Santon z otworów wiertniczych w okolicach Sieniawy (Ziemia Lubuska)

(1)

UKD 551.763.333:550.822 (438.272 Sieniawa): 552.542: 563.12+564.114

Bcm"lbaa."a TELSSEYRE, J8il'Iosława SZWED-LORENZ

Santon z otworów wiertniczych w okolicach Sieniowy

(Ziemia Lubuska)

WSTĘP

W okolica'Ch Sientiawy, około 5.0 Ilmn (n:a półlnoc od Zioel'Oillej Góry,

Plrzedsiębiol"Stwo GeologiJc2lOe we Wtriocła!wiru odwierciło 'cztery głębsze

otwory, sięgające do stropu osadów kredowych. Trr-zy o11WoTy wiertnicze (164/32 - głęb. 299,0 m, 196/32 -Igłęb. 288,4 lIn, 244/32 - głęb. 291,5 m) usytuowano w jednej linii poszukirwawczej, a C21Warty (172/74 - głęb.

309,.0 m) odwiercono w od1eg~i 3,5 km na :za:chód od tej linii (fig. 1).

Otwory te p011Woliły na za.pa2lO,anie się z ik!redą tego rrejlonu 'ocaz wyko- nanie badań chemiozmo-peDrogrrarfic2lOy,eh i mikl'opaleOlIl'tologie~ych, na których podstawie przeprowadwnlo próbę u.Stalenda stTatygrarfii j okre-

ślenia wyikształoenia ld,iJologicznego t)1lCh osadów. OprraoolWaln:ie pT6bek z tych wierceń wydaje się iIs'Iiotne jako przyczynek do znajomości kredy górnej na tym obszarne, tak ubogim w głębOkie wiercerria umo'żliwia

jące poznrunie podłoża podl1Irzeciorzędawego. Utwory górtnej kIr,edy, wy- kształcone Jako wapieruie i maTgle, :zm.'rune były dotychc:młS ty~ko z głę

bokich 'Otworów wylronanych w OIkolicy Gorzowa WieLkopolskiego, Mię

dzychoou i (>Śna.

Jest naszym miłym obowiązkiem ipodzięk!owrunie dOle. dTowi hab. Ste- fanoWi AI'€xandrowiczdwiza dyskusję nad mateT!iruem i sprawdzenie

oznaczeń mi.lm-ofaUlIlY, 'a 'Dyrekltorow:i lRrzedsiębiorstwa Geologic:znego we Wil"ocławiu mgroWi. T. Iwas.7JkiewicroWi j Głów.nemu Geologowi mgrowi Z. Flooirunowi za 'żY'c:zliwe udostępnienie próbek:.

CHARAKTERYSTYKA CHEMICZNO-PETROGRAFICZNA OSAD6W KREDOWYCH

W wyżej wymienionych otworaah wiertniczych s1Jr.op 'osadów kredowych s11wierdzono na głębdkośo.i około 3.00 m t{OIVw. 164/32 na głęb.

283,2 m; otw. 196/32 nla głęb. 278,1 m; 'Otw. 244/32 na głęb. 273,2 m d w otw. 172/74 na głęb. 292,3 m).

Nawier-cooe osady kr'edowe wyklsZltałcone są jako margle pelitycme o teksturze -bezładnej i bm-wie szarej. W ich 'składzie mineralnym do-

Kwartalndk Geologiczny, t. 18, nr 2, 1972 r.

(2)

150 100 50

-50 -100 -150 -20

Santon z otworów wiertniczych w okolicach Sieniawy

A

o

,

" 2

S

olw. !B41sz olw. 798/.;2

Wie/owies

Steniawa

B

L....2km Od"

Q

trzeciorzęd

100 _, ,ZOO _, 300 _! 400 _I 500m _, Temp/ewo

óorlÓW W&p.

Międzgrzecz SieniQwao

$wiebodzin ·0

o

N otw. 2HiJz

Fig. 1. Szkic topogradiicz.ny tN€IllIU badań (A, B) 'OT8JZ przekrój geolQgWazny (e)

'I10p0glOO(pht:iJc sketch of the area of S'budy (A, B) and geo- IlogWcal seat~OIIl ,(C)

1 - kopalnia węgla bruna,tnego "Sieniawa"; 2 - otwory wiertnicze; 3 - linia przekroju geologicznego

1 - brown ooal .roine "Sieniawa", 2 - bore holes, 3 - linie of geological section

331

(3)

332 Barbara Teisseyre, Jarosława Szwed-Lorenz

milrlUje pełit kalcy1)owy W i'lośoi 60-72°/0 (tab. 1) ora;z minerały ilaste z grupy kalolinliiu w ilości 18-3()łl/o. W szllifach mik:roSkopowych na pe- litycznym marglistym tle wibij1ają się wyraźn1e b8il'ldzo liczne 'OtWIOrni- ce wapienne 'O częściowo przem-ystalizowam.ych skarruplkaich. AikceSlOl"Ycz- nie występują ziarna detnytyc:mJ.ego kwarcu 1 mniej li'cm"ie chalcedon.

Zespół minerałów U'zupełlni1ają .gips, :rutyl, hematyt i sporadycznie wy- stępujący w dll'obnych ziaJl'anJkach.gllau~onit.

Tabela 1

Skład chemiczny i mineralny margli z obszaru Sieniawy w % wagowych

I

Próbka nr 1 Próbka nr 2

Składniki z otw. 164/32 z otw. 164/32

I głęb. 283,2-288,0 m . głęb. 294,0-299,0 m I

Si02 20,30

I

^14,99

Ah03 11,54 7,10

Fe203 2,32 1,40

Ti02 0,47 0,35

Cao ^33,60 ^40,60

MgO 0,70 1,02

P20S śladowe ilości nie do oZnaczenia

CO2 26,50 31,80

S0 3(S=) 0,09 około 0,01

S03(S04) . 0,11 0,06

H2O- 1,20 1,06

H2O+ 4,15 2,51

Suma

I

^.100,98

^I

^100,90

Kalcyt 59,5 72,2

Kwarc i chalcedon 6,7 6,7

Krzemiany pakietowe 29,1 18,0

Hematyt 2~3 1,4

Gips 0,2 0,1

Rutyl 0,5 0,3

..

