Stopień Maria

1

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI — S T o p i ? / 1 / .... ...

...

3..1.H.I..U.SU

1/1. Relacja ^ K ' ' \ ^ ^ '

1/2. Dokumenty (sensu slriclo) dotyczące osoby relatora

\f

1/3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące osoby relatora

II. Materiały uzupełniające relację

I

lll/'l - Materiały dotyczące rodziny relatora —

llt/2 - Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r.— • 111/3 - Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji (1939-1945) — 111/4 - Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 r.

III/5 - inne...

IV. Korespondencja V K *

V. Nazwiskowe karty informacyjne \ A

VI. Fotografie \/ ’2-c ^ ’ ^ JL|^

2

3

4

5

6

7

8

9

Relacja M arii Stopień ze okres r . s z k . 1 9 3 6 /7 i 1 9 3 7 /« . W p a ź d ziern ik a 1936 r. przeprowadziłam się z Grodna do Lwowa, gdzie rozpoczęłam stadia na Wydziale Humanistycznym TJniwersytetu Jana Kazimierza*

Po p r z y je ź d z ie , o czy w iście , zameldowałam się do dyspozycji K-tki koła Lokalnego PWK, którę była wtedy G i z e l l a Kijowska prosząc o

"ta r y fę ulgow ę", gdyż z a m ie r za ć m m ożliwie sumiennie studiować.

Dostałam więc do prowadzenia tylko jeden h ufiec szkolny w gimn.

S ió s tr Benedyktynek i ten prowadziłam p rzez cały okres swego poby­

tu we Lwowie.Poza tyra miałam zlecane wykłady i ćwiczenia głównie z nauki o bro n i w innych hufcach szkolnych i poza szkolnych oraz bra­

łam u dział w pracach MKI /M ały Klub In s t r u k to r s k i/d o ś ć , jak pamię­

tam, aktywnego.Uczestniczyłam również w takich w ystąpieniach Kola jak d efilady i zawody s t rze le c k ie .

Komendantkę Okręgowę PWK była w tym c za sie Wanda Jamiołkowska, urzędowała na ul.Kurkowej 12 , g d zie m ieściła się też św ietlica

Koła Lokalnego.Referentkę Okręgu V I była Jadwiga P uchalsk a, urzę­

dowała na ul.Jabło n o w sk ich .

Instruktorek lwowskich sp ec ja ln ie n ie zapamiętałam poza Olgę Lewickę i Wandę Skulskę.

Z powodów prywatnych w r. 1937 zamieszkałam w Przem yślu, skęa dojeżdżałam na wykłady i seminaria uniweesyteckie do Lwowa.W Prze­

myślu w tym czasie K-tkę Okręgowę PWK była Krystyna Reutt a refe­

rentkę Okręgu X tialina Piotrowska a następnie G i z e l l a Kijowska-Mły- narczykowa / w tym c za sie wyszła za męż/©

Komendantkę Koła Lokalnego PWK była Olga Skorska.

W Przemyślu prowadziłam dwa hufce.Przypadkiem jestem w posiada­

n iu odnośnych zaśw iadczeń, które załęczam / w o d p is ie /.

Ponieważ byłam już oo Centralnym K ursie Ratownictwa Sanitar- wykłedów/

nego prowadziłam także dodatkowo inspekcje '"tego przedmiot i w szko łach

Pamiętam swoje wyjazdy do Sandomierza, Jasła i Kro

10

11

mgr Maria STOPIEŃ instruktorka PWK

świetliczarka PCK w Paryskiej Stacji Zbornej

MOJA SŁUŻBA WE FRANCJI (13.XII. 1939-24. VI. 1940)

I. Wrzesień 1939: moja droga z wileńskiego PWK do Paryża

1. Wymarsz z Wilna z Kompanią Przysposobienia Wojskowego 2. Przekroczenie granicy Litwy w Mejszagole

3. Internowanie: rzeczywistość obozowa 4. Kontakty z Polonią (ŻUBRY)

5. Wizy

6. W drodze do Szwecji z korespondencją ŻUBRÓW dla p.Franciszka Charwata,posła polskiego w Sztokholmie

7. W kurierce między Sztokholmem a Paryżem.Przekroczenie granicy francuskiej 13 grudnia 1939

II. W poszukiwaniu przydziału

1. Schronienie u Św.Kazimierza (siostra Walewska) 2. Spotkanie z Polkami

3. PCK i jego sekcje (p. Jadwiga Święcicka na czele sekcji świetliczarek)

4. Znowu w mundurze: przydział świetliczarki w świetlicy-kantynie PCK w Stacji Zbornej Lotnictwa LE BOURGET-DIGNY

III. Służba w świetlicy-kantynie

1. Biblioteczka i prasa z Domu Polskiego w Paryżu 2. Lwowska Fala

3. Koza, herbata i kanapki... (zaopatrzenie PCK)

4. Opatrunki, bańki i masaże .... jestem sanitariuszką Stacji Zbornej

IV. Ewakuacja

1. Przez całą Francję nad Zatokę Biskajską 2. „Nasi chłopcy”

3. Zaokrętowanie na A RAN DORA STAR, trudny rejs do Liverpool 4.

n

12

13

PRYWATNE GIM NAZJUM ŻEŃSKIE

P P BENEDYKTYNEK P r z e my ś l u , d n i a 1 2 . pazdziernikai 9 3 ^o.

W PRZEMYŚLU

L ....724/38. P O Ś W I A D C Z E N I E .

Dyrekcja zaświadcza, że P.Maria S t o p i e n i ó w n a pełniła w roku szkolnym 1937/38. obowiązki komendantki hufca licealnego p. w. w Prywatnym Liceum Zeń skim P.P.Benedyktynek w Przemyślu.

