Rada zakładowa czy jej prezydium?

Zdzisław Gołębiowski

Rada zakładowa czy jej prezydium?

Palestra 9/4(88), 13-23

N r 4 (88) Rada zakładow a c zy je j p re zy d iu m ₁₁

S k ład k i ubezpieczeniow e nie są w ysokie, a ubezpieczenie uniezależn ia zespół od w y p ad k ó w losow ych i konieczności p o k ry c ia s tr a t w ciężar kosztów zespołu. W ydatki zw iązane z ubezpieczeniem p o w in n y być p o k ry w a n e z § 20 poz. e) b u d ­ żetu.

8. U m arzan ie wierzytelności zespołów

W obec b ra k u odpow iednich p rzepisów zespoły adw o k ack ie n a p o ty k a ły duże tru d n o ści z pod ejm o w an iem decyzji w sp raw ie u m a rz a n ia należności od k lie n tó w lu b ro z k ła d a n ia ty c h n ależności n a ra ty . Is tn ie ją c ą lu k ę w y p ełn ił reg u la m in w s p r a ­ w ie o k re śle n ia za sa d u m a rz a n ia oraz u d ziela n ia u lg w sp ła ca n iu należności p rz y ­ sługujących zespołom adw okackim , u ch w a lo n y w d n iu 13 m a rc a 1965 r. n a p o ­ siedzeniu p le n a rn y m NRA. W obec ogłoszenia p ełnego te k s tu reg u la m in u w n in ie j­ szym n u m erze „ P a le s try ” (str. 60) zb ę d n e je s t p rzy ta c z a n ie jego p ostanow ień. N ależy n a to m ia st zw rócić u w a g ę n a to, że od u m o rze n ia w ierz y teln o ści zespołu trze b a odróżnić sp ro sto w an ie p ie rw o tn ie u sta lo n e j w ysokości w y n ag ro d ze n ia lu b zastosow anie ulgi p rze w id zia n ej w taksie. T ak n p . k lie n t p ow ierza sp raw ę, k tó re j p ro w ad zen ie w ed łu g w stę p n y ch u sta le ń w y m ag ać będzie znacznego n a k ła d u p rac y , i w zw iązku z ty m k ie ro w n ik zespołu o k reśla w ynag ro d zen ie w ed łu g górnej staw k i. Je śli w sp ra w ie te j p o zw an y u z n a ł pow ództw o alb o te ż stro n y z a w a rły ugodę na pierw szej ro zp raw ie , k ie ro w n ik zespołu d o k o n u je sp ro sto w an ia p ie rw o tn ie o k re­ ślonej w ysokości w y n ag ro d zen ia. Je że li p rz y p o w ierzeniu sp ra w y nie zostało u s ta ­ lone, że k lie n t m a p ra w o do ulgi podm iotow ej p rze w id zia n ej w § 4 p k t 1 ta k sy , okoliczność zaś ta u ja w n i się dopiero później, w y n ag ro d ze n ie pow in n o być odpo­ w iednio sp ro sto w an e przez k ie ro w n ik a zespołu. W tego ro d z a ju sy tu a c ja c h nie n a s tę p u je u m o rze n ie należności, lecz je d y n ie sk orygow anie w ysokości w y n ag ro d ze­ n ia n a za sa d a c h p rzew id zian y ch w p rze p isac h o tak sie, i try b p rze w id zia n y w r e ­ g u lam in ie z d n ia 13,111.1965 r. n ie m a zastosow ania.

*

A rty k u ł n in ie jsz y nie w yczerp u je, rzecz ja sn a , om ów ienia w szystkich kw estii, ja k ie n a s u w a ją się w to k u sto so w an ia re g u la m in u w sp ra w ie rach u n k o w o ści z e ­ społów. Z ty c h te ż w zględów a u to r zw ra c a się z apelem do osób za in tereso w an y ch te m a ty k ą a rty k u łu , aby e w e n tu a ln e z a p y ta n ia k ie ro w a ły d o R e d ak c ji „ P a le stry ”.

ZDZISŁAW GOŁĘBIOWSKI

Rada zakładowa czy jej prezydium?

W m yśl a r t. 7 ust. 1 d e k re tu z dn ia 18 stycznia 1956 r. o o g ran ic ze n iu dopuszczal­ ności rozw iązy w an ia um ów o p ra c ę bez w ypow iedzenia oraz o zabezpieczeniu ciągłości p ra c y (Dz. U. N r 2, poz. 11 z późn. z m .) 1 ro zw iązan ie um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia n a sk u te k dopuszczenia się p rze z p ra c o w n ik a ciężkiego n a ­ ru sze n ia p o dstaw ow ych obow iązków pracow niczych m oże n a s tą p ić ty lk o po u p rz e d ­ nim u zy sk an iu z g o d y r a d y z a k ł a d o w e j (m iejscow ej, oddziałow ej) lu b d e ­ le g a ta zw iązkow ego.

W za k ła d a c h p ra c y ,' w k tó ry c h n ie działa ra d a za k ła d o w a (m iejscow a, o d d zia­ łow a) lu b delegat zw iązkow y, zgodę tę w y ra ż a w łaściw y te re n o w y z a rz ą d zw iązku zaw odow ego (art. 7 u st. 3 d e k re tu z dn. 18.1.1956 r.). W edług orzeczenia S ąd u N a j­ w yższego z d n ia 11 stycznia 1962 r. (3 CR 430/61) 2 u ż y te w ty m przep isie słow a „w z a k ła d a c h p ra c y , w k tó ry c h nie d ziała r a d a z a k ła d o w a ” dotyczą ta k ic h .sytu­ a c ji, k ie d y „ ra d a za k ła d o w a fa k ty c zn ie p rz e sta ła d ziałać n a sk u te k u p ły w u k a d e n ­ cji, zdek o m p leto w an ia jej sk ła d u osobow ego, ro zw ią zan ia przez w yższą in sta n c ję zw iązkow ą itd .”. F a k t bow iem , że r a d a z a k ła d o w a nie w y k a z u je żadnej d z ia ła l­ n o śc i,-n ie je s t ró w n o zn aczn y z je j nieistn ien iem . •

A by uzyskać w y m ie n io n ą w yżej zgodę ra d y za k ła d o w e j lu b d eleg ata zw iązko­ w ego stosow nie do a rt. 8i u st. 1 d e k re tu z dn. 18.1.1956 r., k ie ro w n ik z a k ła d u p rac y pow inien p rze d staw ić ra d z ie zak ład o w ej (m iejscow ej, oddziałow ej) lu b delegatow i zw iązkow em u p rzyczyny u z a sa d n ia ją c e ro zw iązan ie um ow y o p ra c ę bez w y p o w ie­ dzenia, a r a d a zak ła d o w a (m iejscow a, oddziałow a) p o w in n a w ypow iedzieć, się co do te j zgody w fo rm ie u c h w a ły uw idocznionej w protokole, deleg at zaś zw iąz­ kow y — w fo rm ie ośw iadczenia pisem nego. U ch w ała r a d y zak ład o w ej lu b o św ia d ­ czenie p isem n e d eleg a ta po w in n y być doręczone k iero w n ik o w i z a k ła d u p rac y w ciągu 7 d n i od złożenia w niosku. K ierow nikow i z a k ła d u p ra c y p rzy słu g u je p raw o o d w ołania się do b ezpośrednio w yższej in s ta n c ji zw iązkow ej w ra z ie odm ów ienia p rzez o rg an zw iązkow y zgody n a ro zw iązan ie um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia. T ą b ezpośrednio w yższą in s ta n c ją zw iązkow ą je s t z a rz ą d okręgow y zw iązku z a ­ wodow ego, gdyż ra d a z a k ła d o w a re p re z e n tu je i k ie ru je ca ło k sz tałtem działalności zak ład o w ej o rg an iz ac ji zw iązkow ej, k tó ra je s t p o d staw o w ą je d n o stk ą o rg an izacy jn ą zw iązku zaw odowego.

W m yśl d e k re tu z d n ia 6 lu te g o 1945 r. o u tw o rze n iu r a d zak ład o w y ch 3 — rad y zak ład o w e są pow oły w an e w z a k ła d a c h p ra c y sto su jąc y ch p ra c ę n a je m n ą i z a tr u ­ d n ia jąc y ch pow yżej 20 p rac o w n ik ó w (robotników , p rac o w n ik ó w um ysłow ych, c h a ­ łupn ik ó w , jeżeli ci o sta tn i n ie z a tr u d n ia ją p rac o w n ik ó w n ajem n y ch ). W z a k ła d ac h p ra c y z a tru d n ia ją c y c h od 5 do 20 p rac o w n ik ó w w y b ie ra n y je s t ja k o przed staw iciel p rac o w n ik ó w — delegat.

