly odsloni~te torfy, przykryte glin'} zwalow'}. Torfy te

wyst~puj'} (fig. 2, 3) w obr~bie oblego wzg6rza otoczonego zagl~bieniami wytopisko- wymi i odslaniaj'} si~ w obu scianach przekopu. Na szczycie wzg6rza znajduje si~

owalne obnizenie.

Ze wzgl~du na nieliczne stanowiska wyst~powania podglinowych serii organicz- nych na p6lnocno-wschodniej Suwalszczyznie, autorzy uznali za celowe podj~cie

badan tych torf6w, podscielonych starszym poziomem gliny zwalowej. Opisane stanowisko utwor6w organogenicznych lezy w zasi~gu fazy pomorskiej zlodowacenia p6lnocnopolskiego (A. Ber, 1974).

W poludniowej scianie przekopu, w stropie warstwy torfu, a pod glin'} zwalow'}, zaznacza si~ slabo widoczna (l0 cm) wars twa humusu z glazikami (j) 3 cm, stano- wi,}ca bye moze warstw~ glebow'}. Moze to sugerowae, ze nadlegla warstwa gliny zwalowej jest antropogenicznie nasuni~ta. Do podobnego wniosku mog'} prowadzic wyniki datowania metod'} 14C warstwy torfu z gl~b. 2,55 - 2,65 m, okreslaj'}ce jego wiek na 9940

±

110 lat BP (Gd - 3269). Przeprowadzenie badan radiow~g16wych

pr6bki torfu oraz analiz termoluminescencyjnych mulk6w wyst~puj'}cych w sp'}gu tego profilu (gl~b. 3,25 - 3,35 m, 23 500

±

2000 lat BP) bylo mozliwe dzi~ki wspar- ciu finansowemu Komitetu Badan Czwartorz~du PAN, za co autorzy skladaj'}

serdeczne podzi~kowanie.

(2)

434 Kazimierz Krauzlis, Krzysztof M. Krupinski

Fig. I. Szkic lokalizacji odsloni~cia

Location sketch of the outrop

ANALIZA PALINOLOGICZNA

Badaniami palinologieznymi obj~to II probek: 10 torfowyeh i I mulku. Wszyst- kie probki do analizy pylkowej zostaly przygotowane metod q aeetolizy Erdtmana.

W przypadku probek torfowyeh aeetoliza zostala poprzedzona oddzieleniem grubszyeh tkanek na sicie ⁰(j) oezek 0,5 mm i 24-godzinnym wytrawieniem HF.

W przypadku mulku aeetoliz~ poprzedzono dekalcytaejq JOoo Hel na zimno i 48-godzinnym trawieniem HF rowniez na zimno.

W kazdej pro bee liezono przyjnajmniej po 500 sporomorf drzew (AP) i wszystkie stwierdzone wowezas sporomorfy innyeh grup roslin. Za sum~ podstawowq, w stosunku do ktorej zostaly okreslone proeentowe udzialy poszezegolnyeh tak- sonow lub grup roslin, przyj~to sum~ pylku drzew (AP) i roslinnosei krzewiastej oraz zielnej Jqdowej (NAP). Podobnie post~powano z probkami osadow. pobrany- mi w pozniejszym terminie i przeznaezonymi do oznaezen wieku bezwzgl~dnego

metodq radiow~glowq i termolumineseeneji (tab. I).

Wszystkie badane probki odznaezaly si~ dobrq frekwenejq i zaehowaniem materialu pylkowego. Jedynie w probee ze stropu profilu - silnie rozlozonego torfu - material pylkowy wykazywal wyrazne eeehy zniszezenia: byl polamany.

pokruszony i silnie sfosylizowany.

Diagram pylkowy osadow organogenieznyeh ze stanowiska Widugiery (fig. 4) wykazuje dwudzielnosc lub nawet trojdzielnosc. W dolnej eZ~Sci profilu w spektraeh pylkowyeh (probki 6 - II, gl~b. 2,55 - 3,30 m) wyraznie dominuje Pinus (40 63

°/

,»), Betula (15 - 23 /~, zas w spqgowej probee 31

o;;J,

lieznie wyst~puje Salix (2 - 3⁰(»).

