Innowacyjność jako czynnik determinujący rozwój przedsiębiorstw logistycznych

(1)

Beata Skowron-Grabowska

Innowacyjność jako czynnik

determinujący rozwój

przedsiębiorstw logistycznych

Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania 6, 553-558

(2)

Beata Skowron-Grabowska

INNOWACYJNOŚĆ JAKO CZYNNIK DETERMINUJĄCY ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORSTW LOGISTYCZNYCH

Innowacja jest procesem zmian. Obecnie działalność przedsiębiorstw czasami ogranicza podejmowanie prac rozwojowych, ale prawdopodobnie niektóre z tych działań staną się przedmiotem badań w kierunku ich ulepszania. Ze strategicznej perspektywy problem wyboru rodzaju innowacji jest ściśle powiązany ze strukturą w przedsiębiorstwie i rodzajami otoczenia. Kluczowa dla menedżerów jest ich umiejętność zapewnienia stabilności w obecnej działalności przedsiębiorstwa, jak również zarządzanie nieprzewidywanymi skutkami różnego rodzaju innowacji. Kompleksowość innowacji może być rozpatrywana w kategoriach najnowszych teorii dotyczących procesów innowacji1_.

Jednym z rodzajów innowacji są innowacje techniczne i technologiczne. W trakcie powstawania nowych produktów i usług nadrzędne znaczenie ma technologia2_{. W procesie innowacji technologicznych można wyróżnić trzy etapy} zorganizowane w następujący sposób:

proces inwencji, – rozpowszechnianie, – implementacja. –

Inwencja jest spersonalizowanym procesem, w którym indywidualne formy związków oparte są na doświadczeniu i umiejętnościach w celu przełożenia

my-1_{T. Edwards, R. Delbridge, M. Munday, Understanding innovation in small and medium-sized}

enterprises: a process manifest, Technovation 25, 2005, s. 1124.

2_{W. Janasz, K. Kozioł, Determinanty działalności innowacyjnej przedsiębiorstw, PWE,}

(3)

554

V. ZARZĄDZANIEINNOWACJAMI

ZARZĄDZANIEWARTOŚCIĄPRZEDSIĘBIORSTWA

śli w koncepcje i modele. Budowanie takiego zrozumienia i zaufania pomiędzy poszczególnymi osobami i grupami polega na tworzeniu odpowiedniej sieci po-wiązań w całej organizacji, a w szczególności w przedsiębiorstwach logistycznych. Rozpowszechnianie rozwiązań innowacyjnych powoduje konieczność negocjacji w sprawie wymiany know-how pomiędzy jego projektantami a osobami, które będą korzystały z tych nowoczesnych i innowacyjnych rozwiązań. Firmy konsultingowe mogą odegrać znaczącą rolę w rozpowszechnianiu nowych technologii, między innymi poprzez różnorodne udostępnianie usług prawnych3_.

Innym rodzajami innowacji, które mogą upowszechniać nowoczesne pro-dukty, są innowacje kreatywne oraz innowacje imitujące4_{. Zarówno pierwszy, jak} i drugi rodzaj innowacji pozwala na rozwinięcie istniejących produktów lub usług w przedsiębiorstwach. Innowacje w przedsiębiorstwie podzielimy na mało kom-pleksowe, średnio kompleksowe i bardzo kompleksowe. W tym podziale istotny jest rodzaj produktu lub usługi, który będzie unowocześniany. Kompleksowość innowacji może być również zależna od takich czynników, jak rozwój, możliwości dostarczenia i znaczenie produktu lub usługi na rynku. Kompleksowość innowacji jest wymogiem stawianym przez przedsiębiorstwa, aby nadążyć za coraz szybszymi zmianami5_{. Powyższe kryteria wraz z przykładami zawarto w tabeli 1.}