R a d a za k ła d o w a sk ła d a się w z a k ła d a c h p ra c y z a tru d n ia ją c y c h : a) od 21 do 50 p rac o w n ik ó w — z 3 członków,

b) „ 51 „ 100 „ — z 5 „ , c) „ 101 „ 500 „ — z 9 „ ,

a w w y p a d k u gdy za k ła d p ra c y z a tru d n ia

d) pow yżej 500 p racow ników , s k ła d ra d y za k ła d o w e j p o w iększa się o 1 członka n a k ażd y ch dalszych 100 p racow ników .

Do czasu w ejścia w życie d e k re tu z dn. 18.1.1956 r .4 p rac o d aw ca m ógł n ie ­ zw łocznie rozw iązać um ow ę o p ra c ę z w ażnych p rzyczyn bez p o trze b y u zy sk iw an ia zgody o rg an u zw iązkow ego. U zależnienie skuteczności ro zw ią zan ia um ow y o p ra c ę bez w ypow ied zen ia od u zy sk a n ia u p rze d n io zgody o rg an u zw iązkow ego je s t w aż n ą td o b y c zą św ia ta p ra c y oraz św iadczy o dużym au to ry te c ie , ja k i zdobyły sobie o r­ g an izacje zw iązkow e m as p ra c u ją c y c h . P ra k ty k a w y k az ała , że r a d y zak ład o w e i delegaci zw iązkow i n ie o d m a w iają b ezzasadnie w y ra ż a n ia zgody n a rozw iązanie um ow y o p ra c ę bez w ypow ied zen ia w ted y , gdy isto tn ie p rac o w n ik dopuścił się eiężkiego n aru sz e n ia p o dstaw ow ych obow iązków pracow niczych. W w y p ad k a ch ta k ic h a k ty w .pracow niczy nie w a h a się w y ra zić zgody n a zw olnienie z p ra c y p r a

-* O S N z 1963 r . p o z . 40.

2 D z . U . z 1945 r . N r 8, p o z . 36.

N r 4 (88) R ada zakładow a c zy je j ^prezydium ₁₅

cow nika bez w ypow iedzenia, z d a ją c sobie do b rze sp ra w ę z tego, że k ażde ta k ie n a ­ ru szen ie o d b ija się n a d ziałalności z a k ła d u p rac y .

Do dn ia 1 m a ja 1954 r .5 sp o ry ze sto su n k u p ra c y ro zp o z n aw ały sąd y pow szechne

i S ąd N ajw yższy*, k tó re w y ja ś n ia ły i in te rp re to w a ły p rze p isy p ra w a p rac y . P o tej dacie sp o ry t e z o stały p o d d a n e ro zpoznaniu przez zak ład o w e k om isje ro z je m ­ c z e 7, k tó re sta ły się w y łączn ie w łaściw e do ro z strz y g an ia ty c h sporów . Z w ła ś c i­ w ości z.k.r. w yłączone z o stały je d y n ie w y n ik a ją c e ze sto su n k u p r a c y sp o ry p r a ­ cow ników za jm u ją c y c h sta n o w isk a kierow nicze, k tó re to sp o ry w dalszym ciągu p o d le g ają w łaściw ości są d ó w pow szechnych (art. 2 ust. 2 d e k re tu z dn. 24.11.1954 r. o z.k.r.). S p ory ze sto s u n k u p ra c y p o d leg ające w łaściw ości z.k.r. m ogą p rze jść — na w n io se k p ra c o w n ik a — pod rozpoznanie sądów pow szechnych, g d y z.k.r. nie osiągnie jednom yślności lu b gdy z a rząd głów ny zw iązku zaw odow ego uchyli o rz e ­ czenie z.k.r. albo gdy C e n tra ln a R a d a Z w iązków Z a w o d o w y ch 8 n a sk u te k skargi P ro k u ra to ra G eneraln eg o P R L uch y li praw o m o cn e orzeczenie z.k.r. (art. 10 ust. 2, 11 ust. 3 i 13 u st. 3 d e k re tu z 24.11 J. 954 r. o z.k.r.). C e n tra ln a R a d a Z w iązków Z a ­ w odow ych, sp ra w u ją c a n a d z ó r n a d o rzecznictw em z.k.r., zo stała ta k ż e u p raw n io n a do w y ja ś n ia n ia i in te r p re ta c ji p rzepisów p ra w a pracy.

Do n ie d aw n a u d ziela n e p rze z CRZZ w y ja ś n ie n ia przepisów p ra w a p rac y , a w szczególności d e k re tu z dn. 18.1.1956 r., b y ły zbieżne z w y ja śn ie n ia m i Sądu N ajw yższego. O becnie je d n a k p o w sta ła rozbieżność w n a d e r isto tn ej k w estii d la sporów ze. sto su n k u p rac y , a m ianow icie, czy zgoda n a rozw iązanie um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia m usi być w y ra żo n a W u ch w a le p o d ję te j przez p l e n u m r a d y z a k ł a d o w e j , czy te ż w y s ta rc z y u ch w a ła j e j p r e z y d i u m .

Sąd N ajw yższy w orzeczeniu z dn ia 25 sty czn ia 1961 r. (2 CR 923/59)9 w y p o w ie­ dział pogląd, iż „k ateg o ry czn e b rzm ien ie a rt. 7 ust. 1, a rt. 2 ust. li p k t 2 i a r t. 8 d e k re tu z dn. 18.1.1956 r. w yłącza m ożliw ość in te rp re ta c ji, żeby zgoda ra d y z a k ła ­ dow ej m ogła być z a stą p io n a przez ja k ą k o lw ie k in n ą o rg an izację lu b in sty tu c ję , gdyż zw olnienie z p rac y bez w ypow iedzenia m u si n astąp ić z zachow aniem p ro c e ­ d u ry p rzew id zian ej w p rze p isac h tegoż d e k re tu .” W u z a sa d n ien iu tego orzeczenia S ąd N ajw y ższy n a d m ie n ił, że CRZZ w decyzji z dn. 6.XI.1957 r. (n r 15/18/ZKR/56) w ypow iedziała p ogląd całkow icie zgodny z tre śc ią d e k re tu , a m ianow icie, iż zgoda ra d y zakładow ej nie m oże być z a stą p io n a d ec y zją a k ty w u p a rty jn e g o i zw iązko- • wego. Ja k k o lw ie k orzeczenie to nie ro zstrzy g a b ezpośrednio spornego za g ad n ien ia, to je d n a k d aje w skazów kę, że p rze p isy d e k re tu z 18.1.1956 r. pow in n y być ściśle in te rp re to w a n e . P ogląd te n je s t słuszny, gdyż p rze p isy dotyczące rozw iązyw ania um ów o p ra c ę bez w ypow iedzenia — ja k o stan o w iące w y ją te k od zasady, iż um ow a

0 p ra c ę uleg a ro zw iązan iu przez w ypow iedzenie — nie m ogą być in te rp re to w a n e

-rozszerzająco.

S ą d W ojew ódzki d la m. st. W arszaw y W ydział I II C yw ilny R ew izyjny w orzecze­ n iu z d n ia 4 lu te g o 1939 r. (III C r 109/59) 10 w y ra z ił pogląd, że „nie odpow iada w ym aganiom d e k re tu z dn. 18.Ij1956 r. w y ra że n ie zgody n a ro zw ią zan ie um ow y

5 J e s t t o d a t a w e j ś c i a w ż y c i e d e k r e t u z d n . 24.11.1954 r . o z a k ł a d o w y c h k o m i s j a c h r o z ­ j e m c z y c h ( D z . U . N r 10, p o z . 35). W d a l s z y m c i ą g u b ę d ę u ż y w a ł s k r ó t u „ z . k . r . ” . « N a p o d s t a w i e u s t a w y z d n . 15.11.196 \ r . o S ą d z i e N a j w y ż s z y m ( D z . U . N r 11, p o z . 54) S ą d N a j w y ż s z y , j a k o ' o r g a n n a d z o r c z y n a d s ą d a m i p o w s z e c h n y m i i s z c z e g ó l n y m i w z a k r e s i e o r z e k a n i a , z o s t a ł w y o d r ę b n i o n y z u s t r o j u s ą d ó w p o w s z e c h n y c h , k t ó r y m i s ą s ą d y p o w i a t o w e 1 w o j e w ó d z k i e . N a d z ó r n a d o r z e c z n i c t w e m s ą d o w y m w s p r a w a c h z e s t o s u n k u p r a c y s p r a w u j « I z b a P r a c y i U b e z p i e c z e ń S p o ł e c z n y c h S ą d u N a j w y ż s z e g o . i P a t r z u w a g ę z a m i e s z c z o n ą w p r z y p . 5. • W d a l s z y m c i ą g u b ę d ę u ż y w a ć s k r ó t u „ C R Z Z " . » O S N z 1962 r . p o z . 93. 10 O S P i K A z 1959 r . p o z . 21«.