Dyrektor:

14

P A f t e T W o W p K O E D O K . l

CEUM H A N D L O W E

» F.iamyślu. Dworskiego 25

^ M / i g

Z o ś w i a d c z e n i e .

Dyrekcja Państwowego Koeduk. Liceum Handlowego w Prze­

myślu zaśw iadcza, że Pani STOPIENIÓWNA Maria prowadziła w kla­

s ie pierwszej żeńskiej t u t . zakładu Przysposobienie do Wojsko­

wej Służby Pomocniczej jako Komendantka Hufca w 2 godzinach tyg. w c za s ie od dnie 1 stycznia do dnia 31 lipce 1938 r.

P .M .Sto oien ió w n a pełniła obowiązki bardzo chętnie i su­

miennie i zasłużyła na zupełne uzn an ie D y r e k c ji.

15

16

17

A N K I E T A o pracy wychowawczej ? W K

leSpisZgco spowodowało' Twoje zapisa- 'fcwobus 4 ^ oa i — u srUu&_

nie się dó I? W K? (y\Mii^Lsi_ /•«»** <łXV. if^~o^L^u-c

/może wpływały n a t o mii;' namowy ' j . r d u lL '^ < C \U

t6i.łah.i£iiui.;iąwh 6*8b;»ośjiMfc- ^ U w u-iy© Ai^fXt~tA^Y$Lc! *TW''VfcJ-J &hyj-ik

nie za b a w y,śp órt^ m cisrS ricoJy|' : T j ” ^ {U

^

J

^ T Ą k Ł * * H*>-

żyd patrióf yęjjgyeK i~ służby? &$£»$ A ^ y r ^ c ^ aU. t l ^ i i yo

|ia feministyc»«|Lw ^ r ó _ i » a * MO- ^ (

^

C

pu\\

Podajj również nieco szszegółów' o . C < ’ J\ -T J u

środowisku Twego ówczesnego życia*, . W . & y C L^ y ' S ^ c ł u K r t ~ L U L w v^-'v^Jr.-

2»ae Jakiś rodzą j e~ za^ęd peWiaćlćieS " ^ H > £l\cn^c^rt> f i. i^^a/ry^-o ij

utkwiły Ci iTpatóęei, jakie formy ruiwon^ * ^ 2 — *~vuyj jr^nej^

i metody pracy wychowawczej? OaJLj ^ \ '

■ p ^ _ *4U^nCAtA. t^/d<vUtvU Uató-M ck « l O ^ c A ^ c p ^ j i^ y a ^ U . V-,

•|aJL« vvtA^/u i , ir^ l O r ^ - j e ^ < w u ^ V ^ z ( oJ <t ^ o W < - ,

1 Ł,’V^''Jl<^C M> M" A^ ' j ^ £ U . ( Xbisi**, U^j

* fyi/vv'jr'-£'»-''-';> W^^To- tt-u^ćA-t- Jvi^>

-

^4-

. /ł^ft-A^-ciVw

. 1 S fi I fi . a ’ « »Ł. AjftJa - V

B* Opiisa je" i;,V e ^ W h 'il^ ^ ^ & V w Twoim ży©iu pewiafekias

•,:'r,'M „fin

3 *a« tJprzytónml j ‘ sobie I ‘opla* ©»©»

by z pracy pewiaćfciej ^które wywar*

ły na Ciebie wpływ

ZAMs I 6 l 6 fnakład 6 o'oo #3 matryca/,zezw, Z* 6 z dnia 5»XII r« kS

18

^ Ai l \ ^ \ h fv j>W |WVŁt)Ofctw^ |WUi ^ a * C t _J | ;& /U W O -*^ aXi ito |v<V* £ *u ^ L *** A. ifot<t-hu. o tu i^ a ^ y i

< J i . A -t

.,

* ^ ^ (

>UIV

^ \ -W

S^.u*,i _ co u^ćĄeildlii

V c< r V v b £,2^ VT ' ^ •^V ^N) ,1 'V'*Ul2p/vv~j tlu O c i^ c *

Ą .

< >i_L» - - fvr*cH-ł-w > .c^ . -..

•

*

m

^

- i i-. A N K I E T A o pracy wyshowaweeej P W K

^

Ctc

J -3 1.0pisz9có spowodowało Twoje zapisa« ‘ Y $ 2,:( v r / i-« & h h

^ ę ł^ nie się aa p w ~

? — ‘ ~ , /

^ ^ /może wpływały na'to a©ii"naro^r^\ * j J T } i „^&i Pltk H> VV ? v'c~

v Koleżanek*lub innych 6iÓb>ocżekiwa°

j!! ' nie zabawy śpórtuF nacisk' azlcółyiir'

* chęć aktywności społecznej! od&złaS ływanie instruktorki Pf£f^hęći>rże~

r ^ Syć patriotycznych i służb^'3ą£&£

*v

• X 3/£ ała feministycznej wymień inne mc

•^o ■ \j o >* 's; .7 ■g.ywy®/ / --- —-* --- -—“-•• ...-...— - - •••*-- •*■ r <•

/ U v T t ? c Ł c ^ ^ c iv ^ iK . I

^ r r inT J /t , + A : W

/

I

*

*

M n t * .

, — fc4<g ^ C ^ o liŁ w a * _____________ __

-V** ^ Podaj również nieco szfizegćłćw' 9 A. i ^ u ^ t- otk- 6 ^ 4 , ^ «-& ( ^ pr .^^iśrodowisku Twego ówczesnego życia* aw.-łmLU ( 0^ < ^vv^M. ^,V /|

'f 2 »a» Jakie rodzaje zajęć pewiaclźlefi i t .WŁc > 4 < ^

^ • utkwiły Ci ^'pamięci,"jakie fonogr /li^uUui. r J ^ Ą ^ /lMJuri<l/Ui C cąJLuL •» 2 < te £ i^ tuĄ Ą i metody praęy wychowawczej’ „ ^ f u J L M ^ c .