Wyróżnione w tabeli 1 elementy charakteryzujące kompleksowość inno-wacji pozwalają na podjęcie różnych działań w zakresie rozwoju, dystrybucji i marketingu. Przedstawienie przykładów mało kompleksowych innowacji, jak i bardzo kompleksowych, umożliwia wyróżnienie tych produktów lub usług, które są podstawą w funkcjonowaniu przedsiębiorstw logistycznych. Większość wprowadzanych innowacji wymaga utrzymania standardów lub kompatybilności. Dotyczy to przede wszystkim usług logistycznych w przedsiębiorstwach współ-pracujących z centrami logistycznymi oraz usług informatycznych wspierających procesy logistyczne, takich jak np. EDI. Działalność innowacyjną w przedsię-biorstwach logistycznych można przeprowadzać na dwóch poziomach: strategicz-nym (biznesowym) lub operacyjstrategicz-nym. W zależności od rodzaju przedsiębiorstwo logistyczne przyjmuje odpowiednią politykę i strategię oraz funkcjonuje według

3_{T. Edwards, R. Delbridge, M. Munday, Understanding innovation in small and medium-sized}

enterprises: a process manifest, Technovation 25, 2005, s. 1122.

4_{W. Janasz, K. Kozioł, Determinanty..., op. cit., s. 21.}

5_{P. Pachura, S. Kot, Podejście integrujące – odpowiedzią na wyzwania współczesności?,}

Pr. Nauk. Inst. Org. i Zarz. Politechniki Wrocławskiej nr 76 „Studia i Materiały” nr 18 2005, s. 196.

(4)

Ta b e la 1 . K ry te ri um k o mp le k sowoś ci inn o w a cj i w z a le żn oś ci o d s topnia ro z w o ju pro d uk tu i us łu gi ora z ro dz a ju r y nku Opis P rz y k

ład mało komplekso

w ej inno wacji Opis P rz y k ład bar dz o komplekso w ej inno wacji 1. Nauko w e lub technolog iczne pr oblem y w pr z ypadku r o z w oju Natura pr

oblemu nie jest r

y z yko wna, nie w ymaga specjalist y czn y ch umiejętności lub no w ości t echnolo -g iczn y c h C e ramik a budo wlana, ż y wność , w y ro b y z masy plast y cznej – naj-niższa komplekso w ość z po w odu niewielk ich r o zmiar ó w i nisk iej c e n y Natura pr oblemu jest r y z yko wna, duża, koszt o wna, w ymaga w y sok iego st opnia no w ości technolog iczn y c h Rolls-Ro y ce w silnik ach samolot o w y ch – z po w odu trudności w ok reśleniu wielkości 2. Koor

dynacja sieci lub

int e rf ejs sy st emu w pr z ypadku wpr o w adz enia inno wacji N iewielk a liczba element ó w potr zebna do wpr o w adz enia inno wacji Wyr o b y pr ze m y słu odzież o w ego

Duża liczba element

ó w potr zebna do wpr o w adz enia inno wacji Telef onia komórko wa – sieć oraz stacje pr ze k aźniko w e do w ykon y w ania połącz eń 3. K apitał zain w est o w an y w inno wacje N iewielk ie zasob y lub nisk ie koszt y k apitału potr zebnego do wpr o w adz enia inno wacji Ż y wność

, plastik lub guma

Duż e zasob y lub w y sok ie koszt y k apitału potr zebnego do wpr o w adz enia inno wacji Duż e sy st em y t echniczne , elektr y czne lub t elekomunik ac yjne itp . 4. Ochr ona pat e nt o w a R o z w ój inno wacji w warunk ach duż ej ochr on y pat e nt o w ej Inno wacje z wiązane z pr ze m y słami chemiczn ym i farmac eut y czn ym Ro z w ój inno wacji w warunk ach

małej lub żadnej ochr

on y pat e nt o w ej Inno

wacje w usługach (usług

i fi nanso w e , hot elo w e itp .) 5. D y str ybucja pr oduktu M ałe w ymagania zaangaż o w ania inn y ch branż w r o z w ój inno wacji M ałe w ymagania zaangaż o w ania inn y ch branż y w r o z w ój inno wacji Operacje k a rt k redyt o w y ch, banko w ość elektr oniczna 6. Standar yzacja Inno wacja nie w ymaga utr z ymania standar dó w lub kompat ybilności Indy widualn y spr zęt elektr oniczn y, k alkulat o ry itp . Inno