0 p ra c ę bez w ypow iedzenia je d y n ie p rze z p re z y d iu m r a d y za k ła d o w e j w sk ład zie

przew odniczącego i sk a rb n ik a r a d y za k ła d o w e j.” W u z a sa d n ie n iu tego orzeczeni» S ąd W ojew ódzki m iędzy in n y m i zaznaczył, że „w ym agana zgoda ra d y zakładow ej w rozu m ien iu ty c h p rzep isó w (art. 7 u st. 1 i a r t. 8 d e k r e tu z d n . 18.1.1956 r. —

d o p ise k m ó j Z.G.) m u si ta k ż e odpow iadać w sk az an y m ry g o ro m co do form y

1 sk ła d u ra d y za k ła d o w e j, w y ra ż a ją c e j zgodę” o ra z że p ro to k ó ł u ch w a ły pow inien zaw ierać d an e dotyczące tego, z ilu członków sk ła d a się r a d a za k ła d o w a , aby um ożliw ić sądow i k o n tro lę tego, czy fo rm a ln a , zgoda zo stała u dzielona p ra w i­ dłowo. Bez w sk a z a n ia liczb y członków w chodzących w sk ład r a d y za k ła d o w e j — ze w zględu n a ró żn ą liczbę ty c h członków w poszczególnych o rg an iz ac jac h zw iąz­ kow ych — sąd n ie m ó g łb y dokonać k o n troli, czy zg o d a ra d y zak ład o w ej została w y d an a w p ra w id ło w y m składzie.

W te j sam ej k w estii w y p o w ied z iała się ta k ż e Izba P ra c y i U bezpieczeń S po­ łecznych. W u ch w a le p o d ję te j w d n iu 27.VI.1963 r. (III P O 1/63)11 Izba w y ra ziła pogląd, że zgoda ra d y za k ła d o w e j n a ro zw iązan ie um ow y o p ra c ę bez w y p o w ie­ dzenia w y w o łu je sk u tk i p ra w n e , jeżeli p ow zięta zo sta ła w iększością głosów przy obecności co n a jm n ie j połow y ogółu członków rad y , o raz że są d o m pow szechnym n ie p rzy słu g u je p ra w o k o n tro li, czy w szyscy członkow ie ra d y z o stali zaw iadom ieni 0 ze b ra n iu , n a k tó ry m m a być p o w zię ta u c h w a ła z a w ie ra ją c a zgodę n a ro zw ią za­ n ie um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia, gdyż n a d z ó r i k o n tro la n a d p raw idłow ością d zia ła n ia ra d zakład o w y ch n a le ż y do o rganów zw iązkow ych z w yłączeniem k o m ­ p e te n c ji sądu. W glosie d o te j u ch w a ły W acław S z u b e rt w ypow ied ział odm ienny pogląd. G lo sato r je st z d a n ia , że za w iad a m ia n ie ty lk o połow y członków ra d y o p o ­ siedzeniu je s t n iew łaściw e, gdyż uniem o żliw ia to w y p ow iedzenie się ra d y z a k ła ­ dow ej ja k o całości, n ie m ożna zaś w yłączyć, że r a c je p rze d sta w io n e przez p o m i­ n ię ty ch członków ra d y m ogły n a d a ć in n y k ie ru n e k zap ad łej u chw ale.

P ogląd w y ra żo n y przez g lo sa to ra u w aż am za słuszny. N ie m ożna bow iem u znać za p raw id ło w ą p ra k ty k i, n ie ste ty czasem stosow anej, że o posiedzeniu ra d y z a ­ k ład o w ej za w iad a m ia n a je s t ty lk o połow a jej członków . Ja k k o lw ie k § 16 u st. 4 s ta tu tu Z rzeszenia Ziwiązków Z aw odow ych p rze w id u je, że u ch w a ły organ izacji 1 w ładz zw iązkow ych w szy stk ich in sta n c ji z a p a d a ją w iększością głosów p rz y obec­ ności co n a jm n ie j połow y ogółu członków , to je d n a k z p rz e p isu tego nie m ożna w yprow adzić w niosku, iż o p osiedzeniu ra d y zak ład o w ej m ożna zaw iadom ić tylk o połow ę jej członków . W w y p a d k u ta k im . n ie p rz y b y cie n a p o siedzenie choćby je ­ dnego członka uniem ożliw i pow zięcie w ażn ej uchw ały. S łusznie ta k ż e podnosi glo sato r, że n ie m ożna w yłączyć tego, iż z d a n ie połow y członków n ie zaw iad o m io ­ n y c h o p osiedzeniu m og ło b y zaw ażyć n a tre śc i uch w ały . D latego też p ra k ty k ę ta k ą n ależy stanow czo u zn ać za n iedopuszczalną. D o prow adziłaby o n a bow iem do tego, że np. w ra d z ie za k ła d o w e j liczącej 10 członków zd a n ie w iększości połow y członków , czyli za le d w ie trzech , decydow ałoby o w y ra że n iu zgody. T ych trze ch członków m oże być z ty c h czy ‘in n y c h w zględów n ie p rz y ch y ln ie usto su n k o w an y ch do p rac o w n ik a, co do k tó reg o k ie ro w n ik z a k ła d u p r a c y w y stą p ił z w nioskiem o w y ra ż e n ie zgody n a ro zw iązan ie um ow y o p ra c ę bez w y pow iedzenia; m ogą oni też ulec n aciskow i ze stro n y k ie ro w n ic tw a z a k ła d u pracy .

Z asa d a w spółżycia zw iązkow ego w ym aga, żeby w szyscy człohkow ie ra d y z a k ła ­ dow ej byli za w iad a m ia n i o te rm in ie posiedzenia. W szyscy oni bow iem z o stali o b d a­ rzen i z a u fa n ie m za k ład o w ej o rg a n iz a c ji zw iązkow ej, k tó ra ich w y b ra ła , oraz pow o­ ła n i do p o d ejm o w an ia uch w al. D lateg o sta n o w isk a za ję teg o w te j u ch w ale przee Izb ę P ra c y i U bezpieczeń S połecznych nie m ożna u znać e a słuszne. Jeżeld orga«

№ i 4 (88) R ada zakładow a c zy je j p re zy d iu m ₁₇

ro zstrz y g ają cy sp ó r stw ierd zi, że ty lk o p ołow a członków ra d y zakładow ej została zaw iadom iona o posiedzeniu, n a k tó ry m p o w zięta zo stała u c h w a ła o w y ra że n iu zgody n a rozw iązanie um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia, to p o w in ien u zn a ć tę zgodę za niew ażną. T a k a bow iem k o n tro la je s t k o n tro lą fo rm a ln ą i n ie m oże być u zn a n a za w k ra c z a n ie w dziedzinę n ad z o ru n ad d ziałaln o ścią r a d y zakładow ej.