-

An'alizy chemiczne i wyl].iczony normatywny s'klad mineralny omawianych margH wykazują, że część stropowa jest haTdzn.ej. ilasta niż po-

zostały osad. Pirawid~owość tę ipOtwierdzają rii1abookl()poWe opisy wszyst-

·kich otWorów, w !których IStwierdZJono rdd 10 do 18 m oSJadów kredowych.

Porównując wykształcenie utworów kTedowychz dkdlic Sieniawy z obszar.ami sąsiednimi możemy stwierdzić podobieństwo pe:1lr'ografic:zne do ooooówkrredy górnej nieo'ki s2lCzecińsk1iej, sZJcwgóln'ie antytkli:ny ChoszoZJI1a (M. J'sslmwiak, 1961). W tym ostatn'ilrn a.-ejooj,e sanuon i kampan wykształcone są j alIm maJrgle j'aJSIloszaTe, miejscami laminowane i ffi'aJrgle białe, mięlkkie. Nazalchód 00 ChosZJcmta, w lo1;Jw'orze Dolice geo-1, santon i kampan17wor:zą !Wapienie .:mall'gliste jasn,Q1szaJre :z ławicami opoki w spągu 'i ,k)reldy pi'S'zącej· 'W stI1opie.

!

(4)

Santon z otworów wiertniczych w okolicach Sieniawy 333 BADANIA MIKROFAUNISTYCZNE

Dane dot~ąoe wielw n:a:wieroO!lych margli ustalono lIla podstawie

występowania ,otwornic oznaC2Jonych 'z 7 próbek, pobranytch z wszystkich omawianych o:trworów wier1mkzych. Rróbki do badań mikrofaun i- styo2Inych pobraJllJO ,z ilrońoowych 'części Irdzeni wiert:niczych, :reprezentu-

jących osady kTedowe występująoe w podłożu tr.zeci'OrzędU!Wytm. Nume-

rację próbek przyjęto wedługZJa'Pi'Sów archIwalnych Rrzedsiębiorsbwa

Geologic,2In'ego we Wliocławiu:

Nr próbki Otwór Głębokość w m

42 196/32 282,0

49 244/32 273,0

50 244/32 283,0

67 164/32 288,0

68 164/32 294,0

49/w 172/74 299,0

50/w 172/74 305,0

Omawiallle margle łatwo rozmakały w wodzie i przy przemywaniu

pozostawały lIla sicie pojedyncze, dobrze obtoc2Jone i przezroczyste ziarna kwarcu oraz bogaty Izespół otwornic. Brawie wszystkie okazyotJwor- nk są w dobrym :stanie 'zachowani'a, tylko slkocupki niektórych ga:tun- ków z 'I"Od2liny Lagenidae (wondikularie, ramul'iny i denta^ll1ny) u'legły połamaniu.

Z powodu niezmiernie bogatego w gatlllIlki' i tOsobn~ki materiału mikrofaun istyezn ego, 'z każdej próbki dokładrnie przebroan-o po 10 szale..~, pozostałą część tylko pl'ZJeglądniębo. ' '

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MIKB.OFAUNY

We wszys1lkich przeS'2Jlⁱanlowallych próbkach znaleziony został bogaty i rÓŻll'OI'IOdrny zespół mikrofauny, skład j:ego ,w poiSzozególnych prólJkach nie ulega większym zmianom. Wśród szczątków makrofauny zauważyć można nieHc:zrne fragmeniy skOliUpek małży i ś1ima!ków oraz dość często

.spotykane kolce jeżowców. KOpl'olity napotkanoO w niewielkich Hościach

tylko w próbce nr 49iw. W 'opisywanym materiale napotykan'O także połamane, :nieo2Inaeza1ne f/ragmenty mszywiołów.

W zespole mikr<oDa:uny na uwagęzasfuguje zupełny brak elementów szkieletowych gąbe'k, często. spotykane są rna1Jomiast małż'o'I'acz'ki, wśród

których wyiróżn'ić mOŻJna około 15 gatunków. SbosunllroWiO najHczniej re- prezenrtJowarne są furrny o IbaTd:l!o bogato ulI':ze:hbionych skorupkach. Ze-

s.pół małżoracZków z omawianych wierceń może być przedmiotem osob- negoO opracOIWania.

W zespole otwornic ogółem· oznacroilO '~oł'O 80 gabu'nków, w tym 11 gatuników plankboniC'2Inych i 69 gatunków 'ben'tJonic2InY'ch. Przewagę mają oOtwOI'1l1!ice 00 ~OIiUplkadh wap.iennych :(57 gaturnków). p.oszczególne

gatunki 'Otwornic występują w próbkach 'W bardzo ,róimych ilościach.

Stosumki ilośoiowe !poszczegól:nY'ch ,Okazów w obrębi:e różnych gatunków

'Przedstawiają się !Ilieoo ,odmiennie 'W próbach pC1branych 'z wierceń

w okolicy wsi Z'arzyń i wsi Wie1awieś (fig. 2), lecz Skła)d gatu!Ilk'bwy nie

(5)

334

I

II

Barbara Teisseyre, Jarosława Szwed-Loren z

al

^A

I

^R ^l

Iv+1

ól

^A

I

^R

I

^L ^Vr

l

1+ I

^Go

L

Go

rH

^I^I

\ I

Ho. [IJ I

H

_\ ^J

I

\

o 25 50 75 100,%

,1~ __________ ^~________ ^~____ ^~__ ^{- L}_ _ _ _ _ _ _ _ ~

Flig. 2. Diagram Skllaidiu prooontowego mIillm'ofauny

Diagrnrrn of /P€Il"ceil!tage oOlIliPosirtioon of mruorofauna

I 'C"" próbki 42, 49, 50, 67, 68; II - próbki 49/w, 501w; a -

ilościowy skład zespołu otwornic; b - pr!)Centowy udział

gatunków; objaśnienia, skrótów: A - AnomaUntdae, R - Rotatiidae, L - Lagenidae, ,Vr - Verneutttntdae, VI - Va~

vuUntdae, Go - G~oborotaUtdae, Gi - Gtobtgertntdae, I - po~ymorphtntdae, Ammodtscidae, Buttmimdae, Textu~ari

