WIADOMOŚCI
NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO
KOMITET REDAKCYJNY
P r z e w o d n i c z ą c y :
N a c z e ln y D y r e k to r N a ro d o w e g o B a n k u P o ls k ie g o — D r W ito ld T rą m p c z y ń s k i C z ł o n k o w i e :
D r M ir o s ła w O r ło w s k i — R e d a k to r G łó w n y M g r A d a m C e g ie ls k i
D r P a w e ł C z a r to r y s k i D r S te fa n P e rc z y ń s k i M g r R o m a n S e id le r
Ir e n a O c z e c h o w s k a - S e k re ta rz R e d a k c ji
\
T R E Sytuacja ekonom iczna P olski uie uirze śn iu 1948 r. str. 1 W ażniejsze po zycje bilansom e bankórn b ile to u iy c h „ 24 Z b i e ż ą c y c h z a g a d n i e ń g o s p o d a r c z y c h :
R eform a pieniężna m s tre fie ra d z ie c k ie j N ie m ie c D r Paine! C z a r t o r y s k i...„ 2 5 P ortu galia — D r St. P e rc z y ń s k i. . ' ...27 D z i a ł a r t y k u ł o m y:
R eform a bankom ości p o ls k ie j — D r M iro słatn O r ło t n s k i... „ 3 0
Ś C :
Utnagi o uiyborze system u m c le a rin g u reglam en- tom anym u sług otuym —M gr A lfre d Siebeneichen „ 34 O bsługa fina nso ina ob ro tó iu p ła tn ic z y c h z zagra
nicą m Z m iązku S ocjalistycznych R e p u b lik R adzieckich — Inż. A. Z au s z n ic a ...‘ , 4 1 Przegląd b ib lio g ra fic z n y w ażniejszych p o z y c ji l i
te ra tu ry z zakresu ra c h u n k o w o ś c i i e k o n o m ik i p rz e d s ię b io rs tw la t 1939 — 1948... „ 4 5 P r z e g l ą d U s t a w o d a w s t w a
za m iesiące s ie rp ie ń i w rze sień b r ... 63
SYTUACJA EKONOMICZNA POLSKI W E W RZEŚNIU 1948 r.
(Na p o dstaw ie in fo rm a c ji W y d z ia łu E konom icznego i spraw ozdań O d d z ia łó w ) W stęp. P o m yśln y ro zw ó j żyćia gospodarczego
w miesiącu spraw ozdaw czym w y ra z ił się przede w s z y s tk im we w zroście ilo ścio w ym p ro d u k c ji prze m ysło w e j, zanotow anym zarów no w przem y
śle ciężkim , ja k i w większości przem ysłów pozo
stałych. N o to w a n o jednocześnie w z ro s t jakości w y tw a rz a n y c h p ro d u k tó w przem ysłu p rz e tw ó r
czego. Poszczególne gałęzie przem ysłu, w zg lę d nie zakłady przem ysłow e, w y k o n a ły m iesięczny plan p ro d u k c ji z poważną na ogół nadw yżką. Re
z u lta ty te osiągnięto dzię ki polepszeniu się sytu a c ji na odcinku zaopatrzenia przem ysłu w surowce i śro d ki pomocnicze, dalszemu ulepszeniu m etod pracy, a przede w s z y s tk im dalszemu w z ro s to w i w yd a jn o ści pracy w zw ią zku z ko n tyn u o w a n ie m a k c ji p rzo d o w n ictw a i oszczędzania w przemyśle.
R o ln ic tw o w miesiącu spraw ozdaw czym pod
sum ow ało w y n ik i z b io ró w ż n iw n ych oraz ro z poczęło prace polne odnośnie jesiennej a k c ji siew nej i zb io ru okopow ych. P oczątkow e w y n ik i k o pań ziem niaczanych w y k a z a ły znacznie pom yśl
niejsze z b io ry ziem niaków n iż początkow o p rz y puszczano, na podstaw ie nie sp rzyja ją cych uprzed
nio w a ru n k ó w atm osferycznych. A k c ja lik w id a c ji odłogów p rzyn io sła poważne re z u lta ty .
Na odcinku handlu w ew nętrznego m iesiąc spra
w ozdaw czy u p ły n ą ł pod znakiem k o n tyn u o w a n ia prac łączeniow ych i re o rg a n iza cyjn ych w spół
dzielczości w ie js k ie j i m ie js k ie j, celem dalszego uspraw nien ia działalności sektora spółdzielczego w dziele w y k o n y w a n ia nakreślonych m u celów i zadań w gospodarce narodow ej. O b ro ty handlo
w ych przedsiębio rstw spółdzielczych i państw o
w ych w y k a z y w a ły tendencję dalszego, poważnego w zrostu.
R ozw ój cen w o ln o ry n k o w y c h -k s z ta łto w a ł się we w rześniu br. niejedn olicie, szczególnie odnosi się to do a rty k u łó w żyw nościow ych na sku te k se
zonowego zm niejszenia się ich podaży oraz czę
ściowo pod w p ły w e m , p rz yczyn n a tu ry psycholo
gicznej. M im o to, o g ó ln y m iesięczny w s k a ź n ik cen w o ln o ry n k o w y c h , o b liczo n y dla W a rsza w y, w y k a z a ł nieznaczny ty lk o w zrost.
I. P rze m ysł w ę g lo w y. W rz e ś n io w y plan p ro d u k c y jn y przem ysłu w ęglow ego w y k o n a n y został w 101,1%. W ciągu 26 d n i w y d o b yw czych w m ie-
siącu spraw ozdaw czym prze m ysł w ę g lo w y w y d o b y ł 6.056.246 to n w ęgla kam iennego, tj. o 38.745 to n w ięcej niż w sierpniu.
T abe la 1
P ro d u k c ja p rz e m y s łu w ę g lo w e g o w tys. ton
W y d o b y c ie W y k o n a n i e
Z jed no czenie W s ie rp n iu 1948
W e w rze śn iu 1948
p la n u w e w r z e ś n i u
U> *
C h orzo w skie . . . 678 680 104,8
R y b n ic k ie . . . . 600 588 104,6
R u d z k ie ... 755 770 104,1
G liw ic k ie . . . . 657 662 104,1
D ą b ro w s k ie . . . 688 694 103,0
B ytom skie . . . . 567 569 102,5
K a to w ic k ie . . . 648 646 100,2
Jaw orzn. - M ik o lo w -
s k i e ... 575 594 97,1
Z abrskie . . . . 586 582 93,6
D o ln o ś lą s k ie . . . 262 271 91,3
Razem 6.017 6.056 1 0 1 , 1
Na pierw sze m iejsce ta k pod względem p rze kro czenia planu, ja k i w ydajności, w ysunęło się w miesiącu spraw ozdaw czym Zjednoczenie Cho
rzow skie.
W y d a jn o ś ć w przem yśle w ę g lo w y m w ykazała dalszy w z ro s t i w y n o siła w miesiącu spraw ozdaw czym przeciętnie 1.274 k g na ro b o tn iko -d n ió w kę — co sta n o w i w z ro s t o 2 k g w stosunku do poprzed
niego miesiąca.
P ro d u k c ja in n ych a rty k u łó w przem ysłu w ęglo
wego k s z ta łto w a ła się następująco:
Tabela 2
P ro d u k c ja w a ż n ie js z y c h a r ty k u łó w p rz e m y s łu w ę g lo w e g o
(w tys. ton)
T r e ś ć S ie rp ie ń
1948
W rzesie ń 1948
%w y k o n , p l a n u u ie w r z e ś n i u
1 9 4 8 r.
W ę g ie l ka m ie n n y . 6.017 6.056 101
„ b ru n a tn y . 435 440 117
B ry k ie ty z w ę gla
kam iennego . . 63 64 112
Koks przy kopalń,
w ęgla kam ień. . 279 270 110
W dziedzinie z b y tu odczuwa się pewien stan nasycenia, ta k na ry n k u k ra jo w y m , ja k rów nież i na ryn ka ch zagranicznych. W zw iązku z ty m zapasy na zw ałach w z ro s ły dość znacznie, osią
gając w sie rp n iu b lisko 987 tys. t. Nasycenie r y n k u w ew nętrznego św iadczy o ty m , że nasz prze
m y s ł w ę g lo w y s p e łn ił nałożone nań zadania. Ce
lem u n ikn ię cia zrzucania n adm iernych ilości w ę
gla na zw ały, oraz w trosce o zaopatrzenie k ra ju w opał na zimę, ko n tyn u o w a n o akcję zwiększenia w y s y łe k przeznaczonych na opał pod hasłem
„O p a ł na zimę w miesiącach le tn ic h “ . W sierpniu akcja ta dała doskonałe w y n ik i; rozprow adzono bow iem w ciągu tego miesiąca przeszło 530 tys. t w ęgla opałowego.