Udzial NAP jest znaezny i wynosi od 14 do 32

%.

Glownym jej skladnikiem jest (vperaccac. Gramineae i Artemisia, zas w dwoeh najnizej usytuowanyeh probkaeh rowniez lIippophae, Juniperus i sporadyeznie Selaginella selaginoides, HclianfhemwJl oraz Saxi/i·aga. W gornej strefie tej ez~sei profilu lieznie wyst~pujq mehy sfagnowe (.\'phaf{nulII). osiqgajqee w pro bee 7 (gl~b. 2,75 2,85 m) 16

I;)

udzialu. Lieznic towarzyszyl im glownie w fazie poezqtkowej Menyanthes tr(foliata (5,3 (%,»). W dobrze naslonecznionyeh wodaeh dosyc bujnie rozwijaly si~ glony z rodzaju PediastrwJl.

Gorny odcinek profilu (probki 1 - 5, gl~b. 2,00 - 2,55 m) mozna rowniez po- dzielic na dwie ez~sei. Ich granie~ wyznaeza zmiana eharakteru osadow. Cz~sc

nizsza, z ktorej pobrano probki 3 - 5 (gl~b. 2,25 2,55 m), eharakteryzuje si~ jednako- wymi lub zblizonymi udzialami Betula i Pinus (krzywe ieh udzialow ez~sto przeci- najq si~), pojawieniem si~ pylku Picea (1,5 2,5 %), duzym udzialem Salix (2,5-

- 4,5 ()/~) i nieznaeznym podniesieniem si~ krzywej udzialu NAP. Lieznie wyst~pujq

spory Sphagnum i Equisetum. Odnotowano pojawienie si~: Helianthemul11. Ephedra distachya typ, Pleurospermum austriacum i sporadyeznie Selaginella selagino ides , zas dosyc cz~sto Chamaenerion - Epilobium typo

Wyzsza cz~sc gornego odeinka profilu eharakteryzuje si~ zmianq charakteru osadow z nierozlozonego. wojlokowatego torfu mszystego (sfagnowego) na torr dobrze lub bardzo dobrze rozlozony. Udzial Betula i Pinus jest zblizony i wynosi

(3)

o

gran icy p6Znego glacjalu holocenu

w

m

L---r---~----.-- 50

1:-:--12 1---1

³

Fig. 2. Proril litologiczny odsloni~cia Lithologic column

100 150

1··':'(:·:·0i4 1-; :..'<15

1,1:~16

435 E

200 ---'250m

glina IVI aloVl·a. piaszczysta bngowa z otoo:akami. Hell-+ +: :. - torf brC!zowo-czarny. w stropie roz/ozony: :I mu/ek sinoSlary (od pyiu - do iiu) Hel : 4 - piaski drobnoziarniste z laminami zwirku. ukosnie warstwowane.

miejscami VlarstVloVlanie zaburzone. ca/osc przepojona py/em: 5 glina zwa/owa. piaszczysta brC!/owo-szara, Hel' .. : (, - glina 7walowa ciemnoszara z brC!zowymi plamami. z otoczakami. s/abo widoczne rozw,\rstVlienie

I brown. sandy till with houlders. Hel<-H: :? - brownish-hlack peat decomposed in the top part. 3 blue-grey silt (silt to cla\). Hel : 4 crossbedded. partly disturhed fine-grained sands with some laminae or rine gravel: high silt content::; broVlnish-grey ,andy till. HCI+++: (, - dark grey till with brown spots and boulders. stratification merely \i,ibk

ok. 35 40"". Brzoza wykazuje nieznacznq tendencj~ wzrostu. Po pocz .. pkowym przejsciowym podwyzszeniu zaznacza si~ spadek udzialu NAP, zanikajq typo we rosliny heliofilne. W probce osadow ze stropu profilu stwierdzono natomiast liczne ilosciowo i rodzajowo sporomorfy niemalze wszystkich elementow naszej

Fig. 3. Odsloni~cie \orkl\\ v. prorilu Widugiero\\

Exposure of peat in the Widugiery section

(4)

436 Kazimierz Krauilis, Krzysztof M. Kruphiski

E

~

~ o oX o n Q1"

(5 :.i:

n E

Q.