idae, Heterohetictdae

1'- sampies 42, 49, 50, 67, 68; II - ,sampies 49/w, 50/w; a - qua.ntitative composition, ,of foraminifer assembIage; b - percentage ot spe6ies;, ExplaJnatian of abbreviations:A - ' AnomaUnidae, R - RotaUtdae, L ..,....Lagenidae, Vr - Ver- neuiUntdae, VI - Vatvuttntdae, Go -'- G!oboTotatttde, Gi - G!obtgertmdae, I - Po!ymorphtntdae" Ammodtsctdae, Bu- ttmtnidae, Textu!arttdae, HeteroheUctdae

ulega ^'większymmlÓ!aJrl,qm. Jest to więc !Zespół otWlQl'lIUC, w którym sto- sunkOlWo najHC'zniej r'epl'ezentowaJrl.e są !l'1odmn,y bentonicznych otwomiC

wapiennycll. ,~

RJodJz:ina Rotaliridae staJIlowidkolo ,2.6^% logólnej liczby okazów. Wobrę

bie tej rodziny rodzaje StensiOina i Eponides ^{mają duże}znaczenie stratygraficzne. Okazy z tych. ł'1()I(wajów, dość hlozme prta'Wie we wszystkich próbkach, są rzwylv1e dobr2Je zatah~aJIl·e. Z T'odzaJju Stensioina oznaczono dwa gattIDki -- S. exsculpta R e u s s l(tabL l, fig. 4 a--<!) i S. granulatCL O l be:r z. NataJbUcy l, fig. 1 'a--.c, 2 a--lb, 3 a-,;b., przedstawione są okazy, które autoIriki za E. Triimper·em (1968) ~aHczyły do gatunku S. granulata O l b

e

,r z. Według E. Trumpera gatunek StensiOina granula ta zawiera w swym szeregu rozwojowym garbunki opisyWaJrle w literaturze jako S. praeexsculpta (oK e 11 e tl"), S. praeexsculpta 'VFlIf. laevigata A k i m ^<;!z i S. exsculpta granulata O l <b e ({' z. F'OI'IIllyzmaleŻione w 'Omawianych

(6)

Tablica I:

Santon z otworów wiertniczy<;hw ,okolicach Sieniawy . 335

1mm

loa--"';c. Sten.siołna gl"anuklta O ~ b e T 'Z;. 2 a--lb. S.granulata O l b e r z;

3a~b. S.granulata OJbe:rz; 4a-;-c. S. exsculpta (Re'llss); 5a-<:.

Osanguklria oordieriana d:O r b.

(7)

.336 Barbara Teisseyre, Jarosława Szwed-Lorenz

..

~

3e

4b

4e ~

TaibUca II: 1 a~c. Anomalina (pseudovalvulineria) steUigera (iM a r li e); 2 a--<:.

Anomalina (Pseudovalvulineria) thaLmawni (B r o It z e 1Il); 3 a-e. .4.

(GavelineUa) costulata M a r 'Le; 4 a-<!. A. (GavelineHa) umbilicatula Mjatlliu!k:; 5a~b. Heterost()'lMlLa praefaveoLata rMjatHuk; 6. H. praefaveoLata Mjatil.iuk; 7. H. praefaveolata Mjat1:1l1ulk:

(8)

Santon z otworów wiertniczych w okolicach Sieniawy 337

~ ^~

^{• ~} ^.^. ^{. . '.} ^.. ^,=t, ^.. ^",^.

1c '

^,.:'.~

. . .. . :' .. :.: ,... .

Tablica III: 1 a-c. Globotruncana ventricosa W h lift e; 2 a---'c. Gl. lapparenti var.

buHoides (V 'O g l er); 3^Ia-'C. GZ. lapparenti V<l['. iapparenti B o 11 i;

4 a-'c. Gl. lapparenti Vlar. tricarinata (Q.); 5 a-'C. Eponides concinna

Brot~en

(9)

1 5

11bCJ:)

10 ..

~~

Tablka IV: 1. MaTginulina p.zummeTae C u ^ISh m aill; 2. M. texasensis C u s h m a n;

3 a---<b. M. buLlata R e u s s; 4. Dentalina ~egumen R e u s 15; 5. Nodo-

saTe~La gTocilUma C u iS h ma n; 6 a,---Ib. EHipsoglanduLina cf. manifesta Reus·s; 7. Ramu~ina arnata Cushmaill; 8. Ramulina sp.; 9 a-b.

SaTacenaTia ad'f. tTianguLaTis (d'O Il" ;b.); 10 a~b. GaudT1Iina sp.;

(10)

Santon z otworów wiertniczych w okolicachSietiiawy 339

próbkach ~inają wyżej wymienione odmiaJny. Pirzeprowa.d:zone

przez E. Triimpera'(1968,roZ)dział V. 1", str.33} badania statystyczne tworiZlelrlia Slię 'żebarkowań i granulacji u wyżej wymieniooych form

wykazują, że gatunkowy podział ze w2Jględu p,aUTzeŹ'bienie strony spi-

ralnejsłlrorupki :nrie da się przeprowadzić i że f.ormy z gładką, a także

i silnie granulowaną stroną spilra1ną lIlaJeżą do tego samego gatunku. Ta

cała grupa form z rodzaju StenSlioina, roaniemcytowanego autora, po- winna !pT~a'Wem prrioa:yrtetu nosić lIla'zwę StensiOinagranulata 'Olbe r z.

Rodzaj Eponides reprezentowany przez E. concinna" Br ó t z e n (tabl.

III, fig. 5 a-c) jest 'liie:2Jbyt liczny w ooobnik1i.~iPosZCżególne ,okazy tego gatunku mają zwyIk:le więcej komór

w

.ostatnim zWoju' ni'z opisywane w literatU'l'Ze. 'Ilawa.rzyszy mu E. belOTussiensis 'A!k.i ffi. o' ihiedówtklęś

niętej Si1ir>OIllIie pępkowej 'i łagodriie zaókrąg10nynn brzegu SkTorupki.