P onadto rozpoczęto planow ą organizację z b y tu ry n k u węglow ego na ry n k u w e w n ę trzn ym przy uw zględnieniu, ustalonego drogą analizy, rzeczy
w istego zapotrzebow ania poszczególnych dzie l
nic. P rzystąpiono do organizow a nia we w szyst
kich w iększych i średnich m iastach P o lski w ła s
nych składów C e n tra li Z b y tu P ro d u k tó w P rze
m ysłu W ęglow ego (C Z P P W ) na m iejsce d o ty c h czasowych składów p ryw a tn ych . L iczb a tych składów C Z P P W z 15 w dn. 1. 6. 1948 r. w zrosła ho 53 w dn. 30. 9. 48 r., a na dz. 31. 12. 1948 r. ma w ynosić 100.
Ł k s p o rt w ęglow y, m im o iż daje się odczuć pe
wne nasycenie europejskich ry n k ó w w ęg lo w ych , ro z w ija ł się pom yślnie w miesiącu spraw ozdaw czym , w yka zu ją c dalszy w zrost.
Na w zro st ten m ia ły w p ły w zalecenia, w ydane przez K o m ite t W ę g lo w y — E. C. O. — na w n io sek polskich p rze d sta w icie li — aby państw a euro
pejskie za o p a try w a ły się przede w s z y s tk im w w ę
giel europejski, w y ró w n u ją c w ęglem am erykań
skim je d yn ie ew entualne d e fic y ty . K onsum enci europejscy żądają obecnie je d yn ie w ęgla w n a j
lepszym gatunku.
W dziedzinie zaopatrzenia kopalń w sprzęt i śro d ki pomocnicze, nastąpiła dalsza poprawa.
W z ro s t jednak zaopatrzenia nie je st jeszcze p ro p o rcjo n a ln y do potrzeb i ciągle w zrastającego w y dobycia. Na podstaw ie doświadczeń z la t ubieg
ły c h C entrala D o sta w D rze w n ych doprow ad ziła w ciągu I I I - g o k w a rta łu stan zapasów k o p a ln ia ków w Zjednoczeniach P rzem ysłu W ę g lo w e g o do w ysokości ponad 3-miesięcznego zapotrzebowania, stw arzając ty m sam ym rezerw ę na miesiące zim o we, co na ty m od cin ku da gw arancję pełnego w y konania państw ow ego planu w y d o b y c ia w ęgla na bieżący rok.
2. Przemysł h u tn iczy. W y k o n a n ie planu w przem yśle h u tn ic z y m we w rze śn iu br. przedsta
w ia ło się następująco:
P rocent w y k o n a n ia plan u s ie rp ie ń 1948 w rze sień l9 48 K o k s ... 100,9 99 S u r ó w k a ... 102,4 111 Stal s u ro w a ... 107,5 108 W y ro b y w a lcow an e . . . 106,0 110 W y ro b y kute i prasow ane 106,8 97
N a specjalne podkreślenie zasługuje fa k t znacz
nego przekroczenia planu w p ro d u k c ji su ró w ki, s ta li surow ej i w y ro b ó w w alcow anych, na któ re w zw iązku z akcją odbud ow y k ra ju istn ie je w ie l
kie zapotrzebowanie. N a to m ia st niedociągnięcia w yko n a n ia planu p ro d u k c ji koksu m ają charak
te r przejściow y. Z o s ta ły one spowodowane re m ontam i urządzeń w y tw ó rc z y c h celem podnie
sienia ich zdolności p ro d u kcyjn ych .
D o sta w y ru d dla h u tn ic tw a żelaza p rze kro czyły planowane zużycie. N a d w yżka w dostawach w p ły nęła na zwiększenie zapasów, grom adzonych w ciągu lata na okres zim o w y. D o s ta w y rud, pocho
dzących z im p o rtu , z kopalń k ra jo w y c h i wreszcie ze składow isk C e n tra li Zaopatrzenia Przem. H u t niczego w ciągu ostatnich m iesięcy d o p ro w a d ziły do znacznego nagrom adzenia zapasów, k tó re z po
czątkiem w rześnia br. w y sta rcza ły na pokrycie 6-cio miesięcznego zapotrzebow ania h u t i s ta lo w ni. Jest to z ja w isko bardzo korzystne, gdyż w cią
gu zbliżającego się okresu zim ow ego dostaw y rud, mogą być ze w zględu na w a ru n k i atm osferyczne, znacznie u trudnion e. W dziedzinie złom u żelazne
go d ostaw y u trz y m u ją się na dotychczasow ym po
ziom ie, aczkolw iek obserw uje się pewne tru d n o ści w zw ią zku z w ycze rp yw a n ie m się dotychcza
sowych źródeł, k tó ry m i b y ły różne pozostałości w ojenne, dem ontaż zniszczonych urządzeń fa
b ryczn ych itp . W obec stałego w ycze rp yw a n ia się k ra jo w y c h źródeł złom u, im p o rt będzie w , p rz y szłości g łó w n y m źródłem zaopatryw an ia h u tn i
ctw a w złom , co narzuca konieczność przestaw ia
nia się h u tn ic tw a na T h om asow ski system p ro d u k c ji stali.
W dziedzinie z b y tu g łó w n y m odbiorcą k ra jo w ym b y ł przem ysł państw ow y. E k s p o rt w y n o s ił około 1/6 ogólnego z b y tu (po w yłą cze n iu zapo
trzebow ania m ię d zyh u tn icze g o ). G łó w n y m i od
biorcam i b y ły R um unia, Szwecja i ZSR R . W obec częstych p rze rw w p ro d u k c ji, w y w o ła nych znacznym zużyciem sprzętu hutniczego, przystąpiono do pow ażnych re m o n tó w i in w e s ty cji. D o w ażniejszych z nich n a le ży: uruchom ienie po czterom iesięcznym rem oncie w sierpniu br.
, w ie lk ie g o pieca w hucie B ankow ej oraz oddanie do u ż y tk u aglom e ro w n i na hucie K o ściu szko ; po
z w o li ona przez nowoczesne p rzyg o to w a n ie na
m ia ru w ielkopiecow ego, zw iększyć w ydajność w ie lk ic h pieców h u ty K ościuszko o 5— 10% oraz w yk o rz y s ta ć racjonalnie ru d y m ia łkie , k tó re sta
now ią olc. 40% naszych dostaw rud.
Zjednoczone Z a kła d y M e ta li N ieżelaznych w y- k o n a ły w miesiącu spraw ozdaw czym następująco plan p ro d u k c ji:
Procent w y k o n a n ia planu in s ie rp n iu w e w rze śn iu
1948 r. 1948 r.
G y n k ... ... 106 105 Kwas s ia rk o w y . . ... 90 94 O ł ó w ... ... 104 101 Szczególnie korzystne dla gospodarki narodo
w ej je st przekroczenie planu p ro d u k c ji cynku.
W y ro b y cynkow e stanow ią bow iem w a żn y a rty k u ł e ksportow y, k tó r y p rzyczyn ia się do zdobycia dla k ra ju w iększej ilo ści dewiz.
3. P rze m ysł energetyczny. Z a kła d y C e n tra l
nego Zarządu E n e rg e ty k i w y p ro d u k o w a ły we w rze śn iu br. 325,4 m il. k W h energii ele ktryczn e j, osiągając 104% miesięcznego planu p ro d u k c ji.
N a w yró żn ie n ie zasługuje Zjednoczenie E nerge
tyczne Zagłębia W ę glow ego , k tó re pracując w m iesiącu spraw ozdaw czym w bardzo tru d n y c h w a runkach d o starczyło 179,2 m il. k W h , w y k o n u jąc plan w 107%.