:Z

<

...J VI :::> :::>

.... z lH a:

~.---.--.~~---~---"

.. ..

⁰

.

--...

2,5 - .

i-- .. ---- --

40 . .

2

4

8

9 10

~--:::'11

3.31==~

⁰

Fig. 4. Diagram pylkowy osadow ze stanowiska Widugiery Pollen diagram from the deposits at Widugiery

VI :::>

u w u z o 0 U N o U

;;C ~Cl x

~~~ ~-

I - torf rozlozony; 2 - torf nierozlozony, mszysty; 3 - mulek; pola czarne - procenty; pola biale - promile I - decomposed peat; 2 - not decomposed moss peat; 3 - silt; black colour denotes % of content; white colour denotes ⁰¹⁰⁰of content

rodzimej dendroflory. Prawdopodobnie w tej cz~sci profilu istnieje przerwa sedy- mentacyjna, a osad reprezentowany przez probk~ pochodzCl;cCl; ze stropu profilu

(gl~b. 2,00 - 2,05 m) znajduje si~ na wtornym zlozu. Wyrazna zmiana charakteru osadow rowniez pozwala si~ liczyc z takCl; ewentualnosciCl;. W zadnej sukcesji fTory

czwartorz~dowej, przy tak duzym udziale Betula (48,6 %), nie pojawiajCl; si~ jedno- czesnie wszystkie elementy dendroflory 0 nieco wi~kszych wymaganiach termicz- nych.

'Spektra pylkowe osadow badanego palinologicznie profilu Widugiery sCl; wolne od elementow florystycznych starszych od czwartorz~dowych. Nie stwierdzono nawet pojedynczych resztek flory starszej.

Flora, wydzielona z zachowanych osadow organogenicznych w Widugierach, reprezentuje okres klimatu chlodnego panujCl;cego u polnocnej granicy lasow lub w poludniowej cz~sci tundry. -

(5)

I

1 I

~' >~~

I

> >~

-1- _

o granicy p6Znego glacjalu i holocenu

o 3:

o z

Vl ::.::

~

N o

>- 3:

g~

0:1- 0..

00:

LU LUU

<{<{

LU UVl

<{;:)

--,--,

;:);:)

UU ZZ

;:);:)

ZZ

<{<{

0:0:

o 3:

z o

Vl ::.:: g:

~ I-

Vl LU o

o _z

(5

<{

--' LU

~ Vl

L~ ~~

I O UO >- 0..

0:>- 1---' 0 0 coo..

<{

--' --'L

W ; : ) (5(!) Zz

<{<{

- - ' I Wo..

VlVl

437

I

i

!

l :

~~ ~I

Dolny odcinek profilu (pr6bki 6 - II. gl~b. 2.55 3.30 m) rcprezentuje okres dosyc dllic1 stabilnosei warunk6w klimatyezno-tlorystyeznyeh. Udzial pos/czcg61- nyeh takson6w. z wyj'!tkiem wyeofania si~ poez'!tkowo dosyc Iicznego rokitnika.

nie wykazuie wi~kszyeh wahan. W f~lzie poez'!tkowej (pr6bki 10- II) formuj,!

si~ wyraznic rozrzedzone lub platowe zbiorowiska krzewiasto-drzewiaste: brzozowo- -sosnowc. z licznymi wierzbami. rokitnikiem, jaloweem i liezn'! roslinnosci::! zieln,!.

gl6wnic: turzyeowatyeh. traw. bylie. sporadyeznie poslonka i widliczki ostro- z~bneJ. W t~lzie nast~pnej (pr6bki 6 9) zostal zapoez'!tkowany proees zakladania torfowiska sfagnowego. poprzedzony lieznym wyst~powaniem zbiorowisk bagien- nyeh. g/(')\\-nie bobrka tr6jlistnego i skrzypow. zas w mlodszej eZ~Sci gl6wnic mch6w sfagnowych. Ze zbiorowisk roslinnyeh zupelnie wyeofal si~ rokitnik. lubi'!cy swiat-

10.