wacja musi utr

z ymać standar dy lub kompat ybilność EDI, operacje na k a rtach k redyt o w y c h 7. Zr o zumienie potr zeb konsumenta Łat w ość ident y fi k acji w ymagań rynko w y ch c o do c ech pr oduktu , jego c e n y itp . R ynek lotnicz y (r ynek i pot encjalni k lienci są łat wi do ok reślenia) P otr zeba głębok iego zr o zumienia i wiedz y o r ynku c o do c ech pr oduktu , jego c e n y itp . W sz elk iego r odzaju miniatur yzacje 8. Istnienie konkur enc yjnego źr ódła dochodó w Brak lub k ilk a alt ernat y wn y ch pr odukt ó w/usług inno wac yjn y ch, kt ór e mogą konkur o w ać z obecn ymi inno wacjami W iele alt ernat y wn y ch pr odukt ó w /usług inno wac yjn y ch, kt ór e mogą konkur o w ać z obecn ymi inno wacjami P rz y k ładem mo że b y ć duża liczba ce ntr ó w log ist y czn y ch w E u ropie of erując y ch specjalist y czne i inno wac yjne pr odukt y oraz usług i 9. Działalność marketingo wa w odniesieniu do inno wacji Inno

wacje mają duż

e znacz enie w utr z ymaniu k lienta. Z t ego po w

odu marketing inno

wacji mo że b y ć opar ty na obecnej bazie k lient ó w . Spr zedaż inno wacji nie zależ y od jej charakt eru . A TM (bankomat y/k ar ty debet o w e). W t ym pr z

ypadku nie ma trudności

w ok reśleniu zr ó żnic o w ania usług i pr odukt ó w . M a rketing k a rt debet o w y ch jest ściśle po wiązan y z kont em k lienta. Inno

wacje mają małe znacz

enie w utr z ymaniu k lienta. Z t ego po w

odu marketing inno

wacji nie mo że b y ć opar ty na obecnej bazie k lient ó w . Spr zedaż inno wacji zależ y od jej charakt eru . P rodukt y elektr oniczne . Wy st ępują duż e trudności w pr zepr o w adzaniu k ampanii marketingo w y ch z po w odu duż ego zr ó żnic o w ania pr odukt ó w . Ź ró d ło : J. W o nglimpiy a ra t, D o es c omple xi ty aff ec t the s p e e d of innov a tion ?, T e chnov a tion 2 5 , 2 0 0 5 , s . 8 7 0 -8 7 1 .

(5)

556

najlepszych praktyk biznesowych6_{. Odpowiednie wykorzystanie funduszy} rzą-dowych oraz międzyrząrzą-dowych pozwala na szybki rozwój innowacyjnej sieci współpracy (wykres 1).

Wykres 1. Innowacje w przedsiębiorstwach logistycznych

Źródło: T. Edwards, R. Delbridge, M. Munday, Understanding innovation in small and medium-sized enterprises: a process manifest, Technovation 25, 2005, s. 1124.

Innowacyjnymi przedsiębiorstwami logistycznymi są te, które identyfi kują, interpretują i stosują wiedzę efektywnie oraz odpowiednio do potrzeb w całej organizacji. Na wykresie 1 pokazano związki pomiędzy strategią a organizacją. Zilustrowano również różne strategie, praktyki oraz praktyki biznesowe. Potencjał innowacyjny zdefi niowano jako połączenie pomiędzy intencjami strategicznymi a technikami i praktykami wypracowanymi przez przedsiębiorstwo logistyczne. Konieczne jest ustalenie czynników, które w sposób istotny wpływają na strategię przedsiębiorstwa oraz naturę praktyk stosowanych w fi rmach logistycznych. To pozwoli na ustalenie odpowiedniego podejścia do nowych praktyk innowacyjnych, które mogą zostać wprowadzone do organizacji oraz umożliwią dalszy rozwój usług logistycznych. Domena instytucyjna odnosi się do tych procesów zachodzących w przedsiębiorstwach logistycznych, które informują o charakterze współpracy

6_{S. Kot, Logistics Centers Localization in Europe, w: Global Logistics Challenges, red. naukowa}