P ro d u kcja e le k tro w n i o m ocy zainstalow anej po w yże j 1000 k W (zarów no podległych C. Z. E.
ja k in n y c h ) w lip c u i w sierp n iu br. ro z w ija ła się pom yślnie, co ilu s tru je poniższe zestawienie.
T abe la 3
P ro d u k c ja p rz e m y s łu e n e rg e ty c zn e g o u; lip c u i s ie rp n iu 1948 r.
(Elektrownie o mocy zainstalowanej ponad 1000 kW) Grupy elektrowni
O s i ą g n i ę t a p r o d u k c j a ui m i l . k W h
u) l i p c u 1 9 4 8 r . ui s ie r p n i u 1 9 4 8 r .
Polska ogółem 587,0 607,6
w tym: elektrownie
zawodowe 340,9 360,3
niezawodowe 246,2 247,3
Ziemie Dawne 422,3 428,3
w tym: elektrownie
zawodowe 218,6 222,3
niezawodowe 203,7 206,0
Ziemie Odzyskane 164,7 179,3
w tym: elektrownie
zawodowe 122,3 138,0
niezawodowe 42,4 41,2
Na 235 zakładów , k tó ry c h w ytw ó rczo ść podaje tabela N r 3, składa się 95 e le k tro w n i zaw odow ych i 140 e le k tro w n i niezaw odow ych. T e ostatnie po
zostają w d ysp o zycji następujących zakładów p rz e m y s ło w y c h : kopalnie w ęgla — 36 e le k tro w n i, h u ty — 11 e le k tro w n i, fa b ry k i chemiczne — 9, fa b ry k i w łó kie n n icze — 24, cu kro w n ie — 39, pa
p iernie — 8, cem entow nie — J, inne zakłady — 6 e le ktro w n i.
W zw ią zku z realizacją u sta w y o planow ej gos
podarce energetycznej z dnia 4 lipca 1947 r. Cen
tra ln y Zarząd E n e rg e ty k i m ia ł przejąć w ciągu w rześnia i października br. około 130 e le k tro w n i i około 200 zakładów rozdzielczych, k tó re b y ły dotychczas w posiadaniu samorządu te ry to ria ln e go i gospodarczego. W ś ró d p rzejm ow anych elek
tro w n i b lisko 30 posiada moc ponad 1000 k W . N a jw iększe nasilenie tej a k c ji przypada na tereny D olnego Śląska, Poznańskiego i Pomorza.
R o b o ty prowadzone p rz y budow ie najw iększej e le k tro w n i w Polsce w M iechow icach, o m ocy 3 0 0 M W , postępują naprzód — ostatnio została ona zaopatrzona w ru ro c ią g i w o d y chłodzącej dla jednego z w ie lk ic h generato rów tego zakładu.
4. Przemysł naftowy. P lan w yd o b ycia podsta
w o w y c h surow ców prze m ysłu naftow ego został w y k o n a n y we w rześniu w następującej w yso ko ści : ropa n a fto w a — 110%, gazolina — 127%, gaz ziem ny — 85% . Podobnie ja k w poprzednim m ie
siącu plan w y d o b y c ia gazu nie został w yko n a n y ze w zględu na małe zapotrzebow anie na gaz ziem n y dla celów gospodarczych.
P lan p ro d u k c ji w ażniejszych p rz e tw o ró w został w e w rześniu w y k o n a n y na ogół z poważną nad
w yżką , co przedstaw ia tabela N r 4.
T abe la 4
P ro d u k c ja w a ż n ie js z y c h p rz e tw o ró w p rz e m y s łu n afto m eg o u j s ie rp n iu i w rz e ś n iu 1948 r.
P r z e t w o r y % w y k o n a n ia pla n u
ui sierpniu 1 9 4 8 r . uie w rześniu 1 9 4 8 r .
Benzyna ... 1 2 4 1 3 3 N a fta ... 7 6 1 91
O le j g a z o w y ... 1 2 1 1 2 4
O le je s m a r o w e ... 93 7 0
O le j tra n s fo rm a to ro w y . . 6 0 1 21
A s f a l t ... 8 1 8 9
Sm ary s ta le ... 2 3 0 2 5 1
P a r a f in a ... 1 0 6 94 K o k s ... 1 8 0 1 8 2
P ro d u k c ja o le jó w sm arow ych została o g ra n i
czona w okresie spraw ozdaw czym w zw iązku z grom adzeniem p ó łfa b ry k a tó w p ro d u k c ji w okre sie uprzednim . W obec zwiększonego zapotrzebo
w ania na koks p ro d u kcja jego w zrosła kosztem ograniczenia w y tw ó rc z o ś c i asfaltu.
W e w rześniu p rzem ysł n a fto w y posiadał 2.614 czynnych szybów , w ty m 2.559 ropno-gazow ych i 55 gazowych. W to ku b y ły prace nad w ierceniem i pogłębianiem 80 szybów oraz nad odbudową lub budow ą 27 dalszych szybów.
5. Przemysł metalowy — p rze kro czył we w rześniu 1948 r. planowaną produkcję miesięczną w znacznej w iększości poszczególnych d ziałów w y tw ó rczych . O brazuje to nam tabela N r 5.
T abe la 5
P ro d u k c ja w a ż n ie js z y c h w y ro b ó w z a k ła d ó w C e n tra ln e g o Z a rz ą d u P rz e m y s łu M e ta lo w e g o
(dane pro w iz o ry c z n e )
W y szczegó ln ien ie M ia ra S ie rpie ń 1948 r.
W rzesie ń 1948 r.
% u iy k . planu uie wrześniu
1 9 4 8 r .
1. O b ra b ia rk i do
m e ta li i drzew a sztuk 231 355 108
2. Ś ro d ki tra n s p o r
to w e (najw aż
niejsze pozycje)
W ago ny osobow e . 16 17 113
W ę g la r k i... M 1.463 1.351 111 3. M aszyny ro ln ic z e
(ogółem ) . . . . 11 34.262 33.101 125
4. W y ro b y różne (najw ażn. pozyc.)
Krosna ... 11 46 23 42
W rę b ó w k i . . . . » 7 7 117
5. W y ro b y m asowe L in y , n ity , śruby
i t. d ... to n 3.704 3.714 100
T abela N r 5 w y k a z u je w z ro s t zarów no w dzie
dzinie p ro d u k c ji obrabiarek, środków tra n s p o rto w ych , ja k i w y ro b ó w m asow ych ta kich , ja k lin y , n ity , śru b y itd . P lan nie został je d yn ie w y k o n a n y w dziedzinie n ie k tó ry c h „w y ro b ó w ró ż n y c h “ np.
krosien, co zostało spowodowane opóźnieniem w dostarczaniu surow ców z zagranicy, w zględnie o p racow yw an iu now ych ty p ó w m aszyn np. k ro sien dla naszego p rzem ysłu w łókienniczeg o .
B ydgoskie i Ł ó d z k ie Z jednoczenia P rze m ysłu M aszyn i N arzędzi R o ln iczych dążą do zw iększe
nia nie tylko, ilo ści ale ró w n ie ż i jakośćś sw ojej p ro d u k c ji. I ta k w m -cu spraw ozdaw czym Z je d noczenia te w y k o n a ły m. in. 5.756 p łu g ó w ro zm a i
tych ty p ó w , 14.274 sztu k b ro n sprężynow ych, 2.314 k u lty w a to ró w , 1.363 sie w n ikó w , 98 obsypni- k ó w do k a rto fli, 1.024 k ie ra tó w , 833 m ło cka rn i, 1.260 w ia ln i, 228 sieczkarek, 100 kopaczek i 1.972 jpielników .
6. Przemysł elektrotechniczny. W a rto ś ć p ro d u k c ji poszczególnych Zjednoczeń przedstaw ia nam tabela N r 6,
Tabela 6 P ro d u k c ja p rz e m y s łu e le k tro te c h n ic z n e g o w e w rz e ś n iu 1948 r. w e d łu g z je d n o c z e ń
(dane p ro w iz o ry c z n e )
Z j e d n o c z e n i e
P rod ukcja w ton. % w y k o n a n i a p l a n u w c w r z e ś n i u
1 94 8 s ie r p i e ń
1 94 8
w r z e s i e ń 1 94 8
Maszyn e le k try c z n y c h . 622 595 113
A p a ra tó w „ 456 496 111
K a b li i p rz e w o d ó w . . . 2.510 2.846 133 O g n iw i a k u m u la to ró w . 760 943 123
Lam p e le k try c z n y c h . . 31 71 120
R adiotechniczne . . . . 32 49 88
P ro d u k c ja poszczególnych aso rtym e n tó w we w rześniu 1948 r. ilu s tru je tabela N r 7.