R ad y zak ład o w e w dużych za k ła d a c h pracy , z a tru d n ia ją c y c h n ie ra z po 1000 i w ięcej praco w n ik ó w , są b ard z o liczne. L iczba członków ra d y za k ła d o w e j może do­ chodzić do 30 (art. 7 d e k re tu z dn. 6.II.1945 r. o u tw o rz e n iu ra d zakładow ych). Z eb ran ie się ta k dużej liczby osób w p ra k ty c e n a p o ty k a często duże tru d n o ści (okres u rlopów , choroby, d elegacje służbow e itp.), co pow o d u je, że ra d a z a k ła ­ d o w a nie je st w sta n ie z e b rać się w ciągu dłuższego czasu w sk ład zie w y m ag an y m do pow zięcia w ażnej u chw ały. U chw ała zaś o w y ra że n iu zgody n a rozw iązanie um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia p ow inna być*pow zięta w ciągu 7 dni od zło­ żenia w n io sk u p rzez k ie ro w n ik a z a k ła d u p rac y . P rz ed łu ż en ie tego te rm in u w p r a k ­ ty c e m oże uniem ożliw ić k ie ro w n ic tw u za k ła d u p ra c y ro zw ią zan ie um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia. P ra w o bow iem do tak ieg o ro zw iązan ia w ygasa po upły w ie jednego m iesiąca od d n ia u zy sk an ia w iadom ości o okoliczności u z a sa d n ia ją c e j ro z ­ w iąz an ie um ow y o p racę. Z ak ład p ra c y m usi otrzy m ać zgodę ra d y zakładow ej przed upływ em tego te rm in u , a b y m ia ł m ożność doręczenia p raco w n ik o w i w od ­ p ow iednim czasie ośw iadczenia o rozw iązan iu um ow y o p ra c ę bez w y pow iedze­ nia. W gorszej jeszcze sy tu a c ji zn a jd z ie się z a k ła d p rac y , gdy ra d a zak ład o w a odm ów i w y ra ż e n ia zgody i zajd zie konieczność od w o łan ia się do w yższej in sta n c ji zw iązkow ej, k tó ra przecież ta k ż e m usi m ieć pew ien czas n a pow zięcie decyzji.

R ad y zak ład o w e m a ją d o spełn ien ia b ard z o p ow ażne z a d an ia: 1) zastęp stw o in ­ teresó w zaw odow ych p rac o w n ik ó w w obec p rac o d aw cy oraz 2) czuw anie n a d w zm o­ żeniem i u lep szen iem p ro d u k c ji za k ła d u p r a c y zgodnie z ogólnym i w y tycznym i po ­ lity k i gospodarczej P a ń stw a . G dyby ra d a za k ła d o w a n ie m ogła się ze b rać w s k ła ­ dzie w y m ag a n y m do pow zięcia w ażn y ch uchw ał, odbiłoby się to b ardzo n ie k o rz y st­ n ie n a in te resa ch zarów no praco w n ik ó w , ja k i za k ła d u pracy . D la um ożliw ienia rad o m zak ład o w y m sk ła d a ją c y m się z dużej liczby członków należytego w y k o ­ nan ia ciążących n a n ich z a d a ń p o w sta ła k o n ce p cja u tw o rz e n ia w ty c h ra d a c h p r e z y d i u m , k tó re z a ła tw iało b y sp raw y n ależące do z a k re su d ziała n ia ra d y z a ­ kładow ej m iędzy p le n a rn y m i z e b ra n ia m i ra d y zak ład o w ej. W ym agało to odpo­ w iedniej zm iany s ta tu tu zw ią zk u zaw odowego. N ie w szy stk ie s ta tu ty b ran żo w y ch zw iązków zaw odow ych p rz e w id y w a ły m ożność pow o ły w an ia p rez y d iu m ra d y z a ­ k ładow ej. D opiero III K ra jo w y Z ja zd D elegatów , b ęd ący n ajw y ższą w ład z ą Z w iązku Z aw odow ego P ra co w n ik ó w P ań stw o w y ch i S połecznych w Polsce, n a zjeździe o d b y ty m w d niu 11 sty c zn ia 1958 r. (W ydaw nictw o Z w iązkow e 1958 r . ) 12, u ch w a lił zm ian ę s ta tu tu w ty m sensie, że ra d y zak ład o w e liczące w ięcej niż 9 członków m ogą w y b iera ć p rezy d iu m . S ta tu t nie o k reśla je d n a k ; z ilii członków m a się sk ła d ać to p rezydium . S ta tu ty in n y c h zw iązków zaw odow ych zostały w podobny sposób zm ienione.

W zw iązku z ty m i zm ianam i sta tu tó w zw iązków zaw odow ych K am il Jan iszew sk i w a rty k u le „Zgoda ra d y zakładow ej n a n aty ch m iasto w e ro zw ią zan ie um ow y o p ra c ę ” 13, a n a liz u ją c s ta tu ty różnych zw iązków zaw odow ych, stw ierd za, że j e ­ dynie s ta tu t Z w iązku Zaw odow ego P ra co w n ik ó w P rz em y słu Chem icznego o k reśla

i* C y t u j ę n a p o d s t a w i e u c h w a ł y I z b y P r a c y i U b e z p i e c z e ń S p o ł e c z n y c h z d n . J21.III.1963 r . I I I P O 3,63 ( O S P i K A z . 12 z 1964 r . , p o z . 245). N o w y s t a t u t Z w . Z a w . P r a c . P a ń s t w , i S p o ł . w P o l s c e z o s t a ł u c h w a l o n y n a I V K r a i o w y m Z j e ź d z i e D e l e g a t ó w w d n . 24— 25.11.1961 r . P o - , s t a n o w i e n i a s t a t u t u d o t y c z ą c e p r e z y d i u m s ą t a k i e s a m e . „ P r a c a i Z a b e z p i e c z e n i e S p o ł e c z n e n r 5 z 1960 r . , s t r . 15— 18. 2 — P a l e s t r a

za d a n ia p rez y d iu m ra d y za k ła d o w e j w te n sposób, iż d ec y d u je ono i za ła tw ia w sze lk ie sp ra w y dotyczące w a ru n k ó w p ra c y i b y tu sw ych członków m iędzy p le ­ n a rn y m i posiedzeniam i ra d y za k ła d o w e j. A u to r te n dochodzi do w niosku, że s to ­ sow nie do p rzepisów d e k re tu z dn. 18.1.1956 r. w p o w iąz an iu z an a liz ą sta tu tó w zw iązków zaw odow ych „zgodę n a rozw iązanie um ow y o p ra c ę bez w ypow iedze­ n ia w try b ie a rt. 2 u st. 1 p k t 2 d e k re tu p o w in n a w y ra zić w za sa d zie r a d a z a k ła ­ d o w a”. A u to r n ie z a jm u je w ięc zdecydow anego sta n o w isk a. W ynika to z użycia p rzez niego słow a „w za sa d zie”. Z p o p rze d zając y ch te n c y ta t w yw odów a u to ra w y n ik a, że w w y jątk o w y c h w y p ad k a ch , gdy u p ra w n ie n ia p rez y d iu m r a d y z a k ła ­ dow ej do d ecy d o w an ia za całą r a d ę są o p a rte n a p o sta n o w ien iach s ta tu tu zw iązku zaw odow ego, zgodę n a n a ty c h m ia sto w e ro zw iązan ie um ow y o p ra c ę bez w y p o w ie­ d zenia m oże w y ra zić p re z y d iu m ra d y zakładow ej.

N ato m iast CRZZ w decy zji z d n ia 26.V.1962 r. n r 15/124/ZKR/6114 w ypow iedziała pogląd, że „zgoda ra d y za k ła d o w e j (m iejscow ej, oddziałow ej) n a rozw iązanie um ow y 0 p ra c ę bez w ypow iedzenia p rzez z a k ła d p ra c y z pow odu ciężkiego n aru sz en ia przez p ra c o w n ik a p o d sta w o w y c h obow iązków p racow niczych p o w in n a być w y ra ­ żona przez p le n u m lu b p re z y d iu m ra d y zakładow ej — ja k o jej sta tu to w y o rgan — w fo rm ie u ch w a ły uw idocznionej w p ro to k o le r a d y ”.

Od tego czasu zgodę n a ro zw iązan ie um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia zaczęły w y d aw ać p rez y d ia r a d zak ład o w y ch .