\\)Igotne powietrze i nieprzeksztakone. bogate w zwi,!zki zasadowe podloze (A. Srod0I1. 1970).

M£'llrallfhes frij()/iafa nalezy do ubikwist6w skandynawskieh (G. Samuc1sson.

1934). Jest roslin,! ez~sto znajdowan'! w osadaeh ostatniego zlodowaeenia i charak- terystyczJ1(! dla poznoglaejalnyeh zbiorowisk wodnyeh. rozwijaj,!eyeh si~ bezposred- nio po ust::!pieniu lodowca (H. Godwin. 1956).

Udzial poszczegolnych takson6w i ich wzajemne relacje ilosciowe mog,! wskazywac na nieznaczne ocieplenie klimatu w srodkowej cz~sci tego odeinka profilu (pr6bki 6- 8). Za tak,! ewentualnosci,! przemawia zmniejszenie udzialu NAP

(6)

438

~ <t!

~

a

b

c

Kazimierz Krauzlis, Krzysztof M. Krupinski

Tabela Wyniki analizy pylkowej probek osadow z Widugierow badanych metocb! radiow~glow~

i termoluminescencji, w procentach

14C TL

Nazwa taksonu lub grupy roslin

gl~b. ^gl~b.m

2,55-2,65

3,26 3,34

m

AP 580 szt. 514 szt. 530 szt.

NAP 117 szt. 204 szt. 100 szt.

AP+NAP 697 szt. 718 szt. 630 szt.

Og61em 784 szt. 915 szt. 762 szt.

AP 83,2 71,6 84,1

NAP 16,8 28,4 15,9

Pediastrum

-

^21,1 ^17,8

Botryococcus - 1,3 0,3

Varia 0,1 - -

Alnus 0,1 -

Betula 28,4 30,8 40,7

Picea - 0,1 0,2

Pinus 47,6 37,5 40,3

Populus 0,4 -

.-

Salix 6,7 3,2 2,9

Artemisia 0,3 2,8 1,3

Caryophyllaceae 0,1 0,3 -

Chenopodiaceae 0,1 0,7 0,3

Compostitae Liguliflorae + 0,1 -

Compostitae Tubiflorae 0,1 + ^-

Cyperaceae 11,9 9,5 4,9

Ericaceae - 0,1 0,2

Gramineae 3,7 9,5 6,2

Hippophae - 0,7 0,3

Juniperus 0,1 4,2 2,7

Ranunculus acer typ - - .+

Rosaceae 0,1 0,1 -

Thalictrum 0,4 0,1 ^-

Umbelliferae - 0,3 ^-

Chamaenerion - Epilobium typ - - 0,2

M enyanthes trifoliata 1,4 - -

Myriophyllum spicatum - 0,8 0,1

Potamogeton

-

^0,1 ^-

Equiseturrz 0,9 4,0 2,5

Sphagnum 10,0 - -

a - roslinnosc szuwarowa, b - roslinnosc wodna, c - roslinnosc zarodnikowa

(7)

o gran icy poznego glacjalu i holocenu

(.Juniperl/.\ i Arlcl11isia) i maksimum rozwoju mchow sfagnowych. \\Ti:\zliwych na oddzialywllnie arktycznych mas powietrza (H. Nichols. 1967). Przyoyny uchwy- conych zmian mogq rowniez miee charakter lokalny. gdyz najwit;kszc roznicc ill minus zaznaczajq si~ w udziale turzycowatych.

Gorny odcinck profilu. z wyj'!:tkiem probki I pochodz,!:cej z jego stropowc.1 cz~sci. a mozc w pewnym stopniu i probki 2. reprezentuje okres wyraznych przemian i wahnicll klimatyczno-tlorystycznych. Dowodzq tego .Iiczne wahania udzialu sosny i brzozy (krzywe ich udzialu przecinaj,!: si~ 4-krotnie), liczhe wyst~powanie

wierzb. waost udzialu NAP, a tym jalow·ca. bylic. pojawienic sit; roslin typowo hcliofilnych (Helianl/7el17ulJI. Ephedra distachya typo PleurosperlJllllJl 1II1slriaculJl).

Zaskoczcnicm jest natomiast pojawienie si~ nawet w tym rejonic Polski i stale