T abe la 7 P ro d u k c ja p rz e m y s łu e le k tro te c h n ic z n e g o w e w rz e ś n iu 1948 r. w e d łu g a s o rty m e n tó w
(dane p ro w iz o ry c z n e )
W yszcze g ó ln ie n ie M ia ra W ykonano % w ykonania planu
M aszyny w iru ją c e . . . . sztuk 2 . 3 9 0 108 T r a n s fo rm a to r y ... 212 82
L ic z n ik i i zegary e lektr. ton 22 110
Kable i prze w o dy . . . . »» 2.295 135
A k u m u la to ry , bat. i inn. 11 515 115 O g n iw a , la m p y i ż a ró w k i 1000 szt. 2.070 120
Sprzęt te le te ch n iczn y . . ton 48 71
O d b io r n ik i ... sztuk. 3.168 9 0
2 pow yższych ta b lic w y n ik a , że p rzem ysł elek- tro te c h n ic z n y zasadniczo w y k o n a ł plan ilo ścio w y pra w ie we w sz y s tk ic h działach. Jedynie w ra d io technice plan ten nie został w yko n a n y, co b y ła spowodowane ty m , iż g łó w n y w y s iłe k Zjednocze
nia Radiotechnicznego poszedł w k ie ru n k u p rz y gotow ań do p ro d u k c ji nowego ty p u aparatu „ P io n ie r“ .
N a jw ię k s z e przekroczenie planu, bo w 33% , w y k a z u je Zjednoczenie K a b li i Przew odów . N a
stępne m iejsce za jm u je Zjednoczenie P rzem ysłu L a m p E le k try c z n y c h produkujące ogółem 2.070 tysięcy sztu k żarów ek o św ie tle n io w ych m ocy od 15 do 1000 w a tt. W p o ró w n a n iu w ięc z wrześniem 1947 r. ilość w y p ro d u ko w a n ych żarów ek została podw ojo na i o s try g łó d ż a ró w k o w y nie g ro zi ju ż na zim ę 1948— 1949 r.
W dziedzinie fa b ry k a c ji now ych przyrządów elektrotechn icznych m am y do zanotow ania nowe osiągnięcia F a b ry k i N r 2 należącej do Zjednocze
nia M aszyn E le k tro te c h n ic z n y c h C. Z. P. F a b ry ka ta w y k o n a ła p ro to ty p s iln ik a przeznaczonego do napędu cięższych ty p ó w m aszyn do szycia bar
dzo szeroko u żyw anych przez P a ń stw o w y Prze
m y s ł K o n fe k c y jn y . T ego ro d za ju m aszyn d o tych czas w Polsce nie pro d u ko w a liśm y.
7. P rze m ysł m in e ra ln y. W a rto ś ć p ro d u k c ji p rzem ysłu m ineralnego we w rze śn iu osiągnęła cyfrę 25,5 m il. z ł w g cen podstaw ow ych z 1937 r.
W y tw ó rc z o ś ć w ażniejszych a rty k u łó w przem ysłu m ineralnego we w rześniu przekroczyła na ogół pow ażnie m iesięczny plan p ro d u k c ji, co ilu s tru je tabela N r 8.
Tabela 8 P ro d u k c ja w a ż n ie js z y c h w y tw o r ó w p rz e m y s łu m in e ra ln e g o
Nazwa artykułu S i e r p i e ń 1 9 4 8
w r z e s i e ń 1 9 4 8
% w y k o n a n i a p l a n u w e w r z e ś n i u
1 9 4 8
Wapno palone ( t) . . . . 66.007 60.032 123 Cement ( t ) ... 188.455 174.875 101 Szkło okienne (tys. m2) . 1.036 981 112 Cegła (tys. szt.)... 29.271 28.646 116 Papa smołowcowa (tys. m2) 1.032 935 125
A s o rty m e n t w y ro b ó w przem ysłu m ineralnego p o w ię kszył się o now ą pozycję — p u sta ki w e n ty la cyjn e produkow ane od w rześnia przez D o ln o śląskie F a b ry k i D achów ek w G ozdnicy. Z a kła d y te ponadto u d o sko n a liły produkcję tzw . h o u fd isó w elem entów ceram icznych u żyw anych do b u d o w y do m kó w robotniczych.
P om yślnie ro z w ija się akcja oszczędnościowa rozpoczęta przez C e n tra ln y Zarząd P rze m ysłu M i
neralnego w m arcu br. Celem tej a k c ji je s t o b n i
żenie ko sztó w m a te ria łó w p ro d u k c y jn y c h , rob o ci
z n y i e nergii oraz podniesienie w a rto ś c i p ro d u k c ji poprzez zw iększenie je j ilo ści i polepszenie ja k o ści. W I I i I I I k w a rta le br. k w o ta osiągniętych oszczędności w y n io s ła łącznie 724,3 m il. zł. P la nowana suma oszczędności do końca ro k u w y n o s i 801 m il. z ł c z y li do końca I I I k w a rta łu plan w y konano ju ż w 90% .
8. P rze m ysł chem iczny. N ie w yko n a n ie planu w n ie k tó ry c h gałęziach p ro d u k c ji, tłu m a czyć na
le ży re m o n ta m i urządzeń p ro d u kcyjn ych . N ie m niej jednak, ogólnie biorąc, w p ro d u k c ji zazna
c z y ł się dalszy w zro st, k tó r y we w rze śn iu w y n ió s ł około 5% .
T a b e la 9 P ro d u k c ja w a ż n ie js z y c h a r ty k u łó w
C e n tra ln e g o Z a rz ą d u P rz e m y s łu C h e m ic zn e g o w to n ______ (dane p ro w iz o ry c z n e )
T r e ś ć
Produk.
s ie r p i e ń 1 9 4 8 r .
n tonach
w r z e s i e ń 1 9 4 8 r .
% w y k o n a n i a p l a n u w e w r z e ś n i u
1 9 4 8 r .
Kwas so ln y w p rz e lic z ę -
n iu na 1 0 0 % ... 515 525 162 Soda s u r o w a ... 15.648 14.887 83
„ k a lcyn o w a n a . . . 8.716 8.407 78
„ kaustyczna . . . . 4.187 3.785 89
K a rb id . . . . 12.193 11.507 99
A z o t n ia k ... 13.282 12.596 97 S up erfosfat m in e ra ln y . . 24.403 24.485 102 M y d ło do p ra n ia . . . . 1.567 1.788 121 Sm oła s u ro w a ... 14.391 14.364 114
M iesięczny plan p ro d u k c y jn y w ykonano ogól
nie w 117,4%. R oczny plan p ro d u k c y jn y w y k o nany został do końca w rześnia w n ie któ rych asor
tym entach (b a rw n ik i, d w u ch ro m ia n y, szkło w od
ne, k le j skórzany, tle n ) ju ż w 100%. P rze w id u je się, że og ó ln y plan roczny w y ko n a n y zostanie w początkach listopada, a do końca ro ku prze kro czony o 20.%.
O bok ta k znacznych sukcesów w dziedzinie pro
d u k c ji, zanotow ano rów nież w z ro s t z b ytu , k tó ry w I I I k w a rta le br. b y ł n iepropo rcjonalnie szyb
szy. N a ry n k u w e w n ę trz n y m w y n ik a ł on g łó w n ie z w yso kich dostaw a rty k u łó w chem icznych, a zwłaszcza naw ozów sztucznych, k tó ry c h dosta
w y w I I I k w a rta le br. w y n o s iły : nawozów azoto
w ych __ 108 tys. t (w z ro s t o 24% ) nawozów fo sfo ro w ych — 134 tys. t (w z ro s t o 34% ) i naw o
zów w a p n io w ych 15 tys. t (w z ro s t o 50;%).
Równocześnie zanotow ano w y ją tk o w o duży w z ro s t eksportu, k tó ry w trzecim k w a rta le br. w y nió sł 154% w a rto ś c i eksportu z drugiego k w a rta łu. je s t on w pewnej części w y n ik ie m wzm oże
nia p ro d u k c ji oraz w ydatneg o uspraw nienia dzia
ła lności C e n tra li Im p o rto w o -E k s p o rto w e j Chemi- k a lii.