S ąd y pow szechne u w a ż a ją je d n a k pow yższe sta n o w isk o ORZZ za niedostateczn ie p rze k o n y w a jąc e. W zw iązku z ty m Sąd W ojew ódzki w Z ielonej G órze, rozpo­ z n a ją c re w iz ję w sp ra w ie p ra c o w n ik a P re zy d iu m W ojew ódzkiej R ady N arodow ej zw olnionego z p ra c y bez w ypow iedzenia za zgodą w y ra żo n ą p rzez p rezy d iu m ra d y za k ła d o w e j p rz e d sta w ił do ro zstrz y g n ięc ia Izbie P ra c y i U bezpieczeń Społecznych to zagad n ien ie, ja k o bud zące pow ażn e w ątpliw ości. W postan o w ien iu sw ym Sąd W ojew ódzki podniósł m iędzy in n y m i n a s tę p u ją c e m o m enty: O p in ia CRZZ, w edług k tó re j prezy d iu m , ja k o o rg an sta tu to w y r a d y zak ład o w ej, m a jej p ełn e u p ra w n ie ­ n ia , n ie je s t dostatecznie p rze k o n y w a jąc a, gdyż s ta tu t Z w iązku Z aw odow ego P r a ­ cow ników P ań stw o w y ch i S połecznych n ie ok reśla bliżej u p ra w n ie ń prezydium . W p raw d zie § 43 s ta tu tu , dotyczący o rg an izacji za rząd u okręgow ego, u p ra w n ia p re ­ zydium z a rz ą d u okręgow ego do z a ła tw ia n ia w szy stk ich sp ra w w okresie m iędzy z e b ra n ia m i zarząd u , je d n ak ż e istn ie je w ątpliw ość, czy te sam e k o m p e ten c je m ożna w drodze analo g ii p rz y p isa ć p rez y d iu m ra d y zak ład o w ej. W ątpliw ość je st tym w iększa, że s ta tu t n ie o k re śla liczebnego sk ła d u prezydium , co w p ra k ty c e m o­ głoby doprow adzić do w y ra ż e n ia zgody w yłączn ie przez je j za rząd , że raczej n a le ­ żałoby p rzy ją ć, iż sam s ta tu t Z w iązku Zaw odow ego P ra co w n ik ó w P ań stw o w y ch 1 Społecznych nie u z a sa d n ia p ra w a p rez y d iu m do p o d ejm o w an ia u c h w a ł w im ie­ n iu całej ra d y zakładow ej.

Izba P ra c y i U bezpieczeń Społecznych S ądu N ajw yższego u d zieliła odpow iedzi n a pow yższe p y ta n ie w u ch w a le z d n ia 21.111.1963 r. (III PO 3/63)15 o n a s tę p u ­ ją c e j treśc i:

„Zgoda w y m ag a n a w p rze p isie a rt. 7 ust. 1 i a rt. 8 d e k re tu z dn. 18.1.1956 r. m usi być w y ra żo n a przez r a d ę za k ła d o w ą , a nie jej p re z y d iu m ”. W u za sa d n ien iu te j u ch w a ły czytam y: „W ykładnia g ra m a ty c z n a w chodzących w g rę p rzepisów

de-U , , P r a c a i Z a b e z p i e c z e n i e S p o ł e c z n e ” n r 2 z 1963 r . , s t r . 61. 15 O S P i K A z . 12 z 1964 r . , p o z . 245 o r a z g l o s a M . Ś w i ę c i c k i e g o ( t a m ż e z a m i e s z c z o n a ) , k t ó r y w p e ł n i p o d z i e l a a r g u m e n t a c j ę u z a s a d n i e n i a t e j u c h w a ł y . G l o s a t o r w y w o d z i n a d t o , ż e „ r a d a z a k ł a d o w a j e s t s z c z e g ó l n y m o r g a n e m z w i ą z k u z a w o d o w e g o , k t ó r y s w e i s t n i e n i e o p i e r a n a u s t a w i e , a n i e n a s t a t u c i e z w i ą z k o w y m ’*, i d l a t e g o s t a t u t z w i ą z k u z a w o d o w e g o n i e m o ż e u s z c z u p l i ć j e j k o m p e t e n c j i u s t a w o w y c h , p r z e n o s z ą c c h o ć b y i c h c z ę ś ć n a i n n y o r g a n .

N r 4 (88) R ada zakła d o w a c zy je j p re z y d iu m ₁₉

k r ę tu z dn. 18.1.1956 r. n ie u sp ra w ie d liw ia po g ląd u , że w a ru n k ie m w łaściw ego ro z ­ w iąz an ia przez za k ła d p r a c y um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia w sk u te k ciężkiego n a ru sz e n ia p rzez p ra c o w n ik a pod staw o w y ch obow iązków p racow niczych je s t u zy ­ sk a n ie zgody n ie pełnej ra d y za k ła d o w e j, lecz je j p rez y d iu m , skoro p rz e p is a r t. 7 u st. 1 d e k re tu m ów i w y ra ź n ie o » u przednim u z y sk an iu zgody r a d y zak ład o w ej (m iejscow ej, oddziałow ej) lu b d eleg a ta zw iązkow ego«, p rz y czym zgodnie z p rz e ­ p isa m i a rt. 8 u st. 2 d e k re tu »rad a za k ład o w a (m iejcow a, oddziałow a) w y p o w iad a się w przed m io cie zgody lu b opinii w fo rm ie u ch w a ły u w id o cz n io n e j w p r o to ­ ko le (...)«. U sta w o d a w ca ściśle p rec y zu je , ja k i o rg a n zw iązk u zaw odow ego u p o w aż­ n io n y je st do w y ra ż a n ia zgody n a rozw iązanie p rzez z a k ła d p ra c y um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia, k tó ry m w edle d e k re tu je s t ra d a za k ła d o w a lu b d e le g a t zw iązkow y. G d yby u sta w o d aw ca , z n a ją c y s tr u k tu r ę o rg an iz ac y jn ą zw iązków z a ­ w odow ych, m ia ł n a m yśli o rg a n zw iązkow y, a n ie r a d ę zak ład o w ą, k tó rą d o p ro ­ w ad z en ia p ra c y bieżącej w y b ie ra za k ład o w a o rg a n iz a c ja zw iązkow a licząca co n a j ­ m niej 20 członków zw iązku (art. 34 s ta tu tu Z rzeszenia Z w iązków Zaw odow ych), byłby n ie w ą tp liw ie n a d a ł p rzepisow i a rt. 7 ust. 1, ja k i a r t. 8 ust. 2 d e k re tu in n e b rzm ienie. P rz y ję c iu , że d e k re t z 1956 r. m ógł m ieć n a m y śli p rez y d iu m ra d y , sto i n a przeszkodzie okoliczność, iż w okresie w ejścia w życie te g o d e k re tu an i d e k re t z dn. 6.II.1945 r. o u tw o rze n iu r a d z a k ła d o w y c h (Dz. U. N r 8, poz. 36), an i s ta tu t Z rzeszenia Z w iązków Z aw odow ych czy te ż s ta tu ty zw iązków • b ran żo w y ch nie z n a ły po jęcia p re z y d iu m ja k o o rg a n u ra d y za k ła d o w e j.”

Co d o zm ian y s ta tu tu przez III K ra jo w y Z ja zd D elegatów , w dalszym ciągu u za sa d n ien ia w y m ienionej u ch w a ły czytam y: „R ozw ażenia w y m ag a jeszcze z a g a d ­ nienie, czy p o trz e b n a je s t zgoda ra d y , a n ie je j p rez y d iu m , w ty c h za k ła d ac h p ra c y , w k tó ry c h p rac o w n icy są członkam i zw iązku zaw odow ego, k tó re g o s ta tu t ju ż obec­ n ie p rz e w id u je p rezy d iu m ra d y zakładow ej ja k o je j organ, albow iem w ro zp o ­ z n aw an ej sp raw ie S ta tu t Z w iązku Zaw odow ego P ra co w n ik ó w P ań stw o w y ch i S po­ łecznych PR L , u ch w a lo n y w d n iu 11 stycznia 1958 r. przez I II K ra jo w y Z jazd D elegatów (W ydaw nictw o Z w iązkow e 1958 r.), p rz e w id u je w § 51 p k t 2 m ożliw ość w y b o ru p rez y d iu m przez r a d y za k ład o w e liczące w ięcej niż 9 członków . P ro b le m spro w ad za się do p y ta n ia , czy s ta tu t u p o w aż n iając y p rez y d iu m ra d y zak ład o w ej do p o d ejm o w an ia w jej im ie n iu u ch w a ł m oże doprow adzić do zm ian y p rze p isu dekretow ego, ściśle o k reśla ją ce g o o rg an p o w o łan y do w y ra ż e n ia zgody z a rt. 7 ust. 1 d e k re tu z dn. 18.1.1956 r. O dpow iedź n e g a ty w n a n a to p y ta n ie n ie p o w in n a b u ­ dzić w ątpliw ości. D ek ret n ie z a w iera w ' ty m w zględzie żadnej delegacji, k tó ra by up ow ażniała naczelne o rg an y zw iązków zaw odow ych do zm ian y p rzep isó w z a w a r­ tych w dekrecie. A w ta k im ra z ie n a d a n e w drodze ustaw o d aw czej u p ra w n ie n ia ra d y zak ład o w ej nie m ogą być zm ienione w in n y m try b ie niż w ty m , w ja k im się zrodziły. O dm ien n y pogląd dopro w ad ziłb y do niem ożliw ego do p rz y ję c ia — z p u n k tu w id ze n ia p raw o rz ąd n o ści — poglądu, że w ład ze a d m in istra c y jn e lu b zw iązkow e bez u p o w ażn ien ia u staw ow ego b y ły b y w ła d n e w drodze w y d an y c h przez siebie w ew n ę trz n y c h przepisów doprow adzić do zm ian y p o stan o w ień o b o w iąz u ją­ cego p ra w a .”