■ d J$~ fz: t i t f e t :

• V

-■****

n " " . ' ... . . .,

5 .* . O p i« j . i 6 e « loh « u £ t d i X , Ż , ^ a k . j » j W w , . T .ol» iy s lu p . ^ . 6 )rt. ^

^j\^\/~0 U1 ‘Si.*^’v> /^Lj

/ {/V\-Ł-^/} 4j?4is%*LS* -W -1 ^{- j}

j

Ą/

^

V-Ąuwv^ A w , j ,

3.a» tJprzytóaaaij ‘eobiii l opis* ifof4'' f c - M u i łC ^'d>Q ^x~ 0^0

by z pracy 'pewiaćlćie j #które wywar* ,$> 4yvu.lCfrJ^ o

ły na Ciebie wpływ c i/ fo frh u t <iel*JL /T ^ o c ^ ć u ^ A

—- K~ H**. I h ^ -y1}yi M./U5 lią ^ I j>^c ct^-c-i^R . P~*s. J)

a « h * c t

2 f ^

q > , ,-y rŁ ic A A-O *hc4 s x ^ r A ^ t U ^ r * , ^ . y ^ U ^ , ***■ u1r e * J L '

//u^u-^icJZ /Ww^. ¹⁷ 1 ^{i-^} ,0

k . * ~ 1 - — <_ ‘ ^ * ^{% r 4 ‘J^ c} j

ZAMs 1Ś16j,nakład 6000 ^3 aatrycw/^zezw^Z' 6 z dnia 5*111 * • g. S

19

. K W E- S-T I O J A S I U.S.Z w sprawie służby P W K 7» wypadku relacji A można nie odpowiedzieć na pytanie 1A i 2A ’ W wypadku relacji B pytania 3-8 odnoszą 3 ię do pewiaezki nieżyjącej 1A

IB 2A 2B

imię*nazwisko*pseudo respondentki„u mężatek także nazwisko panieńskie

IMię,nazwisko,pseudo pewiaezki nieżyjącej *0 której wypełnia się kwestionariusz Adres obecny respondentki

ABBSS rodziny lub przyjaciół pewiaezki nieżyjącej 3 rok uródżenia ... miejscowość/powiat/^

4 pochodzenie społeczne

5a ...• • • : _ v~.

zawód rodziców

5b_

wykształcenie w 1939rs - nazwy szkół,gdzie,kiedy„ilość klas

6a 6b 6c

WjfKSAł@S!fIS obecne

piSrwsza praca zawodowa w życiu,rok podjęcia,rodzaj pracy,instytucja„miejscowość Balszy przebieg pracy zawodowej przed wojną

Bajęcie obecne lub poprzedzające przejście na rentę

" Informacje o służbie P W TC 7a data wstąpienia do P W K ...

Tb nazwa i miejscowość jednostki /hufiec

licealny,oddział fabryczny, drużyna w«f* ,koło lokalne/ ... ... ~ 7c przebieg szkolenia - także ca obozaeh i kursach /możliwie z podaniem roku,jednost•

ki„mie jscowości oraz rodzaju? ogólnowojskoweefaehoweginstruktorskie„inne _ _ _ _ _ _ _ _

7d przebieg służby P W K /z podaniem lat i funkisjiw jednostkach stałych„na obozach i kursach," w komendach P W K a także w jednostkach spesjalnysh jak drużyny pracy społecznej„pogotowie społeczne i i . /

7e funkcja i stopień organizacyjny w dniu 31*sierpnia 1939r»

oraz miejsce pobytu w tymże dniu

8 inne dane i uwagi ó służbie P W K a także o przynależności do innych organizacji społecznych lub współpracy z nimi .

Czy Respondentka wyraża zgodę na umieszczenie Jej nazwiska w przewidywanej publi­

kacji /np»w indeksie nazwisk/t tak nie

miejscowość i data wy­

pełnienia kwestionariusza

podpis /ewentualnie przyjęty pseudo^

nim/ "

asa, ZAM« 1617*nakład 6 ooo /I matryca/,zezw»Z -6 z dnia 5*111 1969r.

20

s»3 i I 5 ( 4

3. b. Na czym polegał ten wpływ, M

.

A

* A y & c. /-w*- >1 ''Łv ^ *12^* ' /także w wypadku, gdybyś go ' ^ j w v ^ ’ t--^h j ^Uj‘~ ***W'M

- wówczas czy obecnie - oceniła /y^JU^P

jako nie zbyt pozytywny/ 1 '

^ ^ ~ ' - T f . jvfU4 -/h 2 A ^ A

J . ■/» T 4 /Vvf ^ <U~<. h ^ -rta ^ n j

i i r l U « * y > - r ^

4* Czy obecnie uważasz, że uczest-" i*Uc ^'L^nĄ<.\X ł-ciJĄ-u^ hm g nictwo w P W K wywarło na Ciebie ,y, AvU, ^ U>1 |vAcc.

trwały wpływ, zmieniło Cię w ja- «*y4 **L^<Mro f Ł fn h s * ;

kiejś mierze? /u» •iw?-y,/*L 4 /) &> ^ 'fvi W>j H-uc&^^.-twa-Ł-Ł^. ^ ^ j Np.'opisz, czy: ' * * “ 7 ( , 7 v ' j__ , 1, ' * J i J A

Ł ^ i ‘

* « « » * *

b n , M p t e M M i J**ąt; - ---- « % * £ ^ < ^ w ^

nauczyłaś się pracy społecznej* a L U

L

*

*&

c. nauczyłaś się pracy spoiecznea, ^

ff. nabyłaś pewne cechy, jakie? ' W * -6

A ^ U , , f r t U o J ć i + c u ^ s t u . ^ i ^

® • nawiązałaś ważne więzy przy ja- U i y ^ \ l Ą w ^ ^ o \ n ^ ^ ; * t o a * * U U J U i cielśkie 'i koleżeńskie,- " '~ *' A j l e ^ U c t ^ J ^ f . zubożyło Clę, zabrawszy niepo- ^ J frfc L e U Ą M ^Th^Lć*. 2 2 U f a _

trzebhle czas, -...,, /kJ^Q*M'Ąyb— d Ł ,’ /h* 4 ^{^} g. wymień inne dostrzeżone oddzia- ^n ^jkrcJvn f -v U '- ^ U i ływanie pracy pewiackiej A ^ d y M * ^ h L M u o i .