P rze m ysł chem iczny rozporządza w obecnej c h w ili 154 w y tw ó rn ia m i, z k tó ry c h 9 znajduje się w odbudowie. W połow ie br. w odbudow ie było 15 zakładów , z k tó ry c h w ciągu ub. k w a rta łu od
budow ano 6. U ru ch o m io n o cały szereg now ych dzia łó w p ro d u k c ji, ko n tyn u o w a n o prace in w e s ty cyjne w D w o ra ch , C horzow ie i M ościcach. O sią
gnię to wreszcie poważne w y n ik i p rz y rozbudow ie sieci gazociągów dalekosiężnych.
9. P rze m ysł drze w n y. W a rto ś ć p ro d u k c ji za
kładów , podległych C entralnem u Z arządow i Prze
m ysłu D rzew nego, w y n io sła we w rześniu 1948 r.
10,4 m il- z* w g cen podstaw o w ych z 1937 r., osią
gając nadw yżkę w stosunku do poprzedniego m ie
siąca w w ysokości ok. 0,4 m il. zł.
P ro d u kcja poszczególnych zjednoczeń przed
sta w ia ła się, ja k w ta b e li N r 10.
P ro d u kcja w ażniejszych w y ro b ó w drzew nych osiągnęła we w rześniu br. w y n ik i znacznie prze
kraczające plaą m iesięczny. P ro d u kcja sklejek i p ły t sto la rskich b yła nieco niższa od planow anej z pow odu re m o n tu k o tłó w w fa b ryka ch w S kie r
niew icach i w Piszu.
T abe la 10
W a rto ś ć p ro d u k c ji C e n tra ln e g o Z a rz ą d u P rze m y słu ___________D rz e m n e g o (dane p ro w izo ryczn e )___________
Zjednoczenie
W a r t o ś ć p r o d u k c j i o s ią g n i ę t e j tu tp s . z ł u ig c e n z 1 9 3 7 r .
u i s i e r p n i u 1 9 4 8 r. u ie u i r z e ś n i u 1 9 4 8 r .
D o ln o ś lą s k ie ... 1.856 1.875
K rakoujsko-S ląskie . . 1.284 1.343
M e b li gię ty c h . . . . 768 836
Z a c h o d n ie ... 1.662 1.791 C e n t r a ln e ... 879 852 P o m o rs k ie ... 3.306 3.431 M a z u r s k ie ... 310 317 T abe la 11
P ro d u k c ja w a ż n ie js z y c h a r ty k u łó w p ań stw o w eg o p rz e m y s łu d rz e w n e g o w e w rz e ś n iu 1948 r.
W yszcze g ó ln ie n ie Jedn.
m ia ry
P ro d u k cja
%ujyk. planu m iesięczn.
S ortym en ty tarte: m 3 1 6 .5 8 1 1 3 0
a) deski m ię k k ie . . . t t 1 3 . 2 8 2 1 2 2
b) ,, tm a rd e . . . . 1» 3 . 2 9 9 1 7 4
Skrzynie: szt. 1 2 1 . 9 5 3 1 7 7
a) s krzyn ie duże . . . ,, 3 . 9 0 3 .
b) „ m ałe . . . 1 1 8 . 0 5 0
M eble gięte: >1 6 4 . 4 4 4 1 1 1
a) krzesła gięte . . . . , , 5 3 . 9 9 7 1 0 9
b) fo te le ... 1 .9 9 0 1 8 3 c) in n e m eble gięte . . „ 8 . 4 5 7 1 1 3
Beczki: ,, 1 6 . 2 6 0 1 2 7
a) be czki do p ły n ó tu . „ 1 0 . 3 9 2 1 1 0
b) „ do c ia ł s tałych ,, 5 . 8 6 8 1 7 4
S k le jk i i p ły ty s to la rs k ie 1 >» 1 .0 4 4 8 2 A p a ra t w y tw ó rc z y p rzem ysłu drzewnego po
w iększa się stale, szczególnie w dziedzinie pro
d u k c ji sklejek, p ły t sto la rskich i fo rn ie ru . U r u chom iona osta tn io fa b ry k a s k le jk i w P iszu, za
tru d n ia ją c a ponad 1000 p ra co w n ikó w , produkow ać będzie ok. 12 tys. m 3 d y k ty rocznie. W budow ie zn a jd u je się poza ty m jeszcze jedna fa b ry k a s k le j
k i w M orągu. Zdolność w y tw ó rc z a tego zakładu będzie zbliżona do p ro d u k c ji fa b ry k i w Piszu. Po
zostałe dw ie fa b ry k i sklejek w S kierniew icach i P io trk o w ie p ro d u k u ją łącznie ok. 2.700 m 3 d y k ty rocznie, p rz y czym fa b ry k a w S kierniew icach do
starcza d yktę gorszego ga tu n ku , t. zw. s k rz y n kową, eksportow aną do H o la n d ii, E g ip tu , P alesty
ny i in n ych k ra jó w . Poza w yże j w y m ie n io n y m i za kła d a m i p o d le g ły m i C entralnem u Z a rzą d o w i P rze
m ysłu D rzew nego p ro d u kcją d y k ty z a jm u je się k ilk a fa b ry k M in is te rs tw a L e śn ictw a oraz k ilk a zakładów p ryw a tn ych .
10. P rze m ysł w łó k ie n n ic z y . P lan p ro d u k c ji p rzem ysłu w łókienniczeg o w ykonano we w rześniu br. w 113,3%.
W poszczególnych branżach przem ysłu w łó kienniczego procentow e w yko n a n ie planu przed
staw iało się następująco:
lip ie c sie rp ie ń w rzesień
iy48 1948 1948
prze m ysł b a w e łn ia n y . . 114,8 121,8 108,0
„ w e łn ia n y . . . 103,7 106,6 110,0 ,, w ł. ły k o w y c h . 112,9 123,3 125,0
„ je d w .-g a la n t. . . 90,5 120,0 124,1 ,, d z ie w ia rs k i . . 106,0 104,2 105,1 .,, k o n te k c y jn y . . 108,4 106,0 121.3
„ w ł. sztucznych . 112,6 117,0 117,2
„ art. i tk. techn. 110,8 116,5 120,6 roszarnia ln u i k o n o p i . 103,9 114,2 105,7
Jak z powyższego w yn ika , plan p ro d u k c ji w om aw ianym k w a rta le b y ł we w s z ystkich działach przem ysłu w łókienniczeg o system atycznie ze znaczną nadw yżką przekraczany.
Ilo ś ć czynnych przedsiębio rstw pod koniec w rześnia w y n o siła 267, a stan uruchom ien ia ma
szyn u trz y m y w a ł się przez cały k w a rta ł p ra w ie j na je d n a ko w ym poziom ie — lip ie c 71,7%,, sierpień 70,5% , w rzesień 71,2,%.
W okresie spraw ozdaw czym plan zatrudnien ia w y k a z y w a ł pewną tendencję w z ro s tu i o ile w sierp n iu w y n o s ił 102,7%, we w rze śn iu w z ró s ł do 104%.
W zw ią zku z dużym zapotrzebow aniem pra
co w n ikó w oraz brakiem s ił roboczych C entralny Zarząd P rzem ysłu W łó kie n n icze g o z w ró c ił szcze
gólną uwagę na nieprzekraczanie planu z a tru d nienia oraz konieczność ja k najw ydatn iejszego w y k o rz y s ta n ia w e w n ę trzn ych rezerw . Pewien w z ro s t za tru d n ie n ia we wrześniu br. spow odow a
ny b y ł p rzyjęciem now ych p ra c o w n ik ó w do ro- szarń ln u i konopi w zw ią zku z tegorocznym i uro- , | d zajam i ro ślin przem ysłow ych.