We W\S'zy\Stkich I»"óbkadh spotyka się dość często maleńkie (0,1- 0,3 mm) Skaru:pki gatullliku Osangularia cordieriana (d'O!1' b.) ~ (tabl. I,

fig. 5 a-c). , " ' . ' . '"

Niooo mniej liczma, lecz 'zato hogats~ w gatunki j est~a. Lq,ge- 'nidae (ok. 2'li'/0 ogólnej HCZlby Okazów)., Szczególlllie dobrze zachowane

i liczne są gatIunJkJi z 'rodzajów Lenticulina, Marginulina (taJb!. IV, fig., 1, 2. 3) i Nodosaria (taJbl. IV, fig. 5). Zawierają one fOTlIIly długawiecme,

charaktery\S'tyc2lIle dla całej 'gÓI"Ilej ikJredy. Niezbyt liczme Okazy :z rOdzaju PalmuLa - Palmula rugosa~d'O '1' h), P. baudouiniana (d'O ^lI"b.) i P. sa- turalis (C u s,h m.) - ,mają zwykle slrorupk:i jJak. !gdy;by nlIli~iwi

n:iębe", zatrzymane w swym rozwoju osobniczym lIla formach młodych.

Duże ,znaczenie stratygraf/ieme dla IOpisywooychooadów ma natomiast ll"OOzitna Anomalinidae, reprezentowana przez dwa <rodzaje -' Ano- malina i Cibicides. Występują 'one niezbyt licznie tWe wszystkich. prób- kach. NajHe~iej lI'~ezenrtowany "jest 'gatunek Ano'l1Ullina r(Pseudovalvu- lineria) stelligera (M a ^Tli e) -:-{tabl. II, fig. 1 H--'C) o dość dużych (O,,5~

0,8 mm) i !l1iskiedy shl.nie:spłaszc2Jonych skorupkach. Nasm;zególlllą uwa-

gę zasługuje ,obecność fomn 'z ,ga'runku Anomalina thal'l1Ul'f/,ni{B r o- t z e n) - (babI. H, fig. 2 ·a-c) , nalpotkatno ją tyJtkow dwu "<próbkach (42, 68) jako pojedyncze dobrze zachowane okazy.

StOO'll!n~owo nie:zJbyt lic.zm.e w igatunki i ooobnikli \Są rodzinybentorricz- nych otwornic agil'llrtynujących: Verneuilinidae,' staInOWliące 6% ogólnej liC'2Jby,oUwOO'lllic (4 rodzaje) i Valvulinidae, lO.s:iągają,ce 7,5% ogóln:ej liJczby otwomic 1(4II"odzaje). Szc2Jegókrie często pojawiają się. pr:z.e.dstawiciele ródxaju Gaudryina r(7gatUltlków). Występują one:zwykle w próbkach jako niezbyt liczne, dobrzez:achowane okazy. LkznelSą .także,:ispotyikane we wszys1Jkich próbkach ,dkazy :z tI'Idd'Zaju Arenobulimina,najliC'Z'Iliejsza jest zaJWsze dobrze ;zachowana A. d' orbign y R e U lS s. ObiewyiJejwymienio.- ue l'OdzinymWie!I"lają w sobie formy d.łt:vg'owiec:zne, w zespo[e'gatulIlko- wym cha:raJkterygtycm.e dla wyisZ)"('h części gó:nnej.'klrooy.

Otwonnice platnlktoniczne w badanym osarlJziereprezeri~wa:ne są głów

nie przez dwie ,I"odzdny: Globorotaliidae li Globigerinidae. Rod.'zina Globo- rotaliidae jest dośĆ lbogam w gatUlllki (8 gatuillków) i bardZJO bogata

~---~--~--~~~~--~~

11 a-lb. Gaudryina laevigata F 11' a n k e; 12 a-b. Astacolus d. cre- tacetUs (C U s h in alIl); 13 a....,..b. A. c!.cretaceus {C lU S h m a n); 14 a-b.

, Gaudryina variabiUs iM j a t l i uk; 15. li'rondicuici.ria

cr:

^inversa

Re u s s; 16. F. lanceolata R e u s s; 17. F. verneuilw.ncid'Or b.

(11)

Tabela 2 . Lista otwornic oznaczonych w poszczególnych próbkach

I

142

' Numery próbek

I

lIP.

^Gatunek^' _{1 49}_{1 50}

_I

67 168 149/wI50/w

I

^Rodzina:Anomalinidae

I

1. Anomalina (Pseudovalvulineria) stelligera (Marie) S S F R R

2. Anomalina (Gaveline/la) costulata Marie S F S

3. Anomalina (Gavelinel/a) umhilicatu/a Mjatliuk S S S S S R 4. Anomalina (Pseudova/vulineria) thalmanni (Brotzen) S F

5. Cibicides beaumOTitianus (d'Orb.) S S R F

6. Allomalina (Pseudova/vu/ineria) bistel/ata (d'Orb) S Rodzina: Rotaliidae

7. EpoTiides concinna Brotzen S F F F

8. ETJonides belorus~iensis Akim. S S

9. Osangu/aria cordieriana (d'Orb.) S S S F S F S

10. Osangu/aria whitei var. vraeceTJS (Brotzen) S

11. Stensijjina exscu/vta (Rss.) F S F F

12. Stensjjjina granu/ata Olberz S R S F S

13. Gyroidinoides nitidus (Rss.) F S F C C C S

14. Gyroidinoides obliquaseTJtatus (Mjatliuk) R

15. Valvu/ineria lenticu/a (Rss.) R C F R S S R

Rodzina: Lagenidae 16. Lemiculina lobata (Reuss)

I ^R ^F ^R

17. Lenticulina ovalis (R s s.) R F S

18. Lenticulina rotu/ata Lamarek F S

19. Lenticu/ina ef. ova/is tRss.) R S

20. Lenticu/ina TJseudovortex Marie R R

21. Pa/mula saturalis (Cushman) R R S

22. Palmula rugosa (d'Orb.) R

23. Palmula baudouiniana (d'Orb.) R R S

24. Frondicu/aria striatula Reuss S S S

25. Frondicularia inversa Reuss S S R

26. Frondicularia ac/is Morrow S S

27. Frondicularia /anceo/ata Reuss F S

28. Frondicu/aria verneuiliana d'Orb. S

29. Robulus macrodiscus (Rss.) S S S S

30. Robulu~ leTJidus (Rss.) S S

31. Astacolus cretaceus (Cush~.) S S F S

32. Marginulina austinana Cushm. S

33. MarginuliTia cretaceaCushm. R R

34. Marginu/ina bul/ata Reuss R R

35. Marginulina ef. armata Reuss S

36. Marginulina texasensis Cushm. S S

37. Marginulina plummerae Cushm. S

138. Nodosaria manile Reuss S

39. Nodosaria :zippei Reuss S S

. 40. Dentalina gracilis d'Orb. S S S S

(12)