5*a. Gdybyś miała wówczas córkę w odpowiednim wieku, / >s\

« czy skierowałabyś ją do P W K? (/tak/ nie

b * <&> ^ < ir+ Ą v f* a * n l

ó i& lt ^vrv^- ^

6 , Jakie czynniki ukształtowały pr?:e<=

de wszystkim Twoją postawę obywa­

telską ? ' 3. Rodzina ,

/?,

. < * ---- ,, f */ - Inne organizacje /jakie? / \

^ Irodowisko koleżenekie ^ ^ ^ z6/

Lj literatura- ./

Inne czynniki /jakie ?jf — .... - ~ Proszę odpowiednie pozycje podkreś­

lić i te pozycje-podkreślone pońu®'"

r s s s s ^ f n H H ^ i r a * 1 ta wałno<* 1

ZAM.I 6 ^I 6 ^{, nakład} 6000 * /3 matryce/, zezw*Z -6 z dnia 5*111 1969 r» 21

7eSU' Czy faktg że byłaś pewiaczką '.>■ %

wpłynął na Twoje życie w czasie /tak 7 nie

b!T*ki'ipo*sb t j<u. ^ ^

W jakiej mierze ? ■ 0 ^ * * " *

/w *-*-* & * i /W ' W t ^ v i~ ^ f W l c *[ L*'~S'J 'U\

8« Inne ^uwagi związane z uezestnic twem ^{t w} Jtr W & P W K

A c v v d > n 0 C J U < £ v c J L ^ / " Z ^ W t S n ^ M L ,

/iv /jć iU ^ s tp A ^ b J a /j< L ~2

j.c-^w>-^ ‘Z. r* ^ K ■

p k ^ A flv j A^ dLn~ ) f i ^ ^ i ' ^

■ p ik iA A !ł* < t& - \* r » ^ , \ ri '»~j 'rfo-e '.

/l/w^ ■^-'1 /2-~u^j OyC^is d c l/‘0v’^^b>it

__ / l ^ c - A ^ i ^ a ~-j n^ZĘe-t-*

k r f i U U - m ^ A J k $ K / w /

\ L ) ( . . t u j ^ U * <4x>w

, n f ; « J L ^

O a ^ U ^ i ' T ^ U , ' * * i ' ' * XĄ<>J~ ~ l) 7 7 i.ji f. i.ii«-jw n1..’awuri

ZAM* 1616, nakład 6000 /3 matryo*/, aezw* Z ~6 g dnia 5 .II I 1969 r*

22

23

24

Wypis z listu .

"My z Ł y s i ą brałyśmy czynny udżiał w pracach, które można najogól­

niej nazwać Służby pomocnicze - od momentu lądowania we Francji przez Szwecję, w końcu grudnia 1939 r .

Pierwszy poważny przydział miałyśmy właśnie w lotnictwie, ściśle w stacji zbornej tegoż lotnictwa. Przydział uzyskałyśmy poprzez

PCK. Z tąźe stacją i lotnictwem, po upadku Fran cji, na okręcie

"Arandora Star" przedostałyśmy się (ju ż umundurowane) do A n glii, w końcu czerwca 40 r . Lotnictwo uległo całkowitej reorganizacji.

Nie czekając na sakmńaaeAi

przeciągających się czynaeści

uzyskałyśmy tymczasowy przydział do "Maczka* tj I Dywizji Pancernej organizującej się w Szkocji, gdzie w pracy świetlicowej doczekałyśmy nowej reorganizacji i w r . 1943 wróciłyśmy, tym razom już poprzez 1AAF de lotnictwa, gdzie dosłużyłyśmy już de demobilizaoji - dla nas wypadła w maju 1947 r . Wtedy te w mundurach lotniczych przyje­

chały ś»y do kraju i oddawszy swe dokumenty w KUJ, rozpoczęłyśmy cywilne bytowanie.

Co robiły Polki w WAAF-ie też mi trudne podaś w skrócie. IAAF miał miał około 70 traiderów, czyli mówiąc po naszemu, specjalności -

były kucharki, fryzjerki, magazynierki, poczciarki, cała organizacja obsługi naziemnej lotnictwa - my z Krysią np. pracowałyśmy, oczywiś­

cie po odnośnym przeszkoleniu, jako asystentki meteorologii, a np Hsga przy instalacjach elektrycznych w samolotach.

Nie wiem w iii. traidech służyły Polk i, nie stanowiły nigdy wyłącznie polskiej obsady, tak samo jak nigdy Polacy nie mieli własnych lotnisk

i pełnej autonomii. To bardzo wygodne wpychaś to teraz w jakieś schematy i klasyfikować, czy nawet oceniaś - mówiś o polskich dywizjonach, plutonach i władzach, zwłaszcza władzach, nie takie to było proste i dlatego trzeba byś bardzo ostrożnym i uczciwym żeby oddzieliś no - najogólniej mówiąc - plewy od ziarna.

Myślę, że wiele materiału może ci dostarczyś B la no i p . Maria.