P ro d u k c ja poszczególnych dzia łó w przem ysłu w łókienniczeg o przedstaw iała się we w rześniu br.
ja k następuje:
T a b e la 12 P ro d u k c ja p rz e m y s łu w łó k ie n n ic z e g o m e w rz e ś n iu 1948 r. (dane pro w izo ryczne )
P rzem ysł i a rty k u ł Jedn.
m ia ry Ilość
B a w e łn ia n y :
przędza b a w e łn ia n a . . ton 6.163 tk a n in y b a w e łn ia n e . . 1000 m. 31.223 W e łn ia n y :
przędza w e łn ia n a .. . . ton 2.687 tk a n in y w e łn ia n e . . . 1000 m. 3.651 W łó k ie n ły k o w y c h :
tk a n in y ln ia n e i paku-
l a n e ... 2.804 j u t o w e ... >ł 3.127 D z ie w ia r s k i:
w y ro b y dziane . . . . 1000 szt. 5.104
1) ,, ton 558
K o n fe k c y jn y
w y ro b y k o n fe k c y jn e . . 1000 szt. 2.203 W łó k ie n s ztu czn yc h
je d w a b sztuczny. . . . ton 594
w łó k n a c i ę t e ... „ 917 N ależy podkreślić, iż p ro d u kcja w liczbach bez
w zględnych przez cały I l l - c i k w a rta ł podlegała
ciągłem u w z ro s to w i. T a kże i jakość w y tw ó rc z o ści, zwłaszcza na o d cin ku p ro d u k c ji przędzy ba
w ełnianej i w ełniane j uległa popraw ie.
Im p o rt surow ców i a rty k u łó w technicznych przem ysłu w łókienniczeg o we w rześniu br. k s z ta ł
to w a ł się następująco: bawełna 10.930 ton, w ełna 2.587 ton, szm aty w ełniane 223 to n y, len 230 ton, ju ta 445 ton, celuloza 2.764 to n y, konopie 674 to ny, jedw ab 4.500 ton.
W okresie spraw ozdaw czym im p o rto w a n o poza ty m 566 tys. sztu k ig ie ł dzie w ia rskich , 1.222 tys.
sztu k ig ie ł czesankowych, 1.237 tys. sztuk biega
czy oraz 1.444 to n y różn ych części do maszyn.
W „b itw ie o jakość“ p ro d u k c ji, ja ką to czy prze
m ysł w łó k ie n n ic z y zanotować należy, iż w celu zapew nienia k o n tro li w y tw ó rc z o ś c i i u ła tw ie n ia fa b ry k o m w usuw aniu tru d n o ści technologicznych, uruchom iono w w ie lu fa b ryka ch w łó k ie n n ic z y c h specjalne la b o ra to ria , obsługujące k ilk a zakładów pracy o zb liżo n ych rodzajach p ro d u k c ji. Pracą ich kierow ać będzie specjalny ośrodek koordyna- c y jn y p rz y w yd zia le te chnolo gicznym centralnego zarządu przem ysłu w łókienniczego.
N ależy sądzić, że zorganizow anie k o n tro li tego ty p u p rz y c z y n i się w y d a tn ie do w z ro s tu jakości w y ro b ó w w łó kie n n iczych .
I I . Przemysł skórzany. R e z u lta ty p ro d u k c ji przem ysłu skórzanego w poszczególnych działach w miesiącu spraw ozdaw czym przedstaw ia tabela N r 13.
T abe la 13 P ro d u k c ja p rz e m y s łu skórzan eg o w e m rześniu 1948 r. (dane p ro w iz o ry c z n e )
Jednostka m ia ry
W r z e s i e ń 1 9 4 8 r . I I I k w . 1 9 4 8 r .
Rodzaj p ro d u k c ji I l o ś ć
w y k o n .
% m y k . p l a n u
I l o ś ć w y k o n . p la n u
P r o d u k . g a rb a rs k a ogółem w prze licz.
na wagę suro w ca . ton 3.422,6 119 9.915,0 117 P r o d u k c ja g łó w n .
g a tu n k ó w s k ó r:
skóra podeszw ouia , , 927,0 130 2.597,6 124
x w ierzchn .chr. tys. m 2 140,1 119 394,8 113
>, ju c h to w a . . ton 124,0 99 380,7 103
» pasom a . . „ ' 58,1 87 211,4 103
„ tech niczn a . „ 36,8 106 120,7 118
» b la n k o w a . . tł 10,4 76 43,7 112
s kó ry ś w iń s k ie . . tys. m 2 40,5 129 93,1 111 P r o d u k c ja o b u w ia
og ółem . . . . tys. par. 770,5 113 1,785,3 110 w ty m skórzane. . >> 511,1 112 1.179,7 108
nieskórzane 259,4 115 605,6 113
P r o d u k c ja p a s ó w
p ę d n y c h ton 45,6 114 132,9 111
„ art. techn. . „ 36,2 127 99,9 126
„ skór r ę k a w .. tys. m 2 14,7 128 42,3 132
„ rę k a w ic z e k . par 14,6 109 41,0 103
„ che m ik, garb. ton 87,4 151 201,8 117
N ależy stw ie rd zić, że p ro d u kcja przem ysłu skó
rzanego w yka zu je sta ły znaczny w zrost. Plan k w a rta ln y został we w szystkich zasadniczych działach pow ażnie przekroczony.
Ilość czynnych zakładów pracy nie uległa zm ia
nie i w yn o si obecnie 104 przedsiębiorstw a.
S ytuacja na odcinku zaopatrzenia w surowce ulega system atycznej popraw ie. Ilo ś ć surow ych skór bydlęcych w k ra ju w zrasta z miesiąca na m iesiąc: o ile w lip cu br. w y n o s iła ona 1.417 ton, w sierp n iu w zrosła do 1.426 ton, aby we w rześniu osiągnąć rekordow ą liczbę 1.662 ton, ta k że plan k w a rta ln y w yko n a n o w 130%.
N a to m ia s t w zw ią zku z m niejszą podażą trz o dy chlew nej w okresie lip ie c— w rzesień br. zano
tow ano pew ien spadek na o d cin ku zaopatrzenia w sk ó ry św ińskie, k tó re spadło z 125 ton w lipcu na 104 w e w rześniu.
T akże im p o rt skór surow ych w yka zu je w I I T i m k w a rta le pew ien spadek, a procent w yko n a n ia pla
nu w yra ża się liczbą 66% . N ależy je d n a k podkre
ślić, .że pod koniec k w a rta łu sytuacja na ty m od
cin ku uległa znacznej popraw ie i, o ile w sierpniu br. im p o rto w a n o skór surow ych 1.166 ton, to we w rześniu br. osiągnięto 1.527 ton, tj. o 361 ton więcej.
M im o n ie w yko n a n ia planu w im porcie skór surow ych, plan p ro d u k c y jn y przem ysłu g arbar
skiego w I l l - i m k w a rta le br. został w yko n a n y w 117%, a to w s k u te k znacznej ilo ści skór suro
w ych, zna jd u ją cych się w magazynach, dużej po
daży skór na ry n k u k ra jo w y m , a częściowo i ulep
szenia procesu p rze ró b ki skór surow ych na go
towe.
12. P rze m ysł papierniczy. W y n ik i p ro d u k c ji w dziale w y tw ó rc z y m przem ysłu papierniczego w miesiącu spraw ozdaw czym przedstaw ione są w tabeli N r 14.
Tabela 14
P ro d u k c ja p rz e m y s łu p a p ie rn ic z e g o w to nach (dane p ro w iz o ry c z n e )
W ysz c z e g ó ln ie n ie s ie rp ie ń 1948 r.
w rzesień 1948 r.
% w y k o n a n i a p l a n u w e w r z e ś n i u
1 9 4 8 r .
M iazga drzew na . . . . 8.730 8.583 100,5
C e lu lo z a ... 10.577 9.831 131,2 P a p ie r ... 21.144 21.019 106,5 T e k t u r a ... 2.866 3.224 118,1
W p o ró w n a n iu z. miesiącem u b ie g ły m n astąpił we w rześniu znaczny w z ro s t p ro d u k c ji te k tu ry , natom iast w p ro d u k c ji m ia zg i drzew nej, celulozy i papieru zaznaczył się le k k i spadek.
Procentow e w ykonanie planów p ro d u k c y jn y c h we w rześniu br. w y n o s iło 110,8%, p rz y czym na
leży podkreślić, że we w s z ystkich pozycjach plan został w y ko n a n y z nadw yżką i to większą niż w u b ie g łym miesiącu.