Santon "z otwor6wwiertniczych w okolicach Sieniawy 341

e.d. tabeli 2

lp. Gatunek Numery próbek

42 / 49 / 50 / 67 / 68 /49/w/50/w

41. DentaIina ef. catenulata d'Orb. S

l

! S S

42. Dentalina ef. basitorta Cushm. S S S F

43. Lagena hispida" (Rss.) S S

44. Lagena apiculata (Rss.) S

45. Saracenaria triangulU/ois (d'Orb) S S

1 460 Ellipsoglandulina manifesta Reuss I S S

Rodzina: Verneuilinidae

47. Gaudryina pyramidata Cushm. S R S

48. Gaudryina laevigata Franke R R S R

49. Gaudryina angusta var. angusta Akim. S R

50. Gaudryina quadrans Cushm". S

51. Gaudryina arenosa Akim. S

52. Gaudryina variabilis Mjatliuk S

53. Gaudryina stt{phensoni Cush III o S S

54. Tritaxia tricarinata Rss. S R

55. Tritaxia pyramidata Rss. S S

56. Verneuilina bronni Rss. S S

57. Verneuilina ef. mUnsteri Rss. S S

58. Heterostomella praefaveolata Mjatliuk R S

Rodzina Valvulinidae

59. Ataxophragmium compactum Brotzen S S S S

60. Ataxophragmium variable d'Orb. S S. S S

61. Dorothia bulleta (Carsey) S

62. Marssonella oxycona (Rss.) S R

63. Marssonella crassa (Marss.) S

64. Arenobulimina presli (Rss.) S R S S

65. Arenobulimina d'orbinyi Rss. S R R S S S

Rodzina: Polymorphinidae

66. Ramulina ornata Cushm. S S

Ramulina sp. S S S S

Rodzina: Textulariidae

I 67. Spiroplectammina embaensis (Carsey) S S F

Rodzina: Ammodiscidae

68. Glomospira charoide~ (park. et Jon.) S

69. Ammodiscus cretaceus (Rss.) S S S

Rodzina: Heterohelicidae

!

70. Giimbelina reussi Cushm.

I F S S R F S

I Rodzina: Globorotaliidae

71. Globotruncana ventricosa (Wh i te) S S S

72. Globotruncana lapparenti var. bulloides (Vogler) S F S

13. Globotruncana lapparenti var. tricarinata (Q.) S R F C R F R 74. Globotruncana lapparenti var. lapparenti Boli i S S S

75. Globotruncana marginata (Rss.) S S S F R S S

76. Globotruncana globigerinoides Rss. S S F S S R S

(13)

342 Bar baraTeisseyre, -Jarosława Szwed -LorenZ c.d. tabeli 2

lp. Gatunek

I

Numery próbek

I

42 ! 49 ! 50

I

^{67 ! 68}^!49/w!50/w_i

77. GliJborotalites michelinianus (d'Orb.) -8 8 R S 8- F

78. G/oborotalites mu/tiseptits (Brotzen) 8 8

Rodzina: G/obigerinidae

79. G/obigerina cretacea d'.orb. R F 8 R

G/obigerina sp. 8 8 F F R 8 8

Rodzina: Buliminidae

80. Reussella pseudospillu!Jsa Troelsen 8 8 F 8 F

Uwaga: Częstość występowania poszczególnych gatunków oznaczono .symbolami: S (pojedyncze okazy) - 1-5 okazów;

R

(rzadko) - 6-10 okazów; F (dość często)-lr-~-25 okazów; C (liczne) - 26-100 okazów.

w os'Obn]ki występująoe obfide we w.szJ1S1tikich prół)k.ach.Stanowi ona 20'% ogólnej lio~y otwO:rmic. DlaapisyiWaJIlsg,o osadu cała wyżej wy- mieniona Todzina ma duże 'znaczenie stratygIlafiCZllle. Naj Hczniej wystę

pują :fO!rn1y z gatumiku Gl. marginata r(R e u s s) i jej odmiany OTazz g'~

tunku Gl. lapparenti B Ir o t z e n :i jej odmiaJIlY, a szczególnie Gl, lappa- renti var. tricarinata (Q) - tabl. III, fig. 4 a--'C). Towarzyszą im prawie zawsze-iplojedynczeakazy z gatunku Globorotalites. Rodzina Globigeri- nida e (4,5(l/o 'Ogólnej liczJby otwornic) jest bogata w osobniki, natomiast

uboga w -gatunki. -

Na uwagę zasługuje gatunek Reussellci pseudospi'liulosa T II" o e l s e n z Todziny Buliminidae, występujący dość 'częs'1Jo we wszys1Jldch prób-

kach. - -

Na pO:zJostałe rodziny, nie mająoe większegozmacz'enia stratygraficz- nego: Polymorphinidae, Ammodiscidae, T extulariida e, Buliminidae przy- pada łą'c:mie 6(l/o ogólnej il'ieZ'by otwOl'lJ.1ic.

ChaTaktelrystycme cecihy omarwiaJIlego 'zespołu otWOlr:nlC pirzedstawio- no na diagramach (f'ig. 2). Dla dokładniejszej ewidencji spOliząd~ono

osobne d~8'gramy ilościowego Składu i 'PriOOent-owegoudziału gatunków z trzech wierceń /koło wsi Zarzyń i próbek z otworu lkJofu wsi Wielowieś. Pełną listę otwo1'lIlic omacZlOIrlych w posZlczegóIDychp:róbkach pT'Z1edsta- wia tab. 2.

WNIOSKI STRATYGRAFICZNE I UWAGI1?OR6WNAWCZE Scha:I"aktelrY2JOWaJIly Z1espół otwcxmk umażliwia.ipodjęcie próby usta- lenia pozycji s1Jraty-gI1afioznej il1awiwcooych osadów górnok:redowych.