P rzytoczyłem te dw a ob szern e fra g m e n ty u z a sa d n ie n ia u ch w a ły dlatego, żeby czytelnicy m ogli zapoznać się z m otyw am i, k tó ry m i k ie ro w a ła się Izba P ra c y i U bezpieczeń Społecznych, w y ra ż a ją c pogląd, że m im o zm ian y s ta tu tu zw iązku zaw odow ego zgodę n a zw olnienie p ra c o w n ik a bez w ypow iedzenia p ow inna w y r a ­ żać r a d a zak ład o w a, a n ie je j p rezydium .

S tanow isko z a ję te przez Izb ę P ra c y i U bezpieczeń "Społecznych je s t słuszne. P rz y ­ toczone m otyw y u ch w a ły w sposób p rze k o n y w a jąc y p rz e m a w ia ją za ty m sta n o ­

w iskiem . J a k w y n ik a z p re a m b u li d e k re tu z dn. 18.1.1956 r., z o stał on w y d a n y n a w n io sek CRZZ „w celu sk uteczniejszego zapo b ieg an ia z d a rz a ją c y m się n ie je d n o ­ k r o tn ie w y p ad k o m niezgodności z założeniam i społecznym i P a ń s tw a Ludow ego z w a ln ia n ia z p ra c y bez w ypo w ied zen ia (...)”. S k u tec zn y m n arzęd ziem za p o b ie­ g ając y m ty m pożało w an ia g o dnym w y p ad k o m m ia ło być u zależn ien ie od zgody r a d y za k ła d o w e j zasto so w an ia w sto su n k u do p ra c o w n ik a n a jo strze jsze g o śro d k a, ja k im je s t zw olnienie z p ra c y bez w ypow iedzenia. P rzecież ta k ie zw olnienie m a b ard z o doniosłe sk u tk i m o ra ln e i m a te ria ln e d la p rac o w n ik a.

C e n tra ln a R a d a Z w iązków Z aw odow ych w sw ej decyzji z dn. 26.V.1962 r. nie p rzy to c zy ła p ow ażnych a rg u m e n tó w , k tó re b y u za sa d n ia ły jej pogląd, że zgodę m oże w y ra ża ć p rez y d iu m ra d y za k ła d o w e j, a n ie r a d a za k ła d o w a w p ełn y m sk ła ­ dzie. P re zy d iu m ra d y za k ład o w ej s k ła d a się z bliżej n ie u sta lo n ej liczby członków . P a r a g r a f 58 s ta tu tu Z rzeszenia Z w iązków Z aw odow ych p rze w id u je, że liczbę członków ra d y zak ład o w ej, je j p re z y d iu m i tr y b w y b o ru o k re śla ją s ta tu ty p o ­ szczególnych zw iązków zaw odow ych. U ch w alo n y zaś o sta tn io s ta tu t Z w iązku Z a ­ w odow ego P ra co w n ik ó w P ań stw o w y ch i Społecznych przez IV K ra jo w y Z jazd D elegatów w dn. 24—25.11.1961 r. w § 50 p rze w id u je, że ra d a z a k ła d o w a sk ła d a się z 5— 17 członków , w ty m z: a) przew odniczącego, b) w iceprzew odniczącego, c) se­ k r e ta rz a i d) sk a rb n ik a , o ra z że r a d y za k ład o w e liczące w ięcej niż 9 członków m ogą w y b ie ra ć p rez y d iu m . W k a ż d y m raz ie p rez y d iu m będzie się sk ła d ało z m n ie j­ szej liczby członków n iż r a d a za k ła d o w a . M niejsza zaś liczb a osób ła tw iej może u lec n aciskow i k ie ro w n ic tw a z a k ła d u p ra c y niż w iększa. R o zp atrz en ie w nio sk u k ie ro w n ik a z a k ła d u p ra c y o zw o lnienie p ra c o w n ik a z p ra c y bez w ypow iedzenia przez szerszy k o le k ty w za p ew n ia b ard z iej d o k ła d n e i w sze ch stro n n e rozw ażenie p o d an y c h przez k ie ro w n ik a z a k ła d u p ra c y p rzyczyn u z a sa d n ia ją c y c h to zw o ln ie­ n ie i pow zięcie słusznej decyzji. P ew n e tru d n o śc i, ja k ie m ogą zachodzić w z e b ra ­ n iu się ra d y za k ła d o w e j w p ełn y m składzie, o czym w sp o m in a łe m ju ż w yżej, n ie m ogą być ta k dalece isto tn e, żeby u z a sa d n ia ły p rze k aza n ie u p ra w n ie ń ra d y z a ­ kład o w ej do w y ra ż a n ia zgody je j p rez y d iu m . K iero w n ik z a k ła d u p ra c y dobrze o rie n tu je się w sp raw n o ści fu n k c jo n o w a n ia ra d y za k ła d o w e j. W niosek swój o w y ­ ra ż e n ie zgody n a ro zw iązan ie um o w y o p ra c ę bez w ypow iedzenia pow in ien złożyć z ta k im w yliczen iem czasu, żeby m ó g ł się jeszcze odw ołać do za rz ą d u okręgow ego zw iązk u zaw odow ego, gd y b y r a d a za k ład o w a odm ów iła sw ej zgody. T ru d n o ści w z e b ra n iu się r a d y za k ład o w ej w p e łn y m sk ła d zie m ogą p ow stać w dużych z a k ła d a c h p ra c y , w k tó ry c h ra d y za k ła d o w e s k ła d a ją się z w iększej liczby człon­ ków . W ta k ic h za k ła d ac h p ra c y stosow nie do § 60 s ta tu tu Z rzeszenia Z w iązków Z aw odow ych r a d y za k ła d o w e m ogą tw orzyć ra d y oddziałow e, liczące m niejszą liczbę członków . D ek ret zaś z dn. 18.1.1956 r. p rze w id u je, że zgodę m oże w yrazić t a k ż e r a d a oddziałow a. Je że li w ięc k ie ro w n ik z a k ła d u p ra c y będzie przew id y w ał, że m ogą z a jść tru d n o śc i w z e b ra n iu się r a d y za k ła d o w e j w p ełn y m składzie, to w n io sek sw ój m oże złożyć do ra d y oddziałow ej.

D e k re t z dn. 6.II.1945 r. o u tw o rze n iu r a d zak ład o w y ch up o w ażn ia M in istra P ra c y , O pieki Społecznej i Z d ro w ia do w y d a n ia w zorow ego reg u la m in u o k re ś la ­ jącego tr y b fu n k cjo n o w a n ia r a d y za k ła d o w e j. W ydane n a p o d sta w ie te j d elegacji u sta w o w e j ro zp o rząd zen ie M in istra P ra c y i O pieki S połecznej z dn. 7.V.1945 r. (Dz. U. N r il8, poz. 106) o w zorow ym re g u la m in ie fu n k c jo n o w a n ia ra d y z a k ła d o ­ w ej p rz e w id u je w § 2, że r a d a z a k ła d o w a n a pierw szym sw y m z e b ra n iu w y b ie ra ze sw ego g rona z a rząd (przew odniczącego, jego zastę p cę o ra z se k re ta rz a ). R a d y z a ­ k ła d o w e sk ła d a ją c e się z w ięcej n iż 9 członków m ogą w y b iera ć do z a rz ą d u w ię ­ kszą liczbę członków , nie w ięcej je d n a k niż 11. Z arząd ra d y za k ład o w ej je s t n i­

N r 4 (88) Rada zakła d o w a c zy je j p re zy d iu m ₂₁

czym in n y m ja k je j prezy d iu m . T a o rg an iz ac ja ra d zakładow ych, ja k to tra fn ie w sk a z u je w sw ej u ch w a le Izba P ra c y i U bezpieczeń S połecznych, b y ła z n a n a u staw odaw cy. G d yby w ięc u sta w o d aw ca , w y d a ją c d e k re t z dn. 18.1.1956 r., m ia ł n a m yśli n ie r a d ę zak ła d o w ą (m iejscow ą, oddziałow ą) w je j p e łn y m składzie, to n ie w ą tp liw ie u ży łb y z w ro tu „ra d a z a k ła d o w a (m iejscow a, oddziałow a) lu b jej z a rz ą d ”. Skoro tego n ie uczynił, to b ra k p o d sta w y do n a d a w a n ia in n ej w y k ła d n i przepisow i a rt. 7 u st. 1 d e k re tu z 1956 r. niż p rz y ję ta przez Izbę P ra c y i U bezpie­ czeń Społecznych w u ch w a le z dn. 21.I I I .1963 r. In n a in te rp re ta c ja tego p rz e ­ p isu — ty lk o d latego, że s ta tu ty b ran żo w y ch zw iązków zaw odow ych obecnie p rz e ­ w id u ją m ożność -tworzenia p rez y d iu m ra d y za k ła d o w e j — je s t sprzeczna z w y ­ raźn y m brzm ien ie m u staw y .