Krysia nie chce żadnych wypominków na nasz temat, ja wyślę, że pobiłyśmy krajowy rekord służby pomocniczej w mundurze z orłem na czapce, w tej wojnie oczywiście, w kobiecych szeregaoh (mówiąc poe­

tycznie) bo chłopców było d u ż o ...

Warszawa, 1 marca 1971 r

25

26

27

28

29

30

31

r

ALBUM MARII STOPIEfi

okres służby we F r a n c ji i W i e l k i e j B r y t a n ii

1 . Or~eł ja g ie l l o ń s k i 2 . Le Bourget-Dugny

3 . M atia Stopień i Krystyna Reutt w ś w ie t lic y - k anry nierki w f a r ­ tuchach 4 . Fragment ś w ie t lic y - M aria nawią-z-uje pierwszą łąc-ność ^ oficem-

a n g iels k im p. De Ramer 5 . W ielkanoc 1940 w. ś w ie t lic y

6 . Folka dostarczająca do ś w ie t lic y pieczywo z p iek arn i swojego ctjca; po ukończeniu szkoły z.resygnowała ^e świadectwa maturalna ga,.by n^e przyjąć obywatelstwa fran cu skiego

7 . Fierwsgy występ Lw ow skiej F a l i : w środku lo tn ic y ze S t a c j i Zbor­

n e j Le B o u rg e t, z boku Szc-^epcio i Tońcio 8 . Kasyno podoficersfcie lotnictw a we F r a n c ji

9 . F r r e js z d do A n g l i i - Ha gór-re:mor£.e, na dole : obór w B i g a r w

1 0 . ,, s * kocJI

. 1 1 . Edynburg : powitanie p ^ e ^ Anglików p ier w s zej grupy żo łn ierzy polskich;, w gronostajach burmistrz B i g a r , z prawej - z. orłem ns rękawie - Z o fia Sikorska- Leśniow ska(wśród ś w ie t l ic z a r e k r Z o fia R ybczyńska, głowa K r y s t y n y R e u t y w g ł ę b i /,M a r i a S to p ie ń , B a ś ls

1 2 * ja k wyżej

1 3 . K a p ela n K a ro l B i k w obozie w B ig a r 1 4 . Obóz w B ig a r

1 5 . K antyna

1 6 . M aria Stąpień i Krystyna Reutt z. polskim żołnier-em 1 7 . Dowództwo obo~u

1 8 Krystyna Reutt i M aria Stopień ?e Stanisław em Kondratowskim 1 9 . Korpus o fic e rs k i 14 Fułku Ułanów

2 0 . Pośw ięcenie obrazu Matki B o s k ie j J a ł o w i e c k i e j autorstwa jednej

2 _ podchosrążych

2 1 * jak wyżej

2 2 , 2 3 , 2 4 , 2 5 * Wizyta z o f i i L e ś n io w sk ie j i Szkotów w obo-ie w B ig a r 2 6 . K ap elan pułku ks* B ik - F ra n c iszk a n in

A

va/ , > j • ^ !

Wpłynęło ania

L.dz. 9X

32

c o U m ę , j u w m

2 7» Fragment pułku pod namiotem

\fi8. M aria Stopień ze Stasiem Kondratowskim /fypfamęjĄfiĄ

sWWłW^-'

2 9 . Krystyna Reutt na Harl aku - 14 pułk ułsnów 3 0 * 3 1 , 3 2 , 3 3 . Fragmenty obo^u w B rechin

3 4 . D e fila d a w B rech in

3 5 . Fragment 14 pułku ułanów 3 6 . Matka Boska Ja jło w ieck a

3 7 . Sp acer podchorążych w obozie

#fixxMax:iax±x&fryx±yMxxx$BJŹKyxix*xżjfflijaiHrxyxjfxŹHkriEHix 3 8 r 3 9 . zamek Ma±#£asfcB-

4 0 . Grupa uczestników nabożeństwa

4 1 . Krystyna i Marie 7 . jednym z ż o łn ie r 7y - Żubrem 4 2. Grupa po nabożeństwie

4 3 .S 'Jkotki w krakowskich strojach

4 4 . D e fila d a £ o k a zji odznaczenie ja N arw ik żołnierka Jakubowski 4 5 . Chór obojowy

4 6 . "tfiiyta pary kró lew skiej A n g l ii r królowa rozmawia * dowódcą pułku WY G ieru lew ic^em , obok g e n . S ik o r s k ie g o król Jer~y V I I 4 7 , 4 8 . K r a jo b ra ^ S z k o c ji

4 9 * Grupa oficerów 14 pułku 5 0 , 5 1 , 5 2 .Fragmenty życia pułku

5 3 . Duglas - jedno r_ miejsc postoju 5 4 . Eastw isko w są sied ztw ie obo^u 5 5 . Krowy na pastwisku

5 6 . , 5 7 , 5 8 . l a s i namioty w Dauglas 5 9 . W e jśc ie do obo^u w Duglaa

6 0 , 6 1 , 6 2 , 6 3 , 6 4 , 6 5 , 6 6 . P e jza że szkockie

6 7 * Krystyna i M aria w wyfasowanych p łas^c^ach 6 8 . Po nebożeństwie w S o ld ie r s tte®e He

6 9 . K ró l i królowa a n gielska wśród t . x w . „ turystów S i k o r s k i e g o ” w 14 pułku

7 0 , 7 1 , 7 2 , 7 3 , 7 4 . Fragmenty życia pułku

7 5 t 7 6 , 7 7 , 7 8 , 7 9 , 8 0 , 8 1 8 2 „ 8 3 , 8 4 , 8 5 - jak wyżej 8 6 , 8 7 .P r o c e s je Bożego C ia ła