S. Brzeziński. Wyd. WZ PCzęst., Częstochowa 2006, str. 96.

Domena instytucjonalna

Potencjał innowacyjny Działalność przedsiębiorstw _{logistycznych}

Strategia - polityka innowacyjna - współpraca przedsiębiorstw logistycznych - zyski ze szkoleń - integracja w ramach łańcucha dostaw Techniki i Praktyki biznesowe

- Rozwój Nowych Produktów - najlepsze praktyki biznesowe

- projekty rządowe - współpraca z dostawcami Działalność biznesowa (strategiczna) - obroty w przedsiębiorstwach logistycznych - dochód z innowacji Działalność operacyjna

- jakość usług i produktów

(6)

z innymi podmiotami gospodarczymi7_{. Punktem krytycznym w sprawdzaniu} prak-tyk w przedsiębiorstwie jest to, jak wyglądają one na tle swojej branży. Wskazanie na najważniejsze mierniki w ocenie praktyk pozwoli na ukazanie tych elementów, które powinny zostać zmienione w sposób innowacyjny.

Wykres 2. Wpływ efektów procesów innowacyjnych na rentowność przedsiębiorstwa

Źródło: K. Galanakis, Innovation process. Make sense using systems thinking, Technovation 26, 2006, s. 1230.

Na wykresie 2 przedstawiono model, który może być wykorzystany przez menedżerów w przedsiębiorstwach logistycznych, pozwala bowiem na ogólne zrozumienie związków pomiędzy różnymi czynnikami, które formują system innowacyjny. Przetwarzając ten model z wykorzystaniem pakietów komputero-wych, można ocenić całkowite efekty działalności innowacyjnej, które wpłyną na sprzedaż w przedsiębiorstwie logistycznym, zyski i satysfakcję właścicieli. Za pomocą tego modelu można określić, jakie zewnętrzne czynniki wpłyną na proces innowacyjny.

7_{T. Edwards, R. Delbridge, M. Munday, Understanding innovation in small and medium-sized}

(7)

558

Szczegółowo przedstawione czynniki mogą dać możliwość określenia ich wpływu na system innowacyjny. Tak opisane czynniki są właściwym narzędziem dla menedżerów, żeby szybko ocenić swoje przedsiębiorstwo logistyczne. Na początek powinni oni określić przyszłe decyzje i strategię8_{. Z powodu trudności,} jakie sprawiają próby ustalenia różnorodnego wpływu czynników na proces inno-wacyjny w dłuższym horyzoncie czasowym, niekiedy może być trudno zrozumieć powiązanie między podjętymi teraz decyzjami a ich konsekwencjami w dalekiej przyszłości. Dodatkowo menedżerowie poszukują takich rozwiązań, które przy-niosą natychmiastowe rezultaty i będą widoczne dla właścicieli. Przyjęcie takich rozwiązań może spowodować zmniejszenie działalności innowacyjnej w dłużej perspektywie, a tym samym jeszcze większe problemy w funkcjonowaniu niż po-czątkowo. Przykładem takiego rozwiązania może być redukcja kosztów na badania i rozwój w przedsiębiorstwie, co w krótkim czasie spowoduje obniżenie kosztów całkowitych. W dłuższej perspektywie takie działania spowodują straty z powodu spadku sprzedaży mało innowacyjnych produktów i usług logistycznych.

Kompleksowo prowadzone badania oraz innowacje wprowadzane syste-matycznie do przedsiębiorstwa logistycznego przynoszą sukces organizacyjny i ﬁ nansowy.

INNOVATIVENESS AS A DETERMINING FACTOR OF LOGISTICS ENTERPRISES DEVELOPMENT

Summary

In the paper author introduces infl uence of innovation process on logistics enterprises development as well as on cooperation between them. Complex innovation processes are characterized depending on kind of services and products on examples. Diff erent innovative factors are shown, which infl u-ence on enterprise’s profi tability.

Translated by Beata Skowron-Grabowska

8_{Z. Pastuszak, Logistyka innowacji, w: Zarządzanie innowacjami technicznymi i}