Do sta n o w isk a zajęteg o przez CRZZ p rzy łą cz y ł się K o m itet P ra c y i P łac , k tó ry w w y ja śn ie n iu n r 3 z dn. 1 czerw ca 1964 r . 16 „w zw iązku z w ątp liw o ściam i p o w ­ sta ją cy m i p rz y sto so w a n iu p rzep isó w a r t. 7 u st. 1, a r t. 2 u st. 1 p k t 2 i a r t. 8 ust. 2 i 3 d e k re tu z dn. 18.1.1956 r. co do tego, czy u ch w a ły w sp ra w ie w y ra ż a n ia kgody n a ro zw iązan ie um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia m ogą być podejm o w an e w y łącznie w dro d ze u ch w a ł ra d y zak ład o w ej w p ełn y m składzie, czy te ż ró w ­ nież w d ro d ze u c h w a ł p re z y d iu m ra d y z a k ła d o w e j”, w y jaśn ił, że „należy p rz e ­ strzegać sta n o w isk a CRZZ, zgodnie z k tó ry m do w y ra ż a n ia zgody n a rozw iązanie um ow y o p ra c ę u p ra w n io n a je s t zaró w n o r a d a za k ła d o w a w p ełn y m sk ład zie, ja k i je j p rez y d iu m . S tan o w isk o CRZZ je st o p a rte n a p rze p isie § 58 s ta tu tu Z rz e ­ szenia Z w iązków Z aw odow ych w P olsce (B iuletyn CRZZ z 1953 r. N r 11, poz. 90), w m yśl k tó reg o ra d a za k ła d o w a stanow i z a rząd zak ład o w ej o rg an izacji zw iązkow ej, a w ok resach m iędzy p le n a rn y m i p osiedzeniam i ra d y zakładow ej działaln o ścią zakładow ej o rg a n iz a c ji zw iązkow ej k ie ru je p rez y d iu m ra d y z a k ła d o w e j”.

K o m itet P ra c y i P ła c p o w ołany zo stał do życia u sta w ą z dn. 13.IV.1960 r . 17 W m y śl a r t. 3 p k t 9 te j u sta w y do z a k re su d zia ła n ia K o m ite tu n ależy m. in. op raco w y w an ie i w y d an ie n a p o d staw ie u sta w w poro zu m ien iu z CRZZ przepisów oraz po d staw o w y ch w y ja ś n ie ń w sp raw ac h z a tru d n ie n ia , płac, p ra w a pracy , św ia d ­ czeń w n a tu rz e , ubezpieczeń społecznych oraz re n t i zao p atrz eń . R ozporządzenie R ad y M in istró w z dn. 27.IV.1960 r . 18 w sp ra w ie szczegółowego z a k re su i try b u d ziała n ia K o m ite tu P ra c y i P ła c oraz za k re su w sp ó łp rac y K o m ite tu z in n y m i o r­ ganam i a d m in istra c ji p ań stw o w ej p rz e w id u je w § 1 lit. C p k t 2, że K o m itet w y ­ d aje w y ja śn ie n ia dotyczące sto so w an ia p ra w a p ra c y , a w m yśl § 3 tego ro z p o rz ą ­ dzenia — w sp ó łd ziała z CRZZ, o p rac o w u je i w y d a je a k ty n o rm a ty w n e i p o d sta ­ w o w i.

Z przepisów ty c h w y n ik a w ięc, że w y ja ś n ie n ia K o m ite tu n ie są a k ta m i n o rm a ­ tyw nym i, gdyż a k ty te m ogą być w y d aw an e p rze z K o m ite t n a p o d sta w ie u staw y . W y jaśn ien ia zatem K o m ite tu m ogą m ieć je d y n ie znaczenie in te rp re ta c y jn e .

P o w stała rozbieżność w in te rp re ta c ji p rzep isó w a rt. 7 u st. 1, a r t. 2, ust. 1 p k t 2 i a rt. 8 ust. 2 d e k re tu z dn. 18.1.1956 r. w p ro w a d za n ie p o trz e b n y chaos i za m ie ­ szanie w dotychczasow ym p o stęp o w an iu w sporach o rozw iązanie um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia. Z a k ła d y p rac y , liczące się ze sta n o w isk ie m CRZZ i K o m ite tu P ra c y i P łac, b ęd ą rozw iązyw ać um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia po u z y s k a ­ n iu zgody p rez y d iu m ra d y zak ład o w ej. S ądy pow szechne zaś, k tó re się b ęd ą n ie ­ w ątp liw ie stosow ać do w sk az ań z a w a rty c h w u c h w a le Izby P ra c y i U bezpieczeń Społecznych z dn. 21.I II .1963 r., b ęd ą u w aż ały ta k ie ro zw iązan ie um ow y o p ra c ę

16 D z . U r z . K o m i t e t u P r a c y i F ł a c N r 3 z 1964 r . , p o z . 4. 17 D z . U . z 1960 r . p o z . 119.

z a pozbaw ione sk u tk ó w p ra w n y c h i b ęd ą p rz y w ra c a ły do p ra c y p rac o w n ik ó w oraz z a są d zały w y n ag ro d zen ie za czas p o zo staw an ia bez p ra c y n a w e t w ted y , gd y b y z a ­ chod ziły isto tn ie u za sa d n io n e przy czy n y do ro zw iązan ia um ow y o p rac ę bez w y ­ p ow iedzenia. S k oro bow iem zw o lnienie p rac o w n ik a z p ra c y n a s tą p iło z n a ru sz e ­ n ie m ob o w iązu jący ch p rze p isó w p ra w a , to sąd n ie m ógłby oddalić pozw u o p rz y ­ w ró c e n ie do p ra c y i zasądzenie w y n ag ro d ze n ia n a p o d sta w ie a rt. 5 k.c.

T ak ie sta n o w isk o z a ją ł S ąd -Pow iatow y d la m . st. W arszaw y, w sp ra w ie sygn. a k t. X I. C. 4399/63, p rz y w ra c a ją c do p ra c y p rac o w n icę oraz z a są d zając n a je j rzecz w y n ag ro d ze n ie je d y n ie z tego pow odu, że zgodę n a rozw iązanie um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia w y ra ziło p rez y d iu m ra d y zak ład o w ej, a nie ra d a zak ład o w a w p ełn y m składzie. W u z a sa d n ie n iu swego orzeczenia sąd zaznaczył, że n ie z a ch o ­ d zi p o trz e b a b a d a n ia , czy za chodziły u zasa d n io n e p rzyczyny ro zw iązan ia um ow y 0 p ra c ę bez w ypow iedzenia, skoro ro zw iązan ie um ow y o p ra c ę je s t niew ażne, gdyż zgodę n a to ro zw ią zan ie w y ra z iło p rez y d iu m ra d y zak ład o w ej, a n ie ra d a z a k ła ­ d o w a w p ełn y m składzie. Naffleży nadm ien ić, że w tej sp raw ie b y ła złożona o pinia K o m ite tu P ra c y i P łac id e n ty cz n a z w y jaśn ien iem tegoż K o m ite tu z dn. l.V I. 1964 r.