8 8 . W k a p lic y pułkowej 8 9 .0 r - e ł P o lsk i

9 0 » F e jt a ż

9 1 . M atia i Krystyna na ć w ic ze n ia c h z. chłopcami 9 2 * Ruchoma kantyna w. ak cji

33

l(

9J» Herbatka S^kotkami

94 Wót. kantyny

EOc^ątek Pom ocniczej Służby K o b iet •

9 5 * Y.MCA - kurs świetlic^-arek: w drugim r ^ ę d ^ie Z o fia Leśniowska 9 6 , 9 7 . Kurs ś w ie t lic z a r e k

9 8 . Kurs ś w ie t l ic z a r e k , kantyna: na pierwszym p lan ie sylwetka M a r ii Leśn iak

9 9 *Maria i Krystyna z dwiema św ietlic zark am i an gielskim i 1 0 0 ^* 1 0 1 . Wóz kantynowy

1 0 2 . M aria * Krysty n a i dwie ś w i e t l i c z a r k i a n g ie ls k ie

10 3 . M aria i o fic e r 14 pułku jfuba J u s ^ c ^ a k ,k t ó r y zginął w wy-*pati­

ku czołgu

1 0 4 . Krystyna Reutt 105.- U c z e s t n ic z k i kursu 1 0 6 , 1 0 7 * 1 0 8 . '^pej-ai zimowy

1 0 9 . U c ze s t n ic zk i kursu , m .in n . dr Z i e l i ń s k a ,k t ó r a byłe w Jfarvik 1 1 0 , 1 1 1 . P e jz a ż 'jJ.mowy

1 1 2 , 1 1 3 , 1 1 4 , 1 1 5 , 1 * 6 , 1 1 7 , 1 1 8 , 1 1 $ , N ad an ie odznaki K rzyża Jero ^o lim s akiego oddziałow i szkockiemu 14 pułku ułanów

1 2 0 . Pogrzeb kapitana i ż o ł n ie r z y , którzy z g in ę l i na minach wśród ru:uchomych pia&ków . W tle : S o l d i e r s Home

1 2 1 * Ć w iczenia pułku ułanów, z, lotnictwem z a ję c ie 7 ^samolotu 1 2 2 , 1 2 3 . Krystyna i M aria na nabożeństwie

1 2 4 . Prezyd! ent Władysław R aczkiew icr w ś w ie t lic y 1 2 5 ^ 1 2 6 , 1 2 7 , 1 2 8 . P e jz a ż e Brechen

12 9- W ig i l ia w Brechen 1 3 0 . K o ś c ió ł w. Brechen 1 3 1 . Rz.eka_Ti»eeti

1 3 2 . Dowód z wa w G^jgjschiel 1 3 3 . Ko>sz ary

13'4» OJtar^ na B oże Ciało / wyjątkowe zezw olenie na nieznaną tam procesję /

1 3 5 . Kantyna w objeźd-^ie 1 3 6 . O d d z ia ł wartowniczy

1 3 7 . Park prz-ed dowództwem w G]\jjschiel 1 3 8 , 1 3 9 . ZLawotiy sportowe pułku

1 4 0 . Prezyćfi ent R a csk iew icz znowu w. ś w i e t l i c y : sto i K r z y s ia 1 4 1 . W nętrze ś w ie t l ic y w G s la s c h ie l , w g łęb i or^eł wojskowy 1 4 2 . Tabor pułku

1 4 3 * ^ń ę tr^e ś w ie t l ic y

34

l.oU. /^ 6 / U S £ /)gq7 fT j 4/

1 4 4 . Jed e n z n a u c zy c ie li a n g ie ls k ie g o

14 »• M aria ~ wartoenikami r z lew ej strony podchor. C m iel, prawej

- podchor. Prusak

1 4 6 . Ś w ietlica

1 4 7 » M ie js c e po ukrsd-ionym z d ję c iu auta pre~ydent 8 Rac~kiewic~a 1 4 8 . K ry sty n a , por. KrokaY i M aria na t le auta prezydenta

/ p a r . K r a k a j to cichociem ny/

1 4 9 . Kantyna obwoźna w a k c ji t

1 5 0 . Cwic^entta pułku - w sp ó łd zia ła n ie z lotnictwem 1 5 1 .P e jza fc w Tw.eed

1 5 2 , 1 5 3 . Fragmenty ćwiczeń wojskowych 1 5 4 . U kradzione z d ję c ie konia Krystyny

1 5 5 . Krystyna R e u t t ,p o r .W o jt e k R e szczy ń sk i i rtm. W ito ld K ow alski 1 5 6 . Rzeka Tweed - widok z. mostu

1 5 7 , 1 5 8 . Pożegnanie oficerów odchodzących

pułku do ośrodka cich ociem n y ch ^ Wałek KrtSifa^L/przeżył/, J ó ^ io C~uma

Z a g in ą ł w. W arszawie na u l . F i l t r o w e j / , Adaś K o c io łek / 7 0 ^- s t s ł instruktorem w o ś r o d k u /.