Z listy wystęjpOlWania otrWom1c wybrano gatunki, które charakteTyz'llją · się wąskim zasięgiem wiekowym, a w liter.aturze -1.tmane są 'za formy przewodnie. Znaczenie strat j7igT af1c m e 17 przewodnich gatunków (tab. 3)

przyjęto na podstawie prac: W. P. Wasilen!ki (1954),W. -Poża'l"ysk:iego

i E. Witwickiej (195,6), K. PożaxylSkiej (1954, 1957); E. Gawor-Biedowej (1961, 1965), E. Woitwiclciej (19'61), H. HiltermaJIlna li W. Koeha (1962), E. WitwiCkiej i S. Ci'€Ślińskiego (1962), Z. AlexaJIldrawicz (1966) i S. Ale- xandrawicza (1969):

(14)

Santon z otworów wiertniczych w okolicach Sieniawy 343 Charakteryst)1'C2lIly 'ZJeSpół o1;iworn~c dla omawi8lIlychosadów przed- stawia tab. 3. W tym 'zespole otwornic pmewodJnich na1wię!ksze znaczenie S'tratygn-aficme mają przedstawiciele ["lodziIn: Anomalinidae, Rotaliidae i Globorotaliidae.

Dolną granicę wlek.uopiSywam.ych!lllwgli górrlokrooowych olkreślono

na podstawie obecności Anomalina {Pseudovalvulineria) stelligera (M a-

T i 'e) i Anomalina (Gavelinella) umbilicatula M j a t 'l i u k. Wymien~'one

gatunki otW'Ol'lll~'C dbeane są we wszystkidh badanych próbkach. Zaczy-

nają 'one swe :występowanie w santonie i opiSywane są z os'adów po'1s:kiej

wiercenie Kartuzy 1 I2QK~XXXXXx)oofX5<X!

{F.Huss,1962) -

ILL~

^A

= r U

okolice Kamienia Pomors.

{ Z. Alexandrowicz, '1966)

wiercenia w okoHcy Sie·- .niawy (B. Teisseyre)

wiercenie Gopło - 2

{koniak - santon) (F. Huss; 1962)

okolice . Kr~kowa { S. Alexa ndrowicz J1969)

o 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 %

I I I I I I ł I ł I I

Fitg. 3. U!pI'IO'S7lC'2Jane ·diJa.~y składu liJJościow~ oospołów o1rwo:mic samJ1xmu z !rÓŻ

nych obSZ!m"ów lPio1:Sk:i.

SiJmplIiified dliaig'Ilams of qUlaJrl.1liltaJtive COIllIPCl5dItWon of ifJhe Slmtoman forami-

mer

oosemlbliaJges Erom VIalriOUiS .axea:s 'of PolaalJd

l - otwornice .plaIllktoniczne; 2 - o1:rwor.n1ce ,benton.lozne o skorupkach w.a,piennych;

3 - otwOO'nice bentoniczne o ROO'upkach aglutY'nujących; objaśnienia skrótów: Go ...;

GtoboTotatiidae, Gl - Gtobtgertnidae. Ge - G1lmbettnidae, L - Lagentdae, R - Ro- tatitdae, A - Anomattntdae, B - .Buttmtnidae, VI - Vatvutintdae, V[' - Vemeutttntdae, I - inne; poziomy makrofauni!ltyczne w kredzie górnej wg S. Cieślińsklego i A.

Błaszkiewic.za (E. Gawor-Biedowa, 1965)

1 - planctonic foraminifers, ~ - benthonic foramin!fers with calcareous tests, 3 - benthonl.c foramin.liers with agglutLnated teet6; Exp1aJn.atiOllS of abbreviations: Go - GtoboTotatitdae, Gl - Gtobtgertntdae, Ge - G1lmbettntdae, L - Laganidae, R - Ro- tatttdae, A - Anomatintdae, B - Buttmtnidae, VI - Vatvuttntdae, V[' - Vemeutttntdae, 1 -others; !Macrof,aunist:i!c horizonsiJn the U!pper CretaceouB accord'iJng to S. Cieśliński

and A. Błaszk:iewdcz (pubLished in the pa~ by E. ,Ga'W'Or-Biedowa, 196:»

kredy 'z niedki sZJczecińskiej (E. Gawor-Bieddwa, 196,5), półJnocnego obrze-

ż·enia Gór Świętokirzys'kirch (E. Witwicka ł S. Cieśliński, 19·62) li z santonu olmHc KJr~olwra {S. Alex:~mdrrowicz, 1'969). .

Górną granicę wieku Idkrreślaobecność - Anomalina (Pseudovalvu- Lineria) thalmanni (B II" o tz e 1I1), Anomalina (Gavelinella) costulata M a-

.[(' i e 'i Epcmides concinna B II" o t z e n. Zasięgi pionlowe wymieniOtllych

otwOTlllic w 1cr-edzie z obsZJaIru Polski :zidaj ą się :nie prruktMczać granicy .santon - koniak (E. Ga'W'OI"-Biedowa i E. Witwicka, 1960).

Wśród prZ€idSJtarwioieli rodzaju Globotruncana na 'Uwagę '~asługuje

,szczególna obfitość fom1 ·z gatunku Gl. lappa:renti VaT bulloides (V o g-

Xwartaln<ik Geologiczny - 8

(15)

~ o

~ ~ 0.. _o

'<: S Santon

fJCl 0,

>;

~

'<

, Kampan I Mastrycht

I

0..1 ^fJCl 0.. I fJCl \

I

12.. g' 2..g' I I

I~ ~ ~ I~ ^I

^N ⁱ

~ !

S S S S S ~ ^GJ~ ~ ^GJ ~ ~ ~ ~ ~ ~. i

c:.~g ~~ ~§~ g § ~~~~~ fJCl !