T a k a sam a s y tu a c ja w y tw o rz y się w sp o rach rozpo zn aw an y ch p rzez z.k:r., k tó re w w y p a d k a c h p rze w id zia n y ch w a rt. 10 ust. 2, a rt. 11 usit. 3 i a rt. 13 ust. 3 d e­ k r e tu z dn. 24.11.1954 r. o z.k.r. zo stan ą n a w niosek p ra c o w n ik a p rz e k a z a n e do są d u . N a to m ia s t z.k.r. b ęd ą się stosow ać do w y k ła d n i przepisów d e k re tu z dn. 18.1.1956 r. p rz y ję te j przez C R ZZ i K o m itet P ra c y i P łac i b ęd ą oddalać roszczenie p ra c o w n ik a o p rzy w ró c en ie do p ra c y i zasądzenie w ynagrodzenia, u z n a ją c za w a ­ żn e w y ra ż e n ie zgody n a ro zw iązan ie um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia przez p re z y d iu m r a d y zak ład o w ej. Z tego pow odu za rz ą d y głów ne zw iązków zaw odo­ w ych nie b ęd ą u w zględniać odw o łań praco w n ik ó w od ty c h orzeczeń z.k.r., m im o że zo stały one w y d a n e z n aru sz e n ie m obow iązujących przepisów p ra w a , a w ięc p o w in n y być uch y lo n e (art. 11 ust. 2 d e k re tu z dn. 24.11.1954 r. o z.k.r.).

S porów ze sto su n k u p ra c y p o d le g ają cy c h w łaściw ości z.k.r, je s t znacznie w ięcej n iż ta k ic h sam ych sporów ro zstrzy g an y ch przez sąd y pow szechne, gdyż sporów p rac o w n ik ó w z a jm u ją c y c h sta n o w isk a k ierow nicze oraz sp raw p rzek azy w an y ch z z.k.r. d o sąd u je s t stosunkow o nie dużo. S pory za te m w iększości praco w n ik ó w b ę d ą ro zstrz y g an e b ard z iej n ie k o rz y stn ie dla n ich p rzez z.k.r. niż spory m niejszej liczby praco w n ik ó w , za jm u ją c y c h sta n o w isk a kierow nicze, a w ięc z n a jd u ją c y c h się w lepszych w a ru n k a c h m a te ria ln y c h . T ak ie rozbieżne ro zstrz y g an ie sporów ze s to ­ su n k u p ra c y je s t n iep o żąd an e i zaraze m krzy w d zące b. w ielu p racow ników , a p rzecież z.k.r. pow in n y ro zstrzy g ać sp o ry zgodnie z in te rese m m as p ra c u ją c y c h (a rt. 8 d e k re tu z dn. 24.11.1954 r. o z.k.r.)!

A ja k ie sta n o w isk o za jm ie co do ty c h rozbieżności P ro k u ra to r G e n e ra ln y PR L , k tó ry o b o w iązan y je s t strze c p raw o rz ąd n o ści lu d o w ej? K ażde n aru sz en ie p ra w a je s t sp rze cz n e z zasad ą p raw o rz ąd n o ści ludow ej. Je że li P ro k u r a to r G en e ra ln y P R L p odzieli in te r p re ta c ję p rzepisów d e k re tu z dn. 18.1.1956 r. p rz y ję tą przez Izbę P ra c y i U bezpieczeń S połecznych, to pow inien p raw o m o c n e orzeczenia z.k.r. o d d a ­ la ją c e roszczenie p ra c o w n ik a o p rzy w ró c en ie do p ra c y z pow odu zw o ln ien ia z p ra c y bez w ypow ied zen ia n a p o d sta w ie zgody w y ra żo n e j przez p rez y d iu m ra d y z a k ła ­ d ow ej, ja k o n a ru sz a ją c e p rz e p isy p ra w a , zaskarżyć. S k a rg a w ty m w y p a d k u w n o ­ szona je s t stosow nie do a r t. 13 u st. 1 d e k re tu z dn. 24.11.1954 r. o z.k.r. do GRZZ, k tó ra k o n se k w e n tn ie , b ro n ią c sw ego poglądu, będzie o d d alać te sk arg i. G dyby P ro k u r a to r G en e ra ln y P R L p rz y c h y lił się do pogląd u CRZZ i K o m ite tu P ra c y 1 P łac i nie za sk a rż a ł w ty c h sp o ra c h p raw o m o c n y ch orzeczeń z.k.r., to w y tw o ­

N r 4 (88) S to su n e k kod. c yw . do usta w o d a w stw a p ra c y ₂₃

rzy się sy tu a c ja op isan a w yżej, m ianow icie, że sp o ry w iększości p rac o w n ik ó w b ęd ą ro zstrzy g an e p rzez z.k.r. niezgodnie z in te re se m m as p rac u jąc y ch . D latego u w a ­ żam , że p r o k u ra to r G e n e ra ln y n ie pow in ien u zn ać za słuszny pogląd u re p re z e n ­ tow anego przez iCRZZ i K o m ite t P ra c y i P łac.

W yjście z p o w sta łej sy tu a c ji n a tle ty c h rozbieżności je s t tro ja k ie :

1) alb o p rze p isy d e k re tu z dn. 18.1.1956 r. zo stan ą zm ienione przez u sta w o ­ daw cę i dostosow ane do poglądu rep rezen to w an eg o przez CRiZZ i K o m ite t P ra c y i P ła c (z przy to czo n y ch je d n a k w yżej w zględów z m ian a ta k a n ie je s t pożądana);

2) alb o też S ąd N ajw yższy w try b ie p rze w id zia n y m w a rt. 29 u st. 1 i 2 u sta w y z dn. 15.11.1962 r. o Sądzie N ajw yższym p o d e jm ie b ąd ź w składzie sied m iu sę ­ dziów, bądź te ż w pełn y m składzie Izby P ra c y i U bezpieczeń u ch w a łę w y ja ś n ia ­ ją c ą sp o rn e p rze p isy d e k re tu z dn. 18.1.1956 r. inaczej niż u ch w a ła te j Izby z dn. 21.111.1963 r. p o d ję ta w składzie trze ch sędziów (do tego je d n a k n ie p ow inno dojść, gdyż sp o łe cz n o -p raw n a a rg u m e n ta c ja tej u ch w a ły je s t ta k p rze k o n y w a jąc a, że nie m oże budzić żad n y ch w ątpliw ości);

3) albo w reszcie CRZZ i K o m ite t P ra c y i P ła c z re w id u ją sw o je stan o w isk o i p rzy jm ą w y k ła d n ię sp o rn y ch p rzepisów d e k re tu z dn. 18.1.1956 r. w sk a z a n ą w p o ­ w o łan ej u ch w ale Izby P ra c y i U bezpieczeń Społecznych z dn. 21.111.1963 r. (co po w in n o być n ajw łaściw szy m rozw iązan iem spornego zagadnienia).

T akie czy in n e ro zstrzy g n ięcie ty c h rozbieżności ze zrozu m iały ch w zględów p o ­ w in n o n astąp ić j a k n a j p r ę d z e j .

WALERY MASEWICZ

Niektóre problemy stosunku kodeksu cywilnego

do ustawodawstwa pracy

I. Uwagi ogólne

W ejście w życie kodeksu cyw ilnego stw a rz a szereg now ych problem ów p ra w n y c h w dziedzinie sto su n k ó w pracy, aczkolw iek k o d y fik a c ja p ra w a cyw ilnego zo stała o p a rta n a założeniu, że u sta w o d aw stw o p rac y sta n o w i o d rę b n ą g ałąź p ra w a i że w obec tego przep isy dotyczące w y łącznie sto su n k u p rac y p o w in n y się znaleźć poza k odeksem cyw ilnym . M im o je d n a k stw ie rd z o n ej przez p raw o d aw c ę odrębności u sta w o d aw stw a p ra c y od sy stem u p ra w a cyw ilnego, w sto su n k a c h p rac y o c h a ­ r a k te rz e zobow iązaniow ym m uszą być odpow iednio sto so w an e — w w y p ad k a ch n ie u reg u lo w a n y ch p rzep isam i p ra w a p rac y — p rze p isy k o d ek su cyw ilnego, chyba że, ja k stw ie rd z a to a rt. X II przepisów w p ro w a d za jąc y ch kodeks cyw ilny, n ie są one zgodne z zasad am i p ra w a pracy.

K onieczność ta k ieg o u reg u lo w a n ia sto su n k u k o d ek su cyw ilnego do u sta w o d a w ­ stw a p rac y w y n ik ła stąd , że p raw o p rac y nie z a w ie ra przepisów ogólnych, n o r­ m u jący ch np. zdolność do czynności p raw n y ch , sposób i fo rm ę d o k o n an ia czyn­