wyst~powanie swierka. Udzial swierka w spektrach !pylkowych wynoszqcy l,5- - 3.0°" dowpdzi jego obecnosci in situ ., ... w wi~kszosci przypadkow z calc! pewnos- ci::! ... (A. Srodon. 1967. str. 46). Przemiany florystyczne. zaznaczajqce si~ w tym odcin k II rrofilu. mog,!: wskazywac na ochlodzenie. Wyniki badan palinologicznych ostatnil'l na.1wyzej usytuowanej probki osadow dla analizy sukcesji florystycznej nic n1a.l~! \\it;kszego znaczenia. gdyz material w niej zawarty znajdujc si~ na wtornym zlozu. Swiadczy to 0 niezachowaniu w tym profilu wszystkich zaakumulowanych pierwotnic osadow. Przyczyn'!: ich zniszczenia mogly bye procesy zwiqzanc z akumu- lacjq gliny zwalowej wyst~puj,!:cej w stropie lub zmiany w srodowisku przyrodniczym wprowadzone. przez czlowieka. W przypadku drugiej ewentualnosci obecnose gliny zwalowcj przykrywajqcej te osady bylaby wynikiem antropopresji.

WIEK OSADOW

Fragmcntaryczny obraz przemian tlorystycznych w osadach w prorilu Wi- dugiery wskazuje na ich akumulacj~ w okresie panowania klimatu chlodnego.

zmierzajqcego w kierunku ocieplenia. W nawi,!:zaniu do sytuacji geologicznej tych osadow (przyjmuj,!:c. ze nie jest zaburzona) wi~kszy udzial Picea we florzc 0 charak- terze poznoglacjalnym moglby pozwalac zastanawiac si~ nad mozliwosci q uznania go za tzw. swierk dolny. lest on charakterystyczny dla pocz'!:tkowych faz rozwoju flory intcrglacjalu eemskiego. ktorego roslinnosc z tego rejonu Polski i terenow s,!:siednich jest dosye dobrze znana (Szwajcaria k. Suwalk - Z. Borowko-Dluza- kowa, B. Halicki. 1957; Smolniki k. Suwalk - Z. Borowko-Dluzakowa, 1971:

profile z doliny Niemna - M. Bremowna, M. Sobolewska, 1950). Wydaje si~, ze przemiany florystyczne w tym profilu wyraznie rozni,!: si~ od przeobrazen flory poznoglacjalnej zlodowacenia srodkowopolskiego z innych stanowisk Polski pol- nocno-wschodniej (Z. Borowko-Dluzakowa. 1974; K. Bitner, 1954, 1956; K. M.

Krupinski, w druku), lecz nawi,!:zuj,!: do flory z pocz'!:tku holocenu z lez. Mikolaj- skiego (M. Ralska-lasiewiczowa, 1966), Puszczy Bialowieskiej (M.J. D,!:browski.

1959). torfowiska Sidry (K. Bitner, 1961), Pieczonki (l. Stasiak, 1961), Doliny Dolnej Wisly (L. Roszko, 1968) i bagien Karelii (G.A. Elina, 1973).

Cechq charakterystyczn'!: pocz'!:tkowych faz rozwoju f10ry interglacjalu eemskiego (= poznoglacjalnej zlodowacenia srodkowopolskiego) jest wyst~powanie w wi~kszosci r:rofilow florystycznych z t€renu Polski trzech maksimow sosny, roz- dzielonych dwoma maksimami brzozy (1. Niklewski, 1969; K.M. Krupinski. 1973).

Na drugie. mlodsze maksimum Betula przypada pojawienie si~ i wzrost krzywej racjonalnej Ulmus. zas na trzecie. najmlodsze maksimum Pinus - podobny charakter przebiegu krzywej udzialu Quercus i Fraxinus (K.M. Krupinski. 1973. 1978).

(8)