~ ~ ~ ~ ~ ~ o· ~ ~ o· ~ ~ ~ ~ ~ ~ I

..., ...,..., ...,..., ..., .... ..., ..., .... ;:s ;:s ;:s ;:s ;:s ;S. :

§§~ ~~ ~ir~ ~ ir:::.·:::'·:::'·~·~· o~ ¹

~~~ s::s:: ~~~ ~ E. ~~~;:::::::: M-o I

"" "" c-. c;, "" "" 1:;' "" "" 1:;' El l::l l::l l::l l::l ~ ~ [

~ ~ ^'i:i> ^'g 8 'g ^Ocl ~ ~ ~ ~ ^{El El} 'i:' ~ B '< ! N

~ ~ "" ~..., .... ..., ~ ^Ocl ~ ~ ~ ;:s ;:s ~ _.~ : ~

5' "" ~ ~ l::l... c) l::l ~ s::: l::l ~ oQ ("', -. -. 0 ~ I ~.

-. ::::.~. .... 1:;' C) ;:s l::l l::l ~ ..., ~ (i) C) ~ ~ I ~

E... -. ii ~ E... i25 § -. ~ ..., :;;. ~ , ^(IQ

~ ~ ~ ~: ~: ~ ~ ~

>;:.

~ ~ 1:;' s::: 0 0 0 0 .... ~ l::l .... ... ~ ~ l::l Z 0 ^C);:;. 0 0.. I I ~ ....

:::: :::: "" E: "" "" 0: 0: --- ^l::l ^• ^CI.l ~ ~ e. ^I ~

(b (b ::r: :-' 0 r '@...., ...., tl:j CI.l () ~ ^;;; S : 9

'"i '"i (b 0 ~..-' • ; -

g.

^::r ^~^c;:. ^..., ! ~

S· 0: I .'

e:.

^tS· ;:; ;:;. ¹^'0

(b I ~ ~ <:... ;. i ~

I

V I V

^P" ^. ^!^;

I I 0

, , I

¹ ^, ^I ⁱ

I _ I i

I -\- \-\---I I

^I Anomalina (Pseudovalvulineria) stelligera (Marie)

i ~

I ....

I - - 1--\ -\ I \ \ I

Anomalina (Gavelinella) costulata Marie I

~.

- ! ~

1 1-\- 1-\-\- -I I

Anomalina (Gavelinella) umbilicatula Mjatliuk I

~

\ - - \--1 -\ I I \

Anomalina(Pseudovalvulineria) thalmanni(Brotzen)

I ~.

, '<:

\ - - 1--\ I \ I I

Eponides concinna Brotzen

i ;-

\ - \ -1- 1-1- 1 1

StensiOina exsculpta (Reuss)

I ~

1 -1--\ \ -\ I I

StensiOina granulata Olberz !

~ 1 - 1--1- ^{1- \-} -I \

Osangularia cordieriana (d'Orb.) ·

~ I - \ - I \ \ I \

Reu.ssella pseudospinulosa Troelsen I

~

- \ - I-I -\-\- -I \

Heterostomella praefaveolata Mj t 1.

i ~:

-I - -1--\- 1-\ -I I \

Globotruncana ventricosaWhite :

~

\- -1--1 -\-1--\ I

Gl. lapparenti var. lapparenti Bolli

I - -\ - 1- 1-\ I I

Gl. lapparenti var. bulloides (Vogler)

I -1--1- - I \ 1 \

Gl. lapparenti var. tricarinata (Q.)

1- -I -\ I-I I I

Globotruncana marginata Reuss

-\--\--\- 1-1--\-\

Globorotalites michelinianus (d'Orb)

---

\ - -1-\ -\- I

^I

I

Globorotalites multiseptus (B rot zen)

~ ~

cr'

(b ;-

\jJ

(16)

,34.4 ^BarbaraTeisseyre, Jarosława Szwed-Lorenz

l e ~), Gl. lapparenti var. tricarinata {Q) 'oraz obecność Gl. ve7l.tricosa.

(W h i t e), ktarych :z'asięgi pionowe olbejmują konialk, santon i dolny kampan. Cha!Mkterystyc:zm.y jest '!?Talk w omarwianym osadzie g'atunków z IOOdzaju Bolivinoides, prz~odn~ch dla !llajwyższY'ch części santonu.

Na podstawie wyżej wymieni:O!llych otw~k oraz charakteru całego zeISpOłu anikrofauny wiek omawianych maxgli 'Określ'Ono jako" santon, a najprawdopodobniejśrodJlrową jego część, obejmującą następujące poziomy malklJ'oiaunjstyazne ^wedługS. CieślińJskiego: Inoceramus patooten-

sis L >O 11'., Goniotheutisgro,nulatus {B l a i on v.) i Inoceramus · lingua

G () l d f. Foziomy te odpowiooają według E; Gawtor:'Biedowej (1965, tab1. I, str. 808) poziomowi bez Bolivinoidesstrigillata (C h ap.). Jest to według wyżej wymienion'ej akt'orki pierwszy:pozi'Om otwornioowy

santonu. ' ) ,

Opisany 'zespół 'O~~<cmożna porÓW1l1aćz równowielrowymi zespo-

łami opisanymi ż ri:óim.ychiprOfllÓIW ikrredy

na

obszarrze Polski. Rysunek 3 plI'zedstawi'a UplI'oslZlczone diagramy charakteryzujące z:espoły santonu z pięciu wybranych !Pl'OfHów kiredowych.. Na, diagr~aClh ty>ch ' uwidocz-·

nia się zależność składu ga1Junkowego :zespołów ,otWornic' od chaItakteru facjalnego osadów, w których występują. '

Santon oikolic Kartuz (F. Huss, 1962) i K'ami'enia P,omolI"slkiego (Z. Ale- xandrowicz, 1966) toosooy pi'l:lSZ'ezyste i opokicharaikielI'yzujące się obfi-

tbŚcią,Qtwtt:nic berilbonitcznych o SkOT'U<pkach w8ipiennych ,{od ,90 dó 100⁰/f) ogólnej 'liczby gartutriików). 'Takli 'zespół otwornic "cha'rakterystyczny jest dl'B. wa~unków ekologicznych panujących ,w płytszej stlI'efie nerytycmej, bez ciągłego 'Ik<mtaiktru. z morzem otwarlym (Z. Ałexandrowicz; 1966).

Odmienny charakter facjalny ma santon w pOZlOStałych tnzechprofi- lach: w okolicach Sieniawy, w :niec'ce łódzkiej (F. Huss, 19,62) i rw okolicach KTa/k,owa !~S. Ałexan:drOlWkz, 1969). Reprezentują go os'ady wapien- no-mall"gl:iste, 'IlIiekiedy 'z glaukoniitem. Zespoły 'Otwornic z tych osadów