W a rto ś ć p ro d u k c ji przem ysłu papierniczego w g cen podstaw ow ych z 1937 r. k s zta łto w a ła się we w rze śn iu n astępu jąco:
Przem ysł prze tw ó rczy .
„ w y tw ó rc z y .
tys. zł 10.209 17.788
stop ień ujykon. pla n u
115,6$
111,3$
O g ó ł e m 27.997 112,4$
W przem yśle papierniczym je s t obecnie 91 czynnych Z akładów , w ty m 52 w przem yśle w y tw ó rc z y m i 39 w przem yśle p rze tw ó rczym . Stan za tru d n ie n ia w o m aw ianym okresie w y n o s ił 30.884 pra co w n ikó w , z czego 27.326 p ra co w n ikó w fiz y c z nych.
P °d koniec trzeciego k w a rta łu br. C entrala Z b y tu 1 rzem ysłu Papierniczego u ru ch o m iła dw a no
we m agazyny t. zw. in te rw e n c y jn e — w Szcze
cinie i K o ź lu dla przechow yw an ia surow ców pa
pierniczych pochodzących z im p o rtu . D otychczas z b ra ku m agazynów C entrala Zaopatrzenia nie
je d n o k ro tn ie zmuszona b y ła surowce p rzekazy
wać bezpośrednio do zakładów p ro d u k c y jn y c h , w k tó ry c h tw o rz y ły się nadm ierne zapasy, p rze kra czające m ożliw ości płatnicze tych przedsiębiorstw , co pow odow ało pewne przejściow e tru d n o ści na o d cin ku inkasa fa k tu r C e n tra li Zaopatrzenia.
D z ię k i u tw o rze n iu m agazynów in te rw e n c y jn y c h usunięto dotychczasow y bra k k o o rd y n a c ji m iędzy planow anym zaopatrzeniem a jego w ykonanie m i odtąd zakłady p ro d u kcyjn e są zaopatryw ane przez C entralę, zgodnie z planem.
13. P rze m ysł fe rm e n ta cyjn y. P lan p ro d u k c ji przem ysłu ferm entacyjnego został w y k o n a n y we w rześniu na ogół z poważną nadw yżką, co ilu s tru je tabela N r 15.
T abe la 15
P ro d u k c ja w a ż n ie js z y c h a r ty k u łó w p ań stw o w eg o p rz e m y s łu fe rm e n ta c y jn e g o
(dane p ro w iz o ry c z n e )
W yszczegól- J e d n . O siągnięta p ro d u k c ja % w y k o n a n i a p l a n u w e w r z e ś n i u
1 9 4 8 r .
n ie n ie m i a r y s ie r p i e ń 1 9 4 8 w r z e s i e ń 1 9 4 8
P iw o . . . h l 132.000 95.000 132
W in o . . . „ 2.389 1.610 167
O cet . . . „ 8.025 8.280 140
S łód . . . t. 51 359 62
N ą uwagę zasługuje p o m yśln y ro zw ó j p rze m y
słu octowego, którego osiągnięcia w br. p rze w yż
szą znacznie w y n ik i p ro d u k c ji 1947 r. W ciągu
trzech p ierw szych k w a rta łó w p a ń stw o w y prze
m ysł fe rm e n ta cyjn y w y p ro d u k o w a ł 65.363 h l octu 6 % - g o ; w ty m samym okresie p ro d u kcja spół
dzielcza w yn io sła 68.738 h l octu, sektor zaś p ry w a tn y do sta rczył 33.195 hl. Łącznie w szystkie trz y se kto ry w y p ro d u k o w a ły w trzech pierw szych kw a rta ła ch br. 167.296 hl octu 6 % -g o ; produkcja roczna osiągnie praw dopodobnie ok. 226.000 hl, co będzie stanow ić w z ro s t ok. 17% w stosunku do w y tw ó rczo ści 1947 r. A p a ra t w y tw ó rc z y , prze
m ysłu octow ego obejm uje w br. 56 o ctow ni, w ty m 15 państw ow ych, 15 spółdzielczych i 26 p ry J w atnych.
14. Przemysł konserwowy. P ro d u kcja C e n tra l
nego Zarządu P rzem ysłu K onserw ow ego osiągnę
ła pow ażny w z ro s t w ostatnich miesiącach, co ilu s tru je tabela N r 16.
T a b e l a 16
P ro d u k c ja P ań s tw o w e g o P rz e m y s łu K o n serw o w eg o w lip c u i s ie rp n iu 1948 r.
B r a n ż a
P r o d u k c j a o s ią g n i ę t a ui t o n a c h
u i l i p c u 1 9 4 8 r . u) s ie r p n i u 1 9 4 8 r.
m ięsna . . . ... 2.370 1.532
oino coiu o-in arzyu jna . . . . 1.815 4.349
r y b n a ... 94 158
4.279 6.039
Ilo ś c io w y plan p ro d u k c ji p rzem ysłu konserw o
wego w sie rp n iu został w y k o n a n y z nadw yżką 12%, w artość zaś osiągniętej w ty m miesiącu p ro d u k c ji w y n io sła 4,9 m il. z ł w g cen podstaw ow ych z 1947 r. T abela N r 17 przedstaw ia produkcję w ażniejszych a rty k u łó w w y tw a rz a n y c h przez p rzem ysł konserw ow y, p rz y czym dane sierpnio
we są ostateczne, w rześniow e zaś m ają charakter p ro w izo ryczn y.
T abe la 17
P ro d u k c ja w a ż n ie js z y c h a r ty k u łó w P a ń s tw o w e g o P rz e m y s łu K o n serw o w eg o .
w s ie rp n iu i w rz e ś n iu 1948 r.
» W yszcze g ó ln ie n ie
O siągnięta p ro d u k c ja w tonach
s i e r p i e ń 1 9 4 8 w r z e s i e ń 1 9 4 8
B ekony ... 393 227 K on serw y m ię sne... 208 192 M a r m o la d a ... 310 401
K on serw y o w o c o w e . . . . 241 153
O g ó rk i k o n s e rw o w e . . . . 285 218 K on serw y r y b n e ... 108 145
P rze m ysł ko n se rw o w y u ru c h o m ił osta tn io dwa nowe d z ia ły w ytw ó rcze . W fabryce w N ow ej Soli rozpoczęto produkcję proszku pom idorow ego,
k tó ry nie ustępuje jakością tego rodzaju a rty k u łom , pochodzenia zagranicznego. U ru ch o m io n o ró w n ie ż w B o g a tym k. Zgorzelca produkcję pek
ty n y , a rty k u łu pomocniczego, używanego do p ro d u k c j i m arm olady, dotychczas w k ra ju nie w y tw arzanego. W ciągu sierpnia fa b ryka w B o g a tym w y p ro d u k o w a ła 3.300 k g pektyny.
15. Przemysł spożywczy. P ro d u kcja państw o
wego przem ysłu spożywczego we w rześniu znacz
nie w zro sła w stosunku do poprzedniego miesiąca, osiągając cyfrę 27.335 to n a rty k u łó w spożyw czych, t. zn. praw ie o 10.000 ton w ięcej niż w sier
pniu. W u ję ciu w a rto ś c io w y m p ro d u kcja w rześ
niow a w yra ża się k w o tą 27,3 m il. z ł w e d łu g cen podstaw o w ych z 1937 r., co oznacza w ykonanie miesięcznego planu p ro d u k c ji w 137%; j ak i w z ro s t w stosunku do sierpnia o b lisko 7 m il. zł.
N a powyższe w y n ik i zło ż y ło się w zm ożenie p ro d u k c ji we w sz y s tk ic h zjednoczeniach C entralnego Zarządu P rze m ysłu Spożywczego, co ilu s tru je tabela N r 18.
T abe la 18
P ro d u k c ja p rz e m y s łu sp o żyw czego z p o d z ia łe m n a Z je d n o c z e n ia
Z jed no czenie
P r o d u k c j a o s ią g n i ę t a u i t o n a c h
u i s i e r p n i u 19 48 r . u ie u ir z e ś . 1 9 4 8 r .
C u k i e r n i c z e ... 1.458,7 2.086,3 D r o ż d ż o w e ... 440,9 471,2 O le j a r s k ie ... 9.605,6 11.847,3
Surogat. K aw y i Nam . Spoż. 2.259,4 3.620,9
Z ie m n ia c z a n e ... 39,2 5.009,0
O gółem . . 13.803,8 23.034,7
Znacznie w zrosła rów nież p ro d u kcja niem al w s z ystkich w ażniejszych a rty k u łó w w y tw a rz a nych przez p a ń stw o w y przem ysł spożywczy.