440 W osadach z Widugierow tego nie stwierdzono. Nie ma podstaw do uznania po- chodzenia tej flory ze schylku zlodowacenia srodkowopolskiego, a badanych osa- dow organogenicznych w pozycji biostratygraficznej z interglacjalu eemskiego.

Wnioski biostratygraficzne, iz osady te

s~

prawdopodobnie mlodsze, sklonily auto row do ponownego pobrania probek celem oznaczenia ich wieku

bezwzgl~d

nego

metod~ radiow~glow~

i termoluminescencji. Wyniki tych oznaczen okazaly

si~

bardzo pomocne w analizie biostratygraficznej. U gruntowaly wnioski wynika- j'lce z badan palinologicznych.

Wiek silnie uwodnionych mulkow (ok. 50% wody)

wyst~puj~cych

w dolnej

cz~sci

profilu

(gl~b.

3,25 - 3,55 m) zostal okreslony

metod~

TL przez M. Proszyn- skiego na 23 000 ± 2000 lat BP, zas probki torfu z

gl~b.

2,55 - 2,65 m

metod~

radio-

w~glow~

przez. M. Pazdura z Politechniki w Gliwicach na 9940± 110 lat BP (Gd-:- 3269). Wyniki tych oznaczen

wskazuj~,

ze badane osady organogeniczne, nieza- leznie od aktualnego przykrycia morenowego i mozliwosci ich odmlodzenia, pocho-

dz~

ze schylku ostatniego zlodowacenia i z

pocz~tkow

holocenu. Glina zwalowa przy-

krywaj~ca

te osady niezaleznie od tego, ze nie wykazuje wyraznych cech zaburzenia i cech soliflukcyjnych lub je zatracila, nie znajduje

si~

w pozycji

in situ. SprawC!

dyskusyjn~ pozostaj~

wyrazne roznice oznaczen wieku

bezwzgl~dnego

roznymi metodami lub istnienie luki sedymentacyjnej

mi~dzy wyst~puj~cymi

w

sp~gu

mul- kami i wyzej

lez~cymi

torfami mszystymi.

Akumulacja badanych osadow

nast~pila

u schylku mlodszego dryasu (pr6bki 10-11) oraz w starszej

cz~sci

okresu preborealnego (probki 2-9). Nieznaczne ocieplenie,

zaznaczaj~ce si~

w osadach probek 6 - 8, reprezentuje najprawdopodob- niej najstarsze ocieplenie w okresie preborealnym.

Instytut Hydrogeologii i Geologii Inzynierskiej Instytut Geologii Podstawowej

Uniwersytetu W!lrszawskiego Warszawa, Al. Zwirki i Wigury 93 Nadeslano dnia II marca 1987 r.

PI8MIENNICTWO

BER A. (1974) - Czwartorz~d Pojezierza Suwalskiego. Biul. Inst. Geol., 269, p. 23 -105.

BITNER K. (1954) - Charakterystyka paleobotaniczna utwor6w interglacjalnych w Horoszkach kolo Mielnika na Podlasiu. Biul. lust. Geol., 69, p. 79 -92.

BITNER K. (1956) - Flora interglacjalna na Otapach. Biul. lust. Geol., 100, p. 61-142.

BITNER K. (1961) - Sidra. Land-forms of the last stage of the Middle-Polish glaciation; denudation of Holocene peat and lacustrine deposits, p. 61-62. INQUA Vlth Congress. Guide-book of excursion D. North-east Poland. L6dz.

BOR6wKO-DLUZAKOWA Z. (1971) - Kopalna flora interglacjalu eemskiego w Smolnikach kolo Suwalk. Prz. Geogr., 43, p. 591-600, nr 1-2.

BOR6wKO-DLUZAKOWA Z. (1974) - Eemska flora z Klewinowa na Nizinie Podlaskiej. Biul.