1 5 9 . Z Ćwiczeń' - w środku rtm. K ^rytkow ski, przedwojenny m istr^

jajrd^ konnej

1 6 0 . Dwaj o ficero w ie : na p i e r w s z y ® p lan ie D u c h , na drugim - S ta n is ła w Maczek

1 6 1 . Fragment p ro cesji Bożego C ia ł a z o r k ie s t r ą , czynnym udziałem

&zkotów., w. tym szkockich d z ie c i w; b i e l i / nowość wyjątkowo wprowadzona dla Polaków/

1 6 2 ^, 1 6 3 ^, 1 6 4 ^, 1 6 5 ^, 1 6 6 . P e j ^ a i G a la s c h ie l

1 6 7 . Tró jka p r z y ja c ió ł :: K r z y s i a , W ojtek i W ito ld na koniach 1 6 8 . K o le jn a „m ie js c e postoju

1 6 9 . C zo łg i r choinką na rynku 1 7 0 . Ż ołnierce na czołgach

171 -Ćwiczenia ^iaowe 1 7 2 .Ryneczek szkocki 1 7 3 .C h o in k 8 na c x °ł^u

174JW as^e zw ierzęta : koń, obok jego n ie o d stę p n y p r ^ j a c i e l fcaran chowający się w des- c^ pod końskim brzuchem

1 7 5 . P i e s 1 7 6 . Kot

1 7 7 »178,179,180.F ragm en tn y ćw icx.eń

1 0 1 .P rjy g o to w a n ie donabożeństwa w ś w i e t l i c y

35

u

1 A O P j l

1 8 2 ,1 8 3 * 1 8 4 . Z ży cia pułkowego 1 8 5 . T r z e c i szwadron.

1 8 6 , 1 8 7 ,1 8 8 . 1 8 9 . Z życia w m iejscu postoju 1 9 0 . Wm ętrze ś w ie t lic y

1 9 1 . E e jza ż w Elson 1 9 2 . Maria i Krystyna

1 9 3 . M aria i Krystyna z dworne podchorążymi 1 9 4 * 1 9 5 ^„ 1 9 6 . Ś w ie tlica

1 9 7 . K o śció ł ew angelicki w którym była ś w ie t lic e 1 9 8 . Cwic-zenia cxp$gów

1 9 9 . M aria ^ jednym -^podchorążych 2 0 0 ^, 2 0 1 . P e jza ż

2 0 2 . Pułk na nabożeństwie 2 0 5 . Apel

2 0 4 • T r ze c i szwadron

20 5 . Ć w iczen ia PSK. t. mapą

2 0 6 , 2 0 7 . Ć w iczenia PSK *

.bronią

2 0 8 . P ierw sze u c z e s tn ic z k i PSK w F a lk irk 2 0 9 , 2 1 0 . C w icienia PSK

2 1 1 , 2 1 2 , 2 1 3 . Maria z kol.eżenkami podczas ćwiczeń

2 1 4 . CWI edenie w s t r z e la n iu - ne pierwszym p lanie strzela Krystyna Rertttt, stoi Z o fia Leśn ia k

2 2 5 . Chwila wypoczynku

2 1 6 . Wywiad am erykańskiej d zie n n ik a r k i i_ Krystyną Reutt 21 tą. S t r z e l a n ie na ćw iczeniach

2 1 8 . Odczytywanie wyników ^ tarczy

2 1 9 . F a l k ir k , 4 maja 1943 r . Pr-^ysięga p ierw szej grupy PSK

2 udziałem prezydenta w.Rac-zkiewic~a( i praybyłej w łaśnie • .

~ K r a ju e m isa riu s ^k inE lis a b e t W «ts o n - E lż b i e t y Z a w a c k ie jj ^ o "

? i e r ^ x z a od lewej M a r i a ,t r z e c i a Krystyna 2 2 6 . E t j s c a t -

2 2 1 . -Wimidsoa

^ 2 2 . _EąrIstcra - przejażdżka Krystyny z. kolegą 2 2 3 . Wycieczka w Oxford~ ie

2 21 ,

2 2 8 ^* 2 akońc zenie I-go kursu WAAF dla Polek 2 2 9 * 2 3 0 ^ 3 1 . Wycieczka do Oxfordu

2 3 2 . Kot ‘

2 3 3 ,2 3 4 .W ^ y c i e c z k a do Oacfordu 2 3 5 . ¥ ark - przerwa w dtefilad^ie 2 3 6 . Cantenbury - wycieczka

2 3 7 . K rystyna na rowerze

■2 38. kot

2?i i ’ 2 2 ^ | | ^ ^ t ^ e^ ^ wS " ^ 0 ^ ^ u p odoficerskiego dla P o lek

36

uct>. me m _/

W l

2 3 9 , 2 4 0 . Cantenbury

2 4 1 . Gen Sosakow ski j an gielskim dowódcą

2 4 2 * §rupa ^ A F E K * i ad lew ej pierw sza Aftiela Pa 1 ęd »>ka, druga K r y sty n a B o te ro w a ,p iftą Krystyna Reutt

2 4 3 , 2 4 4 , 2 4 5 . Cim ster - wycieczka 2 4 6 ^. 2 4 7 ^. 0 ^{x fo rd}

2 ^{4 8 ,} 2 4 9 ^, 2 5 0 ^, 2 5 1 . C zte ry puste m iejsca po f otograf iiach; prawdopodo- dobnie o d jęcia ukradziono

2 ^{^} 2 . ja k wyżej 2 5 3 . M aria 2 54 Obów*. • _ 2 5 5 ^, 2 5 6 . Ś w ie tlic a

2 5 7 . Swdątlica--f sto i K r z y s i a R e u tt, pr^ed n ią fragment głowy prezydenta W . R a c *k ie w ic »a wśrdd oficerów

2 5 8 , 2 5 9 , 2 6 0 , 2 6 1 . Fragmenty ćwiczeń

2 6 2 .P e ^ e d .ś w i e t l i c ą _ ..

2 ^' 63 M aria % sąsiadem /K u b a J u s z c z a k /

2 6 4 . Maria i Krystyna ~ dwoma żołnierkam i 2'65. Kantyoa

Uwaga: Album o wymiarach 17 x 2 2 , 5 cm oprawiony w czarną skórę -awiera 54 karty ~ brązowego k a rto n u . Na 89 stronach

nakklejone są fo to g r a f i e , d- iesięć stron je s t wolnych,

być może w ła ś c ic ie lk a -najd-ie jes~c~e trochę luźnych ~djęć

M aria Stopień opisała u stn ie w szy stk ie z d ję c ia i wykonała korektę m aszynopisu. Komentar-? sp isa ła H a lin a Ko~iołowa w. czasie 4 -okrotnych odwiedzin w K la u d y n ie .