T abe la 19
P ro d u k c ja w a ż n ie js z y c h a r ty k u łó w p rz e m y s łu sp o żyw czego
Rodzaj a rty k u łu
P r o d u k c j a o s ią g n i ę t a u i t o n a c h
uj s ie r p n i u 1 9 4 8 r j u i e u ir z e ś . 1 9 4 8 r .
C u k ie rk i i czekolada . . . 1.028 1.180 M a k a r o n ... 207 645
D rożdże prasow ane . . . . 426 421
O le j s u ro w y ... 2.968 3.684
„ r a f in o w a n y ... 2.004 2.682 M a r g a r y n a ... 934 1.408 S urogaty k a w y ... 2.085 2.321
Na ta k pow ażny w z ro s t p ro d u k c ji przem ysłu spożywczego we w rześniu br. zło żyło się szereg przyczyn. W y tw ó rc z o ś ć Z jednoczenia P rzem ysłu Ziem niaczanego osiągnięła ju ż na początku ro z poczętej w e w rze śn iu kam p a n ii duży sukces; pro-
dukcja te j gałęzi przem ysłu spożywczego w bie
żącym sezonie przew yższy p rz y n a jm n ie j d w u k ro t
nie osiągnięcia sezonu poprzedniego.
R o z w ija się rów nież pom yślnie przem ysł ole
ja rs k i dzię ki dobrem u zaopatrzeniu w surow ce.*
Zagraniczne d ostaw y tłuszczów ro ślin n ych b y ły większe w ty m ro ku n iż w , ubie g łym , a kra jo w e dostaw y (g łó w n ie rzepaku) w zra sta ją znacznie d zię ki u ro d z a jo w i i zw iększeniu obszaru upraw y.
W zw ią zku z ty m buduje się w ie lk ie m agazyny p rz y 4 zakładach przem ysłu olejarskiego.
W y ro b y państw ow ego przem ysłu spożywczego cieszą się dużym popytem na ry n k u , co, poza in n y m i czyn n ika m i, s tw o rz y ło w a ru n k i pom yślnego ro z w o ju te j gałęzi p rzem ysłu w ro k u bieżącym.
Świadczą o ty m następujące charakterystyczne c y fry . W a rto ś ć g lobaln ej p ro d u k c ji w zrasta stale:
w I k w a rta le br. w y n io s ła 62,7 m il. z ł w e d łu g cen podstaw ow ych z 1937 r., w TT k w a rta le — 62,8 m il. zł, w I I I k w a rta le — 68,5 m il. zł. Z w ię k s z y ł się też odpow iednio stan z a tru d n ie n ia : w końcu I k w a rta łu w y n o s ił 12,8 tys. pra co w n ikó w , w na
stępnych dw óch k w a rta ła c h w y n ió s ł odpow iednio 13,2 tys. i 14,6 tys. (w ty m 12,4 tys. pra co w n ikó w fizyczn ych i 2,2 tys. p ra co w n ikó w u m ysło w ych ).
G odnym podkreślenia je st też fa k t w z ro s tu w y d a j
ności pracy. W m arcu br. w artość p ro d u k c ji wed
łu g cen z 1937 r. na ro botniko-g odzinę pracy ro b o tn ik ó w p ro d u k c y jn y c h w y n o s iła 16,8 zł, w czerwca w zro sła do i7>3 zh osiągając wreszcie we w rze śn iu br. k w o tę 17,7 zł.
16. R o ln ic tw o . W okresie sprawozdawczym s ta ły przed ro ln ic tw e m dw a głów ne zagadnienia:
T. zakończenie akcji żniwnej, 2. przeprow adzenie a k c ji siewnej.
P om im o nadal istn ie ją cych tru d n o ści w sile po
ciągow ej i zw erb o w a n iu rą k do pracy, żniw a ukończono w te rm in ie w cześniejszym , niż plano
wano. U ru c h o m io n o szereg ośrodków m aszyno
w ych, co dało dobre w y n ik i w dziedzinie w y k o rzysta n ia maszyn.
P róbne o m ło ty w y ka za ły, iż w br. w ydajność p lo n ó w z ha w stosunku do ub. r. w zrosła o 13 do 30% .
Z b io ry zbóż ozim ych ja k i ja ry c h o d b yły się pod znakiem nie notow an ych dotąd w okresie po
w o je n n ym u ro d za jó w , w zw ią zku z czym zazna
czyła się poważna podaż zbóż.
W e w rześniu rozpoczęto na terenie całego k ra ju pobór podatku g ru n to w e g o w zbożu. P obór czę
ściow o w zbożu je s t w ty m ro k u jedną z fo rm a k c ji ip te rw e n c y jn e j rządu na ry n k u zbożowym .
A k c ja ma na celu stabilizację cen na zboże, leżącą w interesie ro ln ik a , zwłaszcza biednego i średnie
go. G dyby całość zboża p o ja w iła się na ry n k u w try b ie norm alnej handlow ej podaży, to, pom im o szeroko zorganizow anej a k c ji skupu zboża po ce
nach państw ow ych, niebezpieczeństwo w y k o rz y stania ta k znacznej podaży przez elem enty spe
k u la c y jn e dla zniżenia ceny zboża b y ło b y większe, niż p rz y założeniu, że część tego zboża w ypada z o b ro tó w w o ln o ry n k o w y c h i w try b ie a d m in is tra
c y jn y m je st dostarczana w p ro s t do m agazynów I państw ow ych.
D ru g i cel podatku g ru n to w e g o w zbożu — to stw arzanie w określonym te rm in ie poważnej pań
stw o w e j re ze rw y zboża dla zagw arantow ania ciągłości pełnego zaopatrzenia ośrodków m ie j
skich w chleb, mąkę i in. p rz e tw o ry zbożowe z. c h w ilą zniesienia k a rt zaopatrzenia.
O b ow iązkiem płacenia p odatku gru n to w e g o w naturze objęci są w łaściciele gospodarstw, z k tó rych roczna przychodow ość została ustalona w zbożu na pow yżej 40 q z ty m , że gospodarstwa o przychodzie 40— 60 q m ają obow iązek uiścić w zbożu połow ę d ru g ie j ra ty , t. zn. średnio 25%
całości podatku ro ln e g o ; gospodarstwa zaś o p rz y chodzie pow yżej 60 q całą drugą ratę t. zn. 50%
całości podatku oraz tę część pierw szej ra ty , k tó ra nie została przez nie uiszczona w gotów ce w te rm in ie p rze w id y w a n y m ustaw ą (do dnia 1. 6.
1948 r.).
Z p ierw szych nadesłanych m eldunków w y n ik a , że zboże je s t wszędzie dostarczane na o g ó ł te r
m inow o, zgodnie z planem.
Zarządzenie M in . R o ln ic tw a i R eform R olnych łącznie z M in . A d m in is tra c ji P u b liczn e j, Z iem O d
zyskanych i Skarbu w ydane w lu ty m br. w spra
w ie lik w id a c ji odłogów i in n ych g ru n tó w nieza
gospodarow anych p o z w o liło in d y w id u a ln y m ro l
n ik o m na bezpłatne u ż y tko w a n ie g ru n tó w , z n a j
dujących się poza ich n o rm a ln ym stanem posiada
nia. Zarządzenie to w dużym stopniu p rz y c z y n iło się do poważnego obniżenia pow ie rzch n i odłogów . M in . R o ln ic tw a i R eform R o ln ych p o stano w iło proces ten przyśpieszyć w ta k im tem pie, b y ju ż z końcem 1949 r. w szystkie g ru n ty orne, leżące dotychczas odłogiem , zo sta ły w y k o rz y s ta n e — oddane w ięc będą na 3 lata w bezpłatne u ż y tk o wanie. W p ie rw szym rzędzie skorzystać z tego będą m o g ły S półdzielnie Samopomocy C hłopskiej oraz g ru p y bezrolnyfch, m ało i średnioroln ych
chłopów . Do oddaw ania odłogów w bezpłatne u ż y tko w a n ie powołane są zarządy gm inne. O bszar