Inst. Geol., 269, p. 11- 22.

BOR6wKO-DLUZAKOWA Z., HALICKI B. (1957) - Interglacjaly Suwalszczyzny i teren6w Sll- siednich. Acta Geol. Pol., 7, p. 361-402, nr 4.

BREM6wNA M., SOBOLEWSKA M. (1950) - Wyniki badan botanicznych osad6w interglacjalnych w dorzeczu Niemna. Acta Geol. Pol., 1, p. 335 - 364, nr 4.

(9)

Streszczenie 441

Dt\BROWSKI MJ. (1959) - PMnoglacjalna i holocenska historia las6w Puszczy llialowieskiej. Acta Soe. BOlan. Pol.. 28. p. 197-248. nr 2.

GODWIN H. (1t)56) - The history of the British flora. Cambridge Uniw. Press.

KRUPINSKI K.M. (1973) - ~tudium paleogeograficzne okolic .lyrardowa w mlods/.ym plejstocenie.

Arch. UW. Warszawa.

KRUPINSKI K.M. (1978) - Historia. dynamika rozwoju i zaniku zbiornika interglacjalnego w .lyrar- dowie. Biul. I nst. Geol.. 300, p. 153 - 178.

KRUPINSKI K.M. (w druku) - Flora mlodoplejstocenska z Kotliny t.omzycy. Studia Geol. Pol.

NICHOLS H. (1t)67) Pollen diagrams from Sub-Arctic Central Canada. Science. 155. p. 1665- 166X.

nr 3770.

l\iIKLEWSKI J. (1969) - The Early Eemian Interglacial in Central Poland. Geogr. Pol.. 17. p. 257- 26:'.

RALSKA-JASI FWICZOWA M. (1966) - Osady denne Jeziora Mikolajskiego na POlezierzu Mazur- skim w swietle badar1 paleobotanicznych. Acta Palaeobot.. 7, nr 2.

ROSZKO L. (1%8) ~ Z historii rozwoju doliny dolnej Wisly. Folia Quatern .. 29. p. 47 - 108.

SAMUELSSON G. (1934) - Die Verbreitung der koheren Wasserpflanzen in Nord-Europa. Acta Phytogeogr. Suee.. 6. p. 1-211.

STASIAK J. (1t)61) - Pieczonki. Profile of lacustrine sediments; Allerod. Younger Dryas and Holo- cene. p. 54 - St). INQVA Vlth Congress. Guide-book of excursion D. North-east Poland. t.6dz.

SRODON A. (1%7) - Swierk pospolity w czwartorz~dzie Polski. Acta Palaeobot.. 8. p. 3 - 59. nr 2.

SRODON A. (1l)70) - Hippophae rhamnoides L. in the Quaternary of Poland. Act~1 Geogr. Univ.

Lod/iensis. 24. p. 413 - 424.

EnlllHA r.A. (1973) - HeKoTopble Bonpocbl rOflou,eHoBoH I1CTOPI1I1 paCTI1TeflbHOCTI1 11 60flOT Kapefll1l1.

B: namlHOflOrl1R rOflou,eHa 11 Mapl1 HOnalll1 HOllonlR, CTp. 18-23. III HCT. reorp. AH CCCP. IIIlA.

HeApa. MOCKBa.

K03I1Me>K KPAY:>KnIl1C, KWI1WTOq, MI1XOfl KPYnlllHbCKIII

o rPAH ... UE n03AHErO onEAEHEH ... " ... rOnOUEHA B PA3PE3E B ... AyrEPbl HA CYBAnb~""'HE

Pe310Me

B AOpO>KeHOM npoKone B BI1Ayrepax (15 KM K ceBepy OT CeHH), npopblTOM yepe3 oKpyrllblH XOllM, oKpY>KeHHbIH yrlly6neHI1RMI1 (npoTallI1HaMI1) 6bllla 06Ha>KeHa Topq,oBaR Cepl1R MOIl..\HOCTblO 1, 2 ^M,

nOACTl1llaeMaR 25 CM ClloeM Cl1llbHO BOAOHaCblll..\eHHblX cyrlll1HKoB C 60flbWI111 KOfll1yeCTBOM OpraHI1- 4eCKoro Bell..\eCTBa.

reOllOrl1yeCKl1e Ha6lllOAeHI1R pOAI1J1bl Bonpoc - KaKoro B03pacTa MoryT 6blTb 3TI1 opraHoreHHble

06pa30SaHI1R pacnOnO>KeHHble HaMHoro Bblwe SnaAI1H, oKpY>KalOll..\l1x XOllM, 11 3alleraeT fll1 B nOflO>KeHI1I1