Klaudym - W arszawa, 2 4 . X I . 1997

O

37

38

39

Maria Stopień

U rodzona się 10 III 1914 r. w K aliszu. Od 1929 r. należała do H ufca Szkolnego PW K w tym m ieście. W 1 9 3 2-1939 m ieszkała w Grodnie, gdzie była instruktorką w Kuratorium w W ilnie ds. s z k o le n ia ra to w n iczo -sa n ita m eg o h u fcó w licealnych i kom endantką hu fców PW K. Jed­

n ocześn ie pełniła funkcję zastępczyni kom endan­

tk i R ejo n u W ile ń s k ie g o P W K . W 1 9 3 6 r.

przeniosła się do L w ow a i podjęła studia na W ydziale H um anistycznym tam tejszego U niw er­

sytetu, które kontynuow ała na U n iw ersytecie W ileńskim . W e w rześniu 1939 r. została inter­

now ana przez w ład ze litew sk ie w ob o zie w K ow nie, skąd udało się jej (razem z K rystyną

Reutt) zb iec i w grudniu 1939 r. przedostać się przez Ł otw ę, E stonię i S zw ecję do Francji. Tam pełniła służbę w PCK z przydziałem funkcji kantyniarki i św ietliczarki w Stacji Zbornej L otnictw a P olsk iego w Le B ourget-D igny, w X IV Pułku U łanów Jazłow ieckich w Szkocji. N astępnie po odbyciu przeszk­

olen ia była podoficerem służby m eteorologicznej P om ocniczej Służby K obiet RAF. Po zakończeniu w ojny była nau czycielk ą jęz y k a p olsk iego w liceum polskim w N ew ton . Z dem obilizow ana w 1947 r. w róciła do kraju. W 1949 r.

ukończyła studia na U n iw ersytecie Łódzkim uzyskując tytuł mgr. filo zo fii. B yła w ielo letn ią pracow niczką Państw. W ydawn. Szkolnych i P edagogicznych w Ł odzi i W arszaw ie oraz długoletnią w spółpracow niczką K om isji Historycznej K obiet w Instytucie P A N w W arszawie. Zmarła 6 IV 1998 r. w W arszawie, pochow ana na Cm entarzu K om unalnym P ółnocnym (W ólka W ęglow a).

Szyc-Lewańska

Tomaszewska

329 v ♦ *

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

F U N D A C J A

A R C H I W U M P O M O R S K I E A R M K R A J O M := = = = = = = = =

B I U R O F U N D A C J I • 3 7 - 1 CO T O R U Ń • U L W l E l K I F G A R 3 A R v 2 • T E L E F O N 6 5 - 2 2 K O N T O W I E L K O P O L S K I B A N K K R E D Y T O W Y II O D D Z I A Ł W T O R U N I U NR 1 0 9 0 1 5 C t

iv i

•X ĆU

3

W i e l c e S z a n o w n a P a n i !

r -

J a k o s e k r e t a r z R e d a k c j i p r z y g o t o w y w a n e j o b e c n i e I i - e j c z ę ś c i

" S ł u ż b y P o l e k " . . . z w r a c a m s i ę z p r o ś b ą o i n f o r m a c j ę , c z y a r t y k u ł P a n i " M e t e o r o l o g i a w P L 5 K " j e s t w y ł ą c z n i e r e l a c j ą w ł a s n ą o s ł u ż b i e

a s y s t e n t e k m e t e o r o l o g i i w l o t n i c t w i e , c z y m o ż e t e ż o p a r t y z o s t a ł d o d e t k o n o j a k i e j ś p u b l i k a c j i ; n a j a k i e j ? . T a k a i n f o r m a c j a p o t r z e b n a j e - ^ s t

j a k o k o m e n t a r z / p r z y p i s / d o a r t y k u ł u .

P o n i e w a ż w " S ł u ż b i e P o l e k . . . " c h c e m y z a m i e ś c i ć n o t y b i o g r a f i c z n e

a u t o r e k - k o m b a t a n t e k , b a r d z o p r o s z ę o p e w n e d a n e , k t ó r y c h n i e z n a l a z ł w P a n i t e c z c e o s o b o w e j w D z i a l e Y / 3 K , m i a n o w i c i e : 1 / i m i o n a i z a w ó d r o d n i 2 / d e t a / p r z y n a j m n i e j w p r z y b l i ż e n i u / p r z e n i e s i e n i a s i ę P a- ^n i z K a l i s z a G r o d n a , 3 / i n f o r r m i c j e o z a w o d o w e j i s p o ł e - - c z n e j i p r a c y n o o o w r o c i e P a n i d o k r a j u w 1 9 - l 7 r . , 4 / f o t o g r a f i ę l e g i t y .m a c ^ - t jn ą / n a j l e p i e —d z o k r e s u w o j e n n e —g o l u b b e z p o ś r e d n i o p o w o j e — n n e g o / g d y ż w t e c z c e o s o b o w e j j e s t t y l k o F a n i f o t o g r a f i a w g r u p i e .

B ę d ę S z a n o w n e j Pa--ni b a r d z o w d z i ę c z n a z a s p e ł n i e n i 0 m o i c h r e d a k c y j n y c h p r ó ś b .

Z w y r a z a m i s z a / c u n k u

■ y i l l

^

ms-r A n n a Z a k r z e w s k a

\

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

SiertRAF Krystyna Reuttówna - W A A F Służba Meteorologiczna.

W A A F Met.Service.

83

Sieri R A F Maria Stopieniówna - [VAAF Służba Meteorologiczna.

YVAAF Met.Service.

84

85

86

87

88

89

90