wykazują ogólną zgodn'OŚć składu Hościowego, rw którym przeważają

otwornice bento!lli'cme o skorupka/ch wapien!llycih(ok.590/0). Zespół uzu-

pełniają otwornice _ planktoniczne (ak. ,3,5%) i 'Otwornice bentoniczne o s-korupkach aglutynujących

tdk:.

,15% ).

Biarąc pod uwagę warr'Unki paleogeografic1lIle panujące w santonie na 'OIbs'zarze Polski (K. Pożarys'ka, 1954; F. Huss, 1962; S. Alexandrowicz, 1969) opisany zespół otworIllic san1ionu z 'Okolic Sieniawy jest· zespołem średnio głębokiego mOl"za, ^mającego^{. stałe}^'połąc:zeniie z morzem otwar- tym.

Zakład Geologii' Ogólnej i Petiografii

Instytutu GeotellluliIQ pgI.UfilQ~~kie;e~I-_ _ _ _ _ _ _ -,--_ _ _ _ _ _ __ _ Wrocław, ul. Swierczewskiego 74

Zakład Geologii Kopalnianej i Złotowej Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej Nadesłano dnia 7 pddziernika 1971 r.

PISMIENNIC'1'WO

:ALEXANDROwicz Z. (1966) - utWory kred'OWe wkr!llch~lacjalnych lILa wYspie Wolin i

w

okolicy Kamienda Bom01'skiego~ Ętr., geol. PAN, oddział W Krakowie,

m

^35.Wa.rs~awa.. '

(17)

Streszczenie 345

Al.JEXA!NDROWilOZ S. W. (1969) - ~esYVll!ne i09BKly santxmu QkOiliie ,KrakoWa . . Zas!/:. ooUik. AGH~ 211,. p. 45-.,59, z •. 11. Wiarszawa.· . .

GA WOR-BIEDOWA E. (1961) ...;... St+,aty'g.rafia mik1'lopa:leantologlC7Jl1a w parU wier- ceniaoh nad GQI>l:em lIlia Kujawach. BiuI. 100. 'GeoI., 156, p. '15~48, WaISŻawa.

GAWOR-BIEDOWA E. (1965) - Osady górnego ,aJJbu i górnej kredy synkIinor;..um szczeC"ińskdle~9 w śwde"tle badań lllliJm'ooaurilistyc.znyeh. Kwart. gro!., 9, p. 791.,..-813, ilLl' 4. w.!Ii1'5I7Jawa.

GA WOR-BIEDOWA E., WITWICKA E. (1960) - Stratygr:afia mikrópalelOn.tologiczna g6rnego albu .i .gómej 'kredy w ~ bez. KMpat.Kwarl.grol., 4, p. 974-:-989, ll1a." 4. Warsrzaw,a.

łIILTERMANN H., KOCH W. (1962) ~ .m: Leitliossilien der Mikropalao."1.tologie.

'P, 229-300. Beditnr--<N.i:kd1assee.

HUSS F. (1962) - ' Ud7li.ał 'bentosu i plalIliktan1U otw~niClOWego w osadach górnej ik:redy ipÓł'lloono-.zaOOlOdInliej Polski. Acta gaoI. pol., 12, ;p. 113-151, z. 1.

WalrszaJWa.

JASKOWIAK M. (1961)- Budawa ·gealJo,gIczna synJdinorium srz.czecińskiegQ. Pn.

.geol" 9, lP. 403-411, ,1IlIl' 8, WarsZ8iW'a.

POŹARYSKI W., WJTWIOKA E..(1956) - GLabatlrunJk,any lm'edy górnej Polski .ŚI'od!lrowej. Bilu!. !inst. deol., 102, p. ~18. W.a!l:S'Zawa.

. POŹARYSKA K. (1954) ~ O pr.zewiOdJnd.chotv.namioaohz kredy g&.rnejPolski ŚIod

iloowej. Acta grol., pol., . !I, ,p. 249-'-277, z. 2, Wiarrs,zam,a.

POŹARYSKA K .. (1957) -Lagerudaeciu oretace, superieur de Pologne. Paleontol.

.1',01., 8. W.ansrzawa.

TRO'MPER E. (1968) '-- Va!t'ialtLonsstatistil&che U!JItersuchroogen an der Foramini- ieren---Gattuillig .stensioei'IlIaBrⁱotzen., Geologie.' ZeiJtsch., Beiheft 59, 'p. 1-103. Berhln.

WITWICKA E. (1961) - ' Straty~lllliIkIropa:leatlltologicrzma Jrrooyg6mej wier- ,oonia w ŁlJk1owie. Biul. lln.s-t. Geol., 156, p. 113-143. Warszawa.

WITWICKA E., . CIEŚLIŃSK~ S. {l962) - Korelacj'a Z81Sięgów stratygraiiamych mikro- i 'iIlallm:lOfalllnisty,cznyeh kiredy górnej w wier,ceniach na półn'Oc

illym obrzeżeniu'Gór ŚWWtokr~yskkh. BillI. Inst. Geol., 174, p. 269~280.

Warszawa.

BACHJIEIlKO B. II. (1954)-AHOMaJIiIHB',l:tLi. HCKon.q.opaM. CCCP, Tp.BHHI'PU, BhIII. 80.

JIeHmtrpa,D;.

liap6apa TEHCCEP, .HpOCJIaBa 1I{BEA-JIOPEHlI; .

; .. ~ .

CAHTOH B BYPOBLIX CKBAi1mHAx

<;>KPECmocTIill: CElIJIBLI

Pe'3JOMe

IIpe.n;MeToM pa60Tl>I SBIDIOCb yCTaHOBJIellHe neTporpaq.H'feCKoro xapaKTepa H cTpaTmpa- q.H'fecKoro nOJIo:xceHIDI cepbIX BepXHeMeJIOBblX Mepre.rrejj:, npo6ypeHHblX B oKpecTHOcn/x CeIDlBl>I (JII06ycniH xpa1l). 3Tlt MepreJm 6bIJIH BCTpe'lem.I :aa rJIY6:IiHe OKOJIO 295 ^MB '1eThIpeX 6YPOBblX CKBa:lKHHax (q.m. 1).

MHHepam.1Ihllt Ił XHMH'IecKHll: COCTaB 3THX OTJIO:xceHll'li: npe.n;CTaBJIeH B Ta6Jl. 1. Crpanrrpaq.lł

'IecKoe nOJIO:lKeBHe onpe,LIeJIeHoita OCHOBamm xapWCTepa rpynm,r q.opaMIDUrq.ep, HMeJO:m;mtCJI