in situ nOKpblBalOll..\aR I1X BallYHHaR r11I1Ha, He 06HapY>KI1SalOll..\aR npl13HaKOB nepeMell..\eHI1R. CYAR no nalll1HOllOrl1yeCKI1M AaHHblM 11 no onpeAelleHI1RM a6COlllOTHoro B03paCTa paAI10aKTI18HbiM yrllepoAHblM MeTOAoM', rlll1Ha, nOKpblBalOll..\aR opraHoreHHble ocaAKI1, He HaXOAI1TCR S nOllO>KeHI1I1 in situ.

,aaHHble nblllbu,eBoro aHalll13a r080pRT 0 TOM, 'iTO OCa>KAeHl1e 3TIoIX nopoA np0I1CXO,!H1ll0 8 XOllOA- HOM Klll1l'1aTe OAH08peMeHHO C pa3BI1TI1eM n03AHelleAHI1K080H paCTI1TellbHOCTI1, KOTOPYIO TPYP,HO 6bln0 6bl CY"lTaTb nploleMcT8eHHocTblO TaKoH paCnlTeflbHOCTI1, pap811saweHCR 80 8peMR oTcTynneHI1R cpeAHenOllbCKoro OlleAeHeHI1R. Ee MO>KHO C8R3bl8aTb C pa3811TI1eM n03AHeneAHI1KOSOH paCTI1TenbHOCTI1 nocneAHero OlleAeHeHI1R.

(10)

442

HeKOTopble 4epTbi 3TOH npl1eMCTBeHHOCTI1 pacn1TenbHOCTI1 n03BOnl1nl1 onpe~enI1Tb. 4TO aKKy- MymW.I1R 113Y4aeMbiX nopo~ npol1cxo~l1na B KOHl..\e n03~Hero one~eHeHI1R 11 B Ha4ane rOnOl..\eHa.

B03paCT cpeAHeH 4aCTI1 TOp!J>OB. onpe~eneHHblH paAI10aKTI1BHbiM yrnepo~HblM MeTOAOM, co- CTaBnReT 9940±110 BP (Gd-3269), T.e. npl1XOAI1TCR Ha nOrpaHI14be n03AHero oneAeHeHI1R 11 ronOl..\eHa, a B03paCT cyrnl1HKOB, 3anerafOl.l.\I1X B nOAOWBe 3TI1X OTn o>t<eH 11 11. onpeAeneHHblX MeTO~OM TL COCTaB- nReT 23 555±2000 BP.

Kazimierl KRAUZLlS. Krzysztof Michal KRUPINSKI

ON THE BOUNDARY BETWEEN LATE GLACIATION PERIOD AND HOLOCENE IN THE SECTION AT WIDUGIERY, SUWALKI LAKELAND

Summary

In the road cutting at Widugiery about 15 km to the north of Sejny a 1.2 meier thick series of peats underlain by 25 cm thick saturated silts containing abundant organic matter has been outcropped in the oval hill surrounded by thaw depressions.

Geological observations provoked question on the age of the organogenic deposits situated rela- tively high in comparison with surrounding depressions and whether the till cover was in situ C:!lthough no appearences of dislocation had been recorded there. Both palynological investigat,ions and radio- carbon ('4C) datings proved that till which covered organogenic deposits were not in situ.

The results of pollen analysis indicated that those deposits had been accumulated in cool climate.

during the period of late glacial vegetation which is hardly correlable with the recession of Middle Polish Glaciation. However it can be related to the late glacial vegetation during Last Glaciation. Some characte- ristics of the recorded sequence allowed the authors to refer these deposits to the declining period of the last glaciation/very beginning of Holocene.

14C dating of the middle part of peats indicated age of9940± 110 BP (Gd - 3269) i.e. turn of Glacial Period while the underlying silts have been dated by TL method at 23 500 BP ± 2000